Bir sosyal sermaye olarak: iyilikseverlik

1. Bir sosyal sermaye
olarak:
iyilikseverlik
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan ‘Bir Sosyal Sermaye Olarak İyilikseverlik’ içinde:
C C Aktan ve S Yay, Kurumsal Sosyal Sermaye, Ankara: Seçkin, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Zeynep Kuru
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. İÇINDEKILER
1. GİRİŞ
2. İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
3. İYİLİKSEVERLİĞİN RASYONELİ: NİÇİN İYİLİK(LER) YAPARIZ?
4. SOSYAL SERMAYE OLARAK İYİLİKSEVERLİK
5. SONUÇ

3. Sosyal Sermaye
İyilikseverlik
Yardımlaş
ma
Karşılıklılık
1.GİRİŞ
Bir arada yaşayan insanlar arasındaki
bağ ve ilişkiler sosyal sermayenin ana
hamurunu oluşturur.
Güçlü bir toplum yapısı için çevre ile olan
bağların güçlü olması gerekmektedir.
Etkin
İletişim
Dayanışma Değer
e
Bağlılı
k
İyilikseverlik

4. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
 “İyilikseverlik” hiçbir karşılık beklemeden, gönüllü olarak başkalarına yardım etmek anlamında
kullanılan bir kavramdır.
 Geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir.
 İyi (edgü) ve iyilik (edgülük) kelimeleri Dîvânü Lugatit-Türk ve Kutadgu Bilig’de de sıkça geçmektedir.
EN: Benevolence
LAT: Benevolentia
•
İlk kez İngiltere Kralı 4. Edward tarafından 1473
yılında İngiltere’de kralların koyduğu bir tür
keyfi vergiyi tanımlamak için kullanılmıştır.
Divan-ü Lügatit Türk

5. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
İyilikseverlik
Hayırseverlik
Yardımseverlik
- Türk Dil Kurumu’na göre; üçü de aynı anlama gelmektedir ! -
Yoksullara,
düşkünlere ve
yardıma
muhtaç olanlara
iyilik ve yardım
etmek

6. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
Latane ve Darlen :
• İhtiyacı olan bir kimseye yarar sağlayıcı herhangi
bir olumlu sosyal davranıştır.
Howard Schwartz :
• Yakın ilişkide olunan kişilerin iyiliğini isteme,
refahını koruma ve geliştirmektir.
Ian Sommerville :
• Bireylerin daha önce tanışmadığı kişilerin
ihtiyaçlarını belirlemek ve bu ihtiyaçları
karşılamaktır.
-İyilikseverlik-

7. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
Fakat «İyilik» kavramı hakkında genelleme yapılması;
ve
gibi özellikleri görmezden
gelmemize sebebiyet
verebilmektedir.
Çeşitli dini, siyasi vs. grupların kendilerine mensup olanlardan çeşitli amaçlarla
para toplamaları, belirli amaçlar için bir araya gelen çeşitli sivil toplum
örgütlerine üye olduktan sonra belirli aralıklarla aidat toplamaları gibi
durumlar iyilik yapmanın veya iyilikseverliğin vurgulanan
“gönüllük esası” özelliği ile çelişmektedir.

8. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİİyilikseverliğişuşekildetanımlarız:
İnsanlar, hiçbir menfaat beklemeksizin başka insanlara veya canlılara
“gönüllü” yardımda bulunabilirler.
- El-avuç açan bir dilenciye bir eski elbise ya da para verilmesi buna bir
örnektir.
İnsanlar, bulundukları ortam ve pozisyon dolayısıyla kendilerini
bir “zımni zorlama” altında hissederek menfaat beklemeksizin
başka insanlara ve/veya canlılara yardım edebilirler.

9. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
İnsanın doğası iyiliktir, diğer insanların iyiliğini
İstemek ve kötülük ancak akıl dışı bir durumda söz
konusu olacaktır.
Mutluluğa ulaşmadaki
en önemli araçtır.
Friedrich Nietzsche :
İyilik, hayatı süslemekten başka
bir şeyi ifade etmemektedir.
Farabi
Epiktetos

10. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
Kötü olma durumu
Kemlik
Şer
- Türk Dil Kurumu’na göre kötülük ;

11. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
1) Kişinin kendisine olan iyilikleri :
Kişinin karşılaştığı dünyayı gözlemlemeden önce bir
bilinç sahibi olması ve kendi farkındalığını yaşamasıdır.
2) Kişinin diğer insanlara olan iyilikleri :
Kişinin diğer insanlarla yardımlaşması, yani onlara iyilik
yapmasıdır.
3) Kişinin diğer varlıklara olan iyilikleri :
Kişinin insan dışındaki varlıklara iyiliği esas alarak
davranmasıdır.
İYİLİĞİN
TİPOLOJİK OLARAK
YANSIMALARI 3
BAŞLIKTA
TOPLANABİLİR.

12. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
SosyalPsikolojide
İyilikseverlik
Özgeci Davranış
Olumlu Toplumsal
Davranış
Karşısındakine iyilik yapmış olmanın verdiği
mutluluk dışında hiçbir beklenti olmaksızın
yapılan iyilik davranışlarını açıklar.
İyilik yapan kişinin niyetine bakılmaksızın
başkalarına yardım etmeyi amaçlayan tüm
davranışları açıklar.

13. 2.İYİLİKSEVERLİK KAVRAMI: TERMİNOLOJİ VE TİPOLOJİ
SAĞLANAN YARARA İLİŞKİN BOYUTLAR
Yapılan iyilikten sağlanan yararın önemi ve zorunluluğunu, kısa ve uzun süreli olmasını ifade eder.
YARAR SAĞLAYAN KİŞİ İLE YARAR SAĞLANAN KİŞİ ARASINDAKİ İLİŞKİ VE DİĞER KOŞULLARA İLİŞKİN BOYUTLAR
Yapılan iyiliğin karşılıklılık, rica veya baskı ve bazı sosyal yükümlülüklerin ötesinde bir davranış olmasını ifade eder.
YARAR SAĞLANAN KİŞİYE İLİŞKİN BOYUTLAR
Yapılan iyiliğin yarar sağlayan kişinin duygu ve isteklerine duyarlı biçimde gizli olarak yapılmasını ifade eder.
YARAR SAĞLAYAN KİŞİYE İLİŞKİN BOYUTLAR
Yapılan iyiliğin bilinçli, çıkar gözetmeden ve özgür bir seçim sonucu yapılmış olmasını ifade eder.
İyilikseverlik, temelde insan sevgisinden kaynaklanan bir güdü olup
dört boyutu vardır :

14. 3.İYİLİKSEVERLİĞİN RASYONELİ:
NİÇİN İYİLİK(LER) YAPARIZ ?
İNSAN NEDEN İYİLİK YAPAR ?
Evrimsel Bakış
ve Sosyal
Öğrenme Teorisi
Maliyet - Ödül
Değerlendirmesi
Modeli
Sosyal Kimlik,
Gruplar ve
Yardım Etme
Davranışı

15. 3.İYİLİKSEVERLİĞİN RASYONELİ:
NİÇİN İYİLİK(LER) YAPARIZ ?
İNSAN NEDEN BAŞKALARINA İYİLİK YAPAR ?
Din Ahlak Gösteriş
Acıma ve Şefkat
Duygusu
Egoistik Alturizm
Güdüsü

16. 4.SOSYAL SERMAYE OLARAK İYİLİKSEVERLİK
Toplumun güçsüz/fakir kesimlerine yapılan iyilikler toplumsal bağları güçlendirecek ve sosyal
sermayenin toplumun tüm kesimlerine yayılmasına yol açacaktır.
İyilikseverlik sosyal sermayenin yaratılması ve sosyal sermayenin sadece toplumun güçlü / zengin
kesimleri ile sınırlı olmaması açısından ise oldukça önemlidir.
Sosyal sermaye, toplumsal bağlar ile birlikte formel ve informel kuralları ifade eden bir kavramdır.
İnsanlar arasındaki bu ilişkiler, temelde bireylerin inşasında önemli bir yapı taşı durumundadır.
İnsanlar arasındaki ilişkiler, toplum içinde var olan bireylerin kendi yaşam alanlarını ve bu alan içindeki
davranışlarını belirleyen önemli bir bağdır.

17. 4.SOSYAL SERMAYE OLARAK İYİLİKSEVERLİK
Sosyal sermaye literatürüne büyük katkılar sağlayan “Sosyal Sermaye” isimli eserinde
sosyal sermayeyi en öz haliyle açıklayan Field’e göre insanlar bir dizi iletişim ağıyla
birbirlerine bağlanırlar.

18. 5.SONUÇ
İyilik yapmak ya da iyilikseverlik takdire ve övgüye değer
etik/ahlaki bir eylemdir.
Erdemlerin kraliçesidir. İyilikseverlik övgüye ve takdire değer
erdemli bir davranıştır.
İyilikseverlik, işbirliği, dayanışma ve karşılıklılık içerir.
Bu anlamda sosyal sermayenin en önemli bileşenlerinden
birisidir.