หน่วยที่ 3 วิเคราะห์ความต้องการสารสนเทศ +การวางโครงเรื่อง

1. 1
หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ความต้องการสารสนเทศ
อาจารย์ศรีอร เจนประภาพงศ์
ภาคปลาย ปีการศึกษา 2556
4 มกราคม 2557
ในสังคมปัจจุบันผู้ที่มีทักษะการรู้สารสนเทศจะเป็นผู้ได้เปรียบเพราะเขาสามารถ
วิเคราะห์ความต้องการสารสนเทศของตนเองได้ สามารถเข้าถึงสารสนเทศที่มีอยู่อย่าง
หลากหลายในแหล่งต่างๆ ได้ สามารถประเมินคุณค่า วิเคราะห์ และสังเคราะห์สารสนเทศ
ได้ ตลอดจนสามารถบูรณาการองค์ความรู้ใหม่และใช้สารสนเทศได้ภายใต้กฏกติกาของ
จริยธรรมสารสนเทศ
ดังนั้นกระบวนการการพัฒนาทักษะการรู้สารสนเทศนั้น ผู้ใช้จาเป็นต้องสร้างทักษะ
ในการวิเคราะห์หรือกาหนดความต้องการสารสนเทศ เพื่อกาหนดขอบเขต และลักษณะของ
สารสนเทศที่ต้องการ จึงจะสามารถวางแผนการค้นหาสารสนเทศที่ต้องการได้อย่างมี
ประสิทธิภาพ โดยมีขั้นตอน ดังนี้
1. ถามตนเองว่าต้องการสารสนเทศไปทาไม / เพื่ออะไร (Goal) เพื่อทา
การบ้าน ส่งผู้สอน ทาโครงงาน/รายงาน ตอบข้อสงสัยหรือแก้ไขปัญหาตน
ตอบสนองตามความสนใจตน เพื่องานวิชาการ เพื่อความเจริญก้าวหน้าในอาชีพการ
งาน ฯลฯ ซึ่งวัตถุประสงค์ข้างต้นจะส่งผลต่อจานวนสารสนเทศ ระดับของสารสนเทศ
และลักษณะสารสนเทศที่จะค้นหาต่อไป
2. เลือก หรือกาหนดหัวข้อที่จะค้นคว้า (Topic) โดยยึดขอบเขตเนื้อหาของ
เรื่องที่เราต้องการว่าต้องการสารสนเทศกว้าง หรือเฉพาะเจาะจงลงไปในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
ต้องการสารสนเทศที่ทันสมัย (ดูว่าเรื่องที่ต้องการเป็นสาขาวิชาใด) หรือ ต้องการสารสนเทศ
ช่วงระยะเวลาใด นอกจากนั้นก็อาจกาหนดว่าจะใช้ ทรัพยากรสารสนเทศประเภทใด
อาทิ หนังสือ บทความในวารสาร เว็บไซต์ e-Journal ฯลฯ หรือแหล่งสารสนเทศ
ใดจึงจะเหมาะสม

2. 2
3. กาหนดแนวคิด (Concept) และ คาสาคัญ (Keyword) เป็นการ
ระดมความคิดเพื่อกาหนดและเชื่อมโยงประเด็นแนวคิดหลัก และแนวคิดรอง เพื่อตอบโจทย์
ในเรื่องที่เราต้องการศึกษาค้นคว้า โดยใช้วิธีการ
1) ตั้งคาถาม “ใคร ทาอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ อย่างไร ทาไม”
2) แปลงคาถาม เป็น แนวคิด (Concept) โดยใช้แผนผังความคิด
(Mindmap) มาช่วย
3) กาหนดลักษณะของสารสนเทศที่ต้องการตามประเด็นที่กาหนดไว้แล้ว
คาถาม/ประเด็นแนวคิด ลักษณะสารสนเทศ
อะไร
ความหมาย
คา
คาอธิบาย การสะกด การออกเสียง คา
เหมือน คาตรงข้าม คาตอบสั้น ๆ
ฯลฯ
ความหมาย
สิ่งของ สัตว์ พืช
สถานการณ์
ข้อมูลเบื้องต้น ภูมิหลัง ตัวเลข สถิติ
ภาพ เสียง ทฤษฎี ข้อเท็จจริง
คาตอบสั้นๆ ฯลฯ
ใคร บุคคล หน่วยงาน ประวัติ ภูมิหลัง ภาพ ที่อยู่ ผลงาน เสียง
ฯลฯ
ที่ไหน สถานที่ ที่ตั้ง ประวัติ ความเป็นมา ตานาน แผนที่
แผนผัง ภาพ ข้อเท็จจริง ตัวเลข ฯลฯ
เมื่อไหร่ เหตุการณ์ ยุคสมัย
แนวโน้ม
ประวัติ พัฒนาการ ข้อเท็จจริง สถิติ
ตัวเลข ภาพ เสียง แผนภูมิ แผนที่ สารสนเทศที่
เป็นปัจจุบัน ฯลฯ

3. 3
คาถาม/ประเด็นแนวคิด ลักษณะสารสนเทศ
อย่างไร ขั้นตอน วิธีการ รายละเอียดการปฏิบัติ วิธีการทา สูตร
คาอธิบาย แผนภูมิ แผนผัง ภาพ ฯลฯ
ทาไม เหตุผล เป้าหมาย
วัตถุประสงค์ ผลกระทบ
ความเป็นมา สภาพปัญหา สภาพการณ์
ข้อเท็จจริง สถิติ ตัวเลข ฯลฯ
4) กาหนดคาสาคัญ (Keyword) เพื่อใช้เป็นคาค้นในการสืบค้น

4. 4
ตัวอย่าง
การกาหนดประเด็นแนวคิดและลักษณะสารสนเทศที่ต้องการจาก
คาถามเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง
คาถาม ประเด็นแนวคิด ลักษณะสารสนเทศ
1. โครงการอันเนื่องมาจาก
พระราชดาริจัดตั้งขึ้นมาเพื่อ
อะไร
หลักการ เหตุผล
วัตถุประสงค์
ข้อเท็จจริง คาอธิบาย
2. อยากทราบว่าโครงการอัน
เนื่องมาจากพระราชดาริเริ่มมี
ขึ้นตั้งแต่เมื่อไร
ความเป็นมา ประวัติ
ข้อมูลเบื้องต้น
ภูมิหลัง
3. มีใครบ้างที่เกี่ยวข้องและ
เป็นผู้รับผิดชอบประสานงาน
การดาเนินงานโครงการ
ผู้ริเริ่ม
ผู้รับผิดชอบ
หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
ข้อเท็จจริง
รายละเอียด
ผลงาน
4. โครงการนี้เกี่ยวข้องกับการ
พัฒนาในด้านใดบ้าง ต้องการ
ตัวอย่างประกอบให้เห็น
ชัดเจน
ประเภท ข้อเท็จจริง
แผนภูมิ
คาอธิบาย
5. ขั้นตอนการดาเนินงานของ
โครงการเป็นอย่างไร
ขั้นตอน
วิธีการ
แผนภูมิ วิธีการ ภาพ
รายละเอียดการปฏิบัติ
6. ข้อมูลและแนวโน้มของการ
ดาเนินงานโครงการในรอบ 5
ปีที่ผ่านมาเป็นอย่างไร
แนวโน้ม
พัฒนาการ
ข้อเท็จจริง
สถิติ กราฟ
แผนภูมิ แผนที่
7. พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติห้วย
ฮ้องไคร้ :การแสวงหาความรู้
เชิงพัฒนาอันเนื่องมาจาก
พระราชดาริ มีลักษณะ
อย่างไร
ตัวอย่างโครงการ ข้อเท็จจริง
ภาพ
แผนที่
วีดิทัศน์

5. 5
การวางโครงเรื่อง
โครงเรื่องเป็นกรอบ/ขอบเขตของใจความสาคัญที่กาหนดไว้ เพื่อใช้เป็นแนวทางใน
การเรียบเรียงเนื้อหาให้ต่อเนื่องและสัมพันธ์กัน ซึ่งอาจจัดลาดับเนื้อหาตามเหตุการณ์ที่
เกิดขึ้นก่อน-หลัง เหตุผล ความสาคัญ ความเข้าใจ และทิศทางหรือสถานที่
และยังช่วยให้ทราบขอบเขตของการเก็บข้อมูลอีกด้วย
โครงเรื่องจะมีลักษณะคล้ายหน้าสารบัญ ซึ่งโครงเรื่องที่ดีจะต้องมีลักษณะ ดังนี้
1. ประกอบด้วย ชื่อเรื่องรายงาน หัวข้อใหญ่ หัวข้อรอง และหัวข้อย่อย (ถ้ามี)
2. ชื่อหัวข้อ ควรสั้นกะทัดรัดได้ใจความ ครอบคลุมเนื้อหาตอนนั้นโดยเฉพาะ
3. หัวข้อต่าง ๆ เรียงลาดับอย่างต่อเนื่องสัมพันธ์กัน กล่าวคือ หัวข้อใหญ่สัมพันธ์กับชื่อ
เรื่องของรายงาน หัวข้อรองสัมพันธ์กับหัวข้อใหญ่ และหัวข้อย่อยสัมพันธ์กับหัวข้อรอง
4. โครงเรื่องควรเขียนอย่างเป็นระเบียบ สะดวกแก่การอ่านและทาความเข้าใจ ทั้งนี้ใช้
ตัวเลขและย่อหน้าให้พอเหมาะ กล่าวคือหัวข้อที่มีความสาคัญเท่ากันจะต้องอยู่ตรงกันใช้
ตัวเลขแบบเดียวกัน หัวข้อย่อยย่อหน้าลึกเข้าไปกว่าหัวข้อใหญ่ ดังตัวอย่าง
ชื่อเรื่องรายงาน
1. หัวข้อใหญ่
1.1 หัวข้อรอง
1.1.1 หัวข้อย่อย
1.1.2 หัวข้อย่อย
1.1.3 หัวข้อย่อย
1.2 หัวข้อรอง
1.2.1 หัวข้อย่อย
1.2.2 หัวข้อย่อย
2. หัวข้อใหญ่

6. 6
ตัวอย่าง โครงเรื่องที่ดี
ภาพยนตร์
1. ประวัติศาสตร์ภาพยนตร์
2. ประเภทของภาพยนตร์
2.1 เน้นฉาก
2.2 เน้นอารมณ์
2.3 เน้นรูปแบบ
2.4 ตัวอย่างภาพยนตร์
3. ค่ายภาพยนตร์
3.1 ในประเทศไทย
3.2 ในต่างประเทศ
4. อิทธิพลของภาพยนตร์

7. 7
ตัวอย่าง โครงเรื่องที่ดี
ช้างไทย
1. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับช้าง
1.1 กาเนิดช้าง
1.2 ความสาคัญของช้าง
1.3 ลักษณะของช้าง
2. ช้างกับศิลปวัฒนธรรมไทย
2.1 ช้างกับพุทธศาสนา
2.2 ช้างกับวรรณกรรม
2.3 ช้างกับการแสดง
2.4 ช้างกับของชาร่วย
3. การอนุรักษ์ช้างไทย

8. 8
บรรณานุกรม
การเขียนรายงานเชิงวิชาการ. (ม.ป.ป.). สืบค้นจาก
http://it.acc.chula.ac.th/uploads/down/17/แนวทางการเขียนรายงานเชิงวิชาการ.pdf
คู่มือผู้สอนวิชา 000130 ทักษะการรู้สารสนเทศ (Information Literacy skills). (2551).
สืบค้นจาก www.rtc.ac.th/download/ar250951/130-teachermanual-51.doc
เอกสารประกอบการสอนวิชา 00-021-101 การรู้สารสนเทศ (Information Literacy). (2553).
สืบค้นจาก http://dc250.4shared.com/doc/KcmiFpRT/preview.html
*******************