• Ан амьтдын арьсны чанарыг муутгахгүй байх нэг нөхцөл бол үс хөрсөн дэх үлдсэн шар мах, өөх тослогийн зүйл, чих, сүүл, сарвууны яс, мөгөөрсийг авч хөрсийг сайтар цэвэрлэх, бохирдлыг арилгах явдал.

1. Тос авах
• Ан амьтдын арьсны чанарыг муутгахгүй байх нэг нөхцөл бол үс
хөрсөн дэх үлдсэн шар мах,өөх тослогийн зүйл,чих,сүүл,сар-вууны
яс,мөгөөрсийг авч хөрсийг сайтар цэ-вэрлэх,бохирдлыг арилгах
явдал.

2. • Туламлаж өвчсөн арьсны хөрсөн дэх өөх, тослогийн
зүйлийгцэвэрлэхдээ арьсыг тус-гай сууринд хөдөлгөөнгүй
бэхэлсэн хусуу-рыг хэрэглэнэ.

3. Тос авах
• Дэлгэмэл,задгай арьсны хөрсийг цэвэр-лэхдээ зориулалтын
гүдгэр,налуу вандан дээр тэнийлгэн тавьж мохоо хусуур болон
хутгаар сүүлэн талаас нь толгойн чиглэлд үс-ний булцууны
байрлалын дагуу хусаж цэ-вэрлэнэ.

4. • Тос ихтэй арьсыг барабанд хийж 10-12%-ийн чийглэгтэй үртсээр
цэвэрлэнэ.
• Арьс хэт их тостой байвал органик уусгагч бүхий үртсийг
хэрэглэнэ.

5. Давслах
• Давслах аргыг хонины нэхий,каракуль арь-санд хэрэглэнэ.
• Нойтон давсалгаа,гандаж давслах,давсалж хатаах аргуудыг
хэрэглэнэ.

6. Гандаж давслах
• Гандах арга гэдэг бол исэх процессын дүнд үүссэн бодисын
нөлөөгөөр арьсны шинж чанарыг элдүүрт бэлтгэн өөрчилж буй
үйл ажиллагаа юм.
• Арьс боловсруулахаар тусгайлан бэлдсэн уусмалыг ган
гэнэ.Монголчууд сүүн ганг а-шигладаг

7. • Монгол гангийн найрлаганд 70% шар сүү, 19% цагаа, 5,4%
тараг,5,6% эрдэс давс (хоолны давс, хужир,шүү)
• Ганд нарийн нийлмэл биохимийн процесс явагдан исэлтийг
үүсгэдэг.

8. Хатаах
• Ангийн арьсны хөрсийг цэвэрлэсний дараа дэлгэмэл,задгай
өвчсөн арьсыг сүүдэрт тэ-нийлгэн хатаана.
• Туламлаж,оймсолж битүү өвчиж авсан арь-сыг хангадаж хатаана.

9. • Арьсыг нойтонд нь тохирсон хэмжээний ханга, хэлбүүрээр хэлбэж
хатаана.
• Ихэвчлэн тэлүүрт,савхан цулгуй хангыг ту-ламлаж авсан арьсанд
зүймэл хангыг ойм-солж авсан арьсанд тус тус хэрэглэнэ.

10. Ханга
• Хангыг өмхөрч муу-даагүй
15%-иас ихгүй
чийгтэй,давирхайгүй хатуу
модоор хийх бө-гөөд өө сэвийг
нь сай-тар харуулдан,зах ир-
мэг,үзүүрийг нь бөө-
рөнхийлж,тэгш гөлгөр
гадаргуутай болгоно.

11. Ханга(цулгуй,тэлүүрт)
• Туламлаж өвчсөн арь-сыг
хангадахдаа хөр-сийг гадагш
харуулан хатаасны дараа
арьсаа эргүүлж үсийг нь га-
дагш харуулан төрөл-хийн
хэлбэр хэмжээг
алдагдуулахгүйгээр хангандаа
өмсгөн хэл-бэж хатаана.

12. Ханга(зүймэл)
• Оймсолж өвчсөн арьсыг
хатаахдаа эхлээд ханганы нэг
савх модыг арьсны хоншоор
талаар шургуулж үзүүрийг нь
өрөөсөн хойд годны сарвуу
хүртэл нөгөө савх модыг
дээрхийн а-дил арьсанд
шургуулж уг-лаад арьсны толгой
талыг доош харуулан,арьсны ха-
мар хоншоорыг ханганы гол дунд
тохируулан гол-луулж хэлбэж
хатаана.

13. Үслэг түүхий арьс хатаах
• Дэлгэмлээр задгай өвчсөн арьсыг ихэвчлэн тусгай
жааз,рам,самбар,тэгш газар хэвийн хэмжээг алдагдуулалгүй тэлж
үсийг нь доош харуулан хөрсөн талаар нь хатаана.
• Харин баавгай,тарвага,доргоны арьсыг сүү-дэрт
өөгүй,тэгш,шулуун модон дээр уртааш нь тохож хатаана.

14. Үслэг түүхий арьсыг хадгалах
• Аливаа үслэг түүхий эдийг хүлээн авч хадга-лахад агуулахын аж
ахуй шаардлагатай.
• Янз бүрийн аргаар чанарын хамгаалалт хийгдсэн түүхий эдийг
хадгалах байрны температур, чийг ялгаатай байдаг.

15. • Хатааж хамгаалсан арьсанд харьцангуй чийг 50-60%,давсалж
хатаасэн арьсанд 60-65%, нойтон давсалгаанд 75-80% тус тус
байна.
• Байрны температур хатаасан арьсанд нэмэх 15-20С,нойтон
давсалсан арьсанд 8-12С байна.

16. Үслэг түүхий арьсыг хадгалах
• Үслэг арьсны агуулах нь тавиур,вандан, өл-гүүр, тасалгааны
шүүгээ, хэц зэргээр тоног-логдоно.
• Үнэг,хярс,мануул,шилүүс зэргийн арьсыг нүд, хамрын нүхээр
холбон агуулахын хана туурганаас хөндий хэц,тусгай өлгүүрт өлгө-
нө.

17. • Булга,суусарын арьсыг хайрцаг тавиурт хад-гална.
• Хэрэмний арьсыг нүдний нүхээр нь холбож багцлан баглаж
хадгална.
• Тарвага,унага,тугал,хурга,ишигний арьсыг тавиур дээр давхарлан
хураана.

18. Үслэг материалын үйлдвэрлэл

19. Үслэг материалын үйлдвэрлэл
• Үслэг түүхий эдийн төрөл бүрд тодорхой чиглэгдсэн технологийн
горимыг,химийн болон туслах материал,тоног төхөөрөмж
ашиглан хамгийн тохиромжтой,үр ашигтай дарааллыг сонгон
хэрэгцээ болон хэрэглээ-ний шаардлага хангахуйц шинж чанартай
болгон үйлдвэрлэх үйл ажиллагааг үслэг арьс боловсруулах
технологи гэнэ.

20. • Үслэг түүхий эдийг үйлдвэрт
боловсруула-хын өмнө
ангилал,о-руулгад ялгана.

21. • Түүхий эдийг сонгохдоо нэр төрөл,чанар,зэ-рэг,чанарын
хамгаалалтын төрөл,жин,тал-бай,зузаан,нутагшил,бэлтгэсэн
улирал,үйлд- вэрлэлийн нэг цикл,хүчин чадлыг хангасан тоо
хэмжээ зэргийг харгалзана.