Download luận văn thạc sĩ ngành tài chính ngân hàng với đề tài: Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại trường Đại học Hồng Đức, cho các bạn làm luận văn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
LÊ ĐỨC ĐẠT
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ
TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG
ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
Hà Nội – 2016

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
LÊ ĐỨC ĐẠT
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ
TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG
ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC
Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã số: 60 34 02 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN PHÚ GIANG
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
PGS.TS. Nguyễn Phú Giang
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
PGS.TS. Trần Thị Thanh Tú
Hà Nội – 2016

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính
tại trường Đại học Hồng Đức” là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công
bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào trƣớc đây.
Hà Nội, 2016
Học viên

4. LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi đã nhận đƣợc
sự giúp đỡ của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài trƣờng.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn đến PGS.TS Nguyễn Phú Giang,
Trƣởng khoa Kế toán – Kiểm toán, Trƣờng Đại học Thƣơng mại đã luôn tận tình
hƣớng dẫn, động viên và giúp đỡ tôi thực hiện luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô giáo trong khoa Tài chính - Ngân
hàng, khoa Sau Đại học đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình học
tập và nghiên cứu.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến các lãnh đạo, cán bộ, công nhân viên
chức, lao động trong trƣờng Đại học Hồng Đức đã phối hợp, nhiệt tình trao đổi, góp
ý và cung cấp thông tin tƣ liệu cho tôi thực hiện luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!

5. MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP………………………………………………….5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu..................................................................135
1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc............................................5
1.1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nƣớc ............................................7
1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng
đại học công lập ở Việt Nam.....................................................................................13
1.2.1. Đặc điểm và vai trò của các trƣờng đại học công lập ............................13
1.2.2. Cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính
tại các trƣờng đại học công lập.........................................................................16
1.2.3. Nội dung quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng
đại học công lập..................................................Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự
chủ tài chính tại các trƣờng đại học công lập ở Việt Nam ...............................31
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................34
2.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu ........................................................................34
2.2. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý thông tin .....................................................36
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ
CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC..................42
3.1. Giới thiệu chung về trƣờng Đại học Hồng ĐứcError! Bookmark not
defined.
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của trƣờngError! Bookmark not
defined.
3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của trƣờng.............................44
3.2. Thực trạng hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại
trƣờng Đại học Hồng Đức.........................................................................................46
3.2.1. Cơ chế quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức.........................46
3.2.2. Thực trạng quản lý các nguồn tài chính .................................................47
3.2.3. Quản lý sử dụng các nguồn tài chính .....................................................57
3.2.4. Quản lý việc trích lập và sử dụng các quỹ..............................................61

6. 3.2.5. Quản lý quá trình lập, chấp hành dự toán và quyết toán thu chi............63
3.3. Đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến mức học phí kỳ vọng theo quan điểm
ngƣời học tại trƣờng Đại học Hồng Đức...................................................................66
3.3.1. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ........................................................68
3.3.2. Kiểm định sự tin cậy của thang đo .........................................................71
3.4. Đánh giá hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng
Đại học Hồng Đức…………………………………………………………...….…77
3.4.1. Những kết quả đạt đƣợc .........................................................................77
3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân .............................................................79
CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC ....................................................................83
4.1. Định hƣớng phát triển trƣờng Đại học Hồng Đức đến năm 2020.................83
4.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tài chính theo cơ chế tự chủ
tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức.....................................................................86
4.2.1. Tăng cƣờng khai thác các nguồn tài chính để đảm bảo nguồn kinh phí
hoạt động thƣờng xuyên, tăng tính tự chủ về tài chính của trƣờng..................86
4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính của Nhà
trƣờng ...............................................................................................................88
4.2.3. Thực hiện phân bổ kết quả hoạt động tài chính trong năm đúng quy
định, đúng mục đích, đảm bảo tăng thu nhập của ngƣời lao động...................90
4.2.4. Thƣờng xuyên tiến hành tự kiểm tra công tác quản lý tài chính tại
trƣờng ...............................................................................................................91
4.2.5. Bồi dƣỡng, nâng cao kiến thức quản lý của cán bộ làm công tác quản lý,
kiến thức của cán bộ tài chính, kế toán của trƣờng ..........................................91
4.3. Một số kiến nghị đối với các cơ quan Nhà nƣớc...........................................92
4.3.1. Hoàn thiện môi trƣờng pháp lý về tự chủ của các trƣờng đại học công
lập, tăng quyền tự chủ cho các trƣờng đại học công lập ..................................92
4.3.2. Nhà nƣớc cần tăng cƣờng đầu tƣ cho giáo dục đại học, khuyến khích
công tác xã hội hóa giáo dục, đào tạo...............................................................93
KẾT LUẬN ......................................................................................................94
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................95

7. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, Đảng và Nhà nƣớc
ta luôn xác định đầu tƣ cho giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, đặc biệt là giáo
dục đại học. Thời gian vừa qua, giáo dục đại học ở nƣớc ta có những bƣớc phát
triển nhanh cả về số lƣợng trƣờng, số lƣợng sinh viên, hàng năm cung cấp một số
lƣợng lớn lao động trình độ cao cho đất nƣớc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả
đạt đƣợc cũng tồn tại nhiều bất cập nhƣ chất lƣợng đào tạo chƣa cao, chƣa có nhiều
nghiên cứu khoa học có chất lƣợng, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất kỹ thuật của
một số trƣờng còn hạn chế.
Chính vì vậy, hiện nay các trƣờng đại học đều tập trung nâng cao chất lƣợng,
đổi mới hoạt động để có thể tồn tại và phát triển. Trong đó, hoạt động quản lý tài
chính rất đƣợc chú trọng, nhất là trong xu thế Nhà nƣớc dần trao quyền tự chủ ngày
càng lớn cho các trƣờng đại học mà tự chủ tài chính là một nội dụng. Thực hiện
Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự
chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài
chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, đƣợc thay thế bằng Nghị định số
16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 quy định về cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp
công lập, các trƣờng đại học đều quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính, chủ động hơn trong việc tìm kiếm
các nguồn tài chính và chi tiêu của đơn vị. Tuy nhiên, làm thế nào để hoạt động
quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính đạt đƣợc hiệu quả cao, góp phần đổi
mới chất lƣợng đào tạo đại học là câu hỏi mà nhiều trƣờng đang loay hoay tìm cách
trả lời.
Đại học Hồng Đức là trƣờng ĐHCL trực thuộc UBND tỉnh Thanh Hóa, đƣợc
thành lập ngày 24/9/1997 với mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh và khu vực
Bắc Trung Bộ. Hiện nay nhà trƣờng đang đào tạo 5 chuyên ngành sau đại học, 28
ngành bậc đại học và 21 ngành bậc cao đẳng với nhiều hình thức đào tạo nhƣ chính
quy, liên thông, vừa làm vừa học, văn bằng 2. Quy mô đào tạo của trƣờng hiện nay

8. là gần 14.000 sinh viên. Với mục tiêu xây dựng nhà trƣờng theo hƣớng chuẩn hóa,
hiện đại hóa và xã hội hóa, có quy mô và cơ cấu đào tạo hợp lý theo định hƣớng
nghề nghiệp ứng dụng, đáp ứng yêu cầu xã hội, xây dựng đội ngũ giảng viên, cán
bộ quản lý có trình độ cao, xây dựng môi trƣờng tự do phát huy trí tuệ, đảm bảo cơ
sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, đƣa trƣờng trở thành trung tâm đào tạo và nghiên
cứu khoa học chất lƣợng cao trong vùng và cả nƣớc. Để đạt đƣợc mục tiêu trên,
Nhà trƣờng đã có nhiều thay đổi trong cách thức hoạt động. Trong hoạt động tài
chính, trƣờng đã áp dụng cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP,
đƣợc thay bằng Nghị định 16/2015/NĐ-CP. Tuy nhiên hiện nay mức độ tự chủ tài
chính của trƣờng là chƣa cao, hiệu quả hoạt động tài chính chƣa đạt đƣợc nhƣ mong
muốn. Điều này đặt ra yêu cầu cần phải nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý tài
chính theo cơ chế tự chủ tài chính, phân tích, đánh giá những kết quả đạt đƣợc,
những tồn tại, hạn chế, các nguyên nhân để từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính, tăng mức độ tự chủ tài chính, hƣớng tới
mục tiêu tự chủ hoàn toàn về tài chính của trƣờng Đại học Hồng Đức.
Nghiên cứu về hoạt động quản lý tài chính của trƣờng đại học theo cơ chế tự
chủ tài chính phù hợp với chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng mà học viên đang
theo học. Cùng với các lý do phân tích ở trên, tôi chọn đề tài “Quản lý tài chính
theo cơ chế tự chủ tài chính tại trường Đại học Hồng Đức” làm đề tài nghiên cứu
luận văn.
Luận văn tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau:
1) Cơ chế tự chủ tài chính áp dụng tại các trƣờng ĐHCL hiện nay nhƣ thế
nào, quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng ĐHCL đƣợc thực
hiện nhƣ thế nào, gồm những nội dung gì?
2) Thực trạng hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại
trƣờng Đại học Hồng Đức diễn ra nhƣ thế nào ?
3) Giải pháp nào để có thể tăng cƣờng hiệu quả hoạt động quản lý tài chính
theo cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức?
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

9. 2.1. Mục tiêu
Trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động quản lý tài chính theo
cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức, đƣa ra những kết quả đạt
đƣợc, những hạn chế bất cập cần khắc phục, luận văn hƣớng đến việc đề xuất các
phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính theo
cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức để từ đó tăng mức độ tự chủ
tài chính của trƣờng.
2.2. Nhiệm vụ
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính
tại các trƣờng ĐHCL.
Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ
tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức trong thời gian vừa qua, chỉ ra những kết quả
đạt đƣợc, những hạn chế, yếu kém cần khắc phục.
Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính
theo cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng
Đối tƣợng nghiên cứu là hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài
chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian: trƣờng Đại học Hồng Đức
Về thời gian nghiên cứu: từ năm 2013 đến năm 2015
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
* Cách tiếp cận
Xuất phát từ việc tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nƣớc có liên quan
đến đề tài nghiên cứu, tác giả tiến hành thiết kế nghiên cứu phù hợp với bối cảnh,
chủ thể, đối tƣợng nghiên cứu. Từ đó, thu thập, phân tích, đánh giá các số liệu thực
tế liên quan. Các giải pháp và đề xuất cũng đƣợc đƣa ra dựa trên kết quả phân tích
dữ liệu thực tế.

10. * Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp thu thập thông tin
+ Tài liệu thứ cấp: Các số liệu, tài liệu đƣợc thu thập thông qua việc thống
kê, nghiên cứu các văn bản pháp luật của Nhà nƣớc liên quan đến quản lý tài chính,
đến cơ chế tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập; các văn bản, báo cáo
liên quan đến quản lý tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ của trƣờng Đại học Hồng
Đức trong giai đoạn 2013 - 2015; đề tài, các sách, tạp chí, các website có liên quan.
+ Tài liệu sơ cấp: Các số liệu đƣợc thu thập theo phƣơng pháp điều tra, khảo
sát dựa trên các bảng hỏi.
- Phương pháp tổng hợp thông tin: Thu thập số liệu từ các báo cáo, sổ sách
của trƣờng Đại học Hồng Đức, tài liệu, thông tin trên báo chí và internet và tổng
hợp thông tin dựa trên các phƣơng pháp tổng hợp: phân tổ thống kê, đồ thị thống
kê, bảng thống kê.
- Phương pháp phân tích thông tin
+ Phƣơng pháp thống kê tổng hợp, phƣơng pháp so sánh số tuyệt đối và
phƣơng pháp so sánh bằng số tƣơng đối, thống kê. Phƣơng pháp thu thập, phân tích
dữ liệu, đánh giá sơ đồ, biểu mẫu.
+ Sử dụng phần mềm SPSS đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến mức học phí
kỳ vọng của ngƣời học.
5. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo và phụ lục, kết luận, luận văn đƣợc
kết cấu gồm 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản lý tài
chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng đại học công lập
Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài
chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức
Chƣơng 4: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính
theo cơ chế tự chủ tài chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức

11. CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ
LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH
TẠI CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nước
Vấn đề tự chủ đại học, trong đó có tự chủ tài chính luôn là vấn đề thu hút
đƣợc nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, ngƣời làm chính sách trong lĩnh
vực giáo dục đào tạo ở Việt Nam hiện nay. Trên thế giới, tự chủ đại học đƣợc xem
là yếu tố quan trọng nhất trong quản trị đại học. Trong tự chủ đại học, tự chủ về tài
chính là vấn đề quan trọng, đƣợc đề cập và nghiên cứu thông qua nhiều báo cáo,
công trình.
Theo Anderson & Johnson (1998), các thành tố trong tự chủ đại học bao
gồm:
Tự chủ nguồn nhân lực: trƣờng đƣợc quyền quyết định về các vấn đề liên
quan đến điều kiện tuyển dụng, lƣơng bổng, sử dụng nguồn nhân lực, bổ nhiệm,
miễn nhiệm các vị trí trong khu vực học thuật và khu vực hành chính.
Tự chủ trong các hoạt động học thuật và chương trình giáo dục: phƣơng
pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên, nội dung chƣơng
trình và giáo trình học liệu.
Tự chủ trong các vấn đề liên quan đến tuyển sinh và quản lý sinh viên.
Tự chủ trong các chuẩn mực học thuật: các tiêu chuẩn của văn bằng, các vấn
đề liên quan đến kiểm tra và kiểm định chất lƣợng.
Tự chủ trong nghiên cứu và xuất bản, giảng dạy và hướng dẫn học viên cao
học, các ưu tiên trong nghiên cứu và quyền tự do xuất bản.
Tự chủ trong các vấn đề liên quan đến quản lý hành chính và tài chính, quản
lý và sử dụng ngân sách, các nguồn tài chính của trường.
Theo Hauptman (2006) thì có ba nguồn tài chính nhằm duy trì các hoạt động
giảng dạy và nghiên cứu của các trƣờng ĐHCL bao gồm nguồn NSNN cấp, học phí
và các khoản đóng góp từ xã hội. Trong đó, đóng góp từ NSNN là quan trọng nhất,

12. vì vậy không thể giảm sự hỗ trợ 100% từ NSNN và để các trƣờng tự tìm nguồn kinh
phí hoạt động. Do đó, trong hoạt động của các trƣờng nên kết hợp linh hoạt các
nguồn tài chính trên. Cũng theo Hauptman (2007) có ba mô hình về tài chính cho
các trƣờng ĐHCL:
Mô hình 1: Miễn học phí hoặc áp dụng học phí thấp
Theo mô hình này thì nguồn tài chính chủ yếu của các trƣờng ĐHCL là từ
NSNN (chiếm khoảng 90%), học phí chiếm tỷ trọng thấp (chiếm khoảng 10%).
Trong mô hình này, các trƣờng ĐHCL phải hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn tài trợ
của Nhà nƣớc, học phí hoàn toàn bị kiểm soát. Để có thể áp dụng thành công mô
hình này, các quốc gia cần phải có đủ năng lực tài chính để đầu tƣ cho giáo dục
ĐHCL.
Mô hình 2: Học phí được hoàn trả sau khi tốt nghiệp
Theo mô hình này thì NSNN sẽ đóng vai trò là nguồn đầu tƣ ban đầu cho các
trƣờng ĐHCL, những đối tƣợng thụ hƣởng dịch vụ giáo dục đại học phải trả tƣơng
xứng với chất lƣợng của dịch vụ cung cấp theo phƣơng thức vay tín dụng và trả sau
khi tốt nghiệp. Để áp dụng đƣợc mô hình này cần có hai điều kiện: một là mức độ
đầu tƣ ban đầu của NSNN và các thành phần khác đủ hình thành một ĐHCL có chất
lƣợng, hai là Nhà nƣớc cần thiết lập đƣợc một cơ chế hữu hiệu nhằm thu hồi nợ vay
của sinh viên sau khi tốt nghiệp.
Mô hình 3: Tăng học phí kết hợp với các chính sách hỗ trợ
Theo mô hình này, mức học phí phải đƣợc tính toán sao cho có thể bù đắp
một phần đáng kể các chi phí hoạt động của các trƣờng ĐHCL, đồng thời mô hình
này sẽ hƣớng đến các chính sách hỗ trợ học phí đối với các sinh viên có hoàn cảnh
khó khăn. Gia tăng học phí đƣợc xem nhƣ một giải pháp chủ yếu nhằm chia sẽ chi
phí giáo dục. Nhƣ vậy, tùy vào điều kiện, hoàn cảnh và khả năng nguồn NSNN đầu
tƣ cho giáo dục đại học mà có thể lựa chọn mô hình tài chính thích hợp áp dụng cho
các trƣờng ĐHCL.
Frank Ziegle (1998) đã chỉ ra những ƣu điểm khi chính phủ Đức thực hiện
giao quyền tự chủ tài chính cho các trƣờng đại học: một là tất cả khoản tiền chi

13. ngân sách cho các trƣờng đại học trong một năm đƣợc chuyển toàn bộ trong một lần
duy nhất. Điều này giúp các trƣờng đại học dự kiến, đƣa ra quyết định phân bổ
nguồn lực hiệu quả khi họ biết chính xác số tiền ngân sách mình có. Hai là so với
việc phân bổ ngân sách theo nhiều cấp nhƣ truyền thống, việc phân quyền xử lý
ngân sách cho chính các trƣờng đại học là hiệu quả hơn. Bởi vì các trƣờng đại học
nắm rõ nhu cầu của chính họ, giúp việc phân bổ ngân sách hiệu quả và linh hoạt
hơn. Ba là việc phân quyền khiến các trƣờng đại học phải chịu trách nhiệm nhiều
hơn đối với việc xử lý nguồn vốn ngân sách. Ngân sách chỉ đƣợc phân bổ một lần,
nên ngƣời đứng đầu các trƣờng đại học phải sử dụng một cách tiết kiệm nhất. Đồng
thời, tác giả cũng chỉ ra rằng muốn việc tự chủ tài chính đƣợc thực hiện hiệu quả thì
Chính phủ phải bãi bỏ những quy định gây hạn chế quyền tự chủ của các trƣờng đại
học.
Tạp chí The Economist trong cuộc khảo sát toàn cầu về giáo dục đại học năm
2006, cho rằng sự thành công của giáo dục đại học Hoa Kỳ có phần do vai trò có
giới hạn của Chính phủ và do mức độ tiếp cận cao với các nguồn tài chính.
1.1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước
Tại Việt Nam, vấn đề tự chủ cho các trƣờng ĐHCL, trong đó có tự chủ tài
chính đã đƣợc đề cập trong một số văn bản pháp luật. Luật Giáo dục số
38/2005/QH11 ngày 14/06/2005 và Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật
Giáo dục số 44/2009/QH12 ngày 25/11/2009 đã nói về vấn đề tự chủ của các trƣờng
ĐHCL: quy định các trƣờng đại học đƣợc tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong xây
dựng chỉ tiêu, tổ chức tuyển sinh, chƣơng trình, giáo trình, kế hoạch giảng dạy, học
tập, tuyển dụng, huy động và sử dụng các nguồn tài chính(...). Luật Giáo dục đại
học số 08/2012/QH13 ngày 18/6/2012 đã quy định chi tiết hơn về quyền tự chủ đối
với các trƣờng đại học. Về phía Chính phủ, Chính phủ đã ban hành Nghị định số
10/2002/NĐ-CP về chế độ tài chính áp dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu. Ngày
25/4/2006, Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị định số 43/2006/NĐ-CP quy định
quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài
chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, hiện nay đƣợc thay thế bằng Nghị định số

14. 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công
lập. Để đẩy mạnh hơn việc đổi mới cơ chế hoạt động của các trƣờng ĐHCL, Chính
phủ đã ra Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 24/10/2015 về thí điểm đổi mới cơ chế
hoạt động đối với các cơ sở giáo dục ĐHCL giai đoạn 2014 – 2017 và bƣớc đầu cho
một số trƣờng đại học đƣợc áp dụng nhƣ Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, Đại học
Tôn Đức Thắng, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Hà Nội, Đại học Tài chính -
Marketing, Đại học Ngoại thƣơng, Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội, Đại học
Mở TP. Hồ Chí Minh, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đại học Công nghiệp TP.
Hồ Chí Minh, Đại học Công nghiệp thực phẩm TP. Hồ Chí Minh, Đại học Điện lực,
Học viện Công nghệ Bƣu chính viễn thông.
Điều này thể hiện sự đổi mới tƣ duy và cơ chế quản lý giáo dục đại học
hƣớng sang việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục đại học, nhất là
áp dụng cơ chế tự chủ tài chính. Với việc trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về
tài chính đối với các trƣờng ĐHCL đã mở ra cơ hội cho các trƣờng nâng cao tính
chủ động, sáng tạo trong quản lý tài chính và tài sản của đơn vị, sử dụng NSNN
đƣợc giao tiết kiệm, hiệu quả hơn. Khi nguồn thu tăng lên, các trƣờng sẽ có những
nguồn lực tài chính để tăng đầu tƣ cho cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn nhân lực
để từ đó nâng cao chất lƣợng giáo dục đại học. Đồng thời, các trƣờng ĐHCL có
nguồn lực nâng cao đời sống, thu nhập của giảng viên, tạo động lực để họ tích cực
lao động nâng cao chất lƣợng đào tạo.
Tuy nhiên, mặc dù thời gian áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đối với các
trƣờng đại học đã 10 năm nhƣng kết quả đạt đƣợc chƣa cao, việc áp dụng cơ chế tự
chủ tài chính vẫn còn nhiều hạn chế và mâu thuẫn trong thực tế. Đã có nhiều công
trình, bài nghiên cứu của các nhà khoa học trong nƣớc đánh giá, phân tích thực
trạng việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng ĐHCL, những kết quả đạt
đƣợc, các hạn chế, nguyên nhân các hạn chế, các giải pháp tăng hiệu quả áp dụng
cơ chế tự chủ tài chính của các trƣờng ĐHCL ở Việt Nam hiện nay. Các công trình
tập trung nghiên cứu vào 3 vấn đề chính của cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng

15. ĐHCL gồm cơ chế phân bổ nguồn lực tài chính, huy động nguồn lực tài chính, sử
dụng các nguồn tài chính.
Thứ nhất, về cơ chế phân bổ nguồn lực tài chính
Nguyễn Trƣờng Giang (2012) chỉ ra việc phân bổ NSNN cho các cơ sở đào
tạo công lập mang tính bình quân, chƣa gắn với nhu cầu đào tạo, cơ cấu ngành
nghề, chất lƣợng đào tạo. Việc giao dự toán NSNN cho các trƣờng ĐHCL đƣợc
thực hiện theo cơ chế khoán, việc giao khoán đƣợc căn cứ vào khả năng của ngân
sách, dự toán đƣợc giao năm trƣớc để làm căn cứ giao khoán năm sau, việc giao
khoán ngân sách dựa trên các định mức ban hành đã lâu, chƣa đƣợc sửa đổi, mức
khoán NSNN không đƣợc điều chỉnh theo số lƣợng, chất lƣợng, cơ cấu ngành nghề
và quy mô đào tạo của các trƣờng hàng năm. Việc phân bổ này không gắn với kết
quả đào tạo, số lƣợng, chất lƣợng học sinh đào tạo, tính năng động, hiệu quả trong
tổ chức hoạt động của các cơ sở đào tạo nên không tạo động lực cạnh tranh nâng
cao chất lƣợng đào tạo giữa các trƣờng ĐHCL. Tác giả cũng đề xuất một số giải
pháp nhƣ: thay đổi cơ chế phân bổ NSNN theo các tiêu chí đầu vào là số lƣợng, quy
mô học sinh nhập học, sang việc phân bổ NSNN theo tiêu chí đầu ra, gắn với các hệ
thống định mức kinh tế kỹ thuật trong đào tạo, định mức phân bổ chi phí đào tạo, có
sự phân biệt giữa cơ sở hoạt động có chất lƣợng, hiệu quả, với cơ sở kém chất
lƣợng, không hiệu quả, thực hiện phân bổ kinh phí gắn với các kết quả đánh giá,
kiểm định độc lập về chất lƣợng đào tạo; Nhà nƣớc cần phải thực hiện tái cơ cấu
phân bổ nguồn lực NSNN cho giáo dục đại học theo hƣớng ƣu tiên cho việc xây
dựng, tăng cƣờng cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo chất lƣợng đào tạo, giảm
dần, tiến tới không hỗ trợ chi phí đào tạo đối với những ngành học đã đáp ứng nhu
cầu xã hội, ngành học mà ngƣời học và gia đình sẵn sàng bỏ chi phí để theo học;
Xây dựng các tiêu chí để từng bƣớc thực hiện việc đấu thầu kinh phí đào tạo từ
NSNN, theo đó nguồn lực từ NSNN sẽ đƣợc giao cho những cơ sở đào tạo có chất
lƣợng, hiệu quả và chi phí hợp lý, thực hiện cạnh tranh làm mạnh giữa các cơ sở
đào tạo, không phân biệt cơ sở công lập, ngoài công lập.

16. Nguyễn Minh Thuyết (2014) đề cập đến vấn đề phân bổ NSNN cho các
trƣờng ĐHCL, các trƣờng ĐHCL nhận kinh phí hoạt động từ NSNN theo chỉ tiêu
đào tạo, tức là số lƣợng ngƣời học đƣợc Nhà nƣớc đài thọ (số này thƣờng chỉ bằng
1/3 số ngƣời học trong thực tế) và có trách nhiệm quản lý, sử dụng nguồn NSNN
theo quy định của Luật NSNN. Kinh phí NCKH trên thực tế đƣợc phân bổ theo số
lƣợng cán bộ, thƣờng là bằng 1/3 kinh phí chi theo số lƣợng cán bộ cho các viện
NCKH. Cơ sở giáo dục đại học đƣợc quyết định mức học phí trong phạm vi khung
học phí do Chính phủ ban hành. Điều nay gây ra nhiều khó khăn cho các trƣờng
ĐHCL trong việc giảng dạy và NCKH. Tác giả cũng đề xuất một số giải pháp đổi
mới việc phân bổ ngân sách cho các trƣờng ĐHCL trong thời gian tới.
Thứ hai, về huy động nguồn lực tài chính của các trường ĐHCL
Phạm Thị Vân Anh (2016) chỉ ra nguồn tăng thu của các trƣờng đại học hiện
nay vẫn là tăng quy mô đào tạo chứ chƣa huy động đƣợc nguồn thu từ các hoạt
động dịch vụ chuyển giao khoa học công nghệ và dịch vụ tƣ vấn giáo dục đào tạo
theo hợp đồng cho các tổ chức và cá nhân trong nƣớc. Điều này phản ánh chất
lƣợng đào tạo và NCKH của các trƣờng ĐHCL hiện nay chƣa cao. Trong khi ở
nhiều trƣờng đại học trên thế giới, nguồn thu từ chuyển giao NCKH khá lớn. Các
trƣờng đại học đƣợc tự chủ về mức chi nhƣng tự chủ về thu chƣa tƣơng xứng, dẫn
tới hiệu quả của việc thực hiện tự chủ không hơn là bao so với không tự chủ. Về
nguồn thu từ học phí, tác giả cho rằng do bị khống chế về trần học phí, mức trần
học phí thƣờng thấp, thu không đủ chi cho nên một số cơ sở giáo dục ĐHCL xé rào,
ban hành nhiều khoản thu ngoài quy định, dẫn đến thiếu công khai, minh bạch trong
việc sử dụng nguồn thu. Việc duy trì mức học phí thấp, dẫn đến các cơ sở giáo dục
ĐHCL không có đủ nguồn để cải thiện thu nhập cho giảng viên từ nguồn học phí
chính quy, không thu hút và giữ đƣợc những giảng viên có trình độ tham gia giảng
dạy. Để có nguồn bổ sung thu nhập các trƣờng phải khai thác từ các hoạt động đào
tạo không chính quy, dẫn đến thời gian đứng lớp của giảng viên đại học phần lớn bị
quá tải.

17. Phùng Xuân Nhạ và các cộng sự (2012) cho rằng việc áp mức trần học phí
theo quy định tại Nghị định 49/2010/NĐ-CP của Chính phủ tại các trƣờng ĐHCL
áp dụng cơ chế tự chủ về tài chính là chƣa hợp lý. Các tác giả đề xuất, đối với các
ngành nghề có khả năng xã hội hóa cao (ví dụ tài chính, ngân hàng, thƣơng mại)
nên xây dựng lộ trình cho phép các cơ sở đào tạo tự xác định mức học phí, đảm bảo
tự cân đối kinh phí đào tạo. NSNN tiết kiệm đƣợc từ những ngành nghề này chuyển
sang góp phần thực hiện cơ chế Nhà nƣớc đặt hàng đối với các ngành nghề đào tạo
ít có khả năng xã hội hóa (ví dụ khoa học cơ bản, nghệ thuật, điện hạt nhân, sƣ
phạm) với mức giá đặt hàng đƣợc tính đúng, tính đủ chi phí đào tạo. Để thực hiện
việc cải cách học phí và cơ chế cấp phát NSNN vừa nêu, các tác giả đề xuất thực
hiện đồng thời hai giải pháp: một là xây dựng và phê duyệt đề án tự chủ tài chính
(trong đó có chính sách học phí) theo trƣờng; hai là Nhà nƣớc chủ động từng bƣớc
giao quyền tự chủ tài chính cao hơn cho toàn khối giáo dục (trong đó có quyền tự
chủ về xác định mức học phí). Tuy nhiên các giải pháp này mới dừng lại ở tính định
hƣớng, cần tiếp tục nghiên cứu, cụ thể hóa để có thể triển khai thực tế.
Nguyễn Trƣờng Giang (2012) cho rằng mức học phí thấp ở các trƣờng
ĐHCL nhƣ hiện nay không đủ bù đắp chi thƣờng xuyên. Chính sách học phí của
Việt Nam đã đƣợc giữ nguyên trong một thời gian trên 10 năm (từ 1998 đến 2009),
đến năm 2010 đƣợc điều chỉnh theo quy định tại Nghị định số 49/2010/NĐ-CP với
mức điều chỉnh theo lộ trình tăng dần từ 20-25% mỗi năm. Tuy vậy theo tính toán
đến năm 2015 mức thu học phí cũng chỉ đáp ứng đƣợc từ 40% -50% chi phí đào tạo
cần thiết. Điều này dẫn tới việc các trƣờng ĐHCL không có đủ nguồn tài chính cần
thiết để bù đắp chi phí đào tạo, đảm bảo chất lƣợng đào tạo và tái đầu tƣ phát triển,
không có đủ nguồn tài chính để cải thiện thu nhập cho giảng viên, không thu hút và
giữ đƣợc những giảng viên có trình độ chuyên tâm tham gia giảng dạy. Tác giả
cũng đề xuất giải pháp từng bƣớc tính đủ chi phí đào tạo cần thiết trong học phí,
việc tính đủ học phí là cần thiết, phù hợp với thông lệ quốc tế về giáo dục đại học,
học đại học để có nghề, tạo thu nhập kiếm sống nuôi sống bản thân và gia đình nên
ngƣời học phải đóng đủ học phí.

18. Thứ ba, sử dụng các nguồn tài chính của các trường ĐHCL
Đỗ Thị Thanh Vân (2012) trong nghiên cứu của mình đã đƣa ra những kết
quả đạt đƣợc cũng nhƣ những hạn chế, vƣớng mắc trong quá trình áp dụng cơ chế
tự chủ tài chính tại các trƣờng ĐHCL. Tác giả đề cập đến thực trạng mức thu học
phí và chỉ tiêu tuyển sinh còn giới hạn bởi các quy định của Nhà nƣớc, cơ chế, định
mức chi tiêu còn thiếu thực tiễn, nhiều khoản chi phát sinh thực tế nhƣng không có
cơ chế thu đảm bảo, chƣa có cơ chế chính sách đủ mạnh để các trƣờng chi trả tiền
lƣơng, thƣởng với mức hấp dẫn để thu hút những cán bộ, giảng viên có chất lƣợng
làm việc.
Cùng với những nhận xét trên, nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra những bất
cập, hạn chế trong sử dụng các nguồn tài chính tại các trƣờng ĐHCL. Về thực chất
tự chủ tài chính, các trƣờng chủ yếu đƣợc tự chủ về chi nhƣng cơ bản không đƣợc
tự chủ về thu. Trong sử dụng nguồn tài chính, các trƣờng ĐHCL không đƣợc thực
hiện chi trả lƣơng cho giảng viên với mức cao hơn mà chủ yếu dựa vào thang bảng
lƣơng do Nhà nƣớc quy định, cơ chế tuyển dụng, bồi dƣỡng chuyên môn vẫn còn
nhiều hạn chế. Điều này mâu thuẫn với quan điểm khuyến khích các trƣờng ĐHCL
có nguồn thu cao chuyển sang hoạt động theo cơ chế nhƣ một doanh nghiệp. Với
điều kiện kinh tế thị trƣờng và hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng nhƣ hiện nay, các
doanh nghiệp đang thực hiện trả lƣơng rất linh hoạt, các trƣờng đại học sẽ rất khó
cạnh tranh trong việc thu hút nhân tài, huy động nguồn lực cho phát triển, xây dựng
cơ sở vật chất để nâng cao chất lƣợng đào tạo.
Nhƣ vậy, có thể thấy liên quan đến đề tài luận văn của học viên có rất nhiều
nghiên cƣ́ u. Các nghiên cứu đã đánh giá thực trạng, đƣa ra nhiều hạn chế và đề xuất
nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả áp dụng cơ chế tự chủ tài chính cho các
trƣờng ĐHCL. Tuy nhiên, các giải pháp đƣa ra còn chung chung, chƣa đi vào cụ
thể, nhất là đối với những trƣờng đại học đặc thù hơn. Chƣa có nhiều nghiên cứu
đối với những trƣờng ĐHCL mang tính chất đặc thù hơn nhƣ các trƣờng ĐHCL địa
phƣơng. Đại học Hồng Đức là một trƣờng đại học địa phƣơng trực thuộc UBND
tỉnh Thanh Hóa, cơ chế hoạt động, cấp phát sử dụng vốn NSNN cũng có những đặc

19. thù khác biệt. Mức độ tự chủ về tài chính hiện nay của trƣờng tƣơng đối thấp, mức
thu học phí cũng thuộc diện thấp nhất trong cả nƣớc. Tuy nhiên, tự chủ đại học
trong tƣơng lai gần không phải là một sự lựa chọn mà là một tất yếu đối với tất cả
những trƣờng mong muốn tồn tại, nâng cao chất lƣợng đào tạo. Những trƣờng
ĐHCL đặc thù cần một lộ trình cụ thể hơn để tiến tới tự chủ hoàn toàn về tài chính.
Chính vì vậy, luận văn sẽ nghiên cứu về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài
chính tại trƣờng Đại học Hồng Đức, thông qua phân tích, khảo sát để đánh giá thực
trạng áp dụng, kết quả áp dụng cơ chế tự chủ tài chính và đƣa ra lộ trình tiến tới tự
chủ tài chính ở mức độ cao hơn cho Đại học Hồng Đức trong thời gian tới.
1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các
trƣờng đại học công lập ở Việt Nam
1.2.1. Đặc điểm và vai trò của các trường đại học công lập
1.2.1.1. Đặc điểm của các trường đại học công lập
Giáo dục đại học là hệ thống giáo dục bậc cao tiếp theo bậc trung học phổ
thông trong hệ thống giáo dục quốc dân dành cho học sinh có khả năng và nguyện
vọng học tiếp lên các trình độ cao hơn, đƣợc trang bị học vấn cao hơn và đƣợc cấp
các bằng cấp trong nhiều lĩnh vực ngành nghề từ bậc cao đẳng, đại học và sau đại
học. Theo Luật Giáo dục đại học số 08/2012/QH13 ngày 18/06/2012, cơ sở giáo
dục đại học bao g ồm tổ hợp các trƣờng cao đẳng, trƣờng đại học, viện nghiên cứu
khoa học thành viên thuộc các lĩnh vực chuyên môn khác nhau, tổ chức theo hai
cấp, để đào tạo các trình độ của giáo dục đại học.
Cũng theo Luật Giáo dục đại học số 08/2012/QH13, cơ sở giáo dục đại học
trong hê ̣thống giáo dục quốc dân gồm:
- Trƣờng cao đẳng;
- Trƣờng đại học, học viện ; Đại học vùng, đại học quốc gia (sau đây gọi
chung là đại học);
- Viện NCKH đƣợc phép đào tạo trình độ tiến sĩ.
Các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam đƣợc tổ chức theo các loại hình sau
đây:

20. - Cơ sở giáo dục ĐHCL thuộc sở hữu Nhà nƣớc, do Nhà nƣớc đầu tƣ, xây
dựng cơ sở vật chất;
- Cơ sở giáo dục đại học tƣ thục thuộc sở hữu của tổ chức xã hội, tổ chức xã
hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế tƣ nhân hoặc cá nhân, do tổ chức xã hội, tổ chức
xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế tƣ nhân hoặc cá nhân đầu tƣ, xây dựng cơ sở
vật chất.
Nhƣ vậy, có thể định nghĩa: ĐHCL là trƣờng đại học do chính quyền (trung
ƣơng hoặc địa phƣơng) thành lập, xây dựng và quản lý, đƣợc chính quyền đảm bảo
nguồn chi thƣờng xuyên để hoạt động.
Về đặc điểm, ngoài các đặc điểm chung của hệ thống các trƣờng đại học nhƣ
về sản phẩm đào tạo, cách thức hoạt động và đào tạo, các trƣờng ĐHCL có những
đặc điểm riêng biệt nhƣ:
Về cơ chế quản lý, tổ chức bộ máy hoạt động: các trƣờng ĐHCL do chính
quyền (trung ƣơng hoặc địa phƣơng) thành lập. Do đó chịu sự quản lý, giám sát của
chính quyền về hoạt động, tổ chức bộ máy quản lý theo các văn bản pháp luật của
Nhà nƣớc trung ƣơng và địa phƣơng. Bộ máy tổ chức đƣợc thành lập theo quy định
của pháp luật thƣờng bao gồm Hội đồng trƣờng, Ban giám hiệu, các phòng ban
chức năng, các khoa, viện đào tạo, các trung tâm nghiên cứu ứng dụng, trong đó
Hội đồng trƣờng hoạt động có tính chất khác với hoạt động của Hội đồng quản trị
trong các trƣờng đại học tƣ thục. Các trƣờng ĐHCL cũng chịu sự quản lý về chuyên
môn của Bộ GD&ĐT, cơ quan này sẽ quản lý, giám sát về chƣơng trình đào tạo,
việc mở các ngành đào tạo, chỉ tiêu, phƣơng thức tuyển sinh của mỗi trƣờng.
Về nguồn tài chính để hoạt động: các trƣờng ĐHCL do Nhà nƣớc đầu tƣ, xây
dựng và cấp kinh phí hoạt động. Do đó, các trƣờng này đều hoạt động không vì mục
tiêu lợi nhuận. Nguồn tài chính hoạt động của các trƣờng ĐHCL bao gồm: kinh phí
Nhà nƣớc cấp để đầu tƣ xây dựng cơ sở vật chất, chi phí hoạt động thƣờng xuyên để
thực hiện các nhiệm vụ đƣợc giao về giảng dạy, nghiên cứu khoa học; nguồn thu từ
phí và lệ phí (nhƣ học phí, lệ phí thi, tuyển sinh), các nguồn thu này đƣợc coi là
nguồn thu thuộc NSNN và mức thu học phí bị khống chế theo mức trần Nhà nƣớc

21. quy định và các nguồn thu từ các hoạt động sự nghiệp khác hoặc cung ứng các sản
phẩm dịch vụ khác. Điểm chính ở đây là nguồn kinh phí từ NSNN chiếm tỷ trọng
lớn nhất trong tổng nguồn tài chính của các trƣờng ĐHCL.
Về cơ chế quản lý tài chính: các trƣờng ĐHCL đƣợc áp dụng cơ chế tự chủ
tài chính trong phạm vi nhất định. Một số các khoản chi các trƣờng có thể tự quyết
định nhƣng vẫn phải tuân thủ vào các khoản mục chi đã đƣợc ấn định bởi các cơ
quan giao và phân bổ dự toán. Việc sử dụng nguồn tài chính để đầu tƣ, trích lập các
quỹ, chi trả thu nhập tăng thêm cho cán bộ, viên chức, lao động đƣợc tự quyết định
tùy thuộc vào mức độ tự chủ về tài chính của trƣờng. Tuy nhiên, mức độ tự chủ về
nguồn thu còn khá hạn chế. Các trƣờng chỉ đƣợc thu học phí không vƣợt quá mức
trần của Nhà nƣớc quy định và không đƣợc đặt ra các khoản thu khác không đúng
quy định, bên cạnh đó còn phải tuân thủ nhiều chính sách ƣu đãi của Nhà nƣớc cho
sinh viên nên nguồn thu thƣờng hạn chế.
1.2.1.2. Vai trò của các trường đại học công lập
Các trƣờng ĐHCL đóng vai trò quan trọng đối với quá trình phát triển kinh
tế, xã hội của mỗi quốc gia, thể hiện:
Các trƣờng ĐHCL đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực với số lƣợng lớn,
chất lƣợng cao, là nơi nghiên cứu, chuyển giao các ứng dụng khoa học kỹ thuật cho
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nƣớc: hàng năm hệ thống các
trƣờng ĐHCL cung cấp cho thị trƣờng lao động hàng trăm nghìn nhân lực có trình
độ, chất lƣợng, kỹ năng lao động tốt cho nhiều ngành lao động. Ngoài ra, các
trƣờng ĐHCL là nơi nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao các công nghệ mới, góp
phần tăng năng suất lao động, hiện đại hóa sản xuất, tăng chất lƣợng của quá trình
phát triển.
Các trƣờng ĐHCL thể hiện vai trò điều tiết, định hƣớng của Nhà nƣớc đối
với giáo dục đại học: việc đầu tƣ của Nhà nƣớc để thành lập các trƣờng ĐHCL giúp
điều tiết cơ cấu đào tạo hợp lý, duy trì và phát triển giáo dục đào tạo, tạo ra sự bình
đẳng cho mọi thành viên trong xã trong việc tiếp cận với giáo dục đại học, mang lại
lợi ích cho toàn thể xã hội.

22. 1.2.2. Cơ chế tự chủ tài chính và quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính
tại các trường đại học công lập
Để hiểu rõ về cơ chế tự chủ tài chính, chúng ta cần làm rõ các khái niệm cơ
chế, tự chủ, tài chính, tự chủ tài chính.
Theo Từ điển tiếng Việt do Viện ngôn ngữ học biên soạn, cơ chế là cách thức
mà theo đó một quá trình đƣợc thực hiện. Nhƣ vậy, có thể hiểu cơ chế là cách thức
hoạt động của một sự vật, hiện tƣợng trong quá trình tồn tại và phát triển.
Theo Từ điển tiếng Việt do Viện ngôn ngữ học biên soạn, tự chủ là việc tự
điều hành, quản lý mọi công việc của cá nhân, tổ chức không bị cá nhân, tổ chức
khác chi phối. Áp dụng khái niệm tự chủ vào các trƣờng đại học ta có khái niệm tự
chủ đại học, chính là quyền tự do của các trƣờng đại học trong việc xác định mục
tiêu và các chƣơng trình thực hiện, gắn liền với các vấn đề về học thuật, quản trị
điều hành và các vấn đề tài chính.
Về khái niệm tài chính, tài chính là quá trình phân phối các nguồn lực tài
chính nhằm đáp ứng nhu cầu của các chủ thể kinh tế, hoạt động tài chính luôn gắn
liền với sự vận động độc lập tƣơng đối của các luồng giá trị dƣới hình thái tiền tệ
thông qua việc hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ trong nền kinh tế. Tài chính
trong các trƣờng ĐHCL là sự phản ánh các khoản thu, chi bằng tiền thông qua các
quỹ tiền tệ trong các trƣờng. Về hình thái biểu hiện, nguồn tài chính trong các
trƣờng ĐHCL có thể đƣợc biểu hiện dƣới dạng tiền mặt, cơ sở vật chất, máy móc,
thiết bị(...). Về hình thức, nó biểu hiện quá trình vận động của các nguồn tài chính
thông qua việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ trong trƣờng đại học. Về bản chất,
nó thể hiện các mối qua hệ dƣới hình thái giá trị của trƣờng đại học với các chủ thể
khác nhƣ quan hệ giữa trƣờng ĐHCL với NSNN thông qua việc cấp phát kinh phí,
nộp các khoản thuế, phí, lệ phí; quan hệ giữa trƣờng đại học với ngƣời học thông
qua đóng học phí, các khoản lệ phí, cấp học bổng; quan hệ giữa trƣờng đại học với
các tổ chức chính trị khác, với các doanh nghiệp, với các tổ chức nƣớc ngoài; quan
hệ tài chính trong nội bộ trƣờng đại học giữa các khoa, các phòng ban.

23. Gắn với khái niệm tự chủ ở trên, chúng ta có thể thấy tự chủ tài chính là một
thành tố của tự chủ đại học. Nó chính là việc các trƣờng đƣợc tự quyết định các vấn
đề liên quan đến tài chính nhƣ huy động các nguồn lực, phân bổ nguồn lực tại các
trƣờng ĐHCL.
Từ các khái niệm trên, chúng ta có thể đƣa ra cách hiểu về cơ chế tự chủ tài
chính tại các trƣờng ĐHCL. Cơ chế tự chủ tài chính là hệ thống các văn bản pháp
luật chứa đựng những quy định về quyền tự chủ tài chính của các trƣờng ĐHCL. Nó
là một tập hợp những quy định nhằm chuyển đổi quyền hạn ra quyết định về tài
chính của Nhà nƣớc sang các trƣờng để các trƣờng có thể hoạt động độc lập trong
lĩnh vực tài chính.
Quản lý tài chính trong các trƣờng đại học là việc sử dụng các công cụ quản
lý nhằm tác động vào các nguồn tài chính, các quan hệ tài chính để đạt đƣợc những
mục tiêu đề ra. Đó chính là quá trình lập kế hoạch quản lý, huy động và sử dụng các
nguồn tài chính, là quá trình quản lý thu, chi các quỹ tài chính, các chƣơng trình đào
tạo, các dự án đào tạo, quản lý thực hiện dự toán nhằm đảm bảo nguồn kinh phí cho
trƣờng, nâng cao hiệu quả hoạt động của trƣờng ĐHCL. Khác với mục tiêu hoạt
động của doanh nghiệp là lợi nhuận, trƣờng ĐHCL hoạt động không vì mục tiêu lợi
nhuận nên cơ chế quản lý tài chính ở các trƣờng ĐHCL cũng có những điểm khác
biệt.
Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng ĐHCL là việc
quản lý tài chính áp dụng các cơ chế tự chủ trong các quyết định tài chính liên quan
đến trƣờng ĐHCL. Các công cụ quản lý tài chính tại các trƣờng ĐHCL bao gồm: hệ
thống chính sách pháp luật của nhà nƣớc; quy chế chi tiêu nội bộ; công tác kế hoạch
của các trƣờng; công cụ hạch toán, kế toán, kiểm toán; hệ thống thanh tra, kiểm tra.
Nội dung quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính tại các trƣờng ĐHCL bao
gồm: quản lý các nguồn lực tài chính, quản lý sử dụng các nguồn tài chính, quản lý
trích lập và sử dụng các quỹ, quản lý quá trình lập, chấp hành, quyết toán ngân sách
của mỗi trƣờng.

24. TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Chính phủ, 2002. Nghị định số 10/2002/NĐ-CP về chế độ tài chính áp
dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu.
2. Chính phủ, 2006. Nghị định số 43/2006/NĐ-CP quy định quyền tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị
sự nghiệp công lập.
3. Chính phủ, 2015. Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 quy định
cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
4. Chính phủ, 2015. Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 24/10/2015 về thí điểm
đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập giai đoạn
2014 – 2017.
5. Đại học Hồng Đức, 2013, 2014, 2015. Báo cáo tài chính, Báo cáo 3 công
khai.
6. Đại học Hồng Đức, 2013, 2014, 2015. Quyết định công khai dự toán,
công khai quyết toán.
7. Đại học Hồng Đức, 2013. Quy chế chi tiêu nội bộ.
8. Hoàng Thị Xuân Hoa, 2012. Tự chủ đại học – xu thế của phát triển. Bản
tin Đại học Quốc gia Hà Nội, số 253, tháng 3/2012.
9. Lê Thị Thanh Hà, 2016. Tự chủ tài chính trong các trường đại học, cao
đẳng công lập: nghiên cứu tại trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội. Luận văn Thạc sĩ,
Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.
10. Nguyễn Minh Thuyết, 2014. Tự chủ đại học: Thực trạng và giải pháp cho
đại học Việt Nam. Hội thảo Cải cách giáo dục đại học VED 2014.
11. Nguyễn Trƣờng Giang, 2012. Đổi mới cơ chế tài chính gắn với nâng cao
chất lƣợng đào tạo đại học. Kỷ yếu hội thảo Đổi mới cơ chế tài chính đối với giáo
dục đại học. Ủy Ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, Bộ Tài chính và UNDP
đồng tổ chức tại Hà Nội tháng 11/2012.

25. 12. Phạm Thị Hoa Hạnh, 2012. Tự chủ tài chính trong các trường đại học
công lập: trường hợp Đại học Đà Lạt. Luận văn Thạc sĩ, Trƣờng Đại học Kinh tế -
Đại học Quốc gia Hà Nội.
13. Phạm Thị Vân Anh, 2016. Để phát huy cơ chế tự chủ tài chính tại các
trƣờng đại học công lập. Tạp chí Tài chính, kỳ 1 tháng 3/2016.
14. Phùng Xuân Nhạ và các cộng sự, 2012. Đổi mới cơ chế tài chính hƣớng
tới nền giáo dục đại học tiên tiến, tự chủ. Kỷ yếu hội thảo Đổi mới cơ chế tài chính
đối với giáo dục đại học. Ủy Ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội, Bộ Tài
chính và UNDP đồng tổ chức tại Hà Nội tháng 11/2012.
15. Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa 11, 2005. Luật
Giáo dục số 38/2005/QH11.
16. Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa 12, 2009. Luật
Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục số 44/2009/QH12.
17. Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa 13, 2012. Luật
Giáo dục đại học số 08/2012/QH13.
18. Trần Quang Hùng, 2016. Chính sách học phí đại học của Việt Nam. Luận
án Tiến sĩ, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tài liệu tiếng Anh
19. Hauptman, 2006. “Higher Education Finance: Trends and Issues”
International Handbook of Higher Education. Springer. PP.83-106.
20. Hauptman, 2007. Four models of growth International Higher
Education. Springer.