SlideShare a Scribd company logo
1 of 12
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL i
Goofatho Morphology
and Syntax
-Qaala-
By: Bereket Samuel (BA)
BEREKT SAMUEL
BEREKET SAMUEL
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 0
Keso
Kaara Shaye
QAALA........................................................................................................................................... 1
1. QAALA AYBATETHAA:...................................................................................................... 1
2. QAALATI MEDHETTIYA OGETA:..................................................................................... 2
2.1. Dumma dumma someta guzhon:..................................................................................... 2
A. Dariso some -ta gujjishin.................................................................................................. 2
B. Sunthi Medhdhiya Someta Gujon ................................................................................... 3
C. Sunqo Medhdhiya Someta Gujon .................................................................................... 5
D. Zaaretho qaalata Some -eretha ekon ................................................................................ 5
2.2. Ooratha Qaala Medho ...................................................................................................... 6
2.3. De7iyaa qaalatas hara birshshethi imon........................................................................... 6
2.4. Garthe Qaala Ekkidi Qaala Medho .................................................................................. 7
2.5. Qaalata waaxon ................................................................................................................ 8
2.5.1. Dooya ogen............................................................................................................... 8
2.5.2. Gordda ogen.............................................................................................................. 8
2.5.3. zihe ogen(-)............................................................................................................... 8
2.6. Issi qaalappe hara qaala medho........................................................................................ 9
Kuuyethi.......................................................................................................................................... 9
Markka maxaafeta......................................................................................................................... 10
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 1
QAALA
1. QAALA AYBATETHAA:
Asa na7i pa aqo peeshshaan wolira dumma dumma ogetan gahettidi qofa laamerettees. Ha qofaa
laameretethaas qassi koyroynne bayra kushe ekkey haasaya. Haasayas koshshiya wolqaama
miishey qassi qaala. Ubbaape Koyro bolla qaala demisanaw kooshe koshsheyssi qoncce. Kooshey
maarara uttishe qassi qaala medhdhees. Kooshetas birshethi baawa. Hanikkonne he birshethi
baynna koosheti birshethi de7iya qaala demisoosona.
Asa na7a eray guji guji bishin qassi asa na7i kooshes eqqiya pidale/ malaata kochidi xaafon
gahetethi oykkis. Pexo issi qaalape oykkidi wogga maaafeta gaso xaafettiday qaalana. Hessa gisho
qaali asa na7i haasayan gido xaafon wolira gahettanaw maaddiya wolqqaama miishe.
Doona eranchati qaala aybatetha bolla dumma dumma birshethi immidosona. Dumma dumma
birshethi immope attin ubbatikka qaali haasayas maaddiya bertte miishe gideyssa minthidi
odoosona. Hayssatappe, qaali issi yohos woy qofas eqqidi kooshen si7ettiya woy xuufen qoncciya
malaatata/pidale shiiqo gishe Doona pilgge Akkaadame gishe qaalabaa wothiyaa gidishin,
birshethi baynna doona kooshetape medhettidi birshethi immiya asa na7i kiita aathanaw go7ettiya
miishe gishe qassi Yimaam Baayey qonccisees. Haray qassi Daynnacho Worqquy qaali asa na7i
pa gaatha amuwanne qofaa qonccisiya miishe gishe odees.
Kuuyishin, qaali birshethi baynna doona kooshetape shiiqidi birshethi immiya asa na7i kiita woli
giddon aathanaw maadettiya miishe. Asa na7i he birshethi baynna koosheta birshethi immiya
ogen maarara wothidi go7ettees. Pidaleti woy kooshe malaatati paydon daro guutha. Hanikkonne
paydin wuronnanne zawi baynna qaalata medhdhees. Hayssape denddidayssan nuuni awi
wullana gaso qoodi baynna qaalata odettoos;tookkin denddonna maxaafe xaafoos. Qaali
birshethi baynna kooshetape medhettiyaa ogeta mallas be7ishin:
1. Dono /d/, /o/, /n/, /o/
2. Awa /a/, /w/, /a/,
Bollara shiiqida mallatape “dono” ekkikko birshethi baynna heedzu kooshetape medhettis.
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 2
Pexo Masara Some
1 Kana Kanata -ta
2 Kafo Kafota ta
3 Mehe Meheta -ta
4 Maxaafe Maxaafeta -ta
5 Hoota Hootata -ta
6 Doona Doonata -ta
7 Booru Boorata -ta
8 keethe Keethata -ta
9 Ase Asata -ta
10 Na7a* Nayta* -ta
Hessatikka: /d/, /o/, /n/ nne /o/. Ha kooshe issuwas issuwas birshethi de7enna. Hanope attin
maarara uttidi birshethi de7iya qaala “dono” immis.
Qaali dumma dumma ogetan medhettanaw dandda7ees. Mallas: dumma dumma someta guzhon,
issi qaalape hara dummatiya qaala keson, nam77u qaalati waaxettidi issi waatha qaala medhon,
doonaan baynna ooratha qaala medhon, garxxi ekkidi doonaan guzhoninne hayssamela hara
ogetan medhettanaw dandda7ettees.
2. QAALATI MEDHETTIYA OGETA:
2.1. Dumma dumma someta guzhon:
A. Dariso some -ta gujjishin
Hayssan qaalati kase pexon de7eyssa masarakko laamon medhettiyaa hanota. Masara guussay
paydon issinnipe dariyaba, tirppa, unddenna, daro woy cora guussi. Pexo gishin saro issinno
/single/ guussi. Heessa gisho qaalata, ubbaapekka sunthi gididayssata pexonne masara gidi
shaakkoos. Mallas:
Ha qommon be7ida mallaa paattishin, malla “1” pe “6” gaso de7iyaa mallaan de7iyaa qaalata
bolla aykkoka qaalaa wurssetha kooshe lame gathonna -ta some gujon medhettidaa gidishin, “7”
pe “10” gaso de7iyaa mallan de7iyaa qaalata wurssetha kooshiyaa “u” → “a”, “e” → “a” ekon
laamettidaa gidishin, wurssetha mallay qassi hanos gidiyakko -ta some ekkidi “na7ata”
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 3
geetettanashin asay gey “nayta” gidiyaa gishonne qassi nu he asaappe ke7idi baanasoy baynna
gisho yaani uttees. laamon -ta some gujon laamettis.
B. Sunthi Medhdhiya Someta Gujon
 Sunthi medhdhiya Some ‘-awa’
Sunthan moodettiya qaalati pantta bolla some ekon oorathi yelettida woy aacida yela sunthi
medhdhoosona. Mallas:
Haray qassi kumethan, qaalatas xaphoy issinno gidikkonne birshethay dummatees.
 Sunthi medhdhiya Some‘-adde
Bollara qonccida mela issi issi Goofatho qaalati some ‘ - adde’ qaalata bolla guzhon aacanaw
dandda7oosona. Mallas:
Qommon qonccida mallaa medho hanotaa be7ishin qommo mallaadan qaalata wurssetha
pidaliyaa “a” n laamon some -adde ekon laamettoosona.
Keethe + (-awa)= keethaawa
Kothe + (-awa) = kothaawa
Maathi + (-awa)= maathaawa
Maata + (-awa) maataawa
Medda +(-awa)= meddaawa
Oda +(-awa) = odaawa
Doona+ (-awa)= doonaawa
Deddeno + (-awa)= deddenaawa
Hanggaxa + (-awa)= hanggaxaawa
qoodhe+ (-awa)= qoodhaawa
mettershe+ (-awa)= mettershshaawa
Wude + (-adde)= wudaadde
Miishe + (-adde) = miishaadde
Oysi + (-adde)= oysaadde
Miizi + (-adde) miizaadde
Moothi + (adde) =moothadde
Gisho + (adde) = gishaadde
Qoncciso:
ha mallaan be7iyaa mela qaalata
wurssetha pidaliyaa ‘a”n laammidi
-awa ekkidi medhettidosona.
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 4
 Sunthi medhdhiya Some ‘-ncha’
Ha somiyaa dola qaalata bolla gujjishin:
Mallas:
 Sunthi medhdhiya Some ‘-tethi‘
Ha somiya ekkidi qaala meddhiya daro Goofatho qaalati de7oosona. Some ‘-tethi’gujishin issibaas
hanota bessees. Ha somey ubba wode sunthi medhdhiya gidishin sunthaykka yoho sunthi gidees.
Mallas:
Dude -duudetethi
na7a - na7atethi
panthi -panthatethi
Siiqo – siiqotethi
Doso – dosetethi
Payya- payyatethi
Shooro – shoorotethi
Lo7o- lo7otethi
Ooso – oosancha
Goshshe- goshshancha
Mooto- mootancha
Hargge- harggancha
Doona- doonancha
Meto- metancha
Xaafo- xaafancha
Laaso- laasancha
Era – erancha
Nabbabo – nabbabancha
Hayzo – hayzancha
Looho – loohancha
Hiilla – hiillancha
Pilggethi- pilggancha nne
hhm.
Qoncciso:
Ha qommo mallan be7ishin, -tethi somey dola sunthan gidin sunqqon gelikko
yoho sunthi (abstract name) medhettees guussi.
Qoncciso:
Ha imettida mallatappe mallas: oosoy - asa na7i
aqanaw, pee7anaw (duussas)koshshiya bertte miishe
gidishin, Oosanchi - oothiya ase guussi woy oothiya
uraa guussi.
Ase – asatethi
Geeshshi – geeshshatethi
Gelo – geletethi
Eko – eketethi
Iita -iitatethi
Allaga – allagatethi nne h.h.melata
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 5
C. Sunqo Medhdhiya Someta Gujon
❖ Sunqo medhdhiya Some ‘-ama’
Ha somey gelishe sunthi gidida qaalata sunqqon laammees. Mallas:
D. Zaaretho qaalata Some -eretha ekon
Issibay zaari zaari oosettiyaaba woy henettiyabaa bessanaw maaddiyaa qaalata medho guussi.
Hessi medhettishe sunthanne sunqqo mela wurssetha some ekkoosona.
Mallas:
Cadda + (-eretha) = caderetha.
Pitta + (-eretha) = piteretha
Meecca + (-eretha) =meeceretha
Ekka + (-eretha) = ekeretha
Maxa + (-eretha) = maxeretha
Mentha + (-eretha) = mentheretha
Qora + (-eretha) =qoreretha
Katha + (-eretha) = kaseretha
Ootha + (-eretha) = ooseretha
Wotha + (-eretha) = woseretha
sunthi some sunqqo
1 doona -ama doonama
2 Shene -ama Shenaama
3 Ulo -ama Ulaama
4 Wolqqa -ama Wolqqaama
5 wozana -ama Wozanaama
6 Kace -ama Kacaama
7 Toho -ama Tohaama
8 Suule -ama Suulaama
9 Eqa -ama eqaama
Medho hanotay peesho qaalaa bolla some –eretha
yegethan medhettis
Medho hanotay peesho qaalaa bolla some –eretha yegethan
medhettidaanne koyro qaalaappe minni si7ettiya kooshiyaa
leppison medhettis. Mallas: cadda → caderetha
Medho hanotay koyro, ha peeshotan wursetha some /-th/ dhayidi /s/
ekkees. Hessi haniday he peeshoti sunthan laamettishina. Wurssetha
koosheti /th/ gidida peeshoti sunthan laamettishin /th/ /s/ n laamettidi
erettida some /-ereth-/ ekkees. Mallas
Peesho sunthi
katha kaso
ootha ooso
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 6
2.2. Ooratha Qaala Medho
Wodey laametti laametti bishin, teknoloojjey, asaa eratethay dicci dicci bishin oorathabay
yeyssappe denddoyssan ooratha qaalati medhetteyssi attonnabaa. Nu Goofatho doonankka
geetettida mela dumma dumma wodetan dumma dumma qaalati Goofatho doonaa eranchatan
medhettidosona. Medhettidaanne medhettishe de7iyaa qaalata medho hanotay qaalaappe qanxxi
qanxxi woy muuci ekon issibaas eqqanaadan udon, gizzidi hessi yaaniyaakko ha miishiyaa woy
hanotaa qonccisanaw dandda7ees geyssan medhettidosonanne medhettoosona. Ane hayssappe
garssan medhettida ooratha qaalata be7oos.
1. De7i-darsso
2. Medhi darsso
3. Medh-demo
4. Mattuma
5. Besoode
6. Adarsso
7. Bessibolla
8. Qaadisa
9. Xolqqisethi
10. Beere
2.3. De7iyaa qaalatas hara birshshethi imon
Ha ogey kase asay eriyaa woy go7ettishe de7iyaa qaalatas hara guja birshethi imon medhettiyaa
hanota guussi. Ane hayssappe garssan enttappe uugata be7ishin:
1. Tura : ha qaalas kase “ mitha bolla zaa7iyaa maata kochi” geetettiyaa birshethi imettidaa
gidishin qassi “zira bagga woykko kumetha qofa oykkonna doona kifile” geetettiyaa guzha
birshethi Goofatho doona eranchatan imettis. Mallas: xooni zine giyappe.( tura)
2. Kaara: ha qaalaas kase “keetha qustte” geetettiyaa birshethi de7ees. Ha7i qassi Goofatho
doona eranchati ha qaalaas “issi daassi woy adarssoy xaafettiyaa allalle” geetettiyaa guzha
birshethi imettis.
3. Daassa: ha qaalaas kase “mentho shaho” geetettiyaa birshethi de7iyaa gidishin, ha7i qassi
doonaa eranchatan ha qaalaas “issi hanida uuga meega qofati wol gakkidi medhdhiya
adarsso shaaho.” geetettiyaa guzha birshethi imettis.
4. Adarsso: ha qaalaas kase asi baqulora woy parara adarssishin adarsso goos; ha7i qassi iyaw
imettida birshshethay issi dalgga gidida daassata shiiqo.
11. Medha-medho
12. Bessindo
13. Sunbeqo
14. Odaawa
15. Haasgina
16. Keso
17. Ustta
18. Guttuma
19. Kabexa
20. Denthethi eriso
21. Bornnasho
22. Sunqqo
23. Qawosa
24. Bessibolla
25. Qabima
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 7
5. Meqethi: hayssi qassi kase asas gidin do7as bolla kifiletan ashoppe gaathan de7iyaa minobaa
gidishin, ha7i qassi medh-darsson gidin de7i-darsson taarikiyaan ooso gaasonne demoti
wolira tukettishe, bilettishe, qaxettishe, dalggishe, tashe kessishe wurssethi beyssa mallees.
6. Doona : ha qaalaas kase asi odettanaw, iyan kathi maanaw maaddiyaa bolla kifiletape issuwa
gidishin ha7i qassi asa na7i harara haasayan pa qofaa laamerettanaw maaddiyaaba geetettidi
imettis.
7. Ayfe: kase ha qaalaas asa na7i xeellanaw go7ettiyaa bolla kifiletappe issuwaa gidishin, ha7i
qassi ha qaalaas nu issi medh-darsso ooso nabbabiyaa gidikko, coo mela kushe attokko; issibaa
demmoos;taarikiyaappe nu nabbabidi demmiyaa cuucuma qofay ayfe geetettees.
8. Dom77e: ha qaalaas kase issibay issibaara wolin dom77ettishin dom77e geetettiyaa gidishin,
ha7i qassi, issi medh-darsso giddo odaawati wolira dom77ettishe issoy issuwa qeranaw
baaxetiya baaxenne he baaxiyaan nuna suukeyees; wurssethaa be7anaw gaadde woxiseeyssi
dom77e geetettees.
2.4. Garthe Qaala Ekkidi Qaala Medho
Doona geetettida ubbaan qaala hara doonape garxxi ekkonnay baawa. Garxxi ekoy doonas
wotha woga. Garthi eggetethi, borsso woy issi doonay gitatidi woy wolqqaamidi beettiya
gishokka gidenna. Issi doonape qaala garxxi ekkidi miishe woy afili garxidamela guye zaarenna.
Pa buzo shalo udidi ashshees. Qabiman gujidi pa qaalaa dichees. Hayssan baasottidi Goofatho
dooni Amaarathopenne Inggilizetho doonappe unddenna qaalata garxxi ekkidi pa qabbima gaathan
gelisidi go7ettishe gam77is.
Amaarathoppe Inggilizethoppe
1 Tamaare Komppitere
2 Saleeda Telebizhine
3 Asttamaare Iraadone
4 Timirtte Jaakkete
5 Pooqe Ayyere
6 Dawtare Motore
7 Iskkibirtto Mayke
8 Warqqate Mobayle
9 Simmintto Maashine
10 Maxaafe Chookke
11 Xuufe Koote
12 Pidale Yunbburistte
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 8
2.5. Qaalata waaxon
Waatha qaali nam7u dummatiyanne pana danda7i eqqida qaalatape wol gakkidi medhettiya issi
qaala /la77a kooshila/. He nam7u qaalati dumma dumma eqqidi immiya birshethay enti wol
gakkidi immiya birshethaape dummatees. Waatha qaala ubbati sunth gidishin sunthape, sunqope,
peeshope woy nam7atata gahetethan medhettees. Waatha qaali nam7u qaalape mdhettees gishin
nam7u qaalape medhettida qaali ubbay waatha qaala gidanaw danda7enna. Waatha qaalata qassi
heedzu ogetan medho dandda7ettees.
2.5.1. Dooya ogen: ha ogiyaan qaalati xeegettishe nam77u qaaladan
xeegettoosona. Mallas: Waatha qaala Birshetha
✓ Ankko suule → dono qommo
✓ Sa7a shaara → maata qommo
✓ Sa7a Maxine → tukke sawo
✓ Xalahe para → xaqqo qommo
✓ Kafo xugunthi → maata qommo
✓ Kana kasile → mithi qommo
✓ Deesha Maxine → mitha qommo
✓ Doona pogo → miishe/bira
2.5.2. Gordda ogen : ha ogiyaan qaalati xeegettishe issi qaaladan xeegettoosona.
Mallas: waatha qaala
✓ Worssobbo
✓ Aswodha
✓ Shocwodha
2.5.3. zihe ogen(-) : ha ogiyan nam77uppe dariyaa qaalatan medhettiyaa gidishin,
medhettishe ba giddon zihe (-) malaatan shaahettees.
Mallas: Xoossa-na7a-oge
Mootha-na7a-cadhdhe
Qaare-gozh-gozho
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 9
2.6. Issi qaalappe hara qaala medho
Ha ogiyan kase de7iyaa dola qaalatappe haraa dumma dumma ooratha qaalata medho
dandda7ettees. Mallas: “danggarssi” giyaa qaalaappe kessishin
Gara, Agga, Arssi, Gana, Ira, Darssa, Dara, Dirssi, Singga, Sangga, Sira,
Kuuyethi
Kumethan xaaxi waaxishin, bollara shiishida qofatan Goofathon qaali waani waani medhettanaw
dandda7iyakko qanthan loythidi be7ida. Qaali dumma dumma someta guzhon (sunthi, sunqqo),
hara qaalape aacison, nam77u qalata sigethidi issi waatha qaala mdhon, tekinooloje dichan ooratha
(kase baynna) qaala medhoninne garthan medhetteyssa xomoosida. Hiza puden qonccida ogetan
xalla medhettees guussi gidonnashin hara daro ogetikka de7eyssanne puden qonccettidayssatan
teqettonnayssa eranaw bessees.
Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 10
Markka maxaafeta
Baaso Goofatho Doona (G0LL- 111) Arba Mince Astamaareta Loohisiya Kollooje
ቀላል የአማርኛ ሰዋሰዉ ፤ለኮሌጅ ተማሪዎች

More Related Content

What's hot

GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...Goofatho Doona T/kifile
 
Issipetetha asa doona saynsse handout edited 2010 2013
Issipetetha asa doona saynsse handout  edited 2010 2013Issipetetha asa doona saynsse handout  edited 2010 2013
Issipetetha asa doona saynsse handout edited 2010 2013Goofatho Doona T/kifile
 
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...Goofatho Doona T/kifile
 
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...Goofatho Doona T/kifile
 
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...Goofatho Doona T/kifile
 
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...Goofatho Doona T/kifile
 
SAWLA KATAMAN BOTIRE KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...
SAWLA KATAMAN BOTIRE  KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...SAWLA KATAMAN BOTIRE  KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...
SAWLA KATAMAN BOTIRE KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...Goofatho Doona T/kifile
 
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...Goofatho Doona T/kifile
 

What's hot (20)

GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
 
"F" vs "P" and "B" vs "V" duussanne dhayuwa pilggethaa- pilgganchay Axxa Si...
"F" vs "P" and  "B" vs "V"  duussanne dhayuwa pilggethaa- pilgganchay Axxa Si..."F" vs "P" and  "B" vs "V"  duussanne dhayuwa pilggethaa- pilgganchay Axxa Si...
"F" vs "P" and "B" vs "V" duussanne dhayuwa pilggethaa- pilgganchay Axxa Si...
 
Issipetetha asa doona saynsse slide
Issipetetha asa doona saynsse slideIssipetetha asa doona saynsse slide
Issipetetha asa doona saynsse slide
 
Issipetetha asa doona saynsse handout edited 2010 2013
Issipetetha asa doona saynsse handout  edited 2010 2013Issipetetha asa doona saynsse handout  edited 2010 2013
Issipetetha asa doona saynsse handout edited 2010 2013
 
Last of tom
Last of tomLast of tom
Last of tom
 
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...
Malo Kooza worada gaathan de7iya issipetetha asa doona dummatetha zawataane e...
 
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...
GOOFA ZOONEN SAWLA KATAMA AYSON SAWLA DHOQQA NAM77ANTHONNE GIIGISO TIMIRTTE K...
 
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...
SAWLA KATAMAN KUSTTI PAYDO ISSO KUMETHA ISSANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN HOSPP...
 
Cipilg
CipilgCipilg
Cipilg
 
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
GOOFA DERE ASA MEEZETIDA WOGANNE AMMANO MALLATA (MIILIKETA)GO77AA SHAAKKI XOM...
 
Keso
KesoKeso
Keso
 
Goofatho Masqqala -research
Goofatho Masqqala -researchGoofatho Masqqala -research
Goofatho Masqqala -research
 
Kaleb keso
Kaleb kesoKaleb keso
Kaleb keso
 
Teshale cover
Teshale coverTeshale cover
Teshale cover
 
SAWLA KATAMAN BOTIRE KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...
SAWLA KATAMAN BOTIRE  KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...SAWLA KATAMAN BOTIRE  KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...
SAWLA KATAMAN BOTIRE KUMETHA NAM77ANTHO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 8THO KIFILE T...
 
Kaha Dom77e Bertte Qofa /Cognitive Dissonance Theory/
Kaha Dom77e Bertte Qofa /Cognitive Dissonance Theory/Kaha Dom77e Bertte Qofa /Cognitive Dissonance Theory/
Kaha Dom77e Bertte Qofa /Cognitive Dissonance Theory/
 
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...
BULQQI KATAMA AYSON HAASAYETTIYAA ISSIPETETHA ASAA DOONA DUMMATETHAY ISSIPETE...
 
Keso
KesoKeso
Keso
 
Keso
KesoKeso
Keso
 
Eyasu addisu's research
Eyasu addisu's researchEyasu addisu's research
Eyasu addisu's research
 

Similar to Gofatho- Morphology And Syntax

Anglijjska mova-6-klas-nesvit
Anglijjska mova-6-klas-nesvitAnglijjska mova-6-klas-nesvit
Anglijjska mova-6-klas-nesvitfreegdz
 
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdf
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdfIssipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdf
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdfEyasuMarkos2
 
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO “A” NNE ...
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO  “A” NNE ...GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO  “A” NNE ...
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO “A” NNE ...Goofatho Doona T/kifile
 
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawite
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawiteBawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawite
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawiteVannunsiam
 
Mazeed haroof ki tashkeel ki zarorat
Mazeed haroof  ki  tashkeel ki zarorat 	Mazeed haroof  ki  tashkeel ki zarorat
Mazeed haroof ki tashkeel ki zarorat maqsood hasni
 
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہے
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہےقومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہے
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہےmaqsood hasni
 
Writing, Editing and Grammar Tips for Lawyers
Writing, Editing and Grammar Tips for LawyersWriting, Editing and Grammar Tips for Lawyers
Writing, Editing and Grammar Tips for LawyersRocket Matter, LLC
 

Similar to Gofatho- Morphology And Syntax (11)

Primary 4 term 1 2015
Primary 4  term 1  2015Primary 4  term 1  2015
Primary 4 term 1 2015
 
Anglijjska mova-6-klas-nesvit
Anglijjska mova-6-klas-nesvitAnglijjska mova-6-klas-nesvit
Anglijjska mova-6-klas-nesvit
 
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdf
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdfIssipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdf
Issipetetha Asa Doona Saynsse Handout 2011 Last Subistantiated.pdf
 
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO “A” NNE ...
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO  “A” NNE ...GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO  “A” NNE ...
GOOFA ZOONEN ZAALA WORADAN GALXXA 2THO DETHA TIMIRTTE KEETHAN 10THO “A” NNE ...
 
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawite
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawiteBawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawite
Bawm lei hen thumal pehtlaitir a herh zia thu tawite
 
Research Works
Research WorksResearch Works
Research Works
 
Mazeed haroof ki tashkeel ki zarorat
Mazeed haroof  ki  tashkeel ki zarorat 	Mazeed haroof  ki  tashkeel ki zarorat
Mazeed haroof ki tashkeel ki zarorat
 
44 Sounds of English
44 Sounds of English44 Sounds of English
44 Sounds of English
 
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہے
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہےقومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہے
قومی ترقی اپنی زبان میں ہی ممکن ہے
 
Writing, Editing and Grammar Tips for Lawyers
Writing, Editing and Grammar Tips for LawyersWriting, Editing and Grammar Tips for Lawyers
Writing, Editing and Grammar Tips for Lawyers
 
Volsu277
Volsu277Volsu277
Volsu277
 

Recently uploaded

Organic Name Reactions for the students and aspirants of Chemistry12th.pptx
Organic Name Reactions  for the students and aspirants of Chemistry12th.pptxOrganic Name Reactions  for the students and aspirants of Chemistry12th.pptx
Organic Name Reactions for the students and aspirants of Chemistry12th.pptxVS Mahajan Coaching Centre
 
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptx
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptxSolving Puzzles Benefits Everyone (English).pptx
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptxOH TEIK BIN
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionMaksud Ahmed
 
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its Characteristics
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its CharacteristicsScience 7 - LAND and SEA BREEZE and its Characteristics
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its CharacteristicsKarinaGenton
 
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...M56BOOKSTORE PRODUCT/SERVICE
 
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...Marc Dusseiller Dusjagr
 
Crayon Activity Handout For the Crayon A
Crayon Activity Handout For the Crayon ACrayon Activity Handout For the Crayon A
Crayon Activity Handout For the Crayon AUnboundStockton
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTiammrhaywood
 
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️9953056974 Low Rate Call Girls In Saket, Delhi NCR
 
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Sapana Sha
 
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.Compdf
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.CompdfConcept of Vouching. B.Com(Hons) /B.Compdf
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.CompdfUmakantAnnand
 
mini mental status format.docx
mini    mental       status     format.docxmini    mental       status     format.docx
mini mental status format.docxPoojaSen20
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformChameera Dedduwage
 
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher EducationIntroduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Educationpboyjonauth
 
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17Celine George
 
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  ) Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  )
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application ) Sakshi Ghasle
 

Recently uploaded (20)

Organic Name Reactions for the students and aspirants of Chemistry12th.pptx
Organic Name Reactions  for the students and aspirants of Chemistry12th.pptxOrganic Name Reactions  for the students and aspirants of Chemistry12th.pptx
Organic Name Reactions for the students and aspirants of Chemistry12th.pptx
 
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptx
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptxSolving Puzzles Benefits Everyone (English).pptx
Solving Puzzles Benefits Everyone (English).pptx
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introduction
 
TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdfTataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
TataKelola dan KamSiber Kecerdasan Buatan v022.pdf
 
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its Characteristics
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its CharacteristicsScience 7 - LAND and SEA BREEZE and its Characteristics
Science 7 - LAND and SEA BREEZE and its Characteristics
 
Código Creativo y Arte de Software | Unidad 1
Código Creativo y Arte de Software | Unidad 1Código Creativo y Arte de Software | Unidad 1
Código Creativo y Arte de Software | Unidad 1
 
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...
KSHARA STURA .pptx---KSHARA KARMA THERAPY (CAUSTIC THERAPY)————IMP.OF KSHARA ...
 
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...
“Oh GOSH! Reflecting on Hackteria's Collaborative Practices in a Global Do-It...
 
Model Call Girl in Bikash Puri Delhi reach out to us at 🔝9953056974🔝
Model Call Girl in Bikash Puri  Delhi reach out to us at 🔝9953056974🔝Model Call Girl in Bikash Puri  Delhi reach out to us at 🔝9953056974🔝
Model Call Girl in Bikash Puri Delhi reach out to us at 🔝9953056974🔝
 
Crayon Activity Handout For the Crayon A
Crayon Activity Handout For the Crayon ACrayon Activity Handout For the Crayon A
Crayon Activity Handout For the Crayon A
 
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPTECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
ECONOMIC CONTEXT - LONG FORM TV DRAMA - PPT
 
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
call girls in Kamla Market (DELHI) 🔝 >༒9953330565🔝 genuine Escort Service 🔝✔️✔️
 
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
Call Girls in Dwarka Mor Delhi Contact Us 9654467111
 
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.Compdf
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.CompdfConcept of Vouching. B.Com(Hons) /B.Compdf
Concept of Vouching. B.Com(Hons) /B.Compdf
 
mini mental status format.docx
mini    mental       status     format.docxmini    mental       status     format.docx
mini mental status format.docx
 
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini  Delhi NCR
9953330565 Low Rate Call Girls In Rohini Delhi NCR
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
 
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher EducationIntroduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
Introduction to ArtificiaI Intelligence in Higher Education
 
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17
Incoming and Outgoing Shipments in 1 STEP Using Odoo 17
 
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  ) Hybridoma Technology  ( Production , Purification , and Application  )
Hybridoma Technology ( Production , Purification , and Application )
 

Gofatho- Morphology And Syntax

  • 1. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL i Goofatho Morphology and Syntax -Qaala- By: Bereket Samuel (BA) BEREKT SAMUEL BEREKET SAMUEL
  • 2. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 0 Keso Kaara Shaye QAALA........................................................................................................................................... 1 1. QAALA AYBATETHAA:...................................................................................................... 1 2. QAALATI MEDHETTIYA OGETA:..................................................................................... 2 2.1. Dumma dumma someta guzhon:..................................................................................... 2 A. Dariso some -ta gujjishin.................................................................................................. 2 B. Sunthi Medhdhiya Someta Gujon ................................................................................... 3 C. Sunqo Medhdhiya Someta Gujon .................................................................................... 5 D. Zaaretho qaalata Some -eretha ekon ................................................................................ 5 2.2. Ooratha Qaala Medho ...................................................................................................... 6 2.3. De7iyaa qaalatas hara birshshethi imon........................................................................... 6 2.4. Garthe Qaala Ekkidi Qaala Medho .................................................................................. 7 2.5. Qaalata waaxon ................................................................................................................ 8 2.5.1. Dooya ogen............................................................................................................... 8 2.5.2. Gordda ogen.............................................................................................................. 8 2.5.3. zihe ogen(-)............................................................................................................... 8 2.6. Issi qaalappe hara qaala medho........................................................................................ 9 Kuuyethi.......................................................................................................................................... 9 Markka maxaafeta......................................................................................................................... 10
  • 3. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 1 QAALA 1. QAALA AYBATETHAA: Asa na7i pa aqo peeshshaan wolira dumma dumma ogetan gahettidi qofa laamerettees. Ha qofaa laameretethaas qassi koyroynne bayra kushe ekkey haasaya. Haasayas koshshiya wolqaama miishey qassi qaala. Ubbaape Koyro bolla qaala demisanaw kooshe koshsheyssi qoncce. Kooshey maarara uttishe qassi qaala medhdhees. Kooshetas birshethi baawa. Hanikkonne he birshethi baynna koosheti birshethi de7iya qaala demisoosona. Asa na7a eray guji guji bishin qassi asa na7i kooshes eqqiya pidale/ malaata kochidi xaafon gahetethi oykkis. Pexo issi qaalape oykkidi wogga maaafeta gaso xaafettiday qaalana. Hessa gisho qaali asa na7i haasayan gido xaafon wolira gahettanaw maaddiya wolqqaama miishe. Doona eranchati qaala aybatetha bolla dumma dumma birshethi immidosona. Dumma dumma birshethi immope attin ubbatikka qaali haasayas maaddiya bertte miishe gideyssa minthidi odoosona. Hayssatappe, qaali issi yohos woy qofas eqqidi kooshen si7ettiya woy xuufen qoncciya malaatata/pidale shiiqo gishe Doona pilgge Akkaadame gishe qaalabaa wothiyaa gidishin, birshethi baynna doona kooshetape medhettidi birshethi immiya asa na7i kiita aathanaw go7ettiya miishe gishe qassi Yimaam Baayey qonccisees. Haray qassi Daynnacho Worqquy qaali asa na7i pa gaatha amuwanne qofaa qonccisiya miishe gishe odees. Kuuyishin, qaali birshethi baynna doona kooshetape shiiqidi birshethi immiya asa na7i kiita woli giddon aathanaw maadettiya miishe. Asa na7i he birshethi baynna koosheta birshethi immiya ogen maarara wothidi go7ettees. Pidaleti woy kooshe malaatati paydon daro guutha. Hanikkonne paydin wuronnanne zawi baynna qaalata medhdhees. Hayssape denddidayssan nuuni awi wullana gaso qoodi baynna qaalata odettoos;tookkin denddonna maxaafe xaafoos. Qaali birshethi baynna kooshetape medhettiyaa ogeta mallas be7ishin: 1. Dono /d/, /o/, /n/, /o/ 2. Awa /a/, /w/, /a/, Bollara shiiqida mallatape “dono” ekkikko birshethi baynna heedzu kooshetape medhettis.
  • 4. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 2 Pexo Masara Some 1 Kana Kanata -ta 2 Kafo Kafota ta 3 Mehe Meheta -ta 4 Maxaafe Maxaafeta -ta 5 Hoota Hootata -ta 6 Doona Doonata -ta 7 Booru Boorata -ta 8 keethe Keethata -ta 9 Ase Asata -ta 10 Na7a* Nayta* -ta Hessatikka: /d/, /o/, /n/ nne /o/. Ha kooshe issuwas issuwas birshethi de7enna. Hanope attin maarara uttidi birshethi de7iya qaala “dono” immis. Qaali dumma dumma ogetan medhettanaw dandda7ees. Mallas: dumma dumma someta guzhon, issi qaalape hara dummatiya qaala keson, nam77u qaalati waaxettidi issi waatha qaala medhon, doonaan baynna ooratha qaala medhon, garxxi ekkidi doonaan guzhoninne hayssamela hara ogetan medhettanaw dandda7ettees. 2. QAALATI MEDHETTIYA OGETA: 2.1. Dumma dumma someta guzhon: A. Dariso some -ta gujjishin Hayssan qaalati kase pexon de7eyssa masarakko laamon medhettiyaa hanota. Masara guussay paydon issinnipe dariyaba, tirppa, unddenna, daro woy cora guussi. Pexo gishin saro issinno /single/ guussi. Heessa gisho qaalata, ubbaapekka sunthi gididayssata pexonne masara gidi shaakkoos. Mallas: Ha qommon be7ida mallaa paattishin, malla “1” pe “6” gaso de7iyaa mallaan de7iyaa qaalata bolla aykkoka qaalaa wurssetha kooshe lame gathonna -ta some gujon medhettidaa gidishin, “7” pe “10” gaso de7iyaa mallan de7iyaa qaalata wurssetha kooshiyaa “u” → “a”, “e” → “a” ekon laamettidaa gidishin, wurssetha mallay qassi hanos gidiyakko -ta some ekkidi “na7ata”
  • 5. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 3 geetettanashin asay gey “nayta” gidiyaa gishonne qassi nu he asaappe ke7idi baanasoy baynna gisho yaani uttees. laamon -ta some gujon laamettis. B. Sunthi Medhdhiya Someta Gujon  Sunthi medhdhiya Some ‘-awa’ Sunthan moodettiya qaalati pantta bolla some ekon oorathi yelettida woy aacida yela sunthi medhdhoosona. Mallas: Haray qassi kumethan, qaalatas xaphoy issinno gidikkonne birshethay dummatees.  Sunthi medhdhiya Some‘-adde Bollara qonccida mela issi issi Goofatho qaalati some ‘ - adde’ qaalata bolla guzhon aacanaw dandda7oosona. Mallas: Qommon qonccida mallaa medho hanotaa be7ishin qommo mallaadan qaalata wurssetha pidaliyaa “a” n laamon some -adde ekon laamettoosona. Keethe + (-awa)= keethaawa Kothe + (-awa) = kothaawa Maathi + (-awa)= maathaawa Maata + (-awa) maataawa Medda +(-awa)= meddaawa Oda +(-awa) = odaawa Doona+ (-awa)= doonaawa Deddeno + (-awa)= deddenaawa Hanggaxa + (-awa)= hanggaxaawa qoodhe+ (-awa)= qoodhaawa mettershe+ (-awa)= mettershshaawa Wude + (-adde)= wudaadde Miishe + (-adde) = miishaadde Oysi + (-adde)= oysaadde Miizi + (-adde) miizaadde Moothi + (adde) =moothadde Gisho + (adde) = gishaadde Qoncciso: ha mallaan be7iyaa mela qaalata wurssetha pidaliyaa ‘a”n laammidi -awa ekkidi medhettidosona.
  • 6. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 4  Sunthi medhdhiya Some ‘-ncha’ Ha somiyaa dola qaalata bolla gujjishin: Mallas:  Sunthi medhdhiya Some ‘-tethi‘ Ha somiya ekkidi qaala meddhiya daro Goofatho qaalati de7oosona. Some ‘-tethi’gujishin issibaas hanota bessees. Ha somey ubba wode sunthi medhdhiya gidishin sunthaykka yoho sunthi gidees. Mallas: Dude -duudetethi na7a - na7atethi panthi -panthatethi Siiqo – siiqotethi Doso – dosetethi Payya- payyatethi Shooro – shoorotethi Lo7o- lo7otethi Ooso – oosancha Goshshe- goshshancha Mooto- mootancha Hargge- harggancha Doona- doonancha Meto- metancha Xaafo- xaafancha Laaso- laasancha Era – erancha Nabbabo – nabbabancha Hayzo – hayzancha Looho – loohancha Hiilla – hiillancha Pilggethi- pilggancha nne hhm. Qoncciso: Ha qommo mallan be7ishin, -tethi somey dola sunthan gidin sunqqon gelikko yoho sunthi (abstract name) medhettees guussi. Qoncciso: Ha imettida mallatappe mallas: oosoy - asa na7i aqanaw, pee7anaw (duussas)koshshiya bertte miishe gidishin, Oosanchi - oothiya ase guussi woy oothiya uraa guussi. Ase – asatethi Geeshshi – geeshshatethi Gelo – geletethi Eko – eketethi Iita -iitatethi Allaga – allagatethi nne h.h.melata
  • 7. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 5 C. Sunqo Medhdhiya Someta Gujon ❖ Sunqo medhdhiya Some ‘-ama’ Ha somey gelishe sunthi gidida qaalata sunqqon laammees. Mallas: D. Zaaretho qaalata Some -eretha ekon Issibay zaari zaari oosettiyaaba woy henettiyabaa bessanaw maaddiyaa qaalata medho guussi. Hessi medhettishe sunthanne sunqqo mela wurssetha some ekkoosona. Mallas: Cadda + (-eretha) = caderetha. Pitta + (-eretha) = piteretha Meecca + (-eretha) =meeceretha Ekka + (-eretha) = ekeretha Maxa + (-eretha) = maxeretha Mentha + (-eretha) = mentheretha Qora + (-eretha) =qoreretha Katha + (-eretha) = kaseretha Ootha + (-eretha) = ooseretha Wotha + (-eretha) = woseretha sunthi some sunqqo 1 doona -ama doonama 2 Shene -ama Shenaama 3 Ulo -ama Ulaama 4 Wolqqa -ama Wolqqaama 5 wozana -ama Wozanaama 6 Kace -ama Kacaama 7 Toho -ama Tohaama 8 Suule -ama Suulaama 9 Eqa -ama eqaama Medho hanotay peesho qaalaa bolla some –eretha yegethan medhettis Medho hanotay peesho qaalaa bolla some –eretha yegethan medhettidaanne koyro qaalaappe minni si7ettiya kooshiyaa leppison medhettis. Mallas: cadda → caderetha Medho hanotay koyro, ha peeshotan wursetha some /-th/ dhayidi /s/ ekkees. Hessi haniday he peeshoti sunthan laamettishina. Wurssetha koosheti /th/ gidida peeshoti sunthan laamettishin /th/ /s/ n laamettidi erettida some /-ereth-/ ekkees. Mallas Peesho sunthi katha kaso ootha ooso
  • 8. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 6 2.2. Ooratha Qaala Medho Wodey laametti laametti bishin, teknoloojjey, asaa eratethay dicci dicci bishin oorathabay yeyssappe denddoyssan ooratha qaalati medhetteyssi attonnabaa. Nu Goofatho doonankka geetettida mela dumma dumma wodetan dumma dumma qaalati Goofatho doonaa eranchatan medhettidosona. Medhettidaanne medhettishe de7iyaa qaalata medho hanotay qaalaappe qanxxi qanxxi woy muuci ekon issibaas eqqanaadan udon, gizzidi hessi yaaniyaakko ha miishiyaa woy hanotaa qonccisanaw dandda7ees geyssan medhettidosonanne medhettoosona. Ane hayssappe garssan medhettida ooratha qaalata be7oos. 1. De7i-darsso 2. Medhi darsso 3. Medh-demo 4. Mattuma 5. Besoode 6. Adarsso 7. Bessibolla 8. Qaadisa 9. Xolqqisethi 10. Beere 2.3. De7iyaa qaalatas hara birshshethi imon Ha ogey kase asay eriyaa woy go7ettishe de7iyaa qaalatas hara guja birshethi imon medhettiyaa hanota guussi. Ane hayssappe garssan enttappe uugata be7ishin: 1. Tura : ha qaalas kase “ mitha bolla zaa7iyaa maata kochi” geetettiyaa birshethi imettidaa gidishin qassi “zira bagga woykko kumetha qofa oykkonna doona kifile” geetettiyaa guzha birshethi Goofatho doona eranchatan imettis. Mallas: xooni zine giyappe.( tura) 2. Kaara: ha qaalaas kase “keetha qustte” geetettiyaa birshethi de7ees. Ha7i qassi Goofatho doona eranchati ha qaalaas “issi daassi woy adarssoy xaafettiyaa allalle” geetettiyaa guzha birshethi imettis. 3. Daassa: ha qaalaas kase “mentho shaho” geetettiyaa birshethi de7iyaa gidishin, ha7i qassi doonaa eranchatan ha qaalaas “issi hanida uuga meega qofati wol gakkidi medhdhiya adarsso shaaho.” geetettiyaa guzha birshethi imettis. 4. Adarsso: ha qaalaas kase asi baqulora woy parara adarssishin adarsso goos; ha7i qassi iyaw imettida birshshethay issi dalgga gidida daassata shiiqo. 11. Medha-medho 12. Bessindo 13. Sunbeqo 14. Odaawa 15. Haasgina 16. Keso 17. Ustta 18. Guttuma 19. Kabexa 20. Denthethi eriso 21. Bornnasho 22. Sunqqo 23. Qawosa 24. Bessibolla 25. Qabima
  • 9. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 7 5. Meqethi: hayssi qassi kase asas gidin do7as bolla kifiletan ashoppe gaathan de7iyaa minobaa gidishin, ha7i qassi medh-darsson gidin de7i-darsson taarikiyaan ooso gaasonne demoti wolira tukettishe, bilettishe, qaxettishe, dalggishe, tashe kessishe wurssethi beyssa mallees. 6. Doona : ha qaalaas kase asi odettanaw, iyan kathi maanaw maaddiyaa bolla kifiletape issuwa gidishin ha7i qassi asa na7i harara haasayan pa qofaa laamerettanaw maaddiyaaba geetettidi imettis. 7. Ayfe: kase ha qaalaas asa na7i xeellanaw go7ettiyaa bolla kifiletappe issuwaa gidishin, ha7i qassi ha qaalaas nu issi medh-darsso ooso nabbabiyaa gidikko, coo mela kushe attokko; issibaa demmoos;taarikiyaappe nu nabbabidi demmiyaa cuucuma qofay ayfe geetettees. 8. Dom77e: ha qaalaas kase issibay issibaara wolin dom77ettishin dom77e geetettiyaa gidishin, ha7i qassi, issi medh-darsso giddo odaawati wolira dom77ettishe issoy issuwa qeranaw baaxetiya baaxenne he baaxiyaan nuna suukeyees; wurssethaa be7anaw gaadde woxiseeyssi dom77e geetettees. 2.4. Garthe Qaala Ekkidi Qaala Medho Doona geetettida ubbaan qaala hara doonape garxxi ekkonnay baawa. Garxxi ekoy doonas wotha woga. Garthi eggetethi, borsso woy issi doonay gitatidi woy wolqqaamidi beettiya gishokka gidenna. Issi doonape qaala garxxi ekkidi miishe woy afili garxidamela guye zaarenna. Pa buzo shalo udidi ashshees. Qabiman gujidi pa qaalaa dichees. Hayssan baasottidi Goofatho dooni Amaarathopenne Inggilizetho doonappe unddenna qaalata garxxi ekkidi pa qabbima gaathan gelisidi go7ettishe gam77is. Amaarathoppe Inggilizethoppe 1 Tamaare Komppitere 2 Saleeda Telebizhine 3 Asttamaare Iraadone 4 Timirtte Jaakkete 5 Pooqe Ayyere 6 Dawtare Motore 7 Iskkibirtto Mayke 8 Warqqate Mobayle 9 Simmintto Maashine 10 Maxaafe Chookke 11 Xuufe Koote 12 Pidale Yunbburistte
  • 10. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 8 2.5. Qaalata waaxon Waatha qaali nam7u dummatiyanne pana danda7i eqqida qaalatape wol gakkidi medhettiya issi qaala /la77a kooshila/. He nam7u qaalati dumma dumma eqqidi immiya birshethay enti wol gakkidi immiya birshethaape dummatees. Waatha qaala ubbati sunth gidishin sunthape, sunqope, peeshope woy nam7atata gahetethan medhettees. Waatha qaali nam7u qaalape mdhettees gishin nam7u qaalape medhettida qaali ubbay waatha qaala gidanaw danda7enna. Waatha qaalata qassi heedzu ogetan medho dandda7ettees. 2.5.1. Dooya ogen: ha ogiyaan qaalati xeegettishe nam77u qaaladan xeegettoosona. Mallas: Waatha qaala Birshetha ✓ Ankko suule → dono qommo ✓ Sa7a shaara → maata qommo ✓ Sa7a Maxine → tukke sawo ✓ Xalahe para → xaqqo qommo ✓ Kafo xugunthi → maata qommo ✓ Kana kasile → mithi qommo ✓ Deesha Maxine → mitha qommo ✓ Doona pogo → miishe/bira 2.5.2. Gordda ogen : ha ogiyaan qaalati xeegettishe issi qaaladan xeegettoosona. Mallas: waatha qaala ✓ Worssobbo ✓ Aswodha ✓ Shocwodha 2.5.3. zihe ogen(-) : ha ogiyan nam77uppe dariyaa qaalatan medhettiyaa gidishin, medhettishe ba giddon zihe (-) malaatan shaahettees. Mallas: Xoossa-na7a-oge Mootha-na7a-cadhdhe Qaare-gozh-gozho
  • 11. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 9 2.6. Issi qaalappe hara qaala medho Ha ogiyan kase de7iyaa dola qaalatappe haraa dumma dumma ooratha qaalata medho dandda7ettees. Mallas: “danggarssi” giyaa qaalaappe kessishin Gara, Agga, Arssi, Gana, Ira, Darssa, Dara, Dirssi, Singga, Sangga, Sira, Kuuyethi Kumethan xaaxi waaxishin, bollara shiishida qofatan Goofathon qaali waani waani medhettanaw dandda7iyakko qanthan loythidi be7ida. Qaali dumma dumma someta guzhon (sunthi, sunqqo), hara qaalape aacison, nam77u qalata sigethidi issi waatha qaala mdhon, tekinooloje dichan ooratha (kase baynna) qaala medhoninne garthan medhetteyssa xomoosida. Hiza puden qonccida ogetan xalla medhettees guussi gidonnashin hara daro ogetikka de7eyssanne puden qonccettidayssatan teqettonnayssa eranaw bessees.
  • 12. Goofatho Morphology and Syntax- ELGo 2082- BY- BEREKET SAMUEL 10 Markka maxaafeta Baaso Goofatho Doona (G0LL- 111) Arba Mince Astamaareta Loohisiya Kollooje ቀላል የአማርኛ ሰዋሰዉ ፤ለኮሌጅ ተማሪዎች