Нэхмэлийн чанарт утасны бүтэц, шинж чанараас гадна өөрийнх нь ширхэгт бүрэлдэхүүн, хийгдсэн заслал, чимэглэл, бүтэц ихээхэн үүрэгтэй.

1. Нэхмэлийн бүтэц,шинж
чанар

2. Нэхмэлийн бүрэлдэхүүн
• Нэхмэлийн чанарт утасны бүтэц,шинж ча-нараас гадна өөрийнх
нь ширхэгт бүрэлдэ-хүүн,хийгдсэн заслал,чимэглэл,бүтэц ихээ-хэн
үүрэгтэй.

3. Нэхмэлийн бүрэлдэхүүн
• Эдгээр үзүүлэлтийн төвшингөөр нэхмэлийн чанарын төвшин
үнэлэгдэнэ.
• Нэхмэл ямар бүтэц,бүрэлдэхүүн, заслал чи-мэглэлтэй байх нь
тухайн нэхмэлийн зориу- лалтын шаардлагад үндэслэгдэнэ.

4. Нэхмэлийн бүтэц
• Нэхмэлийг бий болгож буй хөндлөн,тууш 2 эсвэл хэд хэдэн
системийн утасны тодорхой байгууламжийг бүтэц гэнэ.
• Бүтцийг тодорхойлох элементүүдэд утас, түүний бүдүүн нарийн
эрч,нэхээс,нэхмэ-лийн фаз,нягт,тулгуур гадаргуу,сийрэгжилт ба
хэмжээ хамрагдана.

5. • Бүтэц нь нэхмэлийн гадаад байдал,шинж чанарт шийдвэрлэх
үүрэгтэй үзүүлэлт юм.
• Утас нэхмэлийн бүтцийн гол элемент бө- гөөд түүний бүдүүн
нарийны хэмжээ,эр-чийн тоо бүтцийг өөрчлөх замаар эрэлт
шаардлагад тохирсон олон янзын нэхмэл гарган авч болдог.

6. • Бүдүүн,нарийн,мөн ийм хэд хэдэн утас ашиг лан
хөнгөн,хүнд,нимгэн,зузаан,зөөлөн, ши-рүүн нэхмэл бэлтгэдэг.
• Ж: 10-200N-ын буюу 5-100 хүртэл тексийн хөвөн утсаар хамгийн
нимгэн нэхмэл(ба-тист), хамгийн зузаан нэхмэл болох хувцас-
ны(байка)-ийг үйлдвэрлэж болдог.

7. • Үслэг нэхмэл болох фланелийг бэлтгэхдээ хөндлөн,тууш 2
системийг авч хөндлөн ут-сыг тууш утаснаас харьцангуй
бүдүүн,сулхан эрчтэй бэлтгэнэ.
• Учир нь тэрхүү хөндлөн утсыг машинаар самнаж үслэг болгоход
оршино.

8. • Утасны эрч нэхмэлийн бат бөх,суналт,ширүүн ба зөөлөн,агшилт
зэрэг шинж чанарыг тодор-хойлно.
• Чанга сул буюу харилцан адилгүй эрчтэй ут- саар гадаад
байдал,шинж чанараараа ялгаатай нэхмэл бэлтгэдэг.
• Эрч ихтэй утас авбал нэхмэл ширүүвтэр,сийрэг, нягтавтар болох
бөгөөд,уг нэхмэл агаар салхи сайн нэвтрүүлдэг,дунд зэргийн
нягттай,хэлбэр хадгалдаг зуны хувцас оёж бэлтгэнэ.

9. • Хэрэв гөлгөр гадаргуутай нэхмэл(дотрын бо лон цувны)бэлтгэх
бол сулхан эрчтэй вискоз утсаар бэлтгэдэг.
• Костюм,платье оёход зориулсан гадаад ү-зэмж сайтай нэхмэл
бэлтгэх бол өөр өөр өнгийн ширхэгтээс бэлтгэсэн меланж эсвэл
шинж чанарын хувьд хоорондоо ялгаатай ширхэгтээр бэлтгэсэн
муслин утсаар бэлт-гэнэ.

10. • Олон өнгийн ширхэгтийн эсвэл будагтай,бу-даггүй ширхэгтийн
хольцоос бэлтгэгдсэн ут-сыг меланж буюу буурал утас гэнэ.
• Хүр эрвээхийн мяндсан утасны төрөлд тууш,
хөндлөн,муслин,креп,мооскреп утсууд гол байр эзэлдэг.
• Нэг дан утсыг нэг метрт 1500-1800 дунд зэр-гийн эрчтэй байхаар
эрч оруулж бэлтгэгдсэн нарийхан утсыг муслин гэнэ.

11. • Гоёмсог байдалтай,зузаан нэхмэл бэлтгэхэд фасон ба текстур
утсыг сонгон авах замаар төрөл бүрийн нэхмэл үйлдвэрлэдэг.
• Харилцан адилгүй бүдүүн нарийнтай,өөр өөр өнгөтэй эсвэл ижил
өнгийн,чанга,сулхан эрчтэй 2-5 дан,давхар утсыг гоёмсог хэв маяг
оруулах замаар бэлтгэсэнг фасон утас гэнэ.
• Бүтцийг зориуд өөрчилсэн,өвөрмөц шинж ча-нартай биетийг
текстур утас гэнэ.

12. • Гөлгөр гадаргуутай нийлэг утсуудыг термо-механик аргаар
боловсруулж эзлэхүүн ихтэй сэвсгэр,уян харимхай шинж чанартай
бол-гох ажиллагааг текстурчлах гэнэ.

13. • Гоёмсог байдалтай,зузаан нэхмэл бэлтгэхэд фасон ба текстур
утсыг сонгон авах замаар төрөл бүрийн нэхмэл үйлдвэрлэдэг.
• Иймд утасны бүдүүн нарийн,эрч зэрэг нь нэхмэлийн бүтцэд
багагүй үүрэгтэй нь то-дорхой байна.

14. • Нэхээс,түүний байгууламж нэхмэлийн бүт-цийг харуулах нэг
үзүүлэлт байдаг.
• Тууш,хөндлөн утасны дамнал ихтэй сарж,ат-лас нэхмэл торгомсог
зөөлөн гадаргуутай байхад ёрог нэхээст нэхмэл ар өвөр тал нь
адилхан ширүүн,харьцангуй нягт байдаг.

15. • Нэхмэл бүр хэрэглээний өвөрмөц шинж чанар- тай бөгөөд энэ нь
нэхмэл бүтцийн хувьд мөн тийм олон янз байдгийг харуулна.
• Нэхэх процесст утас их бага хэмжээгээр нугала-рах,атирах,татаж
сунгагдах буюу деформацид ордог.
• Деформацид ямар хэмжээгээр орох нь утасны бүдүүн
нарийн,гарал үүсэл,бүтэц,нягт,нэхээс- ний төрөл,технологи
ажиллагаанаас шалтгаал-даг.

16. Нэхмэлийн фаз
• Нэхмэлийн бүтцийг хөндлөн
огтлол талаас дүрсэлсэн зураг
буюу хөндлөн,тууш утасны
байгууламжийг харуул сан
бүдүүвчийг нэхмэ-лийн фаз
гэнэ.

17. • Нэхмэлийн фазыг мэдэх нь агших,угаагдах, удаан түргэн элэгдэх
нөхцөл боломжийг мэ-дэхэд чухал ач холбогдолтой.
• Фаз нь нэхмэлийн төдийгүй утасны гэж бай-даг.
• Фаз тус бүр нэхмэлийн бүтцийн онцлогийг илэрхийлдэг.

18. • Жишээ нь хөндлөн,тууш утас нь ар өвөр тал-даа адилхан гарсан
буюу деформацид тэн-цүүхэн орохоор байвал V фазын гэнэ.
• Харин тууш утас нь ар өвөр талдаа голлож дамнасан буюу
деформацад их орох,хөнд-лөн утас нь аль ч талаасаа харагдахгүй
бараг деформацид орохооргүй чанга татагдсан байвал IX фазын
гэнэ.

19. • 2 өөр фазын эдгээр нэхмэлийг харьцуулж аль нь удаан элэгдэж
бага агшдагийг төсөө-лөхөд төвөгтэй биш байдаг.
• Бүтцийн V фазтай нэхмэл,IX фазынхаас илүү удаан эдэлгээтэй
байдаг.

20. Нэхмэлийн нягт
• Нэхмэлийн нягтыг 100мм ногдож буй хөнд-лөн,тууш утасны
тоогоор илэрхийлнэ.
• Нягтыг хөндлөн утасны,тууш утасны гэж ял-гана.
• Нэхмэлийн зориулалтаас хамаарч нягт ха-рилцан адилгүй бөгөөд
утсыг бүдүүн на-рийн болгох,нэхээсийг солих замаар нягтыг
өөрчилдөг.

21. • Нягтыг харьцангуй ба туйлын утгаар тодор- хойлох бөгөөд 100мм-
тэй тэнцүү тогтмол тоо болох 1-ийг утасны диаметрийн дээд
хэмжээнд хувааж туйлын нягтыг олно.
• Одоо байгаа нягтыг диаметрийн дээд хэм-жээгээр үржүүлж
харьцангуй нягтыг олдог.
• Энэ 2 төрлийн нягтыг хөндлөн,тууш утас бү-рээр тодорхойлно.

22. Нэхмэлийн фактур гадаргуу
• Нэхмэлийн гадарга бүтцийн ерөнхий шинж байдлыг харуулсныг
фактур гадаргуу гэнэ.
• Нэхмэлийн өнгөн талыг харуулсныг тулгуур гадаргуу гэнэ.
• Фактур гадаргуу нь нэхмэлийн өнгөн ба ар талыг хамт авч үзсэн
ойлголт юм.

23. • Нэхмэлийн өнгөн талыг бий болгоход хөнд-лөн,тууш хоёр
системийн утас хоёулаа тэн-цүүхэн оролцсон бол хөндлөн-тууш
утасны тулгуур гадаргуу гэнэ.
• Тулгуур гадаргуугийн хэмжээ,шинж байдал нэхмэлийн чанарт
нөлөөлөл ихтэй.
• Тулгуур гадаргуу хэдий чинээ их байвал тэр- хүү нэхмэл эдэлгээ
сайтай үрэлтийн коэффи-циент багатай байдаг.

24. • Нэхмэлийн тулгуур гадаргуу өөр өөр байгаа нь хөндлөн,тууш
утасны нягтын харьцаа бу-юу нэхээсний байгууламж ижил биштэй
хол-боотой.
• Гадарга бүтэц нэхмэлийн хэрэглээний шинж чанарыг
бүрэлдүүлэхэд их үүрэг гүйцэтгэнэ.
• Тулгуур гадаргууг барзгар,гөлгөр,жигдхэн хээтэй гөлгөр
бус(рельф),эсгийрхэг,үслэг, үс-тэй гэж ангилдаг.

25. • Хээтэй гөлгөр гадаргуу бүхий нэхмэлд жи-жиг хээт ба жаккард
нэхээстэй нэхмэлүүд хамрагдана.
• Хээтэй гөлгөр бус гадаргуутайд геометрийн нилээд нарийн,энгийн
дүрс бүхий,хөндлөн ба тууш утсан судалтай,өнгийн болон зо-
хиомжийн хээтэй нэхмэлүүд хамрагдана.
• Үстэй нэхмэлийн тухайд үсний өндөр нам, нягт сийрэг гэдэг
үзүүлэлтийг ашиглана.

26. • Бусад материалтай харьцуулахад нэхмэл ни лээд сийрэгжилттэй
материалд тооцогдоно.
• Нэхмэлийн ерөнхий сийрэгжилт(Cе) гэдэг нь ширхэгт утасны
дотор талын(Сш),утас хоо-рондын(Су),гадаргуугийн(Сг) гэдэг
гурван төрлийн зай завсраас бүрдэнэ.

27. • Ерөнхий(нийт)сийрэгжилтийн хэмжээг:
Се=1-(m/d)
Ce-ерөнхий сийрэгжилт(тодорхой нэгжийн)
m-нэхмэлийн эзэлхүүний масс г/см3
d-ширхэгтийн(утасны)нягт г/см3 нягт

28. • Хэрэв нэг метр квадрат нэхмэлийн масс,нэх-мэлийн
зузаан(h)мэдэгдэж байвал эзлэхүү-ний масс (m=q/1000xh)
байна.Үүнээс q-1м2, нэхмэлийн масс(г), h-нэхмэлийн зузаан(мм)
• Зуны платьены зориулалттай хөвөн нэхмэлд утасны(их биеийн)
эзлэх хувийн жин 30-45% нь гэвэл сийрэгжилт нь 55-70% байдаг.

29. • Ашиглаж буй утасны төрөл ба бүтэц,нягт, нэхмэлийн заслалын
байдлаар сийрэгжил-тийг тодорхойлж болно.
• Утас сийрэг бол мөн төдийчинээ сийрэг нэх-мэл бэлтгэх
боломжтой.
• Нэхмэлийг самнахад сийрэгжилт өсдөг бол тусгай бэлдмэрээр
нэвтлэхэд(тусгай заслал хийхэд)багасна.

30. Нэхмэлийн хэмжээ
• Энд нэхмэлийн урт,өргөн,зузаан,нимгэн, масс хамрагдана.
• Нэхмэл хэр зэрэг өргөн,нарийн,нэг толгой-доо хэдэн метр байх
,үндсэн түүхий эдийн төрөл,нэхмэлийн өөрийн өргөн,бүрэлдэ-
хүүн,зориулалтаас шалтгаалдаг.
• Нэхмэлийн утсыг үйлдвэрт метрлэх маши- наар хэмжиж погон
метр,метрквадрат гэдэг нэгжээр илэрхийлдэг.

31. • Заслалын явцад нэхмэлийн ялангуяа ноосон нэхмэлийн өргөн
нилээд хэмжээгээр агшиж ба-гасдаг.
• Өргөн хэрэглээний нэхмэлийн өргөн 40-220 см-д хэлбэлзэх ба энэ
нь нэхмэлийн зориулалтаас шалтгаалдаг.
• Гар нүүрний алчуурын нэхмэл 40-50см,костюм-ны цэвэр ноосон
нэхмэл 140-150 см,сорочкны нэхмэл 80-110 см өргөн байдаг.
• Өргөний хэмжээ стандартын хэмжээнээс 1-2 см-ээр их,бага
байхыг зөвшөөрдөг.

32. • Нэхмэлийн зузаан нимгэн нь зориулалт бүт-
цээс(нэхээс,заслал,утасны номер) хамаарч ха-рилцан адилгүй
байна.
• Заслалын зарим ажиллагаа(булдах,нягтруулах) нэхмэлийг нимгэн
болгодог бол самнах, үсэл-гээ хийх ажиллагаа зузаан болгодог.
• Нэхмэлийн зузааныг мм-ээр илэрхийлэх ба энэ үзүүлэлтээр илч
хамгаалах чадвар,нэвтэршил, хатуулаг,өөрийнхөө инерцээр жигд
нугаларах шинж чанаруудыг тодорхойлдог.

33. • Хувцас үйлдвэрлэх технологийн горимын зарим үйлдэл
нэхмэлийн зузаан нимгэнд үндэслэгдэнэ.
• 1 метр квадратын масс буюу гадаргуугийн нягт нь нэхмэлийн
зузаан,нягт хоёроос шууд шалтгаалдаг.
• Масс нь нэхмэлийн 1 метр квадрат талбайн хүндийн хэмжээ
бөгөөд энэ хүндийг үндсэн-дээ утас эзэлдэг.

34. • Ширхэгтийн төрөл,нэхмэлийн зориулалтыг харгалзан бүх
нэхмэлийг нимгэн,дунд,зу-заан гэж хуваадаг.
• Блузкны зориулалттай капрон хамгийн ним-гэн,метрквадратын
масс хамгийн багатайд (20г)
• Пальтоны цэвэр ноосон нэхмэл хамгийн зу-заан буюу 1м2-ын
масс 775г

35. • Нимгэн(хөнгөн)нэхмэлээр дотуур хувцас, платье зэргийг бэлтгэнэ.
• Зузаан,нимгэн массаараа дунд зэргийн нэх-мэлээр
костюм,платье-костюм хийдэг.
• Зузаан(хүнд) нэхмэлээр өвлийн пальто бэлт-гэнэ.

36. • Түүхий эдийн зарцуулалтыг тооцох
• Нэхмэлийн зориулалтыг баримжаалах
• Эзэлхүүний масс,тасралтын урт,сийрэгжилт зэрэг үзүүлэлтийг
тооцоход метрквадратын массыг ашигладаг.
• Нэхмэлийн эзэлхүүний масс 0,2-0,6г/см3

37. • Эзэлхүүний масс нь ширхэгтийн нягт,нэхмэ-лийн бүтцээс
шалтгаалах бөгөөд метр2-тын масс нь адилхан байвч зузаан
нимгэн,эзэл-хүүн нь нэхмэл тус бүрд өөр байдаг.
• Булдаж нягтруулсан хөвөн,олсон нэхмэл э-зэлхүүний масс ихтэй
байхад драп,фланель, байка зэрэг самнамал ба үлсэг нэхмэл масс
багатай байдаг.