1. Planfikimi Mikroekonomik
Ligjerata e fundit, permbledhje e
sllajdeve paraprake klasifikimi i NVM
etj.

2. Perkufizimi i biznesit te vogel dhe te mesem si dhe
kriterte
1. Menaxhmenti i firmes eshte i pavarur dhe zakonisht
menaxshret jane njekohesisht edhe pronaret.
2. Kapitali eshte ne pronesi te nje individi ose nje grupi te vogel
3. Regjioni I shtrirjes kryesisht eshte i vogel, ndersa te
punesuarit dhe pronaret janë te njejtin rajon.
4. Madhësia relative e firmes duhet të jetë e vogel kur
krahasohet më ndermarrjet me te medha ne rajon.
Si krtitere eprckatuese mund merren edhe:
– Biznesi duhet te jete I pavarur
– Biznesi nuk duhet te jet dominant ne rajonin ne te cilin vepron
– Numri i te punsuarve
– Te hyrat nga shitjet

3. Kriteret per NV ne France
• Ne France shpesh praktikohet definimi i NV sipas
numrit te te punsuarve dhe ekziston:
• Me pak se 10 te punesuar, jane ndermarje shume
te vogla
• Prej 10-49 te punesuar, jane ndermarrje te vogla
• Prej 50-500 te punesuar, jane ndermarrje te
mesme, dhe
• Mbi 500 te punusuar, jane ndermarrje te medha.

4. Kriteret per BVM nga Banka Boterore
• Ngjashem me perkufizime te tjera eshte edhe
ai i Bankes Boterore, por me nje dallim jo aq te
madh sa i perket numrit te punetoreve:
– 1-5 punetore Mikrondermarrje
– 6-25 punetore Ndermarrje te vogla
– 25-250 punetore Ndermarrje te mesme
• Parimi i përgjithshem është se BVM ndahen :
– Mikrondërmarrjet, prej 1-19 të punësuar,
– Ndërmarrjet e vogla prej 20-99 të punësuar,
– Ndërmarrjet e mesme, prej 100 – 499 të punësuar

5. Pasqyra e popullacionit te NVM-ve te regjistruara ne
Kosove

6. Specifikat e biznesit te vogel dhe te mesem:
 Marrja me e shpejt e vendimeve
 Fleksibiliteti me i madhe
 Centralizim me i madh gjate marrjes se vendimeve, struktures
 Ndikimi i madh pronarit, komunikimi i drejtperdrejte prej lart
poshtë,
 Planifikimi formal i thjeshte
 Participimi i kufizuar i te punesuarve ne vendimmarrje, me pak
nivele te menaxhmentiti

7. Inovacionet dhe NV-te
 Karakteristik tjeter e NV jane Inovacionet.
 Robotika (Luddites – Ledajtes ose ludu)
 Klimatizimi
 Helikopteri
 Aviomotoret
 Astronomia
 Ngjyra natyrale e televizionit etj.
 Ishin te zhvilluara nga ana e novatoreve te pavarur
jashte grupeve per kerkime te zhvilluara nga ana e
novatoreve te pavarur.

8. Punesimi dhe NV-te
• Nermarrjet e vogla perfaqesojne burim te punesimeve te reja.
• Kerkimet e fundit ne SHBA, Kanada, dhe Evrope, tregojne se
numri i madh i mundnesive per punesim eshte krijuar nga
ndermarrjet e vogla.
• Ne vitet e tetedhjeta dhe te nentedhjeta NV kane krijuar
perafersisht 80% te punesimeve te reja te vendeve te punes.

9. Fleksibiliteti dhe NV-te
• NV-te karakterizohen me fleksibilitetin me te madh ne
krahasim me ndermarrjet me te medha.
• Fleksibiliteti nenkupton aftesi te NV qe ti nderrojne aktivitetet
dhe te reagojne shpejt ne ndryshimet e tregut lokal.
• Ne anen tjeter, fleksibiliteti nenkupton ndermarrje te veprimit
te shpejte korrigjues-permirsues te vendimeve te marra.

10. Fleksibiliteti dhe NV-te
 Fleksibiliteti dhe cmimet, bizneset mund te jene fleksibile
edhe ne cmime.
 Nese biznesi posedon informata te bollshme per cmimet ne
treg si dhe ka kapacitete per te projektuar levizjen e cmimeve
ne te ardhmen, atehere eshte I lidhur me resurset qe posedon
biznesi.
 Mirepo, informacionet nuk jane I vetmi faktor ne baze te te
cilit vendimet per nivelin e cmimeve merren. Niveli I cmimeve
te nje produkti varet edhe nga elasticiteti I atij produkti.

11.  Kapitali i kufizuar, per pronaret e NV ne fazen fillestare
te zhvillimit, karakteristike jane mjetet e kufizuara
financiare.
 Behet fjale per asetet e kufizuara te xhiros qe perdoren
per mirembajtjet e paisjeve, financim te furizimeve me
lende te pare, financimin te stoqeve te gatshme.
 Pavaresia, NV-te karakterizohen me pavaresi. Pronaret
e NV kenaqen ne autonomine qe u mundeson te vijne
ne shprehje iniciativat, shpikja, dhe ambiciet.

12. Rendesia e NVM ne ekonomine e tregut
 Ne shtetet e zhvilluara veqohen kater faktore te kontributit te
NVM ne ekonomine e tregut:
1. Kontributi ne sjelljen e konkurences se shendoshe
2. Kontributet ne proceset e ndryshimeve teknologjike
3. Hapja e vendeve te reja te punes
4. Oferta e pasur e prodhimeve ne tregun vendor.

13. Ndermresia dhe ndermaresi si krijues te
bizneseve te vogla dhe te memse
vazhdim

14. Perkufizimet e ndermarresise dhe te ndermarresit:
• Perkufizimi i “ndermarresit” dhe “ndermarresise” eshte i veshtire.
• Disa nga atributet kryesore jane (Wickham 2003):
1. Reziku (risku) eshte dicka qe gjithmone shoqeron “ndermarresin”
dhe “ndermarresine”
2. Efektiviteti – ndermarresia siguron eficience ekonomike
nepermjet krijimit te fitimit e qe paraqet nje shpagim/kthim te
investimeve. Ne saje te kesaj, ndermarresia fiton shperblimin per
sakrificen e tij.
3. Inovacioni – e shoqeron cdo ndermarres, por mund te jete
karaktaristike edhe per aktet e tjera te biznesit.

15. Kater karakteristikat qenesore te ndermarresise
(Kuratno 1998)
1. Njohja e shansave ne treg- ndermarresi ka aftesi me te
madhe se te tjeret te lexoje dhe ta ndieje tregun, te shohe
se cka nevojitet apo kerkohet momentalisht.
2. Gatishmeria per pranimin e rrezikut – ndermarresia nuk I
priton dhe nuk I frikohet shume rrezikut dhe ballafaqimit
me te
3. Aftesia per te siguruar resurset (burimet) per investime,
duke qene I misheruar me idene ne tij.
4. Aftesia per te menaxhur biznesin, angazhon shume
energji dhe vetmohim per ta menaxhuar biznesin dhe
eshte I gatshem per te bere sakrifica.

16. Evolucioni I mendimeve mbi rendesine e
ndermarresise se BVN
Lidhur me kete eshte me interes te behet edhe nje veshtrim i
pikepamjeve te rrymave te ndryshme.
1. Teoria e tregut te lire.
2. Levizja e mbrojtjes se ambientit
3. Mundesite e tyre per exploatimin e fuqise punetore.

17. Mjedisi/rrethina e biznesit te vogel dhe te mesem.
• Faktoret e brendshem ndikues: • Faktoret e jashtem ndikues:
• Motivet e pronarit • Mjedisi makro
• Vetite personale - politik
• Shkathtesite teknike - ekonomik
• Aftesite menaxheriale - social
• Marketingu -teknologjik
• Financa • Mjedisi mikro
- ekonomia lokale
- furnitoret
- bleresit

18. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty hyre ne
nje treg:

19. Problemet me te cilat ndeshen buzneset per ty
hyre ne nje treg:
1. Barrierat per te hyre ne treg
-veshtiresojne qasjen ne fillim por me vone do ta mborjne nga hyrje
te reja.
2. Fuqia blerese – bleresit jane vendimtare. Ata gjithmone tentojne te
arrijne zbritje cmimesh, distribuim me efektiv etj.
3. Fuqia a furnitoreve - Bizneset e tejkalojne kete problem me ane te
franshizave.
4. Kercenimet nga substitutet – zgjidhjet alternative
5. Rivaliteti dhe konkurrenca nga firmat e dhemeluara me heret,
dumpingu ….

20. Fusha e veprimit te biznesit te vogel dhe te mesem.
• Fusha e prodhimit eshte e lidhur me ndermarrjet e medha,
megjithata egzistojne NV te cilat funksiononje ne kete sektor.
• Tregtia eshte fushe me atraktive per NVM, kryesisht per shkak
te kerkesave me te vogla per kapital fillestar.
• Sherbimet jane gjithashtu fusha atraktive dhe dominante te
cilat veprojne NVM.

21. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT
TË
VOGËL DHE TË MESËM
vazhdimesi

22. KRIJIMI DHE ORGANIZIMI I BIZNESIT TË
VOGËL DHE TË MESËM
1. Kapitali fillestar dhe planet financiare
- shumica prej tyre nje pjes e siguron permes huase
2. Përfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronarëve -
menaxherëve.
3. Tatimet dhe rregullimi qeveritar
4. Shfrytëzimi i burimeve
5. Rritja, ekspansioni, integrimi dhe shi

23. Pronar i vetëm – biznesi individual
 Përparësitë kanë të bëjnë me:
 Lirinë e veprimit ( biznesi është personal, shef i vetvetes).
 Lehtësia e fillimit dhe përfundimit të biznesit.
 Taksat më të thjeshta ( tatimi në të ardhura)
 Kufizime më të vogla ligjore. Nuk ekzistojnë kufizime të caktuara
 Kënaqësi personale. Kënaqësia personale e cila rrjedh nga
pronësiae biznesit është përfitimi më i rëndësishëm për pronarin e
ndërmarrjessë vogël.

24. Pronar i vetëm – biznesi individual
• Ndërkaq të metat e pronësisë individuale:
• E tërë përgjegjësia është mbi pronarin i cili për obligimet e veta
përgjigjet me tërë pasurinë e vet,
• Vështirësitë për të siguruar kapitalin e nevojshëm dhe burimet për
investime
• Pronari/ menaxheri është tepër i ngarkuar.
• Kontinuiteti kohor. Kohëzgjatja e ndërmarrjes së vogël varet nga
vullneti i pronarit. Në fakt, ai është në pozitë të mbyllë
ndërmarrjen e vogël në çdo kohë.

25. Ortakeria – partneriteti
 Përparësitë e partneritetit:
 Rritja e potencialeve për funksionimin dhe zhvillimin e biznesit, në
saje të përbashkësisë.
 Mundësitë më të mëdha për rritje dhe zhvillim
 Thjeshtësia e procedurave të menaxhimit/vendimeve
 Ndarja e profitit. Ndarja e profitit është e thjeshtë, si p.sh: ndarja e
profitit në pjesë të barabarta, ose ndarje në bazë të mjeteve të
investuara.
 Lehtë themelohet. Themelimi është thjesht i shprehur nga vullneti
i mirë i partnerëve.

26. Ortakeria – partneriteti
• Te Metat
• Jofleksibiliteti lidhur me organizmin, perspektivën, zhvillimin, futjen
e partnerëve te rinj.
• Mosmarrëveshjet midis partnerëve janë potencialisht te mundshme
sidomos rreth menaxhmentit.
• Boniteti më i vogël kreditor në krahasim me korporatën.
• Rritja e kapitalit. Në partneritet, mundësia për rritje të kapitalit është
• e kufizuar
• Kontinuiteti në punë. Partneriteti mund të pushojë përderisa njëri prej
partnerëve të përgjithshëm tërhiqet nga puna.
• Ndarja e punës: Ka vështirësi në ndarjen proporcionale të punës,
• të të drejtave dhe detyrimeve ndërmjet partnerëve.

27. Korporata

28. Korporata
• Si përparësi mund të përmenden:
• Orientimi kah zhvillimi: ndarja e qartë e përgjegjësive për menaxhim
nga prona
• Lehtësia për të siguruar burime financiare për investime
• Lehtësia në ndryshimin strukturës së pronësisë dhe transferin e
pronës
• Menaxhmenti i specializu
• Përgjegjësia e kufizuar.
• Përfitime për të punësuarit

29. Korporata
• Ndërkaq të metat e Korporatave:
• Kontrolli i vështirësuar: rritja e numrit të aksionarëve dhe rritja
e numrit të të punësuarve në korporatë zvogëlon mundësinë
për kontroll të aktiviteteve BVM – të organizuar si ndërmarrje
korporative.
• Rrezikim i aksionarëve të vegjël. Interesi i aksionarëve të
vegjël është i rrezikuar kur disa aksionarë e mbajnë paketën
kontrolluese të aksioneve.

30. Pergjegjesite ligjore te bizneseve:
• BVM si dhe te gjitha bizneset e tjera ne marredheniet e tyre
komerciale paraqiten me pergjigjesi te cilesise dhe vellimit te
ndryshem.
• Cilesia mund te paraqitet ne forme te :
a) Shoqeri me pergjigjesi te plote
b) Shoqeri me pergjegjesi te kufizuar
c) Shoqeri me pergjigjesi te kombinuar

31. Investimet e përbashkëta si formë e
krijimit të biznesit
• Investimet e përbashkëta (Joint Ventures) është formë e
partneritetit për krijimin dhe zhvillimin e biznesit e krijuar me
bashkimin e disa partnerëve të angazhuar në një lëmë mjaft
të specializuar zakonisht me partner të jashtëm
• Dobia e investimeve të përbashkëta qëndron kryesisht në
faktin se secili partner sjell diçka që mungon të tjetri: financat,
teknologjinë, menaxhmentin e të ngjashme.
• Ajo praqitet edhe si një nga format e investimeve të jashtme
direkte.

32. Franshiza si formë e krijimit të
biznesit
• Prejardhja e fjalës „franchise“ rrjedh prej fjalës franceze që e
ka kuptimin e privilegjit apo autorizimit.
• Në gjuhën angleze ka kuptim edhe më të gjerë që është:
• E drejta e votës, ndonjë e drejtë speciale apo privilegji, të
cilën e jep qeveria, që të afarojë si institucion, shoqatë ose
ngjashëm
• E drejta e emrit të produktit dhe shërbimeve, shpesh e drejtë
ekskluzive për ndonjë regjion të caktuar

33. Franshiza si formë e krijimit të biznesit
• Asistenca në franshizë pra:
• Çfarë lloji të trajnimit i ofroni menaxhmentit dhe nëpunësve?
• Cila është tërësia e produkteve?
• Çfarë hulumtimesh të tregut janë kryer?
• Cilat janë provizionet (përqindjet) për reklamim dhe për promovimet e
shitjeve speciale?
• Çfarë asistence financiare është në dispozicion?
• Zona e tregut
• Sa është e madhe zona e tregut të franshizës?
• A është territori i tregut mjaft i gjerë për përkrahjen e franshizës?
• Çfarë është përvoja në profit e franshizave në territoret tjera?
• A janë në dispozicion deklaratat mbi shitjet e synuara, harxhimet
administrative dhe neto fitimin?

34. Kontrata për franshizë
• A është kontrata e drejtë për të dyja palët?
• A është kontrata gjithëpërfshirëse, a i mbulon të gjitha aspektet e
biznesit?
• A janë kushtet e blerjes së franshizës të arsyeshme?
• A janë kushtet e veçanta në kontratë të arsyeshme, veçanërisht në lidhje
me:
• pagesat fikse
• blerjen e marrëveshjeve për produkte
• kuotat e shitjeve
• të drejtat ekskluzive
• anulimin e marrëveshjes për franshizë
• çmimin total të franshizës

35. Franshiza si formë e krijimit të biznesit
• Tipet e franshizave janë:
• Franshiza e emrit tregtar
- perfshin nje emer firme.
• Franshiza e shpërndarjes së produktit
- perfshin dhenien e licencave zbatuesit per te shitur produkte
specifike nen emrin dhe marken e firemes se prodhuesit.
• Franshiza e pastër
- perfshin te drejten per te blere te gjithe elementet e nje
operacioni biznesi teresisht te integruar.

36. Përparësitë e franshizës
• Franshizorë të tillë sigurojnë programe ekstensive në
vendndodhjen e një kompanie, duke përdorur trajnimin në
klasa, në grupet e diskutimit dhe teknika të tjera me qëllim të
familjarizimit me zbatuesit e operacioneve të biznesit.
• Me blerjen e një franshize një zbatues blen të drejtën për të
përdorur emrin e një firme të njohur për një produkt apo
shërbim.
• Cilësia e mallrave ose e shërbimeve të shitura nga një zbatues
është përcaktuese e famës së franshizorit.
• Franshizorët rrallë japin hua për t’u dhënë mundësinë
franshizave që të paguajnë pagesat fillestare franshize.

37. Të metat e franshizës
• Ndarja e fitimit dhe pengesat franshizë-të
• Ndjekja strikte e veprimeve të standardizuara. Blerësi i
franshizës nuk e ka autonominë e një pronari biznesi të pavarur,
megjithëse ai e zotëron biznesin.
• Kufizimet mbi blerjen. Në interes të ruajtjes së standardeve të
cilësisë, shpesh zbatuesit i kërkohet që të blejë produktet ose
pajisjet e tjera nga franshizori, dhe ndoshta artikuj të tjerë nga
një furnizuesi aprovuar.
• Më pak liri.

38. Regjistrimi i bizneseve
• Bizneset duhet të marrin formën legale – te regjistrohen tek
organi përkatës shtetëror për të zhvilluar veprimtarinë.
• Ligji mbi ndërmarrjet / Ligji mbi Korporatat / Ligji mbi
shoqëritë tregtare. Me këtë ligj përcaktohen bazat
juridike për format e organizimit të bizneseve.
• Me regjistrimin e biznesit dhe hapjen e llogarisë së tij
financiare në bankë krijohet identiteti i biznesit.

39. Regjistrimi i bizneseve
• Përmbajtja e e kontratës mund të jetë e ndryshme por më
poshtë po japim elementet themelore që përmban në
shumicën e rasteve.
• Identifikimi ( Firma, adresa, selia)
• Veprimtaria
• Pasuria /kapitali
• Mënyra e formimit te kapitalit
• Mënyra e menaxhimit
• Mënyra e ndarjes se profitit / rrezikut
• Hyrja dhe dalja nga partneriteti
• Përfundimi i punës

40. • Pyetje eventuale