Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Similar to Marketing
Similar to Marketing (20)
More from Veton Sopjani
More from Veton Sopjani (20)
Marketing
- 1. 2009 FAKULTETI EKONOMIK FAKULTETI EKONOMIK MARKETING MARKETING NGA lITERATuRA MsIMoRE Nga literature msimore Veton S. VEToN s. 5/28/2009 05/28/2009
- 2. MARKETING ïŹ POLITIKA E DISTRIBUCIONIT (SHPĂRNDARJES) ïŹ Distribucioni (shpĂ«rndarja) Ă«shtĂ« njĂ«ri nga instrumentet e marketingut miks. ïŹ Distribucioni Ă«shtĂ« kompleks i tĂ«rĂ«, qĂ« bazohet nĂ« politikĂ« tĂ« definuar nĂ« vendime dhe strategji pĂ«r zgjidhjen e kanaleve tĂ« shitjes dhe tĂ« logjistikĂ«s sĂ« marketingut. DISTRIBUCIONI pĂ«rbĂ«het nga dy tĂ«rĂ«si: 1. zgjedhja dhe koordinimi i aktiviteteve me kanalet e shitjes dhe, 2. funksionimi optimal i distribucionit fizik. ïŹ LLOJET Kanalet e distribucionit (tĂ« shitjes, tĂ« livrimit), klasifikohen nĂ« kĂ«to lloje: 1. kanalet e drejtpĂ«rdrejta, 2. kanalet e tĂ«rthorta, 3. kanalet e kombinuara. ïŹ NĂ« kanalet e drejtpĂ«rdrejta bĂ«jnĂ« pjesĂ« rrjeti i shitoreve tĂ« ndĂ«rmarrjeve prodhuese, si dhe agjentĂ«t tregtarĂ«. ïŹ Kanalet e tĂ«rthorta tĂ« shitjes pĂ«rfshijnĂ« tregtinĂ« me shumicĂ«, tregtinĂ« me pakicĂ« dhe agjencitĂ« tregtare. ïŹ NdĂ«rkaq, kanalet e kombinuara pĂ«rbĂ«hen nga kombinimi i pjesĂ«rishĂ«m i llojeve tĂ« ndryshme tĂ« kanaleve tĂ« shitjes. ZGJEDHJA E KANALEVE TĂ DISTRIBUCIONIT (TĂ SHPĂRNDRAJES) ïŹ Vendimet pĂ«r zgjedhjen e kanaleve tĂ« shitjes janĂ« rezultante e analizave tĂ«: 1. karakteristikave tĂ« produkteve, 2. tĂ« konsumatorĂ«ve, 3. tĂ« vet kanaleve tĂ« shitjes, 4. tĂ« konkurrencĂ«s dhe, 5. tĂ« pĂ«rvojĂ«s sĂ« ndĂ«rmarrjes. KRITERET PĂR ZGJEDHJEN E KANALEVE TĂ SHITJES Kriteret ndĂ«rtohen nĂ« saje tĂ« informacioneve tĂ« verifikuara, realisht pĂ«rkufizohen nĂ« tri grupe:. 1. nĂ« kriteret ekonomike, 2. nĂ« kriteret e kontrollit dhe, 3. nĂ« kriteret e adaptimit. ïŹ KRITERET EKONOMIKE kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me parimin e realizimit tĂ« shpĂ«rndarjes me efikasitet, nĂ« kohĂ«, nĂ« hapĂ«sirĂ« dhe me rentabilitet. ïŹ KRITERI I KONTROLLIT pĂ«rmban specifikat e mundĂ«sive tĂ« kontrollit tĂ« produktit, edhe nĂ« rrjedhat e tij deri tĂ« konsumatori. ïŹ KRITERET E ADAPTIMIT pĂ«rmbajnĂ« mundĂ«sinĂ« e adaptimit nĂ«pĂ«r situata dhe nĂ« kohĂ« tĂ« krijuara. Vendimet pĂ«r zgjedhjen e kanaleve tĂ« shitjes miratohen pĂ«r periudha mĂ« tĂ« gjata kohore. ïŹ Kanalet e shpĂ«rndarjes (livrimit) janĂ« instrumente, me tĂ« cilat arrihet objektivi i definuar. ALTERNATIVAT E STRATEGJIVE ndahen nĂ« tri grupe: 1. alternativa intensive, 2. alternativa selektive dhe, 3. alternativa ekskluzive. ïŹ ALTERNATIVA INTENSIVE Ă«shtĂ« vendim parimor tek ato ndĂ«rmarrje, tĂ« cilat nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« gjithanshme pretendojnĂ« tĂ« shesin produktet nĂ« tregje sa mĂ« tĂ« gjera. ïŹ ALTERNATIVA SELEKTIVE zbatohet tĂ« ndĂ«rmarrjet tĂ« cilat prodhojnĂ« produkte me vlera mĂ« tĂ« larta, tĂ« standardizuara dhe synojnĂ« qĂ« pĂ«r distribucionin e tyre tĂ« zgjedhin numĂ«r tĂ« caktuar tĂ« kanaleve dhe segmente mĂ« tĂ« kufizuara tĂ« tregjeve. ïŹ ALTERNATIVA E EKSKLUZIVITETIT Ă«shtĂ« formĂ« strategjike, me njĂ« ose numĂ«r tĂ« kufizuar tĂ« kanaleve tĂ« shitjes.
- 3. DISTRIBUCIONI FIZIK (LOGJISTIKA E MARKETINGUT) ïŹ Distribucioni fizik ndryshe quhet Logjistika e marketingut. ïŹ Me distribucionin fizik nĂ«nkuptohet aktiviteti me tĂ« cilin bĂ«het levizja, qarkullimi i produkteve tĂ« gatshme, depozitimi, manipulimi dhe dĂ«rgimi deri tĂ« konsumatori. Distribucioni fizik pĂ«rfshin dy komponenta: 1. transportimin dhe, 2. depozitimin e mallrave. ïŹ NĂ«pĂ«rmjet distribucionit fizik, realizohet transportimi, madje grumbullimi dhe ruajtja e stoqeve optimale, ruajtja e cilĂ«sisĂ« sĂ« produkteve, qĂ« janĂ« nĂ« funksion tĂ« gatishmĂ«risĂ« sĂ« pĂ«rmbushjes sĂ« nevojave dhe tĂ« kĂ«rkesave tĂ« konsumatorĂ«ve. LLOJET E SISTEMEVE TĂ KANALEVE TĂ DISTRIBUCIONIT (SHPĂRNDARJES) ïŹ NĂ« kĂ«tĂ« kontekst dallohen: 1. sistemi vertikal, 2. sistemi horizontal, 3. sistemi i franshizingut, 4. sistemi i lizingut dhe, 5. sistemi i konsignacionit. ïŹ SISTEMI VERTIKAL pĂ«rfshin lidhshmĂ«rinĂ« e prodhuesve me kanalet e shitjes nĂ« formĂ« mĂ« tĂ« butĂ« (kontraktuese) deri tek aj o mĂ« e fortĂ« (integruese). ïŹ SISTEMI HORIZONTAL karakterizohet me pĂ«rfshirjen e ndĂ«rmarrjeve prodhuese dhe tĂ« disa llojeve tĂ« kanaleve tĂ« shitjes. ïŹ SISTEMI I KANALEVE KONVENCIONALE tĂ« marketingut pĂ«rbĂ«het nga ndĂ«rmarrjet e pavarura, tĂ« karakterit prodhues, tĂ« shitjes me shumicĂ« dhe tĂ« shitjes me pakicĂ«. ïŹ SISTEMI VERTIKAL i marketingut pĂ«rbĂ«het nga tregtia me shumicĂ« dhe ajo me pakicĂ«, ku ndĂ«rmarrjet funksionojnĂ« si sistem i pĂ«rbashkĂ«t. TĂ« dy kĂ«to sisteme nĂ« fokus e kanĂ« konsumatorin. ïŹ SISTEMI I FRANSHIZINGUT pĂ«rmban mĂ«nyrĂ«n e bashkĂ«punimit nĂ« formĂ« tĂ« kooperimit, ku ndĂ«rmarrja nĂ« cilĂ«sinĂ« e dhĂ«nĂ«sit (franshizeri) i jep sistemin e biznesit shfytĂ«zuesit (franshizantit) nĂ« shfrytĂ«zim me tĂ« gjitha tĂ« drejtat. ïŹ SISTEMI I LIZINGUT pĂ«rbĂ«het nga modeli i kooperimit, duke i dhĂ«nĂ« mjetet nĂ« qesim (me qira). PronarĂ«t (ndĂ«rmarrjet, individĂ«t) qĂ« kanĂ« potencial tĂ« parkut tĂ« makinave transportuese, aeroplanĂ« e tjerĂ«, iu japin shfrytĂ«zuesve me vlerĂ« tĂ« caktuar tĂ« shpĂ«rblimit. ïŹ SISTEMI I KONSIGNACIONIT Ă«shtĂ« njĂ« sistem i thjeshtĂ«, ku ndĂ«rmarrjet prodhuese japin sasi tĂ« mallrave, sidomos tĂ« konsumit tĂ« gjerĂ« ndĂ«rmjetĂ«suesve, tĂ« faturohen sipas sasive qĂ« shiten. ïŹ ĂshtĂ« kjo formĂ« e kooperimit, qĂ« ka disa pĂ«rparĂ«si nĂ« bashkĂ«punim. ï§ POLITIKA E PROMOCIONIT NOCIONI I T ï§ NdĂ«rmarrjet janĂ« subjekte ekonomike, qĂ« duhet tĂ« jenĂ« tĂ« orientuara nga tregu. LidhshmĂ«ritĂ« me tregun realizohen nĂ«pĂ«rmjet aktiviteteve tĂ« promocionit. ï§ Promocioni Ă«shtĂ« proces i organizuar i komunikimit nĂ« mes prodhuesit ose tregtarit dhe konsumatorit. ï§ PROMOCIONI Ă«shtĂ« proces kontinuel, me tĂ« cilin konsumatorĂ«ve iu shtohet kĂ«rshĂ«ria pĂ«r blerje; mĂ« shpejtĂ« vendosin pĂ«r blerje, sepse nga porositĂ« e promocionit janĂ« nĂ« gjendje tĂ« bĂ«jnĂ« dallimin e ofertave nĂ« kushtet e konkurrencĂ«s. ï§ Promocioni, njĂ« prej instrumenteve tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« marketingut miks, pĂ«rbĂ«het nga dy tĂ«rĂ«si: ï§ komunikimi dhe shpĂ«rndarja e informacioneve dhe, ï§ porosia (mesazhi). ï§ Roli i promocionit Ă«shtĂ« i pĂ«rmbledhur nĂ« informimin e blerĂ«sve, pĂ«r programin e prodhimit, imixhin e ndĂ«rmarrjes, nivelin e popullaritetit, pĂ«r çmimet reale ekzistuese, pĂ«r funskionalitetin dhe karakteristikat tjera tĂ« kanaleve tĂ« shitjes. SHITJA PERSONALE Ă«shtĂ« shitje e drejtpĂ«rdrejt, ku vejnĂ« kontakt shitĂ«si dhe blerĂ«si.
- 4. ï§ NXITJA E SHITJES Ă«shtĂ« njĂ« prej aktiviteteve tĂ« promocionit miks. ĂshtĂ« ky njĂ« aktivitet, i cili duke zbatuar metoda tĂ« caktuara, e pĂ«rparon shitjen. ï§ JanĂ« tri kahe kryesore tĂ« veprimit tĂ« nxitjes sĂ« shitjes: ï§ masat stimulative pĂ«r blerje tĂ« distributorĂ«ve, ï§ nxirjet e konsumatorĂ«ve pĂ«r blerje tĂ« produkteve tĂ« caktuara, nĂ« kohĂ« tĂ« caktuar, ï§ aktivitetet tjera nĂ«pĂ«r punktet e shitjes. METODAT E NXITJES SĂ SHITJES ï§ Dallohen dy grupe kryesore tĂ« metodave: ï§ metodat stimulativo-materiale dhe, ï§ metodat vizuelo-psikologjike. ï§ NĂ« grupin e metodave stimulativo materiale pĂ«rfshihen: ï§ metoda e mostres gratis, ï§ premitĂ«, ï§ lojĂ«rat shpĂ«rblyese. ï§ NĂ« grupin e metodave vizuelo-psikologjike bĂ«jnĂ« pjesĂ«: ï§ ekspozimet e produkteve nĂ«pĂ«r shitore, ï§ ekspozimet nĂ«pĂ«r ekspozita dhe, ï§ ekspozimet nĂ«pĂ«r panaire. ï§ PUBLICITETI Ă«shtĂ« njĂ« prej formave tĂ« promocionit miks. ï§ Publiciteti Ă«shtĂ« aktivitet qĂ« nuk e organizon dhe as nuk e porosit ndĂ«rmarrja. Do tĂ« thotĂ« ndĂ«rmarrja nuk i nĂ«nshtrohet shpenzimeve pĂ«r kĂ«tĂ« formĂ« tĂ« promocionit. ï§ MARRĂDHĂNIET ME PUBLIKUN ï§ MarrĂ«dhĂ«niet me publikun janĂ« aksione tĂ« organizuara tĂ« ndĂ«rmarrjes, tĂ« drejtuara kah opinioni i afĂ«rt deri tĂ« publiku i gjerĂ«, pĂ«r tĂ« krijuar bindje e besim qĂ« ka ndĂ«rmarrja nĂ« mjedisin ku vepron dhe mĂ« gjerĂ«. ï§ PROPAGANDA EKONOMIKE Ă«shtĂ« forma mĂ« e gjerĂ« e promocionit. ï§ Propaganda ekonomike Ă«shtĂ« aktivitet i organizuar, me intensitete e dinamikĂ« pĂ«rkatĂ«se, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« nĂ«pĂ«rmjet zbatimit tĂ« metodave dhe tĂ« masmediave tĂ« komunikojĂ« me tregun, duke e informuar dhe dhĂ«nĂ« porosi konsumatorit: çka, me çfarĂ« kushtesh, nĂ« çâkohĂ« mund tĂ« blejĂ« produkte dhe shĂ«rbime. RĂ«ndĂ«sia e propagandĂ«s ekonomike vĂ«shtrohet nga: ï§ aspekti i konsumatorĂ«ve dhe, ï§ aspekti i prodhuesve. Ligj.23 ï§ PROPAGANDA EKONOMIKE DHE MARKETINGU OBJEKTIVAT E PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Objektivat e propagandĂ«s ekonomike pĂ«rqĂ«ndrohen nĂ«: ï§ komunikimin me tregun dhe konsumatorĂ«t; ï§ ndihmĂ«n dhe ndikimin nĂ« plotĂ«simin e nevojave tĂ« blerĂ«sve; ï§ organizimin optimal tĂ« ndĂ«rmarrjes dhe nĂ« realizimin e fitimit mĂ« tĂ« madh tĂ« saj; ï§ ndryshimin e stilit tĂ« jetĂ«s, tĂ« punĂ«s dhe tĂ« konsumit. ï§ KOMUNIKIMI nuk fillon nga propaganda ekonomike. Sistemi i marketingut e mbulon kĂ«tĂ« fushĂ«, nĂ«pĂ«rmjet kĂ«rkimeve dhe aktiviteteve tjera. ï§ Me kĂ«rkime tĂ« nevojshme grumbullohen dhe pĂ«rpunohen tĂ« dhĂ«na, informacione qĂ« dalin nga kompleksi i konsumatorit. Nga kĂ«to tĂ« dhĂ«na formĂ«sohet edhe propaganda ekonomike, pĂ«r tĂ« qenĂ« nĂ« harmoni me kĂ«rkesat e konsumatorĂ«ve, pĂ«r tâi pĂ«rmbushur ato. ï§ NDIHMA DHE NDIKIMI nĂ« pĂ«rmbushjen e nevojave dhe tĂ« kĂ«rkesave tĂ« konsumatorĂ«ve, bĂ«het nĂ« mbĂ«shtetje me parimin pĂ«r tĂ« vĂ«rtetĂ«n.
- 5. ï§ SHTIMI I KĂRKESĂS imponon prodhim masiv. Nga shitja mĂ« e madhe, zhvillohet ndĂ«rmarrja dhe realizimi mĂ« i madh i fitimit. ï§ Objektivi i tillĂ« realizohet nĂ«pĂ«rmjet shfrytĂ«zimit tĂ« kapaciteteve tĂ« ndĂ«rmarrjes, nga urhanizimi dhe manaxhimi i mirĂ«filltĂ« i prodhimit dhe i biznesit tĂ« tĂ«rĂ«si. ï§ NDRYSHIMI NĂ STILIN E JETĂS, nĂ« punĂ« dhe nĂ« konsum mund tĂ« ndikohet nga propaganda ekonomike. ï§ Me kĂ«tĂ« objektiv, duke u mbĂ«shtetut nĂ« kreativitet, nĂ« inovacione, nga produktet e reja, ndryshohen sjelljet, stili i jetĂ«s, modelet e shfrytĂ«zimit tĂ« kohĂ«s, tĂ« angazhimit tĂ« faktorit tĂ« punĂ«s e tjerĂ«. ï§ PSIKOLOGJIA NĂ PROPAGANDĂN EKONOMIKE ï§ Propaganda ekonomike destinohet pĂ«r njeriun. Njeriu nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m homo economicus, por edhe qenie sociologjike dhe psikologjike. ï§ PĂ«rmbajtja e porosive dhe e apeleve tĂ« propagandĂ«s ekonomike duhet tĂ« ketĂ« edhe me njĂ« dozĂ« tĂ« ngacmimit nĂ« psikĂ«n e njeriut, pĂ«rkatĂ«sisht tĂ« blerĂ«sit, konsumatorit. ï§ Porosia (mesazhi) i propagandĂ«s ekonomike, duhet tâi plotĂ«sojĂ« sĂ« paku pesĂ« kritere. KĂ«to janĂ«: ï§ pĂ«rshtatshmĂ«ria, ï§ tĂ«rheqja, ï§ kuptueshmĂ«ria, ï§ interesantja, ï§ bindshmĂ«ria. ï§ PorositĂ« shumĂ«zohen dhe shpĂ«rndahen nĂ«pĂ«r media tĂ« llojeve tĂ« ndryshme (nĂ« formĂ« pllakati, nĂ« TV, gazeta e tjerĂ«). Kudo qĂ« plasohen mesazhet e propagandĂ«s duhet tâi plotĂ«sojnĂ« kriteret e mĂ«sipĂ«rme. ï§ Kuptimi i porosisĂ« ka domethĂ«nie tĂ« larmishme. Porosia verbale apo e shkruar Ă«shtĂ« e nevojshme tĂ« pĂ«rmbajĂ« stil dhe tĂ« gjitha kriteret bazike. ï§ Psikologjia nĂ« propagandĂ«n ekonomikenuk Ă«shtĂ« e pranishme vetĂ«m nĂ« rrafshin e porosive dhe tĂ« apeleve propagandistike, por ka vend parĂ«sor edhe nĂ« analizat e marrĂ«sve tĂ« porosive, tĂ« konsumatorĂ«ve dhe tĂ« shfrytĂ«zuesve. ï§ Pranusesit e porosive janĂ« me madhĂ«si dhe me struktura tĂ« ndryshme: pleq, fĂ«mijĂ«, tĂ« rinj, meshkuj, femra, tĂ« arsmuar, jo mjaft tĂ« arsimuar, me fuqi tĂ« konsiderueshme blerĂ«se, me fuqi mĂ« tĂ« dobĂ«t blerĂ«se, me interesa, pĂ«rcaktime, besime, bindje e mosha tĂ« ndryshme. ï§ NGA ASPEKTI PSIKOLOGJIK nuk Ă«shtĂ« e mjaftueshme analiza vetĂ«m pĂ«r çastin e ekzaminimit, por tĂ« merret parasysh e tĂ«rĂ« ecuria jetĂ«sore. ï§ NjĂ«kohĂ«sisht, me rastin e analizave rreth konsumatorĂ«ve, nuk duhet harruar se ai pranon porosi dhe apele edhe nga ndĂ«rmarrjet tjera. ï§ NĂ« propagandĂ«n ekonomike vehen nĂ« pah komponentet emocionale. Emocionet e rĂ«ndĂ«sishme shfaqen nĂ«pĂ«rmjet fjalĂ«ve tĂ« ngjeshura, me tĂ« cilat krijohen qĂ«ndrime pĂ«rkatĂ«se tĂ« konsumatorit pĂ«r produktet dhe shĂ«rbimet qĂ« i preferohen. ï§ PSIKOLOGJIA nĂ« propagandĂ«n ekonomike Ă«shtĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e komunikimeve, e porosive dhe e apeleve, prandaj, nĂ« asnjĂ« mĂ«nyrĂ«, me asnjĂ« dozĂ«, nuk Ă«shtĂ« e lejueshme gĂ«njeshtra dhe e pavĂ«rteta. ï§ NĂ« kĂ«to aktivitete gjithmonĂ« duhet tĂ« jetĂ« e mishĂ«ruar e vĂ«rteta. ï§ Thyerjet, emocionet negative, janĂ« shumĂ« tĂ« dĂ«mshme nĂ« aktivitetet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ Ngulitjet psikologjike formojnĂ« konstantĂ« nĂ« kohĂ« tĂ« caktuar. ï§ Psikologjia nĂ« propagandĂ«n ekonomike Ă«shtĂ« pjesĂ« e pandarĂ« e aktiviteteve tĂ« propagandĂ«s ekonomike, nĂ« komunikimet kontinuele dhe nĂ« apelet propagandistike. ï§ Me begatimin psikologjik, propaganda ekonomike bĂ«het mĂ« bindĂ«se, mĂ« efektive, dhe mĂ« e begatĂ« nĂ« pĂ«rgjithĂ«si. ï§ PROPAGANDA EKONOMIKE DHE SJELLJET E KONSUMATORĂVE ï§ Propaganda ekonomike Ă«shtĂ« e ndĂ«rlidhur me sjelljet e konsumatorĂ«ve.
- 6. ï§ NĂ« shfaqjen, fleksibilitetin nĂ« shkallĂ«n e ndryshimit tĂ« sjelljeve tĂ« konsumatorĂ«ve, propaganda ekonomike ka rol tĂ« shumĂ«fishtĂ«. ï§ Roli i propagandĂ«s ekonomike shfaqet nĂ« cilĂ«sinĂ«: ï§ e rregullatorit, ï§ tĂ« akceleratorit, ï§ tĂ« imitatorit dhe, ï§ tĂ« transparencĂ«s. ï§ Propaganda ekonomike e ka rolin e RREGULLATORIT. Duke komunikuar me tĂ« gjitha shtresat e popullsisĂ«, i informon pĂ«r ofertĂ«n, si dhe pĂ«r gjendjen nĂ« kuptim tĂ« gjerĂ«, prandaj ushtrohet ndikim tĂ« blerĂ«sit se nĂ« çâbazĂ« duhet tĂ« reagojnĂ«. ï§ Propaganda ekonomike nĂ«pĂ«rmjet komunikimit iu shpegon, ofron tĂ« dhĂ«na, iu jep porosi dhe nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« ndikon si njĂ« rregullator nĂ« sjelljet e konsumatorĂ«ve. ï§ Po ashtu, propaganda ekonomike e ka rolin e AKCELERATORIT nĂ« sjelljet e konsumatorĂ«ve. ï§ Me kĂ«tĂ« veçori nĂ«nkuptohet shpejtimi nĂ« marrjen e vendimeve pĂ«r blerje, pĂ«r aso blerjesh qĂ« janĂ« tĂ« dobishme nĂ« çastet e pikĂ«rishme, por edhe pĂ«r kohĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ« pĂ«r konsumatorin. ï§ Propganda ekonomike tĂ« konsumatori krijon sensibilitetin e IMITIMIT. Imitimi nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« pĂ«r çështje, sjellje abnormale, por Ă«shtĂ« nĂ« lidhshmĂ«ri me tĂ« bukurĂ«n, atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« pozitive dhe e dobishme. ï§ Imitimi ka tĂ« bĂ«jĂ« me joshjĂ«n pĂ«r cilĂ«si, stil tĂ« avancuar tĂ« jetesĂ«s, me begatim pĂ«r rpodukte dhe shĂ«rbime tĂ« cilat i tejkalojnĂ« tĂ« deritashmĂ«t. ï§ Tregu shumĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« jetĂ« transparent. Propaganda ekonomike nĂ« masĂ« tĂ« dukshme e arrin shkallĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« TRANSPARENCĂS sĂ« tregut. ï§ NĂ«pĂ«mjet propagandĂ«s ekonomike pasqyrohen ofertat dhe kĂ«rkesat e shumĂ«llojshme, me çka vjen deri tĂ« diferencimi dhe imtĂ«simi i gjĂ«rave qĂ« bĂ«hen tĂ« qarta dhe tĂ« kuptueshme. ï§ Propaganda ekonomike ka ndikim nĂ« sjelljet e konsumatorĂ«ve. ï§ Edhe sjelljet e konsumatorĂ«ve kanĂ« ndikim nĂ« propagandĂ«n ekonomike. ï§ Pra, ndikimet janĂ« tĂ« ndĂ«rsjella. ï§ Duke u bazuar nĂ« reagimet e blerĂ«sve formosohet programi dhe aksionet e propagandĂ«s ekonomike. Aktivitetet e tilla duhet tĂ« jenĂ« kontinuele. ï§ Ndikimi nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« tĂ« blejĂ« klienti me çdo kusht, por pĂ«rkufizohet mĂ«suarjen e blerjes me mençuri. ï§ MEDIAT E PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Me media ose masmedia nĂ«nkuptohet mĂ«nyra dhe mjetet, me tĂ« cilat bĂ«het transmetimi dhe bartja e informacioneve dhe e porosive nga prodhuesi deri tĂ« konsumatori. ï§ Masmediat e propagandĂ«s ekonomike, sado qĂ« kanĂ« mision tĂ« pĂ«rbashkĂ«t tĂ« komunikimit, megjithatĂ«, me specifikat qĂ« i kanĂ«, dallohen nga njĂ«ra tjetra. ï§ NdĂ«rmarrjet, nĂ« varshmĂ«ri me ofertĂ«n qĂ« e plasojnĂ«, me gjendjen financiare qĂ« e kanĂ«, marrin vendim pĂ«r llojin, intensitetin e masmediave qĂ« i shfrytĂ«zojnĂ«. ï§ PĂ«r mediat e shfrytĂ«zuara paraprakisht planifikohen efektet, si dhe kontrollohen dhe vlerĂ«sohen pas kryerjes sĂ« aktiviteteve. ï§ Masmediat bazike mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« propagandĂ«s ekonomike janĂ«: ï§ shtypi, ï§ radio, ï§ televizioni, ï§ mjetet e promocionit nĂ« vendin e shitjes, ï§ propaganda e drejtpĂ«rdrejtĂ«, ï§ mediat e reja elektronike. ï§ SHTYPI ï§ Media e shtypit ka kuptim tĂ« gjerĂ«, sepse pĂ«rbĂ«het nga shtypi ditor dh ai periodik.
- 7. ï§ GAZETAT janĂ« media tĂ« pĂ«rshtatshme, ngase tirazhi i tyre mund tĂ« lexohet nga mĂ« shumĂ« lexues. Gazetat ditore botohen nĂ« mĂ«ngjes, ose nĂ« mbrĂ«mje. ï§ NĂ« gazeta ka hapĂ«sirĂ« edhe pĂ«r aktivitete tĂ« propagandĂ«s ekonomike. PropagandistĂ«t duhet tĂ« kenĂ« informacione tĂ« duhura pĂ«r strukturĂ«n e lexuesve, me qĂ«llim qĂ« tâi pĂ«rshtasin porositĂ« dhe apelet. ï§ Gazetat ditore kryesisht janĂ« tĂ« karakterit informativ, mirĂ«po tekstet e propagandĂ«s ekonomike zĂ«jnĂ« vend tĂ« dukshĂ«m, tĂ« cilat vĂ«rehen nga lexuesit dhe lexohen me kurreshtje. ï§ ĂshtĂ« e nevojshme tĂ« dihet se cilat shtresa mĂ« tepĂ«r i lexojnĂ« gazetat e mĂ«ngjesit, e cilat ato tĂ« mbrĂ«mjĂ«s, pĂ«r tâiu pĂ«rshtatur tekstet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ ĂshtĂ« e preferueshme qĂ« porosia, informacioni, pĂ«rveç me fjalĂ«, tĂ« jetĂ« e ilustruar edhe me fotografi. ï§ PĂ«rveç anĂ«ve pozitive, gazeta i ka edhe anĂ«t negative, posaçësrisht pĂ«r shtresĂ«n e analfabetĂ«ve, tĂ« cilĂ«t nuk janĂ« nĂ« gjendje ta lexojnĂ« atĂ«. ï§ REVISTAT, qĂ« janĂ« tĂ« karakterit tĂ« mediave periodike, kanĂ« rol tĂ« dalluar pĂ«r shfrytĂ«zim nĂ« cilĂ«sinĂ« e medias sĂ« propagamdĂ«s ekonomike. ï§ Ato kryesisht botohen me letĂ«r mĂ« cilĂ«sore, me ilustrime mĂ« tĂ« avancuara se sa nĂ« gazetĂ« ditore, prandaj mesazhet qĂ« kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me propagandĂ«n ekonomike mund tĂ« ruhen paksa mĂ« gjatĂ«. ï§ RADIO ï§ Radio Ă«shtĂ« masmedia e rĂ«ndĂ«sishme nĂ« propagandĂ«n ekonomike. Informacionet dhe porositĂ« qĂ« emetohen nĂ«pĂ«rmjet eterit, ka mundĂ«si tâi shfrytĂ«zojĂ« çdokush. ï§ Programet e radios redaktohen nĂ« atĂ« mĂ«nyrĂ«, sa tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme me frekuenca mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« dĂ«gjuesve. ï§ KĂ«rkimet empirike kanĂ« dĂ«shmuar se emisionet e ndryshme ndĂ«gjohen me pasion, nĂ«se janĂ« tĂ« kombinuara me aktivitete propagandistike. ï§ Materialet e propagandĂ«s ekonomike, pĂ«r tĂ« shĂ«nuar efekte tĂ« kĂ«naqshme, duhet tĂ« kenĂ« radhitje dhe tremine aq tĂ« qĂ«lluara, pĂ«r tĂ« qenĂ« shtresat qĂ« dĂ«gjojnĂ« tĂ« kĂ«naqura. ï§ Media e radios ka rol tĂ« ndjeshĂ«m, ngase pĂ«rveç nĂ« vendbanimet e urbanizuara, mund tĂ« dĂ«gjohen nĂ« vise mĂ« tĂ« largĂ«ta, (atje ku nuk ka depĂ«rtuar elektrifikimi), nĂ«pĂ«rmjet tranzistorĂ«ve. ï§ Tekstet propaganduese mundĂ«sisht duhet tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« shkurtĂ«ra, tĂ« ndiqen me muzikĂ«, dhe tĂ« emetohen nĂ« kohĂ« kur degjohen mĂ« shumĂ«. ï§ Leximi teksteve duhet tĂ« jetĂ« i qartĂ«, me zĂ« kumbues, me intonacion melodik, me distinkcion tĂ« veçantĂ« e tjerĂ«. ï§ PĂ«rseritja e informacioneve, e mesazheve dhe e apeleve duhet tĂ« pĂ«rseriten nĂ« mĂ«nyrĂ« optimale, pĂ«r tâi ngazllyer e jo irituar dĂ«gjuesit, tĂ« cilĂ«t janĂ« nĂ« rolin e konsumatorit. ï§ TELEVIZIONI ï§ Televizioni Ă«shtĂ« masmedia mĂ« atraktive, qĂ« bĂ«n pjesĂ« nĂ« mediat e reja elektronike. Karakterizohet me pĂ«rparĂ«si tĂ« shumta, siç janĂ« aktivizimi i shqisave audiovizuele, nĂ« pĂ«rceptimin dhe marrjen e informacioneve e tĂ« porosive tĂ« propagandĂ«s ekonomike. ï§ Teknikat e programit propagandues janĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« avancuara se nĂ« mediat tjera. ï§ Teksti qĂ« lexohet duhet tĂ« jetĂ« nĂ« harmoni me fotosin e shfaqur dhe e kundĂ«rta. ï§ Televizioni ka pĂ«rparĂ«si, sepse nĂ« tĂ« shihet produkti, disenji i tij, pĂ«rkatĂ«sisht tĂ«rĂ« oferta ï§ Ilustrimet janĂ« atraktive, me ngjyra dhe shfaqen me shpejtĂ«si tĂ« madhe. Leximi i tekstit duhet tĂ« jetĂ« me stil tĂ« veçantĂ« artistik, i kuptueshĂ«m dhe depĂ«rtues tĂ« psika e TV shikuesit. ï§ Emisionet atraktive mund tĂ« inqizohen nĂ« disketa e tĂ« pĂ«rseritĂ«n sa herĂ« qĂ« e shfaq intersimin konsumatori. ï§ KonsumatorĂ«t kanĂ« mundĂ«si tĂ« mĂ«sojnĂ« disa gjĂ«ra qĂ« iu interesojnĂ« pĂ«r produktin dhe pĂ«r shĂ«rbimin. ï§ NĂ« televizion shfaqen sfilatat, ekspozitat e tjerĂ«.. Media e TV shĂ«rben edhe pĂ«r nxitjen e shitjes, tĂ« publicitetit e tjerĂ«. ï§ RĂ«ndĂ«sia e televizionit bĂ«het edhe mĂ« e madhe, sidomos kur Ă«shtĂ« fjala nĂ« tĂ« mbĂ«rrimet e reja nĂ« sistemin kabllovik dhe digjital.
- 8. ï§ MJETET E PROMOCIONIT NĂ VENDIN E SHITJES ï§ NĂ« vendin e shitjes, ku janĂ« nĂ« kontakt shitĂ«si dhe blerĂ«si, mjete tĂ« promocionit janĂ« vet produktet, si dhe katalogjet, prospektet, ose ndonjĂ« mostĂ«r e dedikuar pĂ«r propagandĂ«. ï§ Vendet e shitjes mĂ« tĂ« pĂ«rhapura janĂ« shitoret, qoshqet, supermarketet, si dhe format tjera tĂ« punkshitjeve. ï§ Produktet qĂ« gjenden nĂ« shitore, objektivisht janĂ« objekte qĂ« propagandohen. ï§ BlerĂ«si ka mundĂ«si tĂ« informohet realisht pĂ«r vetitĂ« e produktit dhe pĂ«r gjĂ«ra tjera tĂ« lidhura me to. ï§ Produktet mund tĂ« ekspozohen nĂ«pĂ«r ekspozita dhe nĂ«pĂ«r panaire. Ekspozitat mund tĂ« jenĂ« tĂ« pĂ«rkohshme dhe tĂ« pĂ«rhershme. ï§ NĂ«pĂ«r panaire ekspozohen disa lloje tĂ« produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve. VizitorĂ«t nĂ« panaire janĂ« nĂ« kontakt me produkte tĂ« tilla, ku mund tĂ« marrin informacionet mĂ« tĂ« detajizuara, porositĂ« dhe apelet. ï§ Mjete propagandistike janĂ« edhe katalogjet, prospektet dhe mostrat e produkteve. ï§ PROPAGANDA E DREJTPĂRDREJTĂ ï§ Mediat dhe mjetet e propagandĂ«s tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« janĂ«: ï§ posata, ï§ telefoni, ï§ shkresa propaganduese, ï§ afishet e tjerĂ«. ï§ Shtetet a zhvilluara nĂ« veçanti pĂ«rdorin propagandĂ«n e drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ«pĂ«rmjet postĂ«s. ï§ KonsumatorĂ«ve tĂ« njohur apo atyreve potencial iu dĂ«rgohen rregullisht ose kohĂ« pas kohe shkresa, materiale propagandistike, udhĂ«zime, broshura dhe literaturĂ« profesionale. ï§ Shkresat propaganduese hartohen me stil tĂ« kuptueshĂ«m dhe me pĂ«rmbajtje qĂ« tĂ« ndikojĂ« pozitivisht nĂ« rrjedhat e komunikimit nĂ« mes prodhuesve dhe konsumatorĂ«ve. ï§ NĂ« praktikĂ« zbatohen edhe metoda tjera, mjete dhe media tĂ« propagandĂ«s ekonomike, tĂ« cilat kanĂ« rĂ«ndĂ«si prijetare dhe qĂ« mund tĂ« plotĂ«sojnĂ« njĂ«ra tjetrĂ«n. ï§ NĂ« kushtet bashkĂ«kokore rol tĂ« veçantĂ« pĂ«r komunikim, pĂ«r transmetimin e informacioneve, tĂ« porosive dhe tĂ« apeleve ka INTERNETI. ï§ Interneti i tejkalon shumĂ« lloje tĂ« mediave, me masivitetin e informacioneve, me pĂ«rfshirje tĂ« gjerĂ« dhe me begati vĂ«llimore e cilĂ«sore. ï§ PROPAGANDA EKONOMIKE NĂ LĂMENJ TĂ VEĂANTĂ ï§ AsnjĂ« degĂ« ekonomike dhe jashtekonomike nĂ« kushtet bashkĂ«kohore, as qĂ« mund tĂ« mendohet pa aktivitetet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ JanĂ« tĂ« njohura: ï§ propaganda industriale, ï§ propaganda nĂ« tregti, ï§ propaganda e produkteve bujqĂ«sore, ï§ propaganda e zejtarisĂ« prodhuese dhe asaj shĂ«rbyese, ï§ propaganda turistike e tjerĂ«. ï§ Propaganda industriale ka diapazon mĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« zbatimit, pasi qĂ« industria pĂ«rbĂ«het nga shumĂ« degĂ« dhe nĂ«ndegĂ«. ï§ Angazhimi dhe koeficienti i efekteve tĂ« propagandĂ«s industriale ndryshojnĂ« varĂ«sisht nga karakteristikat qĂ« i kanĂ« degĂ«t. ï§ Konsumi industrial mĂ« pak varet nga propaganda ekonomike nĂ« krahasim me konsumin e gjerĂ«. ï§ NĂ KONSUMIN E GJERĂ roli i propagandĂ«s ekonomike Ă«shtĂ« i pazĂ«vendĂ«sueshĂ«m. Prodhimi i llojeve tĂ« shumta tĂ« produkteve, i markave, i asortimenteve, i vĂ«llime masive dhe kĂ«rkesat masive, propagandĂ«n ekonomike e vejnĂ« nĂ« pozicion tĂ« eskalacionit. ï§ MeqenĂ«se propaganda Ă«shtĂ« e inkorporuar nĂ« rrjedhat e industrisĂ«, quhet propagandĂ« industriale. ï§ Propaganda ekonomike zĂ«nĂ« vend tĂ« dukshĂ«m edhe nĂ« TREGTI.
- 9. ï§ NĂ« kĂ«tĂ« lĂ«m propaganda ekonomike pĂ«rqĂ«ndrohet nĂ« arritjen e efekteve mĂ« tĂ« shpejta nĂ«pĂ«rmjet shitjeve tĂ« produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve, me tĂ« cilat pronare Ă«shtĂ« tregtia. ï§ Propaganda nĂ« tregti ka pĂ«r objektiv edhe promocionin institucional, d.m.th. tĂ« vet ndĂ«rmarrjes. ï§ Propaganda nĂ« NDĂRTIMTARI, sa do qĂ« kjo degĂ« i ka specifikat e veta, nĂ« aspektin institucional dhe tĂ« punĂ«ve qĂ« i kryen, Ă«shtĂ« e varur nga aktivitetet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ ZEJTARIA PRODHUESE DHE AJO SHĂRBYESE, reputacionin e tĂ«rĂ«sishĂ«m dhe tĂ« mbĂ«rrimet veç e veç, e bĂ«nĂ« mĂ« tĂ« njohur pĂ«r opinion nĂ«pĂ«rmjet propagandĂ«s ekonomike. ï§ PROPAGANDA TURISTIKE dallohet me kompletimin e informacioneve mbi tipin, cilĂ«sinĂ« dhe çmimin e ofertĂ«s. ï§ Elementi psikologjik e bĂ«n mĂ« specifike propagandĂ«n turistike. ï§ Propaganda ekonomike mund tĂ« vĂ«shtrohet nga prizma tjera. Mund tĂ« jetĂ« me karakter lokal, kombĂ«tar dhe ndĂ«rkombĂ«tar. NĂ« tĂ« gjitha kĂ«to pĂ«rmasa, propaganda ekonomike Ă«shtĂ« e kyçur nĂ«pĂ«r lĂ«menj tĂ« veçantĂ«. ï§ ORGANIZIMI I PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Propaganda ekonomike mund tĂ« organizohet: ï§ brendapĂ«rbrenda ndĂ«rmarrjes dhe, ï§ jashtĂ« ndĂ«rmarrjes, nĂ« agjencione tĂ« specializuara. ï§ NdĂ«rmarrjet janĂ« tĂ« obliguara tĂ« komunikojnĂ« me tregun. Zhvillimi ekonomik i jep propagandĂ«s ekonomike pozicion tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. ï§ Propaganda ekonomike organizohet sipas kushteve qĂ« i ka ndĂ«rmarrja. ï§ Propaganda ekonomike mund tĂ« organizohet nĂ« nivel tĂ«: ï§ referatit, ï§ shĂ«rbimit dhe, ï§ sektorit. ï§ NĂ« secilĂ«n formĂ« organizative aktiviteti i propagandĂ«s mbĂ«shtetet nĂ« kĂ«rkesat e tregut. ï§ NĂ« bazĂ« tĂ« informacioneve qĂ« grumbullohen nĂ« treg hartohet plani i propagandĂ«s ekonomike pĂ«r periudhĂ«n e caktuar kohore. ï§ NĂ« plan pĂ«rfshihen: mediat e zgjedhura, distribucioni i porosive, i apeleve, koordinimi i aksioneve, vlerĂ«simi i kohĂ«s dhe i tĂ«rĂ«sisĂ« sĂ« emetimeve, i publikimeve. ï§ Funksioni i kontrollit tĂ« planeve, tĂ« angaazhimit tĂ« ekspertĂ«ve, tĂ« mediave, tĂ« arritjes sĂ« efikasitetit dhe tĂ« efekteve tjera. ï§ PROPAGANDA EKONOMIKE ka pĂ«rmasa delikate dhe me pĂ«rgjegjĂ«si. PĂ«r tĂ« shĂ«nuar suksese nevojitet angazhim i ekspertĂ«ve tĂ« tipit ekipor, siç janĂ«: ekspertĂ«t e epropagandĂ«s ekonomike, ekonomistĂ«, disenjatorĂ«, arkitektĂ«, piktorĂ«, shkrues tĂ« specializuar tĂ« teksteve, psikologĂ« e tjerĂ«. ï§ Nga niveli i organizimit dhe i efekteve tĂ« propagandĂ«s ekonomike, varet komunikimi i suksesshĂ«m nĂ« mes ndĂ«rmarrjes dhe tregut. ï§ NĂ«se ndĂ«rmarrja nuk posedon resurse tĂ« mjaftueshme pĂ«r organizim tĂ« brendshĂ«m tĂ« propagandĂ«s ekonomike, detyrohet tĂ« gjej solucion tjetĂ«r, jashtĂ« saj. ï§ NĂ« raste tĂ« tilla vjen nĂ« shprehje bashkĂ«punimi me institucionet tjera tĂ« specializuara pĂ«r propagandĂ« ekonomike. ï§ Institucionet e jashtme janĂ« agjencitĂ« e propagandĂ«s ekonomike, tĂ« cilat e kryejnĂ« funksionin nĂ« mĂ«nyrĂ« profesionale, sipas porosisĂ« sĂ« ndĂ«rmarrjes pĂ«rkatĂ«se. ï§ Si kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r organizimin e jashtĂ«m, apo tĂ« brendshĂ«m tĂ« propagandĂ«s ekonomike, rezultatet duhet tĂ« shĂ«nohen nĂ« nivel tĂ« duhur, duke i pĂ«rmbushur tĂ« gjitha kriteret e nevojshme. ï§ AGJENCITĂ E PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ AgjencitĂ« e propagandĂ«s ekonomike janĂ« organizata tĂ« specializuara dhe tĂ« pavarura pĂ«r aktvitetet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ Aktivitetet qĂ« i ushtrojnĂ« agjencitĂ« e propagandĂ«s ekonomike janĂ«: kĂ«rkimet, planifikimi, realizimi, mbikĂ«qyrja dhe kontrolli i propagandĂ«s ekonomike.
- 10. ï§ AgjencitĂ« e propagandĂ«s ekonomike mund tĂ« jenĂ«: tĂ« vogla, tĂ« mesme dhe tĂ« mĂ«dha. MadhĂ«sia e tyre Ă«shtĂ« e varur nga niveli i zhvillimit ekonomik tĂ« vendit. ï§ Kriteret e madhĂ«sive tĂ« tyre pĂ«rcaktohen nĂ«pĂ«rmjet numrit tĂ« ekspertĂ«ve, tĂ« punĂ«suarve tĂ« tĂ«rĂ«sishĂ«m dhe tĂ« parametrave financiarĂ«. ï§ Agjenci tĂ« mĂ«dha konsiderohen organizata qĂ« kanĂ« mĂ« shumĂ« se 100 tĂ« punĂ«suar (tĂ« voglat deri nĂ« 20, ndĂ«rsa tĂ« mesmet deri nĂ« 50 ekspertĂ« e tĂ« punĂ«suar). ï§ AgjencitĂ« pĂ«r propagandĂ« ekonomike mund tĂ« jenĂ« tĂ« specializuara edhe pĂ«r punĂ« tjera kĂ«rkimore tĂ« marketingut, tĂ« zhvillimit tĂ« modeleve pĂ«r sjelljet e konsumatorĂ«ve, pĂ«r produkt, zgjedhjen e mediave, pĂ«r çmime e tjerĂ« ï§ BashkĂ«punimi nĂ« mes porositĂ«sve dhe kryerĂ«sve tĂ« punĂ«ve, bĂ«het sipas leverdive tĂ« ndĂ«rsjella. ï§ PLANIFIKIMI I PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Planifikimi i propagandĂ«s ekonomike paraqet procesin e aktiviteteve nĂ«pĂ«r faza, duke i pĂ«rfshirĂ« metodat, mediat, qasjet, shpenzimet dhe efektet e nxitjes sĂ« shitjes, tĂ« depĂ«rtimit nĂ« treg dhe tĂ« fitimit. ï§ Planifikimi i propagandĂ«s ekonomike Ă«shtĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e planifikimit tĂ« marketingut. ï§ Plani pĂ«rmban objektivat e ndĂ«rmarrjes, konceptet e zhvillimit tĂ« aktiviteteve, strategjitĂ«, si madhĂ«sinĂ« e mjeteve financiare qĂ« do tĂ« harxhohen brenda periudhĂ«s sĂ« caktuar kohore pĂ«r aktivitetet e propagandĂ«s ekonomike. ï§ Kompletimi i planifikimit dhe plani i propgandĂ«s ekonomike ndĂ«rtohet nga tĂ«rĂ«sitĂ« interne dhe eksterne. ï§ SĂ« pari, merren nĂ« trajtim faktorĂ«t dhe parametrat ekstern, pra, tĂ« mjedisit dhe tĂ« tregut, siç janĂ« faktori demografik, politik, teknologjik, juridik, madje kĂ«rkesa, elasticiteti i kĂ«rkesĂ«s, konkurrenca e tjerĂ«. ï§ TĂ«rĂ«sia e brendshme pĂ«rbĂ«het nga resurset e ndĂ«rmarrjes, tĂ« cilĂ«t pĂ«rbĂ«hen nga kapacitetet e instaluara, teknologjia, pajisjet, poltika e biznesit, programi i prodhimit, stafi i ekspertĂ«ve e tjerĂ« ï§ Propaganda ekonomike planifikohet nĂ« fillim tĂ« aktiviteteve. ĂshtĂ« kjo kategori kryesore, e cila determinon mundĂ«sitĂ« e ndĂ«rmarrjes dhe efektet qĂ« mund tĂ« arrihen. ï§ METODAT E PLANIFIKIMIT TĂ PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Metodat mĂ« tĂ« zbatueshme janĂ«: ï§ metoda e pĂ«rqindjes nga shitja, ï§ metoda e pĂ«rqindjes sipas njĂ«sisĂ« sĂ« shitjes, ï§ metoda e planifikimit tĂ« shitjes apo e fitimit ï§ metoda arbitrare, ï§ metoda e konkurrencĂ«s, ï§ metoda e objektivave dhe e detyrave e tjerĂ«. ï§ METODA NGA VĂLLIMI I SHITJES pĂ«rmban madhĂ«sinĂ« e shpenzimeve. ï§ Kjo metodĂ« ka zbatim tĂ« gjerĂ«. Metoda e planifikimit tĂ« shpenzimeve tĂ« propagandĂ«s ekonomike nĂ« periudhat e ardhshme kohore bazohet nĂ« vĂ«llimin e tĂ« hyrave dhe tĂ« fitimit. ï§ MangĂ«si e kĂ«saj metode Ă«shtĂ« se shpenzimet janĂ« pasojĂ« e jo shkak i shtimit tĂ« shitjes dhe tĂ« fitimit. ï§ METODA E PĂRQINDJES PĂR NJĂSI TĂ SHITJES pĂ«rmban pĂ«rqindjen fikse tĂ« planifikuar, qĂ« zbatohet nĂ« njĂ«sitĂ« e shitura. ĂshtĂ« e ngjashme me metodĂ«n e pĂ«rqindjes nĂ« shitje. ï§ Me METODĂN ARBITRARE shpenzimet pĂ«r propagandĂ« ekonomike planifikohen sipas mundĂ«sive financiare qĂ« i ka ndĂ«rmarrja, pa i marrĂ« parasysh reagimet e konkurrencĂ«s, elasticitetit tĂ« kĂ«rkesĂ«s e tjerĂ«. ï§ NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, shpenzimet mund tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha apo mĂ« tĂ« vogla kundrejt madhĂ«sisĂ« sĂ« shitjes. ï§ METODA E PARITETIT TĂ KONKURRENCĂS pikĂ«nisjen e ka nĂ« treg, nĂ« informacionet qĂ« i kanĂ« nga konkurrenca pĂ«r shpenzimet pĂ«r propagandĂ« ekonomike.
- 11. ï§ VarĂ«sisht nga gjendja qĂ« e ka ndĂ«rmarrja, mund tĂ« harxhojĂ« mjete sa konkurrenca, ose mĂ« tepĂ«r se ajo, nĂ«se kĂ«saj i paraprijnĂ« efektet mĂ« tĂ« mira. ï§ METODA E OBJEKTIVAVE DHE E DETYRAVE gjen zbatim nĂ« objektivin e tregut si objektiv dhe mĂ« pas caktohet vĂ«llimi i shpenzimeve pĂ«r propagandĂ« ekonomike. ï§ NĂ« kĂ«tĂ« rast, propaganda ekonomike Ă«shtĂ« shkak, ndĂ«rsa vĂ«llimi i shitjes Ă«shtĂ« pasojĂ« nga fushata e e aktiviteteve propaganduese. ï§ Strategjia e planifikimit tĂ« propagandĂ«s ekonomike ka tĂ« bĂ«jĂ« me drejtimin, orientimin e aksioneve propagandistike drejt realizimit tĂ« objektivave tĂ« parashtruara tĂ« propagandĂ«s. ï§ NĂ«pĂ«rmjet strategjisĂ« krijohet koncepti i propagandimit, qĂ« mund tĂ« jetĂ« i ndryshueshĂ«m, varĂ«sisht nga objektivat e parashtruara. ï§ EFEKTET E PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Propaganda ekonomike Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« nga instrumentet qĂ« ndikon nĂ« rezultatet e ndĂ«rmarrjes. ï§ Elementet tjera, siç janĂ«: cilĂ«sia e produktit dhe atributet tjera tĂ« tij, çmimi, kanalet e shitjes, shĂ«rbimet e passhitjes e tjerĂ«, e kanĂ« rolin e vet nĂ« realizimin e objektivave tĂ« ndĂ«rmarrjes. ï§ Propaganda nuk mund tĂ« vĂ«shtrohet jashtĂ« marketingut miks. ï§ MeqenĂ«se kategoria e shpenzimeve pĂ«r propagandĂ«n ekonomike Ă«shtĂ« mjaft e dukshme dhe nganjĂ«herĂ« e ka tretmanin e investimeve, Ă«shtĂ« me rĂ«ndĂ«si tĂ« vehen nĂ« raport dhe dobitĂ« qĂ« i ka ndĂ«rmarrja, nĂ« periudha tĂ« shkurtĂ«ra apo afatgjata. ï§ Efektet e propagandĂ«s ekonomike ndryshojnĂ« varĂ«sisht nga llojet e kĂ«rkesĂ«s. Psh. propaganda ekonomike selektive ndikon jo vetĂ«m nĂ« kĂ«rkesĂ«n selektive, por edhe nĂ« shtimin e kĂ«rkesĂ«s primare. ï§ Diferencimi i produkteve Ă«shtĂ« parakusht pĂ«r shĂ«nimin e efekteve mĂ« tĂ« dukshme. ï§ Gjithashtu, intervali kohor, kĂ«rkesa nĂ« rritje, motivet, emocionet, u paraprijnĂ« efekteve tĂ« propagandĂ«s ekonomike. ï§ DOMETHĂNIA E EFEKTEVE TĂ PROPAGANDĂS EKONOMIKE ï§ Me efektet e propagandĂ«s ekonomike nĂ«nkuptohet raporti nĂ« mes shpenzimeve dhe shkallĂ«s sĂ« komunikimit, pĂ«rkatĂ«sisht raporti nĂ« mes vĂ«llimit tĂ« shitjes dhe tĂ« realizimit tĂ« fitimit. ï§ Efektet e propagndĂ«s ekonomike mund tĂ« vĂ«shtrohen nĂ« dy aspekte: ï§ i drejtpĂ«rdrejtĂ« dhe, ï§ i tĂ«rthortĂ«. ï§ EFEKTET E DREJTPĂRDREJTA shfaqen nĂ« cilĂ«sinĂ« e komunikimit, me çka arrihet pĂ«rshtypja, pĂ«rceptimi, krijimi i mendimit, kuptimĂ«simi, memorimi i porosisĂ« sĂ« propagandĂ«s ekonomike, qĂ«ndrimet, preferimet e tjerĂ«. ï§ EFEKTET E TĂRTHORTA kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me efektet ekonomike, siç Ă«shtĂ« vĂ«llimi i shitjes, norma e shtimit, e ardhura, fitimi, pjesĂ«marrja nĂ« treg, raporti i shpenzimeve ndaj fitimit e tjerĂ«. ï§ MANIPULIMI I SHPENZIMEVE nĂ« propagandĂ«n ekonomike paraqet vĂ«shtirĂ«si metodologjike. ï§ NdĂ«rmarrjet nĂ« tĂ« shumtĂ«n e rasteve nuk i evidencojnĂ« vetĂ«m shpenzimet neto tĂ« kĂ«tij instrumenti. ï§ Po ashtu, edhe nĂ« sferĂ«n e marrĂ«sve tĂ« porosive tĂ« propagandĂ«s ekonomike nuk Ă«shtĂ« lehtĂ« tĂ« vlerĂ«sohen realisht ndikimet qĂ« ndodhin. ï§ NĂ« situata tĂ« tilla zbatohen metoda pĂ«rkatĂ«se. NdĂ«r metodat mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme veçohen: ï§ metoda e testimit tĂ« mediave, ï§ metoda e testimit tĂ« qĂ«ndrimeve, ï§ metoda e testimit tĂ« njohurive, ï§ metoda e analizĂ«s sĂ« imixhit tĂ« produktit e tĂ« ndĂ«rmarrjes e tjerĂ«. ï§ Modeli i konceptit tĂ« elasticitetit tĂ« kĂ«rkesĂ«s nĂ« raport me shpenzimet e propagandĂ«s gjenĂ« zbatim tĂ« matja e efekteve afatshkurtra tĂ« propagandĂ«s ekonomike. ï§ Matja e efekteve tĂ« propagandĂ«s ekonomike me metoda adekuate Ă«shtĂ« domosdoshmĂ«ri nĂ« tĂ« gjitha ndĂ«rmarrjet. Matja bĂ«het edhe nga tĂ« dhĂ«nat empirike, por edhe me modele qĂ« janĂ« tĂ« kapshme e tĂ« qĂ«ndrueshme. ï§ Modelet qĂ« japin rezultate optimale janĂ« tĂ« preferueshme.
- 12. ï§ Mosrespektimi nĂ« mĂ«nyrĂ« rigoroze i shpenzimeve, ndĂ«rmarrjes i sjellin humbje, aq mĂ« parĂ« kur avancimet e tyre e kanĂ« tretmanin e investimeve. ïŹ MARKETINGU INDUSTRIAL & MARKETINGU I PRODUKTEVE BUJQĂSORE KARAKTERISTIKAT E MARKETINGUT INDUSTRIAL o Lidhur me marketingun industrial Ă«shtĂ« e njohur vepra e shkruar nĂ« vitin 1930 me titull âĂka Ă«shtĂ« marketingu industrial?â. MegjithĂ«kĂ«tĂ«, nuk Ă«shtĂ« trajtuar sa duhet deri nĂ« dekadat e fundit marketingu industrial. o Marketingu industrial Ă«shtĂ« lĂ«m i veçantĂ« qĂ« merret me studimin e produkteve, tĂ« cilat nuk janĂ« tĂ« destinuara pĂ«r konsum tĂ« gjerĂ« (individual), por pĂ«r prodhim tĂ« mĂ«tejmĂ«. o Marketingu industrial mĂ« mirĂ« definohet nga aspekti i tregut se sa nga aspekti i produktit. Prodhimi masiv e vĂ«shtirĂ«son definimin e marketingut industrial. o Karakteristikat e marketingut industrial shfaqen kryesisht nĂ« treg, nĂ« sjelljet e blerĂ«sve, strukturĂ«n, numrin e tyre, fuqinĂ« blerĂ«se dhe preferencat, tĂ« cilat dallohen nga konsumi i gjerĂ«. ïŹ KARAKTERISTIKAT E MARKETINGUT INDUSTRIAL ïŹ Te disa grupe dhe lloje tĂ« produkteve Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« bĂ«het diferencimi i destinimit tĂ« konsumit. Psh. energjia elektrike nĂ« amvisĂ«ri Ă«shtĂ« produkt final, ndĂ«rsa nĂ« industri i pĂ«rket procesit tĂ« prodhimit, si energjent qĂ« i vĂ«nĂ« nĂ« lĂ«vizje makinat, pajisjet e tjerĂ«. ïŹ VeçoritĂ« e marketingut industrial gjenden kryesisht nĂ« sferĂ«n e tregut. Dallohen mĂ« kryesoret: ïŹ numri i blerĂ«sve Ă«shtĂ« mĂ« i vogĂ«l nĂ« krahasim me konsumin final (tĂ« gjerĂ«); ïŹ mbizotĂ«ron racionalizimi, qĂ« do tĂ« thotĂ« se refleksionet psikologjike pothuaj se nuk kanĂ« vend; ïŹ elasticiteti i çmimeve ndryshon kundrejt produkteve tĂ« konsumit tĂ« gjerĂ«; ïŹ kĂ«rkesa Ă«shtĂ« joelastike, derivatore dhe me fluktuacione; ïŹ vlerat e blerjeve janĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha se sa tĂ« konsumi final; ïŹ kĂ«rkesa e produkteve dhe i shĂ«rbimeve prodhuese shfaqet pĂ«r prodhimin e vlerave tĂ« cilat nĂ« veçanti janĂ« tĂ« orientuara pĂ«r konsumin final; ïŹ tregu gjeografikishtt (territorialisht) mund tĂ« jetĂ« shumĂ« mĂ« i koncentruar ïŹ tregu i tĂ« mirave prodhuese mund tĂ« jetĂ« edhe treg investiv. ïŹ AKTIVITETET E MARKETINGUT INDUSTRIAL ïŹ Marketingu industrial aktivitetet i shtrin nĂ« definimin e strategjive optimale, tĂ« aksioneve tĂ« planit, tĂ« cilat sigruojnĂ« stabilitet dhe kontinuitet tĂ« pandĂ«rprerĂ« nĂ« prodhim. ïŹ PĂ«r tâi shtjelluar mĂ« mirĂ« aktivitetet dhe detyrat sa mĂ« detajisht, Ă«shtĂ« e nevojshme tĂ« bĂ«het klasifikimi i produkteve. ïŹ Nga aspekti i marketingut, klasifikimi i konsumit prodhues bĂ«het kjo ndarje: ïŹ nĂ« lĂ«ndĂ«t e para dhe shĂ«rbimet, ïŹ materiali harxhues (inventari i imĂ«t), ïŹ pjesĂ«t e ndĂ«rrimit ose prodhuese, ïŹ pajisjet kryesore dhe ndihmĂ«se. ïŹ Produktet e sipĂ«rcekur i kanĂ« specifikat e veta. ïŹ Disa syresh harxhohen pĂ«rnjĂ«herĂ« nĂ« procesin e prodhimit (lĂ«ndĂ«t e para, energjetika etj.). ïŹ Llojet tjera tĂ« produkteve e kanĂ« pĂ«rdorimin mĂ« tĂ« gjatĂ« (pajisjet kryesore dhe ndihmĂ«se), tĂ« cilat evidencohen nĂ«pĂ«rmjet amortizimit. ïŹ PĂ«r nga vlera, lĂ«ndĂ«t e para kanĂ« vlerĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t pĂ«r nga njĂ«sia matĂ«se, ndĂ«rsa pajisjet kanĂ« karakter kapital, me vlera mĂ« tĂ« larta. ïŹ NĂ« grupin e produkteve kapitale bĂ«jnĂ« pjesĂ«: toka, objektet ndĂ«rtimore tĂ« destinuara pĂ«r prodhim, pajisjet dhe impiantet kryesore, qĂ« tĂ« gjitha sĂ« bashku shĂ«rbejnĂ« si bazament pĂ«r organizimin e procesit tĂ« prodhimit. ïŹ PROCESI I PRODHIMIT pĂ«rfshinĂ« edhe shĂ«rbimet. ïŹ ShĂ«rbimet ndahen nĂ«: materiale dhe jomateriale.
- 13. ïŹ ShĂ«rbimet materiale kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« me: ïŹ shĂ«rbimet e PTT-sĂ«, ïŹ tĂ« mirĂ«mbajtjes vijuese dhe, ïŹ tĂ« mirĂ«mbajtjes investive. ïŹ NdĂ«rkaq, nĂ« shĂ«rbimet jomateriale: ïŹ shĂ«rbimet intelektuale nĂ« kuptim e pĂ«rgjithshĂ«m, ïŹ ShĂ«rbimet kĂ«rkimore, ïŹ shĂ«rbimet e marketingut, ïŹ shĂ«rbimet e kontabilitetit, ïŹ shĂ«rbimet e inxhinieringut e tjerĂ«. ïŹ ShĂ«rbimet e tilla janĂ« pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e aktiviteteve tĂ« procesit tĂ« prodhimit. ïŹ Pa pjesĂ«marrje tĂ« shĂ«rbimeve nuk mund tĂ« organizohet dhe tĂ« realizohet procesi i prodhimit. ïŹ VEĂORITĂ E MARKETINGUT INDUSTRIAL ïŹ Marketingu industrial veçohet edhe me sjelljet e blerĂ«sve. Vendimmarrjet pĂ«r blerje nĂ« suazat e konsumit industrial kanĂ« domethĂ«nie tĂ« gjerĂ« dhe komplekse. ïŹ PĂ«rgjegjĂ«sia Ă«shtĂ« mĂ« e madhe dhe mund tĂ« pĂ«rfundojĂ« me pasoja tĂ« rĂ«nda. Nuk Ă«shtĂ« nĂ« pyetje dĂ«shtimi i individit, por i procesit tĂ« tĂ«rĂ«sishĂ«m tĂ« prodhimit (sidomos dĂ«shtohet blerja e pajisjeve cilĂ«sore dhe funksioanle). ïŹ Marketingu pĂ«rqendrohet nĂ« njohjen e procesit pĂ«r blerje. ïŹ NĂ« kĂ«tĂ« drejtim ekzistojnĂ« disa shkallĂ«zime tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« dhe tĂ« ndĂ«rlikueshmĂ«risĂ«. Kur Ă«shtĂ« fjala pĂ«r ndonjĂ« proces tĂ« ri, rreziqet janĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha. ïŹ Kur krijohet pĂ«rvojĂ«, vendimet shndĂ«rrohen nĂ« rutinore dhe ndĂ«rlikueshmĂ«ria sa vjen e zvogĂ«lohet. ïŹ NĂ« procesin dhe aktin e vendosjes inkorporohen numĂ«r i njerĂ«zve me kompetenca, me pĂ«rvojĂ« dhe dituri. NĂ« blerjen e produkteve bazike (pajisje) angazhohet numĂ«r mĂ« i madh i ekspertĂ«ve dhe i manaxherĂ«ve pĂ«r marrjen e vendimeve pĂ«r blerje. ïŹ Paraprakisht pĂ«rgatitet dokumentacioni, ofertat, parallogariten edhe strukturat e produkteve, karakteristikat e tyre dhe tĂ« shĂ«rbimeve nĂ« to qĂ« do tĂ« blihen. ïŹ AkterĂ« kryesorĂ« tĂ« kĂ«tij kompleksi konsiderohen ata qĂ« sugjerojnĂ«,ndihmojnĂ« dhe ata qĂ« vendosin, blejnĂ« dhe i kontrollojnĂ« blerjet nga aspekti teknik dhe financiar. ïŹ PROGRAMI I PRODHIMIT I MARKETINGUT INDUSTRIAL ïŹ Programi i prodhimit ose asortimenti i marketingut industrial pĂ«rmban produktin nga njĂ« ose mĂ« shumĂ« linja tĂ« produkteve. ïŹ Produktet dhe shĂ«rbimet nĂ« kuadrin e programit tĂ« marketingut industrial, nĂ« çdo kohĂ« duhet tâi pĂ«rmbushin nevojat dhe kĂ«rkesat e konsumit industrial. ïŹ NĂ« rast tĂ« dominimit tĂ« produkteve standarde, paraqitet nevoja pĂ«r intensifikimin e aktiviteteve tĂ« marketingut. ïŹ Marketingu i zgjeron aktivitetet kĂ«rkimore, me çka sugjerimet nĂ« prodhim bĂ«hen mĂ« tĂ« qarta dhe kuptimplote lidhur me produktet qĂ« i absorbon tregu aktual dhe mund tâi absorbojĂ« tregu potencial. ïŹ Programi i prodhimit i pĂ«rbĂ«rĂ« nga produktet ekskluzive, tĂ« porositura, Ă«shtĂ« mĂ« i qĂ«ndrueshĂ«m. ïŹ Nga aspekti i qĂ«ndrueshmĂ«risĂ« dhe i vlerave, produktet qĂ« e pĂ«rbĂ«jnĂ« programin e prodhimit janĂ« konvencionale dhe tĂ« teknologjive tĂ« reja. ïŹ Produktet konvencionale kanĂ« afate tĂ« gjata tĂ« pĂ«rdorimit, si dhe vlera tĂ« larta. ïŹ Produktet e teknologjive tĂ« reja, mĂ« shpejtĂ« zĂ«vendĂ«sohen me produkte tĂ« reja, tĂ« avancuara. ïŹ MARKETINGU zbaton metoda tĂ« pĂ«rshtatshme pĂ«r shitjen e produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve me destinim prodhues, si dhe pĂ«r pĂ«rmbushjen e nevojave dhe tĂ« kĂ«rkesave tĂ« blerĂ«sve. ïŹ Rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ka metoda e segmentimit tĂ« tregut. ïŹ KOMBINIMI I INSTRUMENTEVE TĂ MARKETINGUT MIKS NĂ PROGRAMIN E PRODHIMIT ïŹ NĂ« programin e marketingut industrial kombinimi i instrumeneteve tĂ« marketingut miks bĂ«het me specifika tĂ« caktuara.
- 14. ïŹ Kanalet e shitjes kanĂ« shfrytĂ«zim mĂ« tĂ« kufizuar. Tregtia nĂ« cilĂ«sinĂ« e ndĂ«rmjetĂ«simit ndĂ«rmerr hapa tĂ« specializuar dhe tĂ« pĂ«rshtatur. ïŹ NĂ« veçanti vjen nĂ« shprehje logjistika e marketingut qĂ« ka funksion tĂ« posaçëm. ïŹ PROMOCIONI nuk paraqet rĂ«ndĂ«si tĂ« posaçme, ndonĂ«se me disa pĂ«rjashtime e ka rolin e vet. ïŹ Propaganda ekonomike ka diapazon mĂ« tĂ« ngushtĂ« tĂ« veprimit. ïŹ Shitja e produkteve dhe e shĂ«rbimeve, pĂ«rveç nĂ«pĂ«rmjet kontakteve tĂ« drejtpĂ«rdrejta, si dhe me ndĂ«rmjetĂ«sues, bĂ«het edhe me forma specifike. ïŹ NjĂ« prej institucioneve tĂ« marketingut, nĂ« tĂ« cilĂ«n ballafaqohet oferta dhe kĂ«rkesa Ă«shtĂ« BURSA. ïŹ Njihen lloje tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« bursave: ïŹ bursa devizore, ïŹ bursa e produkteve, ïŹ bursa e shĂ«rbimeve. ïŹ Plasmani i asortimentit tĂ« produkteve industriale (prodhuese e shĂ«rbyese) realizohet edhe nĂ« forma tjera (nĂ«pĂ«rmjet lizingut, franshizingut e tjerĂ«). ïŹ PĂ«rveç instrumenteve tjerĂ«, çmimi Ă«shtĂ« gjithnjĂ« i pranishĂ«m nĂ« marketingun miks. ïŹ POLITIKA E ĂMIMEVE NĂ MARKETINGUN INDUSTRIAL ïŹ NĂ« marketingun industrial politika e çmimeve i ka specifikat e veta, qĂ« kanĂ« disa ndryshime nĂ« krahasim me produktet e konsumit tĂ« gjerĂ«. ïŹ Formimi i çmimeve tĂ« produkteve industriale bazohet nĂ« çmimet e tregut dhe tĂ« konkurrencĂ«s, nĂ« shpenzime dhe nĂ« madhĂ«sinĂ« e vlerave qĂ« kanĂ« produktet. ïŹ Politika e çmimeve nĂ« marketingun industrial Ă«shtĂ« mjaft fleksibile, por, njĂ«kohĂ«sisht edhe e kontrolluar mĂ« tepĂ«r se sa tĂ« çmimet e produkteve tĂ« konsumit tĂ« gjerĂ«. ïŹ TĂ« produktet dhe shĂ«rbimet e konsumit industrial, çmimi nuk Ă«shtĂ« gjithmonĂ« vendimtar. Elasticiteti i kĂ«rkesĂ«s nuk shprehet si pasojĂ« e ndryshimeve nĂ« çmim, apo e shtimit tĂ« ardhurĂ«s nĂ« ndĂ«rmarrje. ïŹ Politika e çmimeve nĂ« marketingun industrial ka shtrirje tĂ« gjerĂ«. PĂ«rveç rolit tĂ« saj brendapĂ«rbrenda ndĂ«rmarrjes, ajo Ă«shtĂ« e pranishme nĂ« masĂ« tĂ« caktuar edhe jashtĂ« ndĂ«rmarrjes. ïŹ Ămimi formohet nĂ« bursa, nĂ« bazĂ« tĂ« konkurseve, por edhe kur produktet jepen nĂ« qesim. ïŹ Politika e çmimeve nĂ« marketingun industrial cilĂ«sohet me koncepte analitike dhe me qasje racionale. PĂ«r grupacionet e produkteve zbatohet politikĂ« e posaçme, qĂ« i pĂ«rgjigjet mĂ« sĂ« miri situatave. ïŹ MARKETINGU I PRODUKTEVE BUJQĂSORE ïŹ NĂ« pĂ«rgjithĂ«si marketingu i produkteve bujqĂ«sore Ă«shtĂ« i njĂ«jtĂ« me marketingun industrial dhe me atĂ« tĂ« konsumit tĂ« gjerĂ«. ïŹ LĂ«ndĂ«t e para, produktet primare qĂ« shĂ«rbejnĂ« pĂ«r kapacitetet pĂ«rpunuese industriale, e kanĂ« domethĂ«nien e njĂ«jtĂ« sikurse lĂ«ndĂ«t e para nĂ« marketingun industrial. ïŹ VeçoritĂ« e produkteve bujqĂ«sore, megjithatĂ«, dallohen nga produktet tjera. Cikli i prodhimit dhe i zhvillimit tĂ« tyre i nĂ«nshtrohet kushteve natyrale. ïŹ Produktet bujqĂ«sore iu nĂ«nshtrohen kushteve natyrore, klimatike dhe nĂ« masĂ« tĂ« dukshme, kushteve tĂ« krijuara nga shkenca, nga masat agroteknike e melioruese. ïŹ BujqĂ«sia ndryshe mund tĂ« emĂ«rtohet âFabrikĂ« pa kulmâ. ïŹ Oferta dhe kĂ«rkesa e produkteve bujqĂ«sore janĂ« madhĂ«si tĂ« caktuara tĂ« cilat fluktuojnĂ«, ndryshohen nĂ« varshmĂ«ri me shumĂ« faktorĂ«. ïŹ Oferta e produkteve bujqĂ«sore i ka veçoritĂ« e veta. Kur pĂ«rbĂ«het nga sasitĂ« e vogla, Ă«shtĂ« e pĂ«rditshme. NdĂ«rsa kur ka vlera mĂ« tĂ« mĂ«dha, blihet mĂ« rrallĂ« dhe nuk Ă«shtĂ« e pĂ«rditshme. ïŹ KĂ«rkesa pĂ«rmban karakteristika tĂ« posaçme, tĂ« cilat dallohen nga lĂ«menjtĂ« tjerĂ«. Elasticiteti i kĂ«rkesĂ«s sĂ« produkteve bujqĂ«sore Ă«shtĂ« i shprehur deri nĂ« pĂ«rmbushjen e nevojave elementare. ïŹ TREGU I PRODUKTEVE BUJQĂSORE ïŹ Tregu i produkteve bujqĂ«sore Ă«shtĂ« i tipit tĂ« konkurrencĂ«s sĂ« plotĂ«, ku ballafaqohen shumĂ« shitĂ«s dhe shumĂ« blerĂ«s.
- 15. ïŹ NĂ« kĂ«tĂ« kompleks numri i blerĂ«sve dhe i shitĂ«sve Ă«shtĂ« i kufizuar. Disa lloje tĂ« produkteve bujqĂ«sore prishen dhe dĂ«mtohen shpejt. ïŹ Marketingu i produkteve bujqĂ«sore nĂ«pĂ«rmjet kĂ«rkimeve nĂ« treg i identifikon nevojat dhe kĂ«rkesat, tĂ« cilat shĂ«rbejnĂ« pĂ«r pĂ«rcaktimin e programeve tĂ« prodhimit. ïŹ Programet e prodhimit definohen tĂ« ndĂ«rmarrjet bujqĂ«sore, tĂ« cilat pĂ«rcaktojnĂ« madhĂ«sinĂ« dhe strukturĂ«n e produkteve qĂ« mund tĂ« prodhohen nĂ« sezona tĂ« caktuara. ïŹ NdĂ«rkaq, tĂ« prodhuesit individualĂ« Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« pĂ«rcaktohet dhe tĂ« aplikohet njĂ« gjĂ« e tillĂ«. Programin e prodhimit mĂ« tepĂ«r e mbĂ«shtesin nĂ« empirizĂ«m, ku bazĂ« orientuese i ka ecuritĂ« nĂ«pĂ«r nĂ«pĂ«r intervale kohore dhe sezona tĂ« caktuara. ïŹ Marketingu i identifikon nevojat tĂ« faktori demografik dhe tĂ« ndĂ«rmarrjet industriale, ose tĂ« konsumatorĂ«t tjerĂ« tĂ« mĂ«dhenj, tĂ« cilĂ«t janĂ« blerĂ«s tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. ïŹ NDIKIMI I MARKETINGUT NĂ PLANIFIKIMIN E PRODUKTEVE BUJQĂSORE ïŹ Aktivitetet e marketingut janĂ« tĂ« nevojshme jo vetĂ«m pĂ«r konsumatorĂ«t, ndĂ«rmarrjet, por edhe pĂ«r shoqĂ«rinĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si. ïŹ Me strategjitĂ« dhe porositĂ« e veta, shoqĂ«risĂ« i nevojitet tĂ« planifikojĂ« kĂ«rkesat pĂ«r produkte nĂ« afat tĂ« mesĂ«m dhe nĂ« afate tĂ« gjata kohore. ïŹ KĂ«sisoj, marketingu vepron nĂ« ndĂ«rmarrjet prodhuese, qarkulluese dhe nĂ« shoqĂ«ri. KĂ«rkimet e marketingut pĂ«rqĂ«ndrohen nĂ« prodhim, qarkullim, depozitim, grumbullim, nĂ« logjistikĂ«n e marketingut, nĂ« kreditim dhe nĂ« shĂ«rbimet tjera. ïŹ KĂ«rkimet e marketingut tĂ« produkteve bujqĂ«sore kanĂ« qasje: ïŹ lĂ«ndore, ïŹ institucionale dhe, ïŹ funksioanle. ïŹ Qasjet e kĂ«rkimeve lĂ«ndore pĂ«rfshijnĂ« kĂ«rkimet e prodhimit, tĂ« qarkullimit dhe tĂ« konsumit tĂ« njĂ« produkti apo tĂ« grupit tĂ« produkteve bujqĂ«sore. ïŹ KĂ«rkimet e marketingut me qasje institucionale pĂ«rqendrohen nĂ«- ndĂ«rmarrjet prodhuese, qarkulluese dhe tĂ« konsumatorĂ«t e produkteve bujqĂ«sore. ïŹ NĂ« qasjet funksionale pĂ«rfshihen funksionet e caktuara, psh. depozitimi i produkteve e tjerĂ«. ïŹ PROGRAMI I PRODHIMIT I MARKETINGUT TĂ PRODUKTEVE BUJQĂSORE ïŹ Programi i prodhimit i produkteve bujqĂ«sore i mbĂ«shtetur nĂ« marketing, implikon specifika tĂ« dukshme nĂ« kombinimin e elementeve tĂ« marketingut miks. ïŹ Produkti Ă«shtĂ« elementi bosht nĂ« programin e prodhimit. KĂ«rkimet rreth konsumimit tĂ« tij final apo pĂ«r procese tĂ« mĂ«tejshme tĂ« prodhimit, janĂ« tĂ« domosdoshme. ïŹ Produktet bujqĂ«sore kryesisht janĂ« homogjene (drithĂ«rat, frutat, perimet e tjerĂ«), qĂ« do tĂ« thotĂ« kanĂ« diferencim tĂ« paktĂ«. ïŹ TĂ« produktet bujqĂ«sore inovacionet janĂ« shumĂ« tĂ« kufizuara. Cikli jetĂ«sor i produktit nĂ« treg Ă«shtĂ« i limituar. ïŹ Produktet bujqĂ«sore ambalazhimin e kanĂ« mbrojtje tĂ« cilĂ«sisĂ«, si dhe nga ndikimet e jashtme. ïŹ Ămimet nuk a kanĂ« peshĂ«n sikundĂ«r nĂ« marketingun industrial, apo nĂ« atĂ« tĂ« konsumit tĂ« gjerĂ«. ïŹ Distribucioni, posaçërisht distribucioni fizik i ka specifikat e veta. ïŹ Promocioni Ă«shtĂ« instrument i dobishĂ«m, porse me disa pĂ«rkufizime nĂ« krahasim me lĂ«menjt tjerĂ«. âą MARKETINGU NDĂRKOMBĂTAR SPECIFIKAT E MARKETINGUT NDĂRKOMBĂTAR âą Me zhvillimin e ekonomisĂ« dhe tĂ« krijimit tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve sa mĂ« tĂ« gjera nĂ« bashkĂ«punime, paraqitet nĂ« skenĂ« edhe marketingu ndĂ«rkombĂ«tar. âą Marketingu ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«rbĂ«het nga aktivitetet e doktrinĂ«s qĂ« janĂ« nĂ« vend e qĂ« i ushtron nĂ« pĂ«rmasa mĂ« tĂ« gjera edhe nĂ« tregjet e huaja jashtĂ« vendit.
- 16. âą Koncepti dhe funksioni i marketingut ndĂ«rkombĂ«tar nuk ndryshojnĂ« nga pĂ«rmasat e aplikimit nĂ« tregun e vendit, por qĂ« nĂ«pĂ«r mjediset e huaja ballafaqohet me faktorĂ« dhe determinanta tĂ« ndryshme, tĂ« cilat kanĂ« ndikim tĂ« theksuar nĂ« mbarĂ«vajtjen e bisneseve. âą AKTIVITETET E MARKETINGUT NDĂRKOMBĂTAR âą Marketingu ndĂ«rkombĂ«tar, pĂ«rveç aktiviteteve tĂ« kĂ«mbimit fizik tĂ« mallrave dhe tĂ« pagesave, veprimtarinĂ« e zgjĂ«ron nĂ« kĂ«rkimet e tregut dhe tĂ« kĂ«rkesave nĂ« formimin e strategjive adekuate dhe nĂ« gjetjen e formave pĂ«rkatĂ«se pĂ«r segmentimin e tregut. âą Marketingu e ka tĂ« zgjeruar veprimtarinĂ« e kĂ«mbimit tĂ« kapitalit dhe tĂ« formave tjera tĂ« bashkĂ«punimit. âą Mund tĂ« kryejĂ« aktivitete tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, pa realizuar kĂ«mbim tĂ« produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve. âą Pa marrĂ« parasysh nivelin e organizimit tĂ« sistemit tĂ« marketingut dhe tĂ« shtrirjes nĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare, sfidat dhe ballafaqimet me gjĂ«ra tĂ« papritura nĂ« tregjet e huaja janĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha. âą KĂ«rkimet e marketingut janĂ« mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara kundrejt kĂ«rkimeve nĂ« marketingun vendor. Variablet e pakontrolluara nĂ«pĂ«r mjedise tĂ« huaja janĂ« tĂ« dispersuara. Sjelljet e konsumatorĂ«ve, pĂ«rbĂ«jnĂ« motive tĂ« ndryshme, ngase nĂ« to gĂ«rshetohen elementet e nivelit tĂ« zhvillimit, tĂ« traditĂ«s, religjionit, tĂ« kushteve klimatike e tjerĂ«. âą Instrumentet e marketingu miks hasin nĂ« specifika, siç imponon tregu, nĂ« tĂ« cilin ndĂ«rmarrja penetron me ofertĂ«n e vet. âą ORIENTIMET E NDĂRMARRJEVE âą NdĂ«rmarrjet mund tĂ« kenĂ«: â orientim etnocentrik, â orientim policentrik, â orientim regjiocentrik dhe, â orientim gjeocentrik. âą ORIENTIMI ETNOCENTRIK i biznesit e ka domethĂ«nien e ushtrimit tĂ« veprimtarive pĂ«rkatĂ«se, ndĂ«rsa plasimin e produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve, tĂ« ofertave e bĂ«jnĂ« nĂ« vend, pa pasur pretendime qĂ« tĂ« bashkĂ«punojnĂ« me tregjet jashtĂ« kufijve. âą ORIENTIMI POLICENTRIK ka shtrirje mĂ« tĂ« gjerĂ«, sepse pĂ«rveç pĂ«rcaktimeve pĂ«r treg kombĂ«tar, synohet bashkĂ«punimi edhe me tregjet e huaja. Ky orientim Ă«shtĂ« sinonim i marketingut eksportues. âą Marketingu eksportues dallon nga eksporti klasik, sepse kĂ«mbimi bĂ«het nĂ« saje tĂ« kĂ«rkimeve paraprake tĂ« tregut dhe tĂ« kontinuitetit mĂ« tĂ« theksuar tĂ« eksporteve. âą ORIENTIMI REGJIOCENTRIK merr kahe tĂ« qartĂ« pĂ«r tregun ndĂ«rkombĂ«tar, por tĂ« pĂ«rkufizuar nĂ« rajone tĂ« caktuara, ku ndĂ«rmarrja do tĂ« penetrojĂ«. âą ORIENTIMI GJEOCENTRIK ka synime pĂ«r shtrirje tĂ« pĂ«rgjithshme nĂ« pĂ«rmasa tĂ« gjera nĂ« tregun botĂ«ror. âą KLASIFIKIMI I NDĂRMARRJEVE SIPAS ORIENTIMIT TĂ MARKETINGUT NDĂRKOMBĂTAR âą NĂ« saje tĂ« orientimeve dhe tĂ« aspekteve tĂ« biznesit tĂ« ndĂ«rmarrjeve nĂ«pĂ«r tipet e tregjeve, nĂ« pĂ«rmasa tĂ« brendshme dhe tĂ« jashtme, mund tĂ« formohen dhe tĂ« funksionojnĂ« kĂ«to lloje tĂ« ndĂ«rmarrjeve: âą ndĂ«rmarrjet vendore, âą ndĂ«rmarrjet ndĂ«rkombĂ«tare, âą ndĂ«rmarrjet multinacionale, âą ndĂ«rmarrjet transnacionale dhe, âą ndĂ«rmarrjet globale. âą Sikurse edhe tek orientimet e biznesit, edhe ndĂ«rmarrjet nĂ« fjalĂ« veprimtarinĂ« e vet e zhvillojnĂ« qĂ« nga ekonomia kombĂ«tare deri nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar nĂ« kuptimin global.
- 17. âą Marketingu i mirĂ«filltĂ« i ekonomisĂ« kombĂ«tare gjen zbatim tĂ« njĂ«mendtĂ« nĂ«pĂ«r tregjet ndĂ«rkombĂ«tare. âą Marketingu ndĂ«rkombĂ«tar imponon formimin e ekipit tĂ« aftĂ« tĂ« stafit tĂ« ekspertĂ«ve, tĂ« cilĂ«t kanĂ« pĂ«rvojĂ«, njohuri nga lĂ«mi i marketingut, njohin gjuhĂ« tĂ« huaja, si dhe faktorĂ« tĂ« mjedisit tĂ« atyre elementeve, ku Ă«shtĂ« definuar zgjerimi i penetrimit. âą PROGRAMI I MARKETINGUT MIKS NDĂRKOMBĂTAR âą Tregu ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«rmban veçori tĂ« shumta, ngase pĂ«rfshin lloje tĂ« tregjeve tĂ« ndryshme, tĂ« vendeve tĂ« zhvilluara dhe tĂ« atyreve tĂ« pazhvilluara, ku preferencat e sjelljeve tĂ« konsumatorĂ«ve ndryshojnĂ«, si pasojĂ« e nivelit tĂ« standardit jetĂ«sor, traditĂ«s, kulturĂ«s dhe dimensioneve tjera. âą Programi i marketingut miks ndĂ«rkombĂ«tar pĂ«rbĂ«het nga instrumentet e produktit, tĂ« çmimit, tĂ« distribucionit dhe tĂ« promocionit. âą PRODUKTI Ă«shtĂ« boshti i marketingut miks. NĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar produkti mund tĂ« ndeshet nĂ« befasira tĂ« papara dhe tĂ« pa kalkuluara. âą Produkti nĂ« marketingun ndĂ«rkombĂ«tar duhet tĂ« pĂ«rmbajĂ« elemente specifike sipas tregut tĂ« synuar, tĂ« zgjedhur. âą ĂMIMI Ă«shtĂ« kategori mjaft komplekse nĂ« marketingun miks ndĂ«rkombĂ«tar. âą NdĂ«rmarrjet qĂ« orientojnĂ« politikĂ«n e orientimit policentrik, nĂ« tĂ« shumtĂ«n e rasteve, çmimet i kalkulojnĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«ta nĂ« krahasim me çmimet qĂ« i pranon tregu vendor. âą Shtete tĂ« ndryshme zbatojnĂ« sistemin e dampingut, qĂ« do tĂ« thotĂ« se eksportuesit çmimet i shesin me çmime mĂ« tĂ« ulĂ«ta se sa Ă«shtĂ« kostoja, ose çmimet e shtetit qĂ« importon. âą DISTRIBUCIONI Ă«shtĂ« mjaft i rĂ«ndĂ«sishĂ«m. NdĂ«rmarrjet qĂ« vendosin tĂ« zgjerojnĂ« vĂ«llimin e shitjes edhe nĂ« tregjet ndĂ«rkombĂ«tare, i shestojnĂ« planet pĂ«r segmentet e zgjedhura dhe pĂ«r kanalet e shitjes. âą ĂĂ«shtja e distribucionit Ă«shtĂ« fragment i ndĂ«rlikuar i tĂ«rĂ« aktivitetit tĂ« marketingut miks. âą NĂ« logjistikĂ«n e marketingut pĂ«rfshihen punĂ«t dhe aktivitetet konkrete tĂ« transportimit, tĂ« depozitimit dhe tĂ« manipulimit tĂ« produkteve dhe tĂ« shĂ«rbimeve. âą PROMOCIONI zĂ«nĂ« vend meritor nĂ« marketingun ndĂ«rkombĂ«tar. âą Pa aktivitetet e formave tĂ« promocionit Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ« dhe e pamundur tĂ« vehet komunikimi nĂ« mes tĂ« shitĂ«sve dhe tĂ« blerĂ«sve. âą LargĂ«sia, koha, mĂ«nyrat e propagandimit e bejnĂ« tĂ« veten. NĂ« kĂ«tĂ« drejtim nevojiten njohuri tĂ« mjaftueshme pĂ«r konsumatorĂ«t, sjelljet e tyre, preferencat, traditĂ«n, nivelin e zhvillimit dhe specifikat qĂ« i ka secili grup i konsumatorĂ«ve. âą REALIZIMI I PROGRAMIT TĂ MARKETINGUT MIKS NDĂRKOMBĂTAR âą Kombinimi dhe realizimi i marketingut miks ndĂ«rkombĂ«tar nuk duhet tĂ« bĂ«het me çdo çmim. âą Shpenzimet janĂ« pozicion dhe barrĂ« e rĂ«ndĂ« pĂ«r ndĂ«rmarrjen.. âą NdĂ«rmarrja i pĂ«rllogaritĂ« mundĂ«sitĂ« e veta pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« transakcione tĂ« nevojshme.. Shpenzimet vĂ«shtrohen nĂ« afat tĂ« gjatĂ«, pĂ«r tĂ« vendosur pĂ«r strategjinĂ« qĂ« pĂ«rmban alternativĂ«n mĂ« tĂ« volitshme. âą Programi drejtohet nĂ« mbĂ«shtetje tĂ« strategjive tĂ« zgjedhura. âą NjĂ« prej tendencave nĂ« inkorporimin nĂ« tregut ndĂ«rkombĂ«tar Ă«shtĂ« zgjerimi, rrita dhe zhvillimi i veprimtarisĂ« sĂ« ndĂ«rmarrjes. âą NĂ« proceset e bashkĂ«punimit aktivitetet e ndĂ«rmarrjes pĂ«rsosen dhe bĂ«hen mĂ« depĂ«rtuese nĂ« kushtet e konkurrencĂ«s sĂ« gjerĂ«. âą Planifikimi dhe strategjitĂ« bĂ«jnĂ« tĂ« mundur vendosjen pĂ«r tĂ« hyrĂ« apo pĂ«r tĂ« mos hyrĂ« nĂ« kĂ«to rrjedha. âą STRATEGJIA E INKORPORIMIT NĂ RRJEDHAT E MARKETINGUT NDĂRKOMBĂTAR
- 18. âą ĂĂ«shtje kyçe e marketingut ndĂ«rkombĂ«tar Ă«shtĂ« optimalizimi i instrumeneteve tĂ« marketingut miks. âą Programi i marketingut planifikohet dhe i pĂ«rfshinĂ« edhe strategjitĂ« e mundshme, pĂ«r tĂ« arritur realisht deri tĂ« objektivat e parapara. âą ShkallĂ«zimi i strategjive bĂ«het prej atyre mĂ« tĂ« volitshmĂ«ve deri tĂ« ato mĂ« tĂ« dobĂ«tat, nĂ«se nuk gjenden strategji tjera. âą StrategjitĂ« e marketingut ndĂ«rkombĂ«tar definohen me kohĂ«. Ato i pĂ«rmbajnĂ« vendimet aktuale pĂ«r aktivitetin qĂ« e zhvillon, si dhe pĂ«r aktivitetet qĂ« duhet tĂ« zhvillohen. âą Strategjia e marketingut ndĂ«rkombĂ«tar nuk Ă«shtĂ« problem i çastit, por çështje e pĂ«rfshirĂ« nĂ« njĂ« proces tĂ« tĂ«rĂ«. âą Procesi Ă«shtĂ« i planifikuar dhe pĂ«rbĂ«het nga vendimet e ndryshme (pĂ«r zgjedhjen e tregut, pĂ«r aktivitett e dedikuara nĂ« segmentet e tregut, pĂ«r mĂ«nyrat e kombinimit tĂ« instrumenteve tĂ« marketingut miks. âą Strategjia e pĂ«rgjithshme dhe ajo alternative duhet tĂ« zbatohet sipas specifikave qĂ« gjenden nĂ« tregjet e huaja. âą ALTERNATIVAT E STRATEGJIVE âą Alternativat e strategjive janĂ« tĂ« ndryshme.. Mund tĂ« zbatohen alternativat e koncentrimit nĂ« njĂ« treg, ose nĂ« disa syresh, tĂ« diferencimit, me njĂ« ose me shumĂ« produkte nĂ« mĂ« shumĂ« tregje. âą Marka e produkteve nĂ«pĂ«r tregje tĂ« huaja humb renomenĂ« qĂ« e ka nĂ« tregun e vendit. âą Strategjia e ekspansionit nĂ« treg pĂ«rmban koncentrimin nĂ« tregje tĂ« caktuara, me shtrirje nĂ« mĂ« shumĂ« tregje. âą NĂ« aktivitetin e marketingut ndĂ«rkombĂ«tar çështje kyçe Ă«shtĂ« hulumtimi i tregut. NĂ« rend tĂ« parĂ« pĂ«rcaktohet tregu e mĂ« pastaj kalohet nĂ« fazat tjera kĂ«rkimore.. âą Me rastin e kĂ«rkimeve tĂ« tregut ndĂ«rkombĂ«tar nevojiten informacione tĂ« mjaftueshme, me tĂ« cilat zbardhet realiteti pĂ«r mjedisin, nĂ« tĂ« cilin do tĂ« penetrojĂ« ndĂ«rmarrja. âą StrategjitĂ« pĂ«r inkorporim nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar janĂ« tĂ« pĂ«rfshira nĂ« procesin e hartimit tĂ« planit. âą Vendimet qĂ« merren nĂ«pĂ«r etapa janĂ« tĂ« lidhura me strategjitĂ« mĂ« tĂ« spikatura, mĂ« tĂ« mundshme pĂ«r tĂ« arritur tĂ« objektivat e planifikuara. âą FORMAT E BASHKĂPUNIMIT NĂ MARKETINGUN NDĂRKOMBĂTAR âą NdĂ«r format mĂ« tĂ« pĂ«rhapura qĂ« shĂ«nojnĂ« efekte dhe kanĂ« rrezik mĂ« tĂ« vogĂ«l, konsiderohen: â eksporti, â kooperimi dhe, â investimet. âą MARKETINGU EKSPORTUES pĂ«rmban shkallĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« bashkĂ«punimit kundrejt eksportit klasik. âą MARKETINGU KOOPERUES paraqet bashkĂ«punim me ndonjĂ« ndĂ«rmarrje tjetĂ«r. âą INVESTIMET janĂ« njĂ« prej formave mĂ« tĂ« larta tĂ« bashkĂ«punimit nĂ« marketingun ndĂ«rkombĂ«tar. âą Mund tĂ« zbatohen metoda tĂ« ndryshme nĂ« suazat e bashkĂ«punimit. âą Alternativat e strategjive pĂ«r inkorporim nĂ« tregun ndĂ«rkombĂ«tar, duhet tĂ« zgjedhen ato qĂ« japin efekte mĂ« tĂ« dukshme dhe afatgjate. âą StrategjitĂ« zgjedhen nĂ« pĂ«rputhshmĂ«ri me potencialet, mundĂ«sitĂ« dhe resurset qĂ« i ka ndĂ«rmarrja, si dhe interesat qĂ« i ka pĂ«r inkorporim nĂ« rrjedhat e marketingut ndĂ«rkombĂ«tar.