Kemahiran proses Sains

1. • pemboleh ubah
• tujuan penyiasatan
• corak atau pola
• pemerhatian
• inferens
• hubungan atau hipotesis
• ramalan/meramal
• Kesimpulan
oleh: NI - Cikgu @!n

2. Apa itu pemboleh ubah?
• Pemboleh ubah ialah perkara-perkara yang perlu ada dalam eksperimen/penyiasatan
dan dapat mempengaruhi hasil atau keputusan eksperimen/penyiasatan.
• Pemboleh ubah juga dikenali dengan maklumat yang dikumpul dalam penyiasatan.

3. Mass of object (g)
Jisim objek (g)
Length of stretched spring (cm)
Panjang spring meregang (cm)
10 2
20 4
30 6
Shorea fruit
Buah meranti
A B C
Number of wing
Bilangan sayap
2 3 4
Distance seedling dispersed/meter
Jarak buah disebarkan/meter
10 20 30
Jadual yang dibaca dari kiri ke kanan Jadual yang dibaca dari atas ke bawah
PUM
PUM
Pemboleh ubah Manipulasi (PUM)
PUM - Jisim objek PUM - Bilangan sayap buah meranti

4. • PUM adalah maklumat yang ditulis atau dibaca dalam bentuk graf
atau carta palang pada paksi (x) atau paksi yang mengufuk
(melintang).
Height of the balloon / meter
Ketinggian belon / meter
15
30
45
5 10 15 30
60
75
Area of splashing water / cm2
Luas kawasan percikan air/ cm2
(x)
(y)
PUM
Pemboleh ubah Manipulasi (PUM)
PUM - ketinggian belon (meter)

5. Mass of object (g)
Jisim objek (g)
Length of stretched spring (cm)
Panjang spring meregang (cm)
10 2
20 4
30 6
Shorea fruit
Buah meranti
A B C
Number of wing
Bilangan sayap
2 3 4
Distance seedling dispersed/meter
Jarak buah disebarkan/meter
10 20 30
Jadual yang dibaca dari kiri ke kanan Jadual yang dibaca dari atas ke bawah
PUB
PUB
Pemboleh ubah Bergerak balas (PUB)
PUB - Panjang spring meregang (cm) PUB - Jarak buah disebarkan(meter)

6. • PUB adalah maklumat yang ditulis atau direkodkan dalam bentuk
graf atau carta palang pada paksi (y) atau paksi yang
mencancang (menegak).
Height of the balloon / meter
Ketinggian belon / meter
15
30
45
5 10 15 30
60
75
Area of splashing water / cm2
Luas kawasan percikan air/ cm2
(x)
(y)
PUB
Pemboleh ubah Bergerak balas (PUB)
PUB - Luas kawasan percikan air (cm2)

7. Mass of object (g)
Jisim objek (g)
Length of stretched spring (cm)
Panjang spring meregang (cm)
10 2
20 4
30 6
Shorea fruit
Buah meranti
A B C
Number of wing
Bilangan sayap
2 3 4
Distance seedling dispersed/meter
Jarak buah disebarkan/meter
10 20 30
Pemboleh ubah dimalarkan (PdM)

8. • tujuan sesuatu eksperimen/penyiasatan yang dilakukan adalah
menyatakan hubungan antara pemboleh ubah dimanipulasi(PUM) dan
pemboleh ubah bergerak balas (PUB).
• Secara umumnya, cara menjawab soalan tujuan adalah seperti berikut:
i. Untuk mengkaji/ menyiasat hubungan di antara (PUM) dan/dengan (PUB) .
ii. Mengkaji/menyiasat kesan (PUM) terhadap (PUB) .
kebiasaan yang digunakan untuk menjawab

9. Tujuan Penyiasatan:
Mass of object (g)
Jisim objek (g)
Length of stretched spring (cm)
Panjang spring meregang (cm)
10 2
20 4
30 6
Shorea fruit
Buah meranti
A B C
Number of wing
Bilangan sayap
2 3 4
Distance seedling dispersed/meter
Jarak buah disebarkan/meter
10 20 30
i. Untuk menyiasat hubungan di antara jisim objek dengan panjang spring meregang.
atau
i. Menyiasat kesan jisim objek terhadap panjang spring meregang.
i. Untuk menyiasat hubungan di antara bilangan sayap buah meranti dengan jarak buah disebarkan.
atau
i. Menyiasat kesan bilangan sayap buah meranti terhadap jarak buah disebarkan.

10. • menyatakan corak /bentuk atau pola perubahan dalam maklumat iaitu
perubahan yang berlaku pada pemboleh ubah bergerak balas (PUB).
• Secara umumnya, cara menjawab soalan tujuan adalah seperti berikut:
menulis dengan satu perkataan berdasarkan jadual/graf atau carta
palang.
i. bertambah/ meningkat / menaik
ii. berkurang/ menurun
iii. sama/malar/mendatar
iv. bertambah dan berkurang / meningkat dan menurun
v. berkurang dan bertambah / menurun dan meningkat
vi. bertambah dan mendatar / meningkat dan malar
vii.berkurang dan mendatar / menurun dan malar

11. Corak atau pola
corak perubahan = bertambah
Mass of object (g)
Jisim objek (g)
Length of stretched spring (cm)
Panjang spring meregang (cm)
10 2
20 4
30 6
corak perubahan = bertambah
Shorea fruit
Buah meranti
A B C
Number of wing
Bilangan sayap
2 3 4
Distance seedling dispersed/meter
Jarak buah disebarkan/meter
10 20 30 corak perubahan = bertambah

12. 90
130
180
240
310
Number of fruits produced per tree
Bilangan buah yang dihasilkan pokok
15 20 25 30
Earth surface temperarture / 0C
Suhu pemukaan Bumi / 0C
35 40
Corak atau pola
corak perubahan = bertambah dan berkurang
Pendulum
Bandul
Length of string / cm
Panjang tali / cm
Number of swings in 30 seconds
Bilangan ayunan dalam tempoh 30 saat
P 10 50
Q 15 45
R 20 39
S 25 32
corak perubahan = berkurang

13. Pemerhatian
• Apa yang dapat diperhatikan daripada ujikaji.(rajah/gambar/
pernyataan/data).
Cth:
Pemerhatian: Paras air berwarna semakin meningkat.

14. Pemerhatian
• Sekiranya rajah/ ujikaji mempunyai lebih dari satu set kawalan perlu
membuat perbandingan.
Cth:
Pemerhatian: Buah meranti C disebarkan paling jauh.
atau
Buah meranti C disebarkan lebih jauh berbanding buah meranti A dan B.

15. Inferens
• (Tidak dapat dilihat dalam gambar / rajah / jadual)
• Alasan / sebab logik kepada pemerhatian yang telah dibuat. Andaikan
ada orang bertanya KENAPA??
• Cth:
• Pemerhatian: Paras air berwarna semakin meningkat.
Kenapa ????:
Inferens: kerana air bewarna mengembang apabila menerima haba.

16. Inferens
• *Sekiranya rajah/ ujikaji mempunyai lebih dari satu set kawalan perlu
membuat perbandingan.
Cth:
• Pemerhatian: Buah meranti C disebarkan paling jauh.
Kenapa ????:
Inferens: kerana buah meranti C mempunyai kadar kelajuan pusingan
paling tinggi semasa ditiup angin.

17. Hubungan atau hipotesis
• Pembolehubah yang digunakan adalah pemboleh ubah dimanipulasi
dengan pembolehubah bergerak balas.
Semakin bertambah/berkurang (PUM) ,
semakin berkurang/bertambah (PUB) .
atau
(PUM) bertambah/berkurang,
(PUB) berkurang/bertambah.
* Hipotesis adalah kesimpulan awal sebelum menjalankan penyiasatan. Sekiranya ditulis
dengan corak perubahan tidak seperti pemerhatian dibuat tidak mengapa.
corak perubahan

18. Hubungan atau hipotesis
• Cth:
Nyatakan hubungan antara bilangan sayap dan jarak buah disebarkan?
Hubungan: Semakin bertambah bilangan sayap ,
semakin bertambah jarak buah disebarkan .
corak perubahan = bertambah
corak perubahan = bertambah

19. Ramalan/meramal
• Jangkaan tentang sesuatu perkara atau peristiwa berpandukan
pemerhatian yang lalu atau data yang dipercayai.
i. Ramalkan apa terjadi kepada suhu air dalam bikar B selepas 15
minit.
Pernyataan : suhu semakin bertambah
i. Ramalkan suhu air dalam bikar B pada masa ke 15.
Nombor : 75°C

20. Ramalan/meramal
• cth:
i. Ramalkan apa terjadi kepada panjang spring apabila jisim objek
ditambah?
Pernyataan : panjang spring meregang semakin bertambah
ii. Ramalkan panjang spring sekiranya objek berjisim 15 g digantung?
Nombor : 3 cm

21. Kesimpulan
• Membuat satu rumusan tentang keseluruhan keputusan
ujikaji/penyiasatan.
• Membuat keputusan akhir yang terbaik mengenai
ujikaji/penyiasatan.
• Fakta atau teori yang berkaitan ujikaji/penyiasatan.
• *Boleh gunakan hipotesis yang betul untuk
ujikaji/penyiasatan sebagai kesimpulan.

22. Kesimpulan
cth: Fakta atau teori yang berkaitan ujikaji.
Kesimpulan: Jika jenis tenaga bersumberkan tenaga yang boleh diperbaharui,
maka tiada pencemaran dihasilkan.

23. Kesimpulan
cth: Fakta atau teori yang berkaitan ujikaji.
Kesimpulan: Jika litar disusun secara selari,
maka kecerahan mentol lebih terang.

24. Kesimpulan

25. Kesimpulan
• cth:
• Kesimpulan: Semakin bertambah bulan,
semakin berkurang jumlah air hujan yang turun(ml).
CORAK KESIMPULAN
berkurang
atau
bertambah
• Semakin bertambah/berkurang PUM , semakin bertambah/berkurang PUB .
Month
Bulan
250
500
750
Mac April May Jun
1000
1250
Amount of raining water / ml
Jumlah air hujan yang turun / ml
Julai

26. Kesimpulan
• cth:
• Kesimpulan: Semakin bertambah bilangan ikan,
semakin berkurang berat purata ikan.
CORAK KESIMPULAN
berkurang
atau
bertambah
• Semakin bertambah/berkurang PUM , semakin bertambah/berkurang PUB .

27. Kesimpulan
• cth:
Kesimpulan: Semakin bertambah bilangan burung bangau,
semakin berkurang bilangan ikan di dalam kolam sehingga 100 ekor.
CORAK KESIMPULAN
bertambah,
mendatar
atau
berkurang,
mendatar
• Semakin bertambah/berkurang PUM , semakin bertambah/berkurang PUB
sehingga (PUB)
• Apabila PUM bertambah/berkurang, maka PUB
bertambah/berkurang sehingga (PUB)
Number of cattle egret
Bilangan burung bangau
100
200
300
30 60 90 120
400
500
Number of fishes in the pond
Bilangan ikan di dalam kolam
150 180
Nilai PUB yang sama.

28. Kesimpulan
• cth:
Kesimpulan: Semakin bertambah masa pemanasan air,
semakin bertambah suhu air tulen sehingga 100 ℃.
CORAK KESIMPULAN
bertambah,
mendatar
atau
berkurang,
mendatar
• Semakin bertambah/berkurang PUM , semakin bertambah/berkurang PUB
sehingga (PUB)
• Apabila PUM bertambah/berkurang, maka PUB
bertambah/berkurang sehingga (PUB)
Nilai PUB yang sama.

29. Kesimpulan
• cth:
Suhu permukaan bumi 20℃ menghasilkan paling banyak bilangan buah iaitu 310 biji.
atau
Pada suhu permukaan bumi 20℃ menghasilkan bilangan buah paling banyak.
CORAK KESIMPULAN
bertambah dan berkurang.
atau
berkurang dan bertambah.
• PUM ____ (PUM) menghasilkan paling tinggi/ banyak/ rendah/
sedikit/ kurang PUB iaitu (PUB).
• Pada PUM menghasilkan PUB paling tinggi/ banyak/
rendah/ sedikit/ kurang
90
130
180
240
310
Number of fruits produced per tree
Bilangan buah yang dihasilkan pokok
15 20 25 30
Earth surface temperarture / 0C
Suhu pemukaan Bumi / 0C
35 40

30. Kesimpulan
• cth:
Masa pemerhatian 12 pm menghasilkan paling rendah panjang bayang-bayang pokok iaitu 10 cm.
atau
Pada masa pemerhatian 12 pm menghasilkan panjang bayang-bayang pokok paling pendek.
CORAK KESIMPULAN
bertambah dan berkurang.
atau
berkurang dan bertambah.
• PUM ____ (PUM) menghasilkan paling tinggi/ banyak/ rendah/
sedikit/ kurang PUB iaitu (PUB).
• Pada PUM menghasilkan PUB paling tinggi/ banyak/
rendah/ sedikit/ kurang