HUKUK TEORİSİ, HUKUK FELSEFESİ VE HUKUK DOKTRİNİ YAKLAŞIMLARI

1. HUKUK TEORİSİ, HUKUK FELSEFESİ VE
HUKUK DOKTRİNİ YAKLAŞIMLARI
Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
C.C.Aktan, Hukuk ve İktisat İzmir:Sobiad Yayını
Sunumu Hazırlayan:Sedef Şahin

2. HUKUK TEORİSİ, HUKUK FELSEFESİ VE HUKUK DOKTRİNİ
YAKLAŞIMLARI

3. HUKUK DOKTRİNİ TANIM:
Jurisprudence” 17. Yüzyılın başlarından itibaren kullanılmaya başlanan bir
kavramdır. Latince “iuris” ve “prudentia” kelimelerinden türetilen “iurisprudentia”,
bu kavramın etimolojik temelini oluşturur. Kısaca “hukuk doktrini” ya da “hukuk
öğretisi” olarak ifade edebileceğimiz “jurisprudence” bir hukuk teorisi olduğu kadar
bir hukuk metodolojisidir; aynı şekilde bir hukuk felsefesi olduğu kadar bir hukuk
sosyolojisi yaklaşımıdır.
İURİS PRUDENTIA JURİSPRUDENCE

4. HUKUK DOKTRİNİ YAKLAŞIMLARI
GENEL HATLARIYLA
2.EVREN
SEL
DEĞERLE
R VE
AHLAK
1.DOĞAL
HUKUK
DOKTRİNİ
3.HUKUK
TEOLOJİ
DOKTRİN
İ
4.HUKUK
SOSYOLOJİ
Sİ
DOKTRİNİ
6.FAYDAC
ILIK
DOKTRİN
İ
5.TEAMÜL
VE İÇTİHAT
HUKUK
DOKTRİNİ
7.HUKUKİ
PRAGMATİ
ZM
DOKTRİNİ
8.ANALİTİ
K HUKUK
DOKTRİNİ
10.HUKU
Kİ
PRAGMA
TİZM
DOKTRİN
İ
9.HUKUKİ
FORMALİZ
M
DOKTRİNİ

5. HUKUK DOKTRİNLERİ
• Yaşam hakkı
• Hürriyet hakkı
• Mülkiyet hakkı
1.Doğal hukuk
doktrini “doğal hukuk
felsefesi” olarak da
bilinir. Bu yaklaşıma
göre hukuk kuralları
oluşturulurken ve
uygulanırken “doğal
haklar” esas
alınmalıdır.

6. • BARIŞ
• ADALET
• LİYAKAT
• DÜRÜSTLÜK
2. Evrensel
değerler ve
ahlak doktrini.
Bu doktrine
göre hukukun
temeli evrensel
değerler ve
ahlak olmalıdır.
HUKUK DOKTRİNLERİ

7. HUKUK DOKTRİNLERİ
• Dini
değerler
• Din
kuralları
3.HUKUKİ TEOLOJİ
DOKTRİNİ:
Bu yaklaşıma göre
dinler ve inançlar
da hukuk
kurallarının
temelini
oluşturabilir.
Burada toplumda
benimsenmesi ve
uygulanması
gereken kurallar
belirli bir dine ait
kurallardır.

8. “İlkçağ tabiî hukukçularına göre,hukuk tabiatın ürünüdür. Ortaçağ tabiî hukukçuları ise bu
tabiatın, Tanrı tarafından yaratıldığı,tanrısal bir tabiat olduğu üzerinde durmuşlardır.Onlara
göre,hukukun kaynağında tabiatı yaratan Tanrı bulunur… Ortaçağtabiî hukuku dinî
niteliktedir.Bunun içindir ki,OrtaÇağ tabiî hukukuna bazen dinî tabiî hukuk da denir.Belki bu
hukuka doğrudan “ilahî hukuk” veya “dinî hukuk” demekdaha uygun düşerdi.Ama İlk
Çağiçin yerleşen “tabiî hukuk” terimini kullanma alışkanlığı Orta Çağiçin de devametmiştir.
Orta Çağ tabiî hukukunun en önemlitemsilcileri Aziz Augustinus ve Thomas Aquinas’tır.”

9. HUKUK DOKTRİNLERİ
4.HUKUK SOSYOLOJİSİ
DOKTRİNİ:
Bu yaklaşıma göre
hukuk kurallarının
oluşturulmasında
sosyal yapı, sosyal
kurumlar ve kültür
önem taşır. Bunlardan
bağımsız ve kayıtsız
kuralların varlığı hem
meşruiyet açısından
sorunlar oluşturabilir
hem de
uygulanabilmesi güç
olabilir.
•“Precedent”
(geçmişte
yaşanan
tecrübelerden
oluşmuş örnek
olaylar)
hukukun ana
kaynağını
oluşturur
5.Teamül ve
içtihat hukuku
yaklaşımında
ise; hem geçmiş
tecrübeler hem
de önceki
yıllarda
mahkemelerin
vermiş olduğu
içtihat kararları
hukukun ana
kaynağını
oluşturmalıdır

10. HUKUK DOKTRİNLERİ
6.FAYDACILIK FELSEFESİ DOKTRINI:Hukuk
doktrini yaklaşımlarının bir diğeri Jeremy
Bentham’ın faydacılık felsefesine dayalıdır.
Bu doktrine göre, insan davranışlarını
belirleyen olgu faydadır, yasa-koyucular da
bu gerçeği dikkate alarak kuralları
oluşturmalıdır.
7.HUKUKİ PRAGMATİZM: Pragmatizm felsefi anlamda
bilgilerimizin pratikte uygulama imkanı olanlarının öne
çıkarılması bunların toplum faydasına yönelik olarak
kullanılması anlamına gelir. Hukuki pragmatizmin
temelleri felsefi pragmatizm ve faydacılık felsefesine
dayalıdır.Yani hukuk kurallarının oluşturulması,
benimsenmesi ve tatbikinde “pratik kolaylık”,“mantıksal
tutarlılık” ve “toplumsal fayda” gibi unsurlar önem taşır.
“pratik kolaylık”, “uygulanabilirlik”, “mantıksal tutarlılık” ve “toplumsal fayda”

11. HUKUK DOKTRİNLERİ
Analitik hukuk kuramının önde gelen
savunularından Avusturyalı hukukçu
Hans Kelsen (1881-1973) “Saf Hukuk
Teorisi” adını verdiği bir hukuk
doktrini geliştirmiştir. Kelsen, doğal
hukuk ve ilahi hukuka karşı çıkarak
adalet kavramının tanımlanmasında,
diğer bir ifadeyle neyin adil, neyin
gayri adil olduğunun belirlenmesinde
insanoğlunun aklının esas alınması
gerektiği görüşünü savunur.
Analitik hukuk doktrini aynı
zamanda “rasyonel hukuk doktrini”
olarak da bilinmektedir. Bu
doktrinin ilk temsilcilerinden birisi
Hollandalı Hugo Grotius (1583-
1645)’dir. Grotius’a göre, insan aklı
sayesinde iyiyi ve kötüyü; doğru ve
yanlışı ayırt edebilir. Bu nedenle
hukukun kaynağı akıl ve bilgidir.
7. Analitik hukuk doktrini: Bu
yaklaşıma göre hukuk kuralları
akla ve mantığa uygun olmalı ve
analitik bir temele sahip
olmalıdır. Hukuk kurallarında
akıl ve mantık hakim olduğunda
ideal kuralların bulunması ve
bunların tercih edilmesi daha
kolaylaşmış olur

12. HUKUK DOKTRİNLERİ
8.Hukuki formalizm doktrini
Hukuki formalizm doktrini; Analitik hukuk
doktrini ile oldukça yakın olan bir diğer öğreti
literatürde formalizm olarak bilinmektedir.
Hukuki formalizm doktrini, “hukuk
kurallarının oluşturulmasında ve
uygulanmasında bilimsel yaklaşım hakim
olmalıdır” görüşünü savunmaktadır

13. 9.Hukuki pozitivizm doktrini:Burada
yürürlükteki hukuk kuralları esastır. Yasa
koyucu tarafından oluşturulan yürürlükteki
hukuk kuralları yargıçların iradi ve takdiri
kararlarının önündedir.
HUKUK DOKTRİNLERİ
Hukukî pozitivizm, tabiî
hukukun adalet anlayışı
eleştirir ve bu kavramın
fizik ötesi bir değer olarak
tanımlanamaz bir kavram
olduğunu ve bu nedenle de
hukuk biliminin dışına
itilmesi gerektiğini savunur

14. Hukuk “akli bir varlığın, üzerinde iktidar
sahibi olduğu başka bir akli varlığın
davranışlarını düzenlemek için belirttiği
davranış modeli” dir.
HUKUK DOKTRİNLERİ
İradeci pozitivizm, hukukun kaynağını yasa
koyucunun iradesinde görmektedir.
İradeci pozitivizm, yürürlükteki hukukun
üzerinde üst bir hukuku kabul etmez.
Normativist görüşe göre, hukuk normunun
içeriğini onun biçimi belirler. Hukuk
normunun formelliğine yönelen bu görüş,
hukuka doğa bilimlerindeki gibi kesinlik
kazandırmak gayesindedir
Hukuki Pozitivizm

15. HUKUK DOKTRİNLERİ
10: Realist bir bakış açısını benimsediği için “hukuki realizm”
olarak da adlandırılan bu yaklaşımda “hakim sınıf neyi isterse
onu yasa haline getirir ve uygular görüşü” savunulur. Güç
kimde ise hukuk o sınıfın hukukudur. Hukuk, hakim sınıfın
çıkarınadır ve hakim sınıfın diğer sınıflara dikte ettiği
kurallardır. Bu yaklaşım mevcut hukuk doktrinlerine eleştirel
bir bakış açısı sunmaktadır. Hukukî realizm yaklaşımı hukuku
soyut hukuk kuralları ya da adalet ve ahlâk gibi kavramlarla
değil, maddî dünyadaki gerçek ilişkilerle açıklamaya
çalışmaktadır
10.HUKUKİ
REALİZM
DOKTRİNİ
ADALET
AHLAK
Hukuku soyut ve fizikötesi kavramlarla değil,
maddî dünyadaki gerçek ilişkilerle
açıklamaktadır.