HUKUK DOKTRİNİ (JURISPRUDENCE) Yaklaşımlar ::: Öncüler

1. HUKUK DOKTRİNİ
(JURISPRUDENCE)
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
Hukuk ve İktisat, İzmir: SOBİAD Yayını
Sunumu Hazırlayan: Yeşim Atalar
Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
Yaklaşımlar ::: Öncüler

2. • Hukuki kuralların oluşmasında,
benimsenmesinde ve tatbikinde;
felsefi, ahlaki, dini, sosyolojik,
tarihsel ve saire yaklaşımlar söz
konusudur.
• Doğal hukuk felsefesi, hukuki
formalizm, hukuki pozitivizm, hukuki
teoloji gibi hukuk doktrinleri bu
perspektiflere dayalı olarak ortaya
çıkmıştır.
2

3. MUHTELİF
YAKLAŞIMLAR

4. DOĞAL HUKUK
• Doğal Haklar
• Yaşam Hakkı
• Mülkiyet Hakkı
• Temel Özgürlükler
FELSEFİ YAKLAŞIM
• Barış
• Özgürlük
• Adalet
• Hakkaniyet
AHLAKİ YAKLAŞIM
• Ahlak Kuralları
• Etik Değerler
• Evrensel Ahlak
SOSYOLOJİK YAKLAŞIM
• Sosyal Yapı
• Sosyal Kurumlar
• Kültür
4
Şekil 1-A: Hukuk Doktrini: Muhtelif Yaklaşımlar-I
İnsanların doğuştan sahip oldukları
vazgeçilemez ve devredilemez
hakları ve özgürlükleri mevcuttur.
Hukukun temel gayesi toplumsal
yaşamdaki ideallerin gözetilmesidir.
Hukuk kurallarının evrensel değerlere
ve evrensel ahlak kurallarına uygun
olması esastır. Hukukun temeli ahlak
olmalıdır.
Hukuk kurallarının sosyal yapı, sosyal
kurumlar ve kültür ile uyumlu olması
gerekir.

5. 5
TARİHSEL-EVRİMSEL YAKLAŞIM
• Tarihsel
• Evrimsel
• Geçmiş Tecrübe
• Teamüller
ANALİTİK YAKLAŞIM
• Akıl
• Mantık
• Faydacı Felsefe
HUKUKİ FORMALİZM YAKLAŞIMI
• Bilimsellik
• Kesinlik
• Formalizm
HUKUKİ POZİTİVİZM YAKLAŞIMI
• Pozitivizm
• Mevzuat
• Yürürlükteki Hukuk
Hukuk tarihsel ve evrimsel
gelişmenin ürünüdür. Hukuk,
toplumda yerleşmiş geleneklerin
ve sosyal normların toplamından
oluşur.
Hukuk kurallarının temeli akla ve
mantığa uygun olmalı ve topluma
bir fayda sağlamalıdır.
Hukuk bir bilimdir ve bilimsellik
esas alınmalıdır. Hukuk
kurallarının oluşturulmasında ve
uygulanmasında bilimsel
yaklaşım hakim olmalıdır.
Yürürlükteki hukuk kuralları
esastır. Yasa koyucunun kuralları,
yargıçların iradi ve takdiri
kararlarının önündedir.
Şekil 1-B: Hukuk Doktrini: Muhtelif Yaklaşımlar-II

6. Hukuk Doktrinine Katkıda Bulunan
Kişiler
6

7. • İlkçağdan günümüze hukuk felsefesi, hukuk teorileri ve hukuk
doktrinlerine katkıda bulunan birçok düşünür ve yazar olmuştur.
• Sofokles, Cicero, T. Aquinas (Aquino’lu Thomas), H. Grotius, J.
Locke, J.J. Rousseau, I. Kant gibi düşünürler hukuki meseleleri
doğal hukuk doktrini ile açıklayan düşünürler arasında sayılabilir.
7

8. • J. Bentham ve J.S. Mill, faydacı doktrinin;
T. Hobbes ve özellikle J. Austin, hukuki
pozitivizmin öncüleridir.
8
(J.Bentham)
(J.S. Mill)
(T. Hobbes)
(J. Austin)

9. 9
H. Kelsen, Hukukun Pür Teorisi ile analitik-bilimsel
hukuk doktrininin ilk temsilcilerinden birisidir.

10. 10
H.KELSEN
(1881-1973)
Hans Kelsen’in görüşleri de
Normativist Pozitivizm yaklaşımı
içinde kabul edilmektedir.

11. Sosyolojik pozitivizm görüşünü benimseyen
düşünürler arasında ise İbni Haldun, E. Durkheim,
L. Duguit ve M. Weber gibi sosyologlar sayılabilir.
11
(İbni Haldun)
(E. Durkheim)
(L. Duguit)
(M. Weber)

12. 12
Richard Posner
Faydacı felsefe temeline
dayalı hukuki pragmatizm
yaklaşımının öncüsüdür.

13. John Chipman Gray ve Oliver Wendell Holmes;
Hukuki realizm akımının öncülerindendir.
13
(J. Chipman Gray)
(Oliver Wendell Holmes)
Karl Lewellyn, Jerome Frank ve Felix Cohen gibi
isimler de bu yaklaşıma katkıda bulunmuşlardır.

14. Son olarak 20. Yüzyılda ve içinde yaşadığımız
yüzyılda hukuk doktrinine çok önemli katkılar
sunan düşünürler ve yazarlar arasında; L. L.
Fuller, G. Radbruch, H. L. A. Hart, J. Coleman, R.
Dworkin, J. Rawls gibi isimler sayılabilir
14
(H.L.A Hart)
(G. Radbruch)
(L. L. Fuller)
(J. Rawls)

15. 15
• Sofokles, Cicero, T. Aquinas
• H. Grotius, J. Locke, J. J. Rousseau, I. Kant
DOĞAL HUKUK DOKTRİNİ
• J. Bentham
• J. S. Mill
FAYDACILIK DOKTRİNİ
• T. Hobbes
• J. Austin
HUKUKİ POZİTİVİZM
• H. Grotius
• H. Kelsen
ANALİTİK HUKUK DOKTRİNİ
• İbni Haldun, E.Durkheim, L. Duguit, M. Weber
SOSYOLOJİK HUKUK DOKTRİNİ
• R. Coase, G. Becker,
• R. Posner
HUKUK ve İKTİSAT YAKLAŞIMI
• J. C. Gray
• O. W. Holmes
HUKUKİ REALİZM DOKTRİNİ
• L. L. Fuller, G. Radbruch, H. L. A. Hart
• J. Coleman, R. Dworkin, J. Rawls
DİĞER ETKİLİ HUKUK YAZARLARI
ŞEKİL-1: HUKUK DOKTRİNLERİ, HUKUK FELSEFESİ VE HUKUK TEORİLERİ: KATKIDA
BULUNAN ÖNCÜ DÜŞÜNÜR VE YAZARLAR