Хойд хөлний сарвууны дунд хэсгээс эхлэн гуяны дотор талаар дагуулан ялгадасны сүвний нүхийг дайруулан нөгөө талын хөлний сарвууны дунд хэсгээс урд тахим хүртэл яралт хийнэ.

1. Туламлаж өвчих
• Энд хойд хөлийн сар-вууны
дунд хэсгээс эх-лэн гуяны
дотор та-лаар дагуулан ялга-
дасны сүвний нүхийг
дайруулан нөгөө та-лын
хөлний сарвууны дунд хэсгээс
урд тахим хүртэл яралт хийнэ.

2. Туламлаж өвчих
• Эхлээд урд хөлийн арьсыг
хуулна.Дараа нь их биеийн
арьсыг сүүлэн талаас нь тол-
гой руу хуулж толгойн арьсыг
хуулна.

3. Оймсолж өвчих
• Энд уруулын дотор та-лыг
дагуулан амыг эр-гэн тойрон
ярж хам-рын үзүүрийн мөгөөр-
сийг арьсанд үлдээж
өвчинө.Дараа нь тол- гойн
талаас эхлэн хуул- на.

4. Оймсолж өвчих
• Эхлээд эрүүний хэс-гийг
чөлөөлж нүдний зовхийг
арьстай холбо сон нимгэн хар
халь- сийг болгоомжтой огт-
лон салгах ба чихний
мөгөөрс,дэлбэнг арь- санд
үлдээнэ.

5. Тос авах
• Ан амьтдын арьсны чанарыг муутгахгүй байх нэг нөхцөл бол үс
хөрсөн дэх үлдсэн шар мах,өөх тослогийн зүйл,чих,сүүл,сар-вууны
яс,мөгөөрсийг авч хөрсийг сайтар цэ-вэрлэх,бохирдлыг арилгах
явдал.

6. • Туламлаж өвчсөн арьсны хөрсөн дэх өөх, тослогийн
зүйлийгцэвэрлэхдээ арьсыг тус-гай сууринд хөдөлгөөнгүй
бэхэлсэн хусуу-рыг хэрэглэнэ.

7. Тос авах
• Дэлгэмэл,задгай арьсны хөрсийг цэвэр-лэхдээ зориулалтын
гүдгэр,налуу вандан дээр тэнийлгэн тавьж мохоо хусуур болон
хутгаар сүүлэн талаас нь толгойн чиглэлд үс-ний булцууны
байрлалын дагуу хусаж цэ-вэрлэнэ.

8. • Тос ихтэй арьсыг барабанд хийж 10-12%-ийн чийглэгтэй үртсээр
цэвэрлэнэ.
• Арьс хэт их тостой байвал органик уусгагч бүхий үртсийг
хэрэглэнэ.

9. Давслах
• Давслах аргыг хонины нэхий,каракуль арь-санд хэрэглэнэ.
• Нойтон давсалгаа,гандаж давслах,давсалж хатаах аргуудыг
хэрэглэнэ.

10. Гандаж давслах
• Гандах арга гэдэг бол исэх процессын дүнд үүссэн бодисын
нөлөөгөөр арьсны шинж чанарыг элдүүрт бэлтгэн өөрчилж буй
үйл ажиллагаа юм.
• Арьс боловсруулахаар тусгайлан бэлдсэн уусмалыг ган
гэнэ.Монголчууд сүүн ганг а-шигладаг

11. • Монгол гангийн найрлаганд 70% шар сүү, 19% цагаа, 5,4%
тараг,5,6% эрдэс давс (хоолны давс, хужир,шүү)
• Ганд нарийн нийлмэл биохимийн процесс явагдан исэлтийг
үүсгэдэг.

12. Хатаах
• Ангийн арьсны хөрсийг цэвэрлэсний дараа дэлгэмэл,задгай
өвчсөн арьсыг сүүдэрт тэ-нийлгэн хатаана.
• Туламлаж,оймсолж битүү өвчиж авсан арь-сыг хангадаж хатаана.

13. • Арьсыг нойтонд нь тохирсон хэмжээний ханга, хэлбүүрээр хэлбэж
хатаана.
• Ихэвчлэн тэлүүрт,савхан цулгуй хангыг ту-ламлаж авсан арьсанд
зүймэл хангыг ойм-солж авсан арьсанд тус тус хэрэглэнэ.

14. Ханга
• Хангыг өмхөрч муу-даагүй
15%-иас ихгүй
чийгтэй,давирхайгүй хатуу
модоор хийх бө-гөөд өө сэвийг
нь сай-тар харуулдан,зах ир-
мэг,үзүүрийг нь бөө-
рөнхийлж,тэгш гөлгөр
гадаргуутай болгоно.

15. Ханга(цулгуй,тэлүүрт)
• Туламлаж өвчсөн арь-сыг
хангадахдаа хөр-сийг гадагш
харуулан хатаасны дараа
арьсаа эргүүлж үсийг нь га-
дагш харуулан төрөл-хийн
хэлбэр хэмжээг
алдагдуулахгүйгээр хангандаа
өмсгөн хэл-бэж хатаана.

16. Ханга(зүймэл)
• Оймсолж өвчсөн арьсыг
хатаахдаа эхлээд ханганы нэг
савх модыг арьсны хоншоор
талаар шургуулж үзүүрийг нь
өрөөсөн хойд годны сарвуу
хүртэл нөгөө савх модыг
дээрхийн а-дил арьсанд
шургуулж уг-лаад арьсны толгой
талыг доош харуулан,арьсны ха-
мар хоншоорыг ханганы гол дунд
тохируулан гол-луулж хэлбэж
хатаана.

17. Үслэг түүхий арьс хатаах
• Дэлгэмлээр задгай өвчсөн арьсыг ихэвчлэн тусгай
жааз,рам,самбар,тэгш газар хэвийн хэмжээг алдагдуулалгүй тэлж
үсийг нь доош харуулан хөрсөн талаар нь хатаана.
• Харин баавгай,тарвага,доргоны арьсыг сүү-дэрт
өөгүй,тэгш,шулуун модон дээр уртааш нь тохож хатаана.

18. Үслэг түүхий арьсыг хадгалах
• Аливаа үслэг түүхий эдийг хүлээн авч хадга-лахад агуулахын аж
ахуй шаардлагатай.
• Янз бүрийн аргаар чанарын хамгаалалт хийгдсэн түүхий эдийг
хадгалах байрны температур, чийг ялгаатай байдаг.

19. • Хатааж хамгаалсан арьсанд харьцангуй чийг 50-60%,давсалж
хатаасэн арьсанд 60-65%, нойтон давсалгаанд 75-80% тус тус
байна.
• Байрны температур хатаасан арьсанд нэмэх 15-20С,нойтон
давсалсан арьсанд 8-12С байна.

20. Үслэг түүхий арьсыг хадгалах
• Үслэг арьсны агуулах нь тавиур,вандан, өл-гүүр, тасалгааны
шүүгээ, хэц зэргээр тоног-логдоно.
• Үнэг,хярс,мануул,шилүүс зэргийн арьсыг нүд, хамрын нүхээр
холбон агуулахын хана туурганаас хөндий хэц,тусгай өлгүүрт өлгө-
нө.

21. • Булга,суусарын арьсыг хайрцаг тавиурт хад-гална.
• Хэрэмний арьсыг нүдний нүхээр нь холбож багцлан баглаж
хадгална.
• Тарвага,унага,тугал,хурга,ишигний арьсыг тавиур дээр давхарлан
хураана.

22. Үслэг материалын үйлдвэрлэл

23. Үслэг материалын үйлдвэрлэл
• Үслэг түүхий эдийн төрөл бүрд тодорхой чиглэгдсэн технологийн
горимыг,химийн болон туслах материал,тоног төхөөрөмж
ашиглан хамгийн тохиромжтой,үр ашигтай дарааллыг сонгон
хэрэгцээ болон хэрэглээ-ний шаардлага хангахуйц шинж чанартай
болгон үйлдвэрлэх үйл ажиллагааг үслэг арьс боловсруулах
технологи гэнэ.

24. • Үслэг түүхий эдийг үйлдвэрт
боловсруула-хын өмнө
ангилал,о-руулгад ялгана.

25. • Түүхий эдийг сонгохдоо нэр төрөл,чанар,зэ-рэг,чанарын
хамгаалалтын төрөл,жин,тал-бай,зузаан,нутагшил,бэлтгэсэн
улирал,үйлд- вэрлэлийн нэг цикл,хүчин чадлыг хангасан тоо
хэмжээ зэргийг харгалзана.

26. Үслэг материалын үйлдвэрлэл
• Энэ нь янз бүрийн шинжтэй олон тооны ажиллагааг шаардсан
нарийн процесс.
• Үслэгийн үйлдвэрийн технологи химийн болон механик
процессийн дүнд хийгдэнэ.
• Үслэгийн дамжлага ажиллагааг:
1.Үслэг арьсыг идээлгэнд бэлтгэх
2.Идээлэх
3.Өнгө янзалгааны өмнөх
4.Өнгө янзалгаа

27. Дэвтээх ажиллагаа
• Үслэгийн үйлдвэрлэ-лийн
анхны дамжлага юм.
• Энд үслэг түүхий э-дийн эдийн
чанарын хамгаалалтын үед ал-
дагдсан чийгийг авч анхны
нойтон байдалд оруулах

28. • Мөн хатсан уусамтгай уургийн
хэсгийг зай-луулах
• Хөрсний ширхэгт бүт-цийг
сийрэгжүүлэх яв-дал.

29. • Дэвтээгч бодист анти-септик
болон дэвтээл-гийг түргэтгэгч
боди-сууд орно.
• Дэвтээсний дараа цус,
бохирдлого, бусад уу-самтгай
хэсэг гадаг-шилж 70-80%-н
чийг- тэй болдог.