1. บาลีเ สริม ๑๐
หลัก การแต่ง บาลี
บรรยายโดย
พระมหาธานิน ทร์ อาทิต วโร
น.ธ.เอก, ป.ธ.๘, พธ.บ.
(อัง กฤษ), พธ.ม. (บาลี) ,
พธ.ด. (พระพุท ธศาสนา)

2. หลัก การเรีย งบทกิร ิย า
• กิริยามี ๒ ประเภท คือ
• ๑. กิริยาในระหว่าง (อนุกิริยา) เป็น
กิริยาย่อยทีแทรกอยู่ในระหว่าง
่
ประโยค และในประโยคหนึงๆ อาจ ่
จะมีกิริยาในระหว่างหลายตัว ส่วน
มากประกอบด้วย ต อนฺต มาน
และ ตูน ตฺว า ตฺว าน (ตูน าทิ)

3. • ๒. กิร ิย าคุม พากย์ (มุข ยกิร ิย า)
เป็น กิร ิย าหลัก ปิด ท้า ยประโย
คนั้น ๆ ในประโยคหนึ่ง ๆ จะมี
กิร ิย าชนิด นี้ต ว เดีย ว แม้ใ นบาง
ั
ประโยคจะมีห ลายตัว แต่ก ็ม ีใ ห้
เห็น ไม่ม ากนัก กิร ิย าคุม พากย์
ส่ว นมากจะประกอบด้ว ยวิภ ัต ติ
อาขยาต และปัจ จัย กิร ิย ากิต ก์

4. ๑) หลัก การเรีย งกิร ิย าใน
ระหว่า ง (อนุก ิร ิย า)
• (๑) เรีย งโดยยึด บทประธานใน
ประโยคเป็น เกณฑ์ ดัง นี้
• ก. เรีย งไว้ห ลัง บทประธาน เป็น
ลำา ดับ เรื่อ ยไป เช่น
• - กุม าโร ภควโต สนฺต ิก ำ คนฺต ฺว า วนฺ
ทิต ฺว า ปิต ุส ิเ นหำ ปฏิล ภิต ฺว า ฯเปฯ
• พระกุม ารไปสำา นัก ของพระผูม ีพ ระ ้
ภาคเจ้า แล้ว แล ถวายบัง คมกลับ ได้

5. • ข. เรีย งไว้ห น้า ประธาน ส่ว นมาก
จะเป็น บทที่ป ระกอบด้ว ย “ตฺว า ”
ปัจ จัย แปลว่า “เพราะ, เว้น , ครั้น
แล้ว ” เช่น สุต ฺว า ทิส ว า ฐเปตฺว า
ฺ
กตฺว า นิส ส าย เป็น ต้น เช่น
ฺ
• - อิท ำ กิร ฐานำ ทิส ว า ตถาคโต เทว
ฺ
ทตฺต ำ ปพฺพ าเชสิ ฯ
• ได้ย ิน ว่า เพราะทอดพระเนตรเห็น

6. • - อาจริย ำ เม นิส ฺส าย ชีว ิต ำ ลทฺธ ำ
ฯ
• เราได้ช ว ิต เพราะอาศัย
ี
อาจารย์ ฯ

7. • (๒) เรีย งโดยยึด กิร ิย าคุม พากย์
(มุข ยกิร ิย า) เป็น เกณฑ์ ดัง นี้
• ก. เรีย งไว้ห ลัง กิร ิย าคุม พากย์
ในกรณีท ก ิร ิย าในระหว่า งทำา
ี่
หน้า ที่พ ร้อ มกับ กิร ิย าคุม พากย์
หรือ เป็น สมานกาลกิร ิย า แต่
เป็น กิร ิย าที่ร องลงไปจากกิร ิย า

8. • - ตสฺม ึ สมเย สตฺถ า ฯเปฯ วิห รติ
สคฺค มคฺเ ค จ โมกฺข มคฺเ ค จ ปติ
ฏฺฐ าปยมาโน ฯ
• ในสมัย นั้น พระศาสดา ทรง
ประทับ อยู่ ฯลฯ ทรงสั่ง สอน
มหาชนให้ต ั้ง อยู่ใ นทางสวรรค์
และในทางนิพ พาน ฯ

9. • - คจฺฉ ตาสำ ทตฺว า ฯ
• เจ้า จงไปให้แก่พ วกนาง ฯ
• ข. เรีย งไว้ห น้า บทกิร ิย าคุม
พากย์ใ ช้แ ทนปุร ิส สัพ พนาม
เวลาแปลต้อ งโยคบทประธาน
ขึ้น มา และมัก จะมี นาม ศัพ ท์
กำา กับ ไว้ด ้ว ยเสมอ เช่น

10. • - เทวทตฺโ ต กุห ึ นิส ิน ฺโ น วา ฐิ
โต วาติ ปุจ ฺฉ นฺโ ต นาม นตฺถ ิ ฯ
• ชือ ว่า ผู้ถ ามว่า พระเทวทัต เถระ
่
นั่ง หรือ ยืน ที่ไ หน ดัง นี้ ย่อ มไม่ม ี
ฯ
• - อหนฺต ิ วา อหนฺต ิ วา วทนฺโ ต
นาม นาโหสิ ฯ
• ชือ ว่า ผู้ก ล่า วว่า เรา หรือ ว่า เรา
่