Altyapı Hizmetlerinin Sunumu Ve Finansmanında Yeni Trendler Ve Alternatif Yöntemler

1. PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
ALTYAPI HİZMETLERİNİN
SUNUMU VE
FİNANSMANINDA YENİ
TRENDLER VE ALTERNATİF
YÖNTEMLER

2. A-REFORM
ÖNCESİ DÖNEM
Regülasyon
Süreci ve
Monopolizasyon
Uygulamaları
ALTYAPI HİZMETLERİNİN
SUNUMU VE FİNANSMANINDA
YENİ TRENDLER
B-REFORM
DÖNEMİ
Marketizasyon

3. REGÜLASYON
 Geniş anlamda birtakım ekonomik ve sosyal
amaçları gerçekleştirmek üzere devletin
elindeki araçlarla ekonomiyi düzenlemeye
yönelik tüm müdahalelerini içermektedir.
 Örneğin;
Piyasaya giriş çıkışın düzenlenmesi
Yasal tekeller oluşturulması
Uluslararası ticarete engeller getirilmesi
KİT görev zararlarının hazineden karşılanması vs.

4. MONOPOLİZASYON
 Altyapı hizmetlerinde ortaya çıkan veya
ortaya çıkması muhtemel doğal tekellerin
yasal tekeller haline dönüştürülmesi.

5. MARKETİZASYON
 Devlet temelli hizmet sunumunun ve daha
çok vergiye dayalı finansmanın yerini piyasa
ağırlıklı bir sunuma bıraktığı süreç.

6. Kamu Sektörü Sunumu Ve Finansmanında Gerçekleştirilen Reformlar
ŞirketleştimeŞirketleştime
Performans SözleşmeleriPerformans Sözleşmeleri
DesantralizasyonDesantralizasyon

7. ŞİRKETLEŞTİRME(TİCARETLEŞTİRME)
 Hizmet sunan kamu girişimi şirket haline
dönüştürülerek, özel teşebbüsler gibi
çalışması sağlanır.
 Genel amacı;
Kamu teşebbüsünü özelleştirmeye hazırlamak

8. PERFORMANS SÖZLEŞMELERİ
 Mevcut kamu girişiminin yöneticileri ile
devlet arasında bir sözleşme yapılır. Bu
sözleşmede kamu girişimi yöneticilerinin
performansına dayalı olarak
değerlendirilmeleri ve ödüllendirilmelerine
ilişkin hükümler yer alır.
 Genel Amacı;
Belirlenen performans kriterlerine uygun olarak
yasal tekelin işletilmesinin sağlanması
Yöneticilerin hesap verebilirliğinin sağlanması

9. DESANTRALİZASYON
 Merkezi yönetimin birtakım mal ve
hizmetlerin üretimini yerel yönetimlere
devretmesi.
 Genel Amacı;
Kamusal hizmetlerden yararlananların bu
hizmetlere ulaşma imkanını arttırmak, hizmetin
miktar ve kalitesinde iyileşme sağlamak
Merkezi yönetimin tüm hizmetlerin sunumunu
üstlenmesi durumunda ortaya çıkacak
yetersizliklerin önlenmesi
Yerel hizmetlerden yararlananlara denetleme
hakkının verilmesi

10. ALTYAPI HİZMETLERİNİN SUNUMU VE FİNANSMANINDA
PİYASAYA DAYALI REFORMLAR

11. DEMONOPOLİZASYON
 Doğal tekellerin yasal tekel statüsünün
kaldırılması.
 Genel Amacı;
Altyapı sektöründe devlet dışında özel sektöründe
faaliyette bulunmasına imkan sağlama

12. DEREGÜLASYON
 Devletin çeşitli gerekçelerle ekonomiye
yönelik düzenlemeleri azaltması veya
kaldırması.
 Bu süreçte mevcut sektördeki rekabet
sınırlamaları ve regülasyonlar kaldırılır.
 Genel Amacı;
Tüm sektörlerde rekabetin canlandırılması ve
dolayısıyla ekonomide verimliliğin arttırılmasıdır

13. REREGÜLASYON
 Altyapı sektörlerinde bir yandan
deregülasyon politikaları uygulamaya
konulurken bazı ülkelerde vaya alt
sektörlerde yeniden düzenleme
uygulamalarına gidilmesi.
 Genel Amacı;
 Etkin bir piyasa yapısı oluşturmak
 Sosyal adaleti sağlamak
 Yatırımları teşvik etmek
 Adil rekabet sağlamak
 Yenilikleri teşvik etmek
 Çevrenin zarar görmesini engellemek
 Hizmetlerin güvenilirliğini ve şebekelerin
işletilebilirliğini sağlamak

14. ALTYAPI HİZMETLERİNDE ÖZEL SEKTÖR KATILIMININ
SAĞLANMASI

15. İHALE
 Bir kamu girişiminin belli sektörlerdeki mal
ve hizmet üretimini kendi
gerçekleştirmeyerek özel sektör
firmalarından satınalmasıdır. Hizmetin
üretimini özel firma gerçekleştirirken sunum
yükümlülükleri devlettedir.
 Yararlanıldığı Hizmet Türleri;
Su ve kanalizasyon hizmetleri
Katı atık ve çöp toplama ve imha hizmetleri
Havaalanı hizmetleri

16. YÖNETİM SÖZLEŞMESİ
 Kamu girişiminin mülkiyetinin devlette
kalması suretiyle yönetiminin özel sektöre
bırakılması.
 Yararlanıldığı Hizmet Türleri;
Havaalanları
Atık su üniteleri

17. KİRALAMA
 Bir kamu girişiminin belirli bir bedel
karşığında kiralanmasıdır.
 Şartları;
 Özel sektör ve kamu arasında bir sözleşme
yapılmalıdır
 Girişimin mülkiyeti devlette kalır
 Özel firmanın sabit varlıklara yatırım yapma
sorumluluğu yoktur
 Operasyonel riski özel firma üstlenir

18. YAP-İŞLET-DEVRET VE TÜRLERİ
 Özel firma belli bir dönem için sözleşme ile
bir kuruluşu inşaa etme ve işletme imtiyazını
elde eder ve bu dönem sonunda kuruluşu
devlete devreder.
 Özellikle;
Önemli finansman gerektiren altyapı hizmetlerini
temini için kullanılır
YİD modeli üç şekilde uygulanabilmektedir
YAP
KİRALA
SAHİP OL
YAP
SAHİP OL
İŞLET
DEVRET
YAP
İŞLET
SAHİP OL

19. İMTİYAZ
 Devletin belirli bir bölgedeki veya
piyasadaki bir kurumu işletmesi için özel
bir firmaya bir imtiyaz veya hak vermesi.
Özel firmanın hizmetinden yararlananlar
ödemeyi firmaya yaparlar.
 Amacı;
Piyasa için rekabet anlayışını sağlamak
 Şartları;
1. Sözleşme basit ve kapsamlı olarak düzenlenmeli
2. İhalenin her aşamasında etkin bir rekabet söz konusu
olmalıdır
3. Sonraki ihalelerde aynı firmanın bir kez daha ihaleyi
alamaması durumda, sözkonusu firmaya
gerçekleştirdiği yatırımlar için gerekli olan tazminat
ödenmelidir.

20. KAMU ÖZEL ORTAKLIĞI
 Bir hizmetin sunumunda ve finansmanında
devlet ile bir özel firmanın işbirliğinde
bulunması
 Şartları;
 Kamu ile özel sektör arasında bir sözleşme
düzenlenmelidir
 Kamu kaynakları ve özel kaynaklar birleştirilir
 Tüm sorumluluklar kamu ile özel firma arasında
paylaştırılır
 Elde edilen gelir paylaşılır

21. ALTYAPI HİZMETLERİNİ SUNAN KİTLERİN TASFİYESİ VE SATIŞI
 Devlet elindeki yasal tekellerin özel sektöre
yönetimi ve mülkiyeti ile birlikte devri şeklinde
gerçekleşir.
 Tasfiye;
1. Tam tasfiye
2. Kısmi tasfiye
olmak üzere iki şekilde uygulanır.
 Satış yoluyla mülkiyet transferi;
Genellikle ayırma sonrası gerçekleştirilmektedir.
Satış öncesinde rekabet imkanı olan kısım
tekel özelliği taşıyan kısımdan ayrılır.

22.  Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
 Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
 http://www.sobiad.org
 Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
 http://www.canaktan.org