Тууш, хөндлөн хоёр системийн эсвэл хэд хэдэн системийн утсыг нэгийг нь нөгөөд перпендикуляр байхаар нүд гаргаж сүлжих процессийг НЭХЭХ гэнэ.

1. Нэхмэлийн үйлдвэрлэл

2. Нэхмэлийн үйлдвэрлэл
• Тууш(суурь),хөндлөн хоёр системийн эсвэл хэд хэдэн системийн
утсыг нэгий нь нөгөөд перпендикуляр байхаар нүд гаргаж сүлжих
процессийн нэхэх гэнэ.
• Нэхмэлийг бий болгож буй утсыг гадаргууд байрласан чиглэлээр
нь тууш(энгийн дагуу), хөндлөн гэсэн хоёр системд хуваах ба бүх
нэхмэл доод тал нь 2,дээд тал нь 5-6 систе-мийн утсаар нэхэгдэнэ.

3. • Нэхмэлийн хөндлөн,тууш утас нь бүдүүн на-рийны хэмжээ,нэг
метр дахь эрчийн тоо,га-даад байдлаараа өөр өөр,заримдаа
бүрэл-дэхүүн нь хүртэл өөр байх тал байдаг.

4. Тууш утас
• Энэ нь нэхмэлийн хэрэглээний шинж ча-нарыг бүрэлдүүлэхэд
голлох үүрэгтэй байх учир шинж чанарынхаа үзүүлэлтээр хөнд-
лөн утаснаасаа илүү буюу юуны өмнө чанга, жигдхэн
эрчтэй,нарийхан,гадна тал нь бүрс-гэр биш байх шаардлагатай.

5. Нэхэх ажиллагаа
• Нэхэх ажиллагаа нь
1.Бэлтгэх
2.Нэхэх гэсэн хоёр шатнаас
бүрдэнэ.

6. Бэлтгэл шат
• Хөндлөн,тууш хоёр ут-сыг өөр
хооронд сүл-жиж эхлэх хүртэл
хийг- дэх бүх үйлдэл бэлтгэ-
лийн шатанд хамраг-дана.

7. Бэлтгэл шатанд
• Тууш утсыг залгаж уртасгах
• Түүнийг хөтлөгч голд ороох
• Цавуудах
• Ремизкад сүвлэх
• Хөндлөн утсыг ихэсгэж ороох,чийглэх, эмульсжүүлэх үйлдлүүд
хийгдэнэ.

8. Утсыг залгаж,уртасгах
• Ээрэх цехэд бэлтгэгдсэн утас богинохон байх тул нэхэх
технологийн шаардлагад зохицуула-хаар залгаж уртасгана.
• Энэ нь утсыг уртасгаад зогсохгүй гадны холь-цыг
цэвэрлэх,тасархайтсан хэсгийг олж илрүү-лэхэд дөхөмтэй байдаг.
• Тууш утсыг хэдэн зуугаар нь нэхмэлийн өргөн, утасны бүдүүн
нарийнаас хамааран эгнүүлсэн байдлаар нэхэх машины хөтлөх
голд орооно.

9. Цавуудалт
• Нэхэх явцад тууш утас тасрахгүйгээр маши-ны эд ангиар чөлөөтэй
дамжиж гүйхийг бүр дүүлэхийн тулд утсыг шлихт гэж нэрлэгддэг
цавуурхаг хольцоор нэвтлэхийг цавуудалт гэнэ.
• Цавуудалтаас утас гөлгөр,гулсамтгай арай и-лүү бат бөх болно.

10. Нэхэх ажиллагаа
• Тууш,хөндлөн хоёр си- семийн
утсыг нэгийг нөгөөд
перпендику-ляр байхаар нүд
гар-гаж сүлжих процес-сийг
нэхэх гэнэ.

11. • Нэхмэлийг бий болгож байгаа
утсыг гадаргууд байрласан
чиглэлээр нь тууш,хөндлөн
хоёр системд хуваах ба бүх
нэхмэл доод тал нь 2, дээд тал
нь 5-6 сис-темийн утсаар
нэхэгдэ-нэ

12. Нэхмэлийн машины эд анги
• Нэхэх суурь машин олон тооны эд энгиудаас бүрэлдэх бөгөөд
тэдгээрээс ремизка,бердо чухал үүрэгтэй.
• Ремизка нь дундаа сүвэгчтэй,зэрэгцэн байрласан олон тооны
металл утас бүхий жааз бөгөөд нэхэх явцад тууш утсыг дээш доош
шилжүүлэн татаж челнок(хөндлөн утасны) гүйх зам гаргана.

13. • Бердо нь нарийхэн металл ялтсаар холбогд-сон хөндлөвч байх
бөгөөд нэхмэлийн өргөн ба нягтыг тохируулна.
• Нэхмэлийн машиныг нэг челноктой,олон челноктой(2-4 түүнээс
илүү),челнокгүй гэж ангилна.

14. • Хоёр,түүнээс дээш төрлийн,өөр өөр өнгийн буруу зөв,чанга сул
эрчлэх зарчмаар бэлт-гэгдсэн хөндлөн утсыг нэхэлтэд оруулахад
олон челнокт машин ашигладаг.
• Орчин үед хөдөлмөрийн бүтээмж ихтэй,чел нокгүй машин
үйлдвэрлэлд илүү нэвтэрч байна.
• Нэхэх суурь машинаас дөнгөж гарч байгаа нэхмэлийг түүхий
бүтээгдэхүүн гэнэ.

15. Нэхэх ажиллагааны үе шатууд
• Нэхмэлийг нэхэх үед суурь ба
хөндлөн утас-нууд бие бие
рүүгээ харилцан нугаларч,ул-
маар долгион хэлбэр үүсгэн
байрлалаа ол-но.

16. • Суурь,хөндлөн утасны
нугаларах хэмжээ нь тэдний
нимгэн,зузаан, хатуулга
чанар,нэхмэ-лийн төрөл,тууш
бо- лон хөндлөн утасны
нягтаас хамаарна.
• Нэхэх үйл ажиллагаа 3 үе
шаттайгаар явагда-на.

17. I үе шат
• Ремизка(1)өргөгдөж хамгийн
дээд талын байрлалд очиж
сонд-гой тоотой утаснууд
өргөхөд, ремизка(2) хамгийн
доод талын байрлалд доош
бууж тэгш тоотой утсуудыг
буулгана.

18. • Ингэснээр утсуудын хооронд
ангайлт үүсэх бөгөөд челнок
ангайл-тан дундуур гүйж
хөндлөн утсыг татаж нөгөө
талд очно.
• Энэ үед бердо(4)анх- ны
байрлалд байна.

19. II үе шат
• Бердо нэхэж байгаа
даавууны(7) зах руу хөдлөн
утсыг цохиж нягтруулна.

20. • Дээд ремизка доош-лон,доод
ремизка дээ шилж дундын
байр-лалд зэрэгцэн ирнэ.
• Энэ үед ангайлт хааг- дана.

21. III үе шат
• Дээд ремизка доош-лон
хамгийн доод байрлалд,доод
ремиз- ка дээшилж хамгийн
дээд байрлалд очиход бердо
анхны байрлалд эргэн ирнэ.

22. • Энэ үед ангайлт үүснэ.
Ангайлтын дундуур челнок
гүйж хөндлөн утсыг татна.

23. III үе шат
• Бердо хөдөлж хөнд-лөн утсыг
нягтруулан цохино.
• Дээрхи процесс дахин
давтагдана.

24. • Нэхэх суурь машинаас дөнгөж гарч буй нэх-мэлийг түүхий буюу
хэрэглээний шинж ча-нар нь бүрэлдээгүй бүтээгдэхүүн гэнэ.

25. Нэхмэлд хийх заслалын ажиллагаа
• Нэхэх машинаас дөнгөж гарч буй бүтээгдэ-хүүнд технологи
боловсруулалтын явцад элдэв төрлийн бодисын хольцтой байхын
зэрэгцээ цаашдын боловсруулалтад зохих ёсоор бэлтгэгдэж
чадахгүй,өөрийнхөө үнд-сэн зориулалтыг хангаж чаддаггүй.
• Иймд ашиггүй хүчин зүйлийг өөрчлөн сайж- руулах зорилгоор
хийгдэх иж бүрэн арга хэмжээг заслалын ажиллагаа гэнэ.

26. Заслал ажиллагааг
I.Үндсэн заслал
II.Тусгай заслал гэж хуваана.
I.Үндсэн заслалыг:1.Нийтлэг
2.Будаж хээлэх
3.Төгсгөлийн гэж хуваана.

27. Нийтлэг заслал ажиллагаа
• Нийтлэг заслалын зорилго нь нэхмэлийг будаж хээлэх
ажиллагаанд бэлтгэнэ.
• Энд хуйхлах,хольцыг арилгах,чанах,цайлгах,
шүлтдэх,үслэх,угаах,булдах,нүүрсжүүлэх,сэргээх,хүнд болгох.

28. Хуйхлах
• Түүхий нэхмэлийг халсан халаагуур дээгүүр татаж гүйлгэж,хуйхлан
гөлгөр тэгшхэн гадар гуутай болгоно.

29. Хольцыг арилгах
• Нэхэх ажиллагааны явцад байгалийн ба хи-мийн гаралтай элдэв
бодис нэхмэлд үлдэнэ. Хольц усанд уусах боломжтой бол нэхмэ-
лийг халуун усанд оруулна.
• Угаах усанд шүлт,хүчил,фермент,исэлдүүлэг чийг нэмнэ.

30. Чанах
• Үйлдвэрлэлийн явцад бий болсон хольцыг бүр мөсөн цэвэрлэнэ.
• Өнгийг нь шингэлнэ.Будах хээлэхэд хялбар болгоно.
• Чанагдсан нэхмэл зөөлөрч,норж,чийг авах чадвар сайжирна.

31. Цайлгах
• Цайлгах үйлдлийг химийн ба оптикийн ар-гаар хийдэг.
• Гипохлорт,хлорт натри,устөрөгчийн хэт ис-лээр өнгө хувиргахыг
цайлгах химийн арга гэнэ.
• Нэхмэлийг өнгөгүй органик нэгдлээр бо-ловсруулахыг цайлгах
оптик арга гэнэ.

32. • Оптик аргаар боловсруулсан нэхмэл халуун уур,гэрэл цаг агаарын
үйлчлэл,хими цэвэр-лэгээнд тохиромжтой байдаг.
• Цайлгаснаар нэхмэлийн эрүүл ахуй,гоо сайх ны үзүүлэлт
дээшилнэ.
• Чанах,цайлгах хоёрыг хамтатган явуулж бол дог.

33. Шүлтдэх
• Нэхмэлийн гадаад байдал,физик механик чанарыг сайжруулах
зорилгоор идэмхий натрийн уусмалд сойж,халуун хүйтэн усаар
ээлжлэн угаахыг шүлтдэх гэнэ.
• Шүлтэдсэн нэхмэл гялалзсан торгомсог шинжээ үл алдана.
• Мөн бөх бат,ус,чийг сайн шингээдэг,будаг сайн авдаг,бага хиртэж
хялбархан угаагда-на.

34. Үслэх
• Биеийн илч хамгаалах шинжийг дээшлүүлэ-хийн тулд өвлийн
хувцасны зориулалттай түүхий,цайлгасан ба бусад нэхмэлийг нэг
талаас нь эсвэл хоёр талаас нь машинаар 3-6 удаа самнахыг
үслэх гэнэ.
• Самнахад нэхмэл үслэг зөөлөн гадаргуутай болж хүний биеийн
илчийг хамгаалах чадвар нь өсдөг.

35. Булдах
• Аппарат утсаар нэхсэн ноосон,хольцтой ноосон нэхмэлийг 38-45С-
т машинаар бул-дана.
• Булдахад нэхмэл агшиж үлэмж зузаарна.
• Нэхмэл эсгийрхүү гадаргуутай,зөөлөн,нягт, илч хамгаалах чадвар
сайтай,эдэлгээнд тэс-вэртэй болдог.
• Булдалтыг хүчтэй,дунд,сулхан гэж хуваана.

36. • Хүчтэй булдалтыг драп,нарийн ба бүдүүн цэмбэн нэхмэлд хийдэг.
• Нэхмэлийн урт 20-30%,өргөн 40%багасч, нягт, зузаан нэмэгдэж
эсгийрхүү гадаргуутай болж,утсан хээ мэ-дэгдэхээргүй болно.

37. • Дунд зэргийн булдалтыг костюмны нарийн цэмбэ, пальтоны
материалд хийдэг.Урт 5-15% өргөн 20-30% багасч нэхээсний бай-
гууламж үл ажиглагдана.
• Сулхан булдалтыг бостон,пальтоны мате-риал зэрэг гребень
нэхмэлд хийнэ.Урт 1-5%, өргөн 4-6%-иар багасдаг.Нэхээсний
байгуу-ламж бараг бүхэлдээ ажиглагдана.

38. Нүүрсжүүлэх
• Механик аргаар цэвэрлэж болдоггүй холь-цыг цэвэр ноосон
нэхмэлээс арилгахын тулд нүүрсжүүлнэ.
• Эхлээд цэвэр ноосон нэхмэлийг эрдэс хүч-лийн уусмалд
оруулахад ширхэгт гэмтэхгүй, арилгагдах ёстой целлюлоз
гидроцеллюло-зод шилжиж гэмтэнэ.

39. • Дараа нь 4-5%-ийн хүхрийн хүчлийн уусмалд хийж хатаана.Хатсан
гидроцеллю-лозыг нүүрс болгох зо-рилгоор 105-110С-д халаана.
• Нэхмэлд үлдсэн хүчил задарч,нүүрсжсэн целлюлозын эгэл хэсгийн
үлдэгдлээс чөлөө-лөхийн тулд содын сулавтар уусмалаар
саармагжуулж,угаана.

40. Сэргээх
• Нэхмэлийг чанасны дараа 30С-т 20-30 мин шоргоолж,цуу,сүү зэрэг
органик хүчлийн су-лавтар уусмалд боловсруулахыг сэргээх гэ-
нэ.(торгон нэхмэлд)
• Сэргээгдсэн нэхмэл имрэхэд хахирсан дуу-тай,шинэлэг байдалтай
болж өөрчдөгдөнө.

41. Хүнд болгох
• Төмөр,цагаан тугалга,цайр зэрэг эрдэс давс, хүнд металл,нийлэг
давирхайг бүрэлдэхүүн- дээ агуулсан органик нэгдлүүдийн
уусмалд нэхмэлийг хуйлаастай сойхыг хүндрүүлэх гэнэ.(торгон
нэхмэлд)

42. Будах
• Нэхмэл материалд будагч бодисыг тусгай аргаар шингээж
байгалийн ба тухайн өнгийг өөрчлөхийг будах гэнэ.
• Олон өнгө бүхий химийн нэгдлүүдийг бу-дагч бодис буюу будаг
гэнэ.
• Нэхмэлийн будгийг эрдэс будаг,органик гэж хуваана.
• Нэхмэлийн үйлдвэрт органик будгийг гол-лон ашиглана.

43. Хээлэх
• Нэхмэлийн гоо сайхны шинж чанарыг сайж- руулах зорилгоор
хээлдэг.
• Хээлэх нь нэхмэлийг цулгуй өнгөөр будахаас ялгаатай.
• Хээ тавих олон арга байдаг.Үүнд:Машины, аэрограф,шаблоны гэх
мэт.
• Ихэнх тохиолдолд машины аргаар хээ гарга-даг.

44. Машинаар хээлэх
• Энд шууд(фон),хордуулах,нөөцлөх аргаар хээг гаргана.
• Шууд хээг гаргахдаа цулгуй будсан нэхмэлд ашиглана.
• Хордуулах аргаар хээ гаргахад цулгуй нэхмэлд хээ тавьдаг будгийн
оронд хордуулах бодисын хольцтой будаг хэрэглэж цулгуй будгийг
задалж өнгийг хувиргадаг.
• Нөөцлөхөөр цайлгасан нэхмэлд хээлэх голын тусламжтай цагаан
өнгийн хээ гаргахыг хэлдэг.

45. Нэхмэлийн төгсгөлийн заслал ажиллагаа
• Цайлгах,будах,хээ тавих ажиллагааны явцад нэхмэл
татагдах,сунгагдах,агшаагдах зэрэг механик үйлчлэлд орж
амархан деформац-лагдах боломж олгоно.
• Нэхмэлийг хэвийн болгох,гадаад үзэмжийг сайжруулах зорилгоор
төгсгөлийн заслал хийгдэнэ.

46. • Нэхмэлд зарим өвөрмөц шинж чанарыг бий болгох,бүрэлдэж
тогтсон шинж чанарыг тогт воржуулах,гадаад үзэмжийг
сайжруулах зо-рилгоор хийгддэг механик,физик-химийн
ажиллагааг төгсгөлийн заслал гэнэ.

47. Нэхмэлд хийх тусгай заслал
• Нэхмэлд байгаа чанарын учир дутагдалтай үзүүлэлтийг
багасгах,ашигтай шинжийг нь нэмэгдүүлэх,өвөрмөц зориулалт
хангахын тулд шинэ шинж чанарыг бүрдүүлэх зорил-гоор
үйлдвэрлэлийн эцсийн шатанд хийж буй боловсруулалтын
ажиллагааг тусгай заслал гэнэ.

48. Тусгай заслалд
• Энд атиралт ба агшилтыг багасгах,үл ари-лах товгор хээ
гаргах,мөнгөлөг өнгөтэй бол-гох, ус үл
нэвтрүүлэх,антиститик(нэхмэлийн үрэлтийн коэффициентыг
багасгаж,цахил-гаан дамжуулах чадварыг нэмэгдүүлэх),бага
хиртээх,металлжуулах(гадаад өнгө үзэмж сайжруулах,өндөр
температур тэсвэрлэх), эрвээхийд үл идэгдэх,ялзардаггүй байлгах
заслалууд багтана.

49. Атиралт ба агшилтыг багасгах заслал
• Нэхмэл аль хэр атирч үрчийх нь ширхэгтийн уян харимхай,уян
налархай шинж чанараас шалтгаална.
• Эдгээр шинж чанар юуны өмнө молекулын бүтцээс ихээхэн
хамааралтай бөгөөд эслэгт ширхэгтүүдэд дээрхи үзүүлэлт багатай
байд-гаас амархан атирч үрчийдэг.
• Атиралт,агшилтыг багасгах заслалыг карбамол бэлдмэлээр,хээ
тавих ажиллагаатай хамт буд-гийн уусмалаар,форнизоор тус тус
хийдэг.

50. Карбамол бэлдмэл
• Материалыг хуурай,нойтон байхдаа бараг агшдаггүй,индүүдлэг
бага шаарддаг болгох зорилгоор карбамол бэлдмэлээр боловс-
руулдаг.
• Энэ бэлдмэлд этиленмочевин бодисыг хэ-рэглэдэг.

51. Будгийн уусмалаар
• Заслалыг бэлтгэхдээ эхлээд хээ тавих будгийн уусмалд
карбамолыг нэмж хутгаад нэхмэлд хээ тавьж,дараа нь халуун
аргаар боловсруулахад нэхмэл давирхайн уусмал хээтэй болдог.
• Ийм хээ гялалзсан тод өнгөтэй,шингэц сайтай байх тул нэхмэл
барагтай бол үрчийдэггүй.
• Карбамолыг гүйцэдгүй учир нь нэхмэлийн нийт талбайг
хамардаггүй,зөвхөн хээ гаргагдсан тэр хэсэгт хийгддэг.

52. Форниз (атирдаггүй эдлэл бэлтгэх)заслал
• Целлюлоз ширхэгтээр бэлтгэсэн нэхмэлийг карбамол,метазиныг
агуулсан уусмалаар бо
ловсруулж хатаах буюу химийн боловсруу-лалтад оруулахыг
форниз заслал гэнэ.
• Ийм заслал хийгдсэн материал өмсөх,угаа-хад бага үрчийж
оруулсан хэлбэрийг сайн хадгалдаг.

53. Үл арилах товгор хээ гаргах
• Хээт булын тусламжтайгаар ус чийгтэй ор-чинд хөвөн,вискоз
нэхмэлд арилдаггүй тов-гор хээ гаргахыг үл арилах товгор хээ
гаргах заслал гэнэ.
• Энд карбомол,метазин,гликозины,эсвэл эд-гээрийн хольц бүхий
уусмалд нэхмэлийг сойз дараа нь 12-15%-ийн чийгтэй болтол нь
хатааж хээ гаргагч бул уруу шилжүүлнэ

54. • Нэхмэлийг халуун уураар боловсруулж гар-сан хээг бэхжүүлдэг.
• Заслалын энэ төрлийг сатин,платьены нэх-мэлд хийдэг.

55. Мөнгөлөг болгох заслал
• Хөвөн нэхмэлийн(сатин) мөн платьены за-рим нэхмэлд гадна
талыг улам гөлгөр,торго шиг гялталзсан өнгөтэй болгох зорилгоор
үл арилах товгор хээ гаргахтай ижил төстэй ар-гаар нэхмэлийг
боловсруулахыг мөнгөлөг болгох заслал гэнэ.
• Ялгаа нь бул мөнгөлөг гадаргуутай уусмал болох полиэтилен
эмульсийг агуулна.

56. Тогтвортой аппрет заслал
• Уусмал байдалтай термопластик давирхайд мөн латекст
нэхмэлийг сойж базах,хатаахыг аппретжуулах буюу тогтвортой
аппрет заслал гэнэ.
• Аппрет заслал хийгдсэн нэхмэл гадаад үзэмж сайтай,гялалзсан
өнгөлөг байдалтай болохоос гадна нэхмэлийн тасралтын бат
бөх(15-25%), эдэлгээнд тэсвэрлэх чадвар, олон удаагийн
нугаралтыг даах боломж(10-16%),гэрэлд тэс-вэрлэх шинж тус тус
нэмэгдэнэ.

57. Бага хиртээх заслал
• Хувцасны,мебелийн,тусгай зориулалтын нэхмэлийн
усан,уусмал,шингэн тос,янз бү-рийн эмульс шингээх чадварыг
багасгаж гидрофоб,олефоб шинжтэй болгохын тулд фтор агуулсан
бэлдмэлээр боловсруулалт хийхийг бага хиртээх заслал гэнэ.

58. Антиститик заслал
• Нэхмэлийн үрэлтийн коэффициентыг багас-гаж цахилгаан
дамжуулах чадварыг нэмэг-дүүлэх зорилгоор нэхмэлийг стеарины
хү-чил,аммоны дөрөвч давсаар(OC-2,OC-20) боловсруулахыг
антиститик заслал гэнэ.

59. Металлжуулах заслал
• Бүрэлдэхүүндээ нунтаг мөнгө,гууль,хөнгөн цагаан агуулсан
хальслаг үе үүсгэгч ба уус-малаар (металл будгаар) нэхмэлийг
шүрших эсвэл металл будгийг агааргүй вакуумд о-руулж
ууршуулах замаар нэхмэлийн гадар-гууд маш нимгэн металл үе
буюу өнгөлгөө бий болгохыг металлжуулах заслал гэнэ

60. • Металл үетэй,цацмал металл гадаргуутай нэхмэл өндөр
температурыг тэсвэрлэх,ца-хилгаан дамжуулах боломжоор илүү
бо-лоод зогсохгүй нэхмэлийн гадаад үзэмж сайжирдаг.

61. Эрвээхийд үл идэгдэх заслал
• Ноосон нэхмэлийг эрвээхий(авгалдай)идэж гэмтээх учир үүнтэй
тэмцэх зорилгоор фтор, давс,хлоржуулсан аромат сульфо хүчлийн
уусмалаар боловсруулахыг эрвээхийд үл и-дэгдэх заслал гэнэ.

62. Ялзардаггүй байлгах заслал
• Ус чийгтэй орчинд ашиглагдах зориулалт бүхий майхан,цувны
материал,бүдүүн на-рийн татлага,бүслүүр,загасны тор зэргийг
ялзарч гэмтдэггүй болгохын тулд микроор-ганизмын өсөлт
хөгжлийг саатуулдаг,амьд-рах нөхцлийг бий болгохгүйн тулд
хром,зэс, мөнгөн ус,хар тугалганы давсаар боловс-руулахыг
ялзардаггүй байлгах заслал гэнэ

63. • Органик нэгдлүүдээс үүсмэл фенол,салици-лын хүчил,хүхрийг
үржил эсэргүүцэгч бол-гон ашигладаг.