Material per provim pytje dhe pergjigjie ne lenden Financa Nderkombetare prof. Safet Merovci Mundesuar nga Shqiprim Berisha.

1. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Pytje Pergjigjie ‘’FINANCA NDËRKOMBËTARE ‘’ prof. Safet Merovci
Tregu Devizor: definohetsi një tregkuvalutatë ndryshme nacionale janë blerë dhe shitur.
Kursi i këmbimit:është çmimi i një valute,kundrejtvalutëstjetër. Apokursine këmbimitmund ta
definojmësi shumë të njësivetë valutëssë jashtme përnjë njësi të valutësvendore
Kursi spot i këmbimit:është kursi midisdyvalutave përshitblerjeimmediate(të menjëhershme).
Kursi nominal:është çmimi i një valute në krahasimme një tjetër,pamarrë parasyshfuqinë blerëse të
produkteve dhe shërbimeve.
Kursi real i këmbimit:është kursi nominal,i përshtaturme çmimetrelative midisvendeve që trajtohen
valutate tyre.
Kursi efektivI këmbimit:është treguesmatësqë tregonnëse një valutështë aponukështë
zhvlerësuar,respektivishtmbivlersuar,kundrejtshportëssë maturtë valutave të jashtme.
Bilanci I pagesave:është përmbledhjee të dhënave statistikore përtë gjithatransaksionet ekonomike
midisrezidentëve të venditraportuesdhe rezidentëve të pjesëstjetërtë botës,gjatë një periudhetë
caktuar kohore.
Bilanci tregtar: pasqyron ndryshiminmidistë hyrave ngaeksporti i produktevedhe shpenzimeve në
importe të produkteve.
Bilanci i llogarisë rrjedhëse:paraqetshumëne bilancittregtartë dukshëmdhe bilancittë padukshëm.
Arbitrazhi në tregun devisor.Në përgjithësi,arbitrazhi definohetsi përfitimngandryshimetnë çmime
ose në të ardhura në tregje të ndryshme.
Bilanci invizibël:tregondiferencënmidistë ardhurave vjetore të pranuarangaeksportete shërbimeve
dhe pagesate bërapër importe të shërbimevesiqështë transporti i mallrave,turizmi,siguracionet,
sherbimetbankare etj
Indekset:reflektojnëndryshimetnë kursine këmbimittë një njësie të valutësvendorep.shdollarit
amerikanme një njësi të valutëssë jashtme p.shfuntës,i përshtaturme çmimet relative.Valutaqë
tregtohetmë së lehti dhe më së shumti është dollari amerikanIcili është Injohursi valutë
transporti,sepsekjovalutë kapërdorimtë gjerë në vlerësimine transaksioneve ndërkombëtare.
Qasja përshtatëse dhe qasja absorbuese janë dizajnuarqë të kapinsë analizuari një ndërpyetjet më të
rëndësishme në ekonomiksinndërkombëtar- ‘’Uljae kursittë këmbimitadotëndikojë në reduktimine
deficititnë llogarinërrjedhëse?’’ Përgjigjanë këtë pyetje është e një rëndësietë veqantë,sepsenëse
ndryshimi Ikursittë këmbimitnukmundtë përdoretpërtë përshtatur llogarinë rrjedhëse,atëherë
politikë-bërësitduhettë mbështetennë instrumente të tjeraqë të përmirësojnëpozicioninrespektiv.

2. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
PolitikaMonetare:
Kur autoritetet financiare udhëheqinpolitikë monetare ekspansioniste,atablejnëobligacione nga
publiku,me ç’rastçmimine tyre e ngrit lartë,e rritë ofertënpërpara dhe ndikonnë rëniene normës
vendore të interesit. Zvogëlimi i normëssë interesit dotë stimulojëinvestimet,që si rrjedhim dotë
shkaktojë rritjene outputeve.
Kur autoritetet financiare udhëheqinpolitikamonetare shtrënguese,atashesinobligacione me ç’rast
bie çmimi Iobligacioneve,zvogëlohet ofertapërpara,ndërsarritetnormae interesit,në nivel vendi.
PolitikaFiskale:
Me politikë ekspansioniste fiskale:qeveriai shton shpenzimete saj dhe me politikë të pastërfiskale
financonkëtë shtimtë shpenzimeve përmesshitjessë obligacioneve.Shitjae obligacionevedotë ulë
çmimine obligacioneve,gjë që,në këtë mënyrë,dotë vjenderi te ngritjae normëssë kamatës,e cila
pjesërishtdotë kompensojëekspansioninnë outpute.
Trilema: do të thotë atë që autoritetetduhetqëtë bëjnë zgjedhje përdyobjektiva,ngatri gjithsej.
Qëllimete tillajanë:
1) Pavarësiamonetare
2) Norma fikse e këmbimit
3) Lëvizjae lirë e kapitalitndërkombëtar.
Llojete formave te financimit: Ekzistojnë 2lloje të formave të financimit: Faktoringu dhe Forfaitingu.
Faktoringu: është procesIblerjessë faturave nga biznesi me një diskonttë caktuar.Faktori ofron
shërbime financiare përkompanitë e vogladhe të mesme të cilatkanë nevojëpërparakesh.Përkëtë
firmafaktore ka provizioninrreth 5%të faturëssë blerë.Faktoringuështëformë e financimit
afatshkurtër.
Forfaitingu:është formë e financimitafatmesëmtë tregtisë ndërkombëtare,i aranzhuarngaeksportuesi
përkreditimine importuesit,porpa kërkesa(paadresim) karshi eksportuesit.
Tregtia banakiere:Përfshinmarrëveshjenreciproke përkëmbim të mallrave dhe shërbimeve,të cilat
paguhen,në tërësi ose pjesërisht,me mallradhe shërbime të tjera.
Tramba: Përfshin këmbimindirekttë mallrave dhe shërbimevetë një vendi me mallradhe shërbimetë
vendittjetër.Në këtë këmbims’kaparanëpërduar,prandaj nuk nevojitenletërkreditë,ose çeqet.

3. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Blerja banakiere(paralele):blerjabanakierenënkuptonkëmbimine mallravemidisdypalëve,të cilat
ndërmjetdykontratave pajtohentë bashkëveprojnë si blerësdhe si furnizuestë njëri-tjetrit,ndërsa
blerjete të gjithamallrave bëhennë kesh.
Tregtimi I transferueshëm:ngjankurimportuesi kamarrë kredi përshitje të diqkajenë një vendtjetër
në kohën e shkuar dhe kykreditnukmundtë konvertohetnë pagesë financiare,pormundtë përdoret
përblerje në vendinku krediti mbahet.
Ofseti:paraqetmarrëveshjenreciprokepërtë blerë material ose komponentë nga kompaniablerëse
ose vendi blerës,p.shprodhuesii avionëve ushtarak,mundtë pajtohettë blejëmotorë përtë gjithë
avionëte tij nga prodhuesi i jashtëmnësevendiIprodhuesittë motorëve pajtohetqë të blejë njënumër
të konsiderueshëm të avionëvetë tij.
Blerja prapavajtëse:shitësi Ipaisjevekapitalepajtohettë blejëproduktete prodhuarame paisjetqë ai i
ka shiturblerësitmë parë.P.shprodhuesi i makinavemineraremundtë pajtohetqë të blejë outpute të
minierëspërnjë periudhëtë caktuar,shembull 10-15vjet.
Avantazhet dhe disavantazhet përblerësindhe shitësinnë tregtinë banakiere?
Avantazhet për blerësin/importuesin:
 Valutate jashtme mundtë ruhen,më mirë të menaxhohenose të ripërtërihen(të sigurohentë
tjera),si veçori shquese e marrëveshjessë tregtisë banakiere.
 Tregtiabanakiere mundtë jetë e vetmjamënyrë e sigurimittë importittë domosdoshëm(vital),siç
janë pjesëtrezervë,ose furnizimet(mjetetdhe pajisjet)medicinale.
 Mund të sigurohetakcesi në rrjetate marketinguttë partnerëve më të sofistikuarnë tregtinë
ndërkombëtare.
 Kontratate mëdhatë prokurimittë qeverivemundtë përdorenpërpromovimine eksporteve
jotradicionale.
 Vendete punësruhenose krijohenme qëllimqë të përmbushetkërkesae shtuar.
 Importuesi (zakonishtngavendi i zhvilluar) mundtë ketë avantazhe ngakapaciteti i shtuari shitësit
që të imponoj kërkesate ofsetit(sheshimit).
Disavantazhet për blerësin/importuesin:
 Blerësi ose importuesi zakonishtdota ndërprespagesëne çmimitmë të lartë kurshitësi duhettë
bazohet(mbështetet) në ekstrashpenzimetë konsiderueshme,siçjanë komisionetpërpalëte treta,
ndërsaduhet,gjithashtu,të marrparasysh(lejojë) uljene çmimeve të mallrave të cilatai i ka
pranuar nga blerësi.
 Shitjete bazuaranë parimin“sa të mban krahu”,në të cilatmallrate tregtisë banakierepërfundojnë
te një blerësi panjohur,që mundtë parandalojnëmundësinë e krijimittë treguttë përhershëmtë
eksportit,që ngazhvillimi i produktit,me servistë reklamuartë passhitjes,janë zakonishttë
pamundura.
 Praktikisht,ështëe pamundurtë krijohetcilidomjetkreditinë marrëveshjete kompensimit,
megjithatë krediti është i mundurnë blerjetbanakiere përmesskemave të kredisë përeksport.

4. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Avantazhet për shitësin/eksportuesin
Avantazhetmë të rëndësishme përshitësin/eksportuesinjanë:
 Avantazhi kryesorështë sepse shitësiose eksportuesikaarriturtë ketë qasje në treg,treg kyi cili,
përndryshe,kaqenë i mbyllurpërte.
 Në situacioninkonkurrues –përshembull,në një tendertë hapur – ofertae lehtësirave të tregtisë
banakiere,marrëveshjenmundtë përfundojë në favortë shitësit.
 Në blerjetbanakiere1
,ose në marrëveshjete tregtimitparalel,anaeksportuese e transaksionit
mundtë mbulohet(garantohet) përmessiguracionittë kreditit eksportues,në rrugë normale,sepse
kjosiguri është e mundurnga ana e importuesitnë fjalë.
 Sigurimi ngarrezikupolitik(privat)është bërëshumë më lehtëi arritshëmpërmarrëveshjete
tregtisë banakiere,si rrjedhojë e zgjerimittë tregjeve.
Disavantazhet për shitësin/eksportuesin
Disantazhetqë qojnë më shumë peshëpërshitësin-eksportuesinjanë:
 Në marrëveshjete kompensimit,shitësi zakonishtdotë përballetme faktinse siguracioni
(garancioni) nukështë i mundshëmtë sigurohetngaagjencitëe garancisë së kredisë përeksporte,
prandaj garancioni me gjasë mundtë sigurohetpërkomponentinnë keshtë marrëveshjessë
pjesshme të kompensimit.
 Ndodhqë shitësi të arrijë që mallratdhe shërbimete tij t’i shesë tekdikushtjetërqë vetë nuki
përdor,prandaj ai ato i shetmë tutje teknjë palë e tretë ose përmessaj.Në disarrethana,mallrat
duhettë ri-eksportohen,me qëllimqë përtotë gjendettregui përshtatshëm.
 Shitësi mundtë arrijë në atë pozicionkurmallratjanë me çmime të mbivlerësuara,kurjanë nën
standardine kërkuartë kualitetit,kurnukkandonjë tregtë caktuar joshës,ose kurteknologjikisht
janë të dala jashtë mode.
Avantazhet e përbashkëta
Avantazhete përbashkëtajanë:
 Tregjetjanë të hapura në të dy anët,në rastin e kundërt këtonukdo të ekzistonin.
 Tregtiabanakiere ofronmundësinëe rritjessë tregtisë midisvendeve të cilatvalutate tyre nuki
kanë konvertibile (valutatë forta).
Disavantazhet e përbashkëta
Disavantazhete përbashkëtajanë:
 Praktikae tregtisë banakiere nxjerrpengesanë funksionimine treguttë lirë,ndërsakapotencial të
krijojë shtrembërime të ashpra,përshembull,të çmimeve.
 Tregtiabanakiere përfshinnegociatatë zgjaturapafund.
 Dokumentacioni është i komplikuar,i rëndë dhe i shtrenjtë; gjithashtu,nxjerrjae “kostos”reale
është akomamë e vështirësuar.
 Tregtiabanakiere,në fundtë fundit,ështëinflacioniste.

5. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Ekspertëte jashtëm tëtregtisë banakiere mundti ndajmë në 3 grupe:
1. Shtëpitë e shpecializuaratregtare.
2. Bankat.
3. Konsultantëtindividualë.
Ekzistojnë 3 lloje tërëndësishme të dokumentëve që janë tipike përtregtinë banakiere:
1. Marrëveshjabazë: e cilaështë qenësore,ndërsavepronsi faktordetyruesmidistë gjith
komponentëve të ndryshëmtë marrëveshjes.
2. Marrëveshjame shtëpinë tregtare:shërbimete të cilëskërkohenpikërishtpërshkaktë
pjesëmarrjessë mallrave në tregtinë banakiere.
3. Letra e kreditit(LCs): e përdorurnë lidhshmëri me kontone dorëzanisë.
Koleksioni (përmbarimi i borxheve):është metodëe përmbylljessë anësfinanciare të transaksioneve
tregtare ndërkombëtare të produktevedhe shërbimeve.
Koleksioni dokumetar:është metodë e pagesëskushitësi dhe blerësindihmohenngabankate tyre
përmesdërgimittë dokumentevetekblerësi kundrejtpagesësose ndonjë detyrimitjetër,shpesh herë
akceptittë ndonjë urdhërpagese të mbyllur.
Negocimi:mundta definojmësi marrëveshjenë procesndërmjetdyamë shumë palëshpërtë arritur
një përfundimapovendimtë ndërsjellë biznesi.
Dhoma Ndërkombëtare e Tregtisë ICC: ka lëshuarnjë sërë rregullashdhe udhëzimeshtë
standardizuara.RregullatUnike përkoleksion së bashkume një komenttë veqantë dhe një udhëzues
përtë minimizuarvështirësitë që bankatdhe konsumatorëte tyre mundtë përballennë lidhjeme
koleksionetdokumetarepërmesbankave.
Atopërmbajnë standardetdhe definicionete përbashkëta,rregullatpërbankat,detyrimetdhe
përgjegjësitë,udhëzimetpërparaqitjene dokumenteve dhepërpagesënose pranimin.
Banka këshilluese:zakonishtështë e dislokuarnë vendine shitësit,ndërsaroli i saj është që të ketë
kujdestë arsyeshëmqë të kontrollojëvërtetësinëe LCdhe të këshillojëshitësinnë pajtimme
instruksionetgjegjëse.
Kreditë për kompensim(backto back credits):konsistojnë në dyletërkredi:njëraështë në favortë
agjenditttë blerësit,ndërsa tjetrae financonshitësin.Krediti përkompensimkrijohetatëherë kur
eksportuesi,që zotëronnjë LCtë pakthyeshme e bindbankëne blerësittë hapë kreditine dytë në favor
të furnitoritkomercial.
Letërkrediae transferueshme:paraqetnjë L/Cqë i jeppërfituesitparësortë drejtënpërtë zgjedhë se
do ta bëjë disponibël(ose tatransferojë) pjesërishtose tërësishtkredinënë fjalë teknjë adisapalë të
treta.

6. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Kredit me klauoz të kuqe:ekzistojnë kreditënormale me klauzolështesë(tradicionalishtme ngjyrë të
kuqe) që autorizojnë bankënkëshilluese/konfirmuese që të bëjë parapagesënpërpërfituesinqë të
mundtë blejë mallrangaprodhuestë ndryshëmlokalë.
Letërkreditë rezervë:janë marrëveshje që garantojnëpagesate faturave të furnitorit.L/Crezervë
premtonse do ta paguajë shitësinnëse dështonblerësiqë të paguajë.
Dokumentacioni ne tregetinndërkombetare: Dokumentacioni është një mjetfondamental në tregtinë
ndërkombëtare në përcaktimine titullarit(pronarit)të mallrave dhe të shërbimeve,si dhe në ndihmesën
e transferitmë të lehtë të fondevedhe të depozitave bankare.
 Dokumentetzyrtare
 Dokumentetkomerciale
 Dokumentete sigurimeve
 Dokumentete transportit
Dokumentetzyrtare: janë dokumentetqë kërkohenpërautoriziminzyrtarpëreksport.
Ato mundtë jenë:
• Deklaratae Doganësose deklaratapëreksport
• Licencë ose autorizimeksporti
• Mënyrae ankorimit(përtransportdetar)
• Çertifikatëinspektimiparadërgesës
• Çertifikatae origjinës
• Çertifikatëshëndetësore,etj.
Dokumentetkomerciale mbështesinkontratëne shitjesndërmjeteksportuesitdhe importuesit.Ato
janë emituar(lëshuar) ngaeksportuesi,që konfirmojnëatë se ai/ajoi ka përmbushur të gjithatermat
dhe kushtete kontratëssë shitjes.
Shembuj të dokumentevekomercialejanë:
 Fatura komerciale
 Lista e Paketimi
 Përfituesii çertifikatës
Fatura: faturaofronevidencë të shkruartë kontratëspërfurnizimtë mallrave.
 Fatura “proforma”: i ofroninformacione konsumatoritparase të kryhetporosia.
 Fatura komerciale:është dokumenti kryesori eksportit.Kërkesate shërbimitdoganorjanë të
rëndësishme,prandaj faturaduhettë jetë në formë
Termet tregtare (Incoterms):termettregtare ndërkombëtarejanë definicione standardetë përdorura
përgjithësishtnë kontratatndërkombëtare të shitjes.
Inkotermetmë të njohura janë:EXË, FCA,FOB,CFR,CLF,DDU, CPT,CFR,FAS,FCA,DAF,DES,DEQ, DDP
etj.

7. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Dokumentete transportit: dallohenngadokumentetkomerciale në atë sepse atopërfaqësojnë një
kontratë transporti me një palë të tretë
Ekzistojnë tre lloje kryesore të dokumenteve të transportit që mund të përdoren në transportin
ndërkombëtar.
Ato janë:
 Policë ngarkesa
 Faturat shoqëruese të mallit në transportin ajror (air waybill);
 Notë-dërgesat rrugore dhe hekurudhore
Policë ngarkesa: dokumenti më i rëndësishëmi transportitështë policë ngarkesa(B/L),e cilaështë
dëftesë marrjeje përmallrat,si dhe tregonevidencëne ngarkesësdhe titullarine mallit.
Dokumentacionettjera për eksportmallrash janë:
 Certifikatae origjinës
 Certifikatatveterinare
 Certifikatate listëssë zezë
 Certifikatatfitosanitare
 Certifikatate kontrollitpara-dërgesëssë mallit
Agjencitë më të mëdhatë SHBA janë:
 Eksportimportbanka(Ex-Imbank),
 Korporatapër financimine eksporteve private(PEFCO),
 Korporatapër investimetë jashtme private(OPIC).
Ndërsa agjencitë Britanike janë:
 Departamenti përgaranci kreditore përeksport(ECGDUK),
 Grupi për shërbime garancie(ISG),
 Projectgrupi si dhe sigurimi Iinvestimevetë jashtme.
Pastaj kemi agjenci në Gjermani,Francë,Itali,Japoni etj.
Departamenti përGaranci të kredive për eksportnë Britani të Madhe (ECGD UK):
Përshkaktë rreziqeve të trashëguaranë tregtinë ndërkommbëtare,institucionetqeveritar edhe sektori
privatofrojnë formatë ndryshme të kreditimittë eksporteve,financimittë eksportevedhe programe
garancie.Në Britani të Madhe,departamentipërgaranci të kredive përeksport (ExportCredits
Guarantee Department) ështëdepartamentqeveritarqë i jeppërgjegjësi sekretarittë shtetitpërtregti
dhe industri,me qëllimtë zvogëlimittë rrezikutdhe nxitjes së tregtisësë jashtme.
Banka investive Evropiane:vepronngushtme programine ndihmëspër zhvillimtë BE,duke siguruar
fonde ngafondi i saj vetanakdhe ngabuxheti i BE. ‘’BIE’’është aktive në regjionetmë paktë zhvilluara
të vendeveanëtare të BEdhe në 69 vende Afrikane,Karaibedhe në Pacifik.
Arbitrazhi në valuta të jashtme: definohetsi shitblerjee njëkohshmee valutave të jashtme përtë
përfituarngadiskrepancamidiskursitekzistuestë këmbimit.

8. Mundësuarngastudenti:ShqiprimBerisha
Rreziku komercial:është ai i cili i mbetetblerësit,dmth ështëaftësiae tij që të paguajë atë që edhe e ka
blerë.
Rreziku politik:është ai rrezikqë shoqërohetme vendine blerësit,ndërsangërthenhumbjetqë dalin
nga ngjarjet,siçmundtë jetë skadimi ilicencëssë importit,luftaose pengesatngaautoritetetnë vendin
e blerësittë transferittë valutave të jashtme,që duhenpërta paguarshitësin.
LC: është premtimme shkrimngaana e bankësi dhënë shitësit, me kërkesëdhe me instruksionetë
blerësitqë të paguaj në shkrim ose në një datë të përcaktuar në të ardhmenderi në shumëne paraqitur
të parave,brendaafatittë përcaktuarkohordhe kundrejtdokumentevetë caktuara.
Banka botërore:së pari është krijuarsi bankë ndërkombëtare për rindërtimdhe zhvillim(IBRD),nëvitin
1944 në konferencëne mbajturnë BrettonWoods.Qëllimifillestari themelimitkaqenë financimi i
Evropëssë shkatërruarpas Luftëssë Dytë Botërore.Ndërsasotajovazhdonpunënsi një institucioni
fuqishëmfinanciari projekteve të ndryshme zhvillimore përvendetnë zhvillim.
Korporata ndërkombëtare e financave(IFC):është krijuarnë vitin1956, përtë ndihmuarindustrinënë
sektorinprivatdhe ngritjene tregjeve të kapitalitnë vendetnë zhvillim.IFCkapërqëllimnxitjene
zhvillimitekonomiknëpërmjet sektoritprivatdhe joatij qeveritar.
Bankat më të njohura regjionale të zhvillimitjanë:
 Banka Inter-Amerikane përzhvillim
 Banka Afrikane përzhvillim
 Banka Aziatike dhe
 Banka Evropiane përrindërtimdhe Zhvillim
Administrimi i Zhvillimittë Jashtëm (The OverseasDevelopmentAdministration - ODA):
ODA është pjesë e Zyrëssë jashtme dhe të Komonveltit(The Foreign&CommonwealthOffice),ndërsa
është përgjegjësekundrejtministritpërzhvillimtë jashtëm(TheOverseasDevelopmentMinister).
Fondi për ndihmë dhe tregti (The Aid & Trade Provision - ATP):
ATP është fondi më i rëndësishëmbritaniki ofrimittë kredive mikse(komerciale dhe koncesionale).Pa
dyshim,nëse një kompanidispononme një projekttë vlefshëmsipasATP-së,atëherëkyprojektka
shansqë të jetë i akceptuar.
FondetIslamike:
FondetIslamike ndihmojnë,përmesfinancimevetë projektevetë ndryshme,tregtinëdhe
bashkëpuniminndër-islamikdhe ndër-arab,duke i vënë fondetnë dispoziciontë blerësveperëndimor.
Banka Islamike përZhvillim, me selinë Jeddah(IDB),vepronsipasparimevestrikte islame të jetës
ekonomike:pakamatë dhe në parime të fitimitdhe të humbjes.