book

1. 1
Προσετώς
Εμείς
Μεγαλώνοσμε
Ανηώνηρ Σηεπγίος
Σειεπηαία κέξα ησλ δηαθνπώλ. Καινθαίξη 2014. Κάζε ρξόλν ηέηνηα κέξα εύρνκαη
λα ζηακαηνύζε ε Γε ηα ηζαιίκηα θαη ηα γπξίζκαηα γύξσ από ηνλ άμνλά ηεο θαη λα κε
λύρησλε πνηέ. Γπζηπρώο πνηέ ε επρή κνπ απηή δελ πξαγκαηνπνηήζεθε, ρσξίο απηό λα
ζεκαίλεη όηη πξαγκαηνπνηνύληαη θαη νη ππόινηπέο κνπ. Σε ζιίςε ηεο επηζηξνθήο κνπ
ηε ζήθσλε ν νδηθόο άμνλαο 111 πνπ δηαζρίδεη εζσηεξηθά ηελ Πεινπόλλεζν θαη ηεο
έδηλε ιίγν ρξώκα ε πξάζηλε νκνξθηά ηξηγύξσ. Ξαθληθά, ην βνπθνιηθό ηνπίν αιιάδεη
ρξώκα.
Σν πξάζηλν ρξώκα αξρίδεη λα θνθθηλίδεη, ην γαιάδην ηνπ νπξαλνύ λα γίλεηαη
γθξίδν θαη ην νμπγόλν λα ζπζηάδεηαη ρσξίο αγώλα ζηηο θιόγεο ησλ δέληξσλ. Ζ
ηαξαρή θαη ν παληθόο παίξλνπλ αιαδνληθά ηε ζέζε ηεο ζιίςεο ζηελ παιέηα ησλ
ζπλαηζζεκάησλ κνπ. Γπν ειηθησκέλεο γπλαίθεο κε θαηεπζύλνπλ ζε έλαλ παξάδξνκν
γηα λα απνθύγσ ηε θσηηά. Σηο εκπηζηεύνκαη θαη δελ ξσηώ ηνπο ππξνζβέζηεο.
Βηαζηηθέο εξσηήζεηο, βηαζηηθέο απαληήζεηο, βηαζηηθέο απνθάζεηο. Ο παληθόο
γελλνβνιάεη ζε δεπηεξόιεπηα πνιιά παηδηά, άζρεκα θαη θαθόηξνπα. Σα ιίγα ιεπηά
κνύ θαίλνληαη αηώλεο. Ο δξόκνο αγξνηηθόο. ΢ηελόο, ρσξίο επηζηξνθή. Οη θιόγεο
πιεζηάδνπλ από ηα δεμηά. Σα ρόξηα ζηε κέζε ηνπ δξόκνπ αγξηεκέλα ρηππνύλ
αλειέεηα ην ζαζί ηνπ απηνθηλήηνπ ηζηξίδνληαο. Νεξνθαγώκαηα ζην δξόκν πνπ ηα
ζνιά λεξά ηνπο θξύβνπλ επηκειώο ην βάζνο ηνπο. Γηζηάδσ. Κάλσ πίζσ. Έλα κηθξό
μέθσην θαη κηα αλαζηξνθή κε ρίιηεο θηλήζεηο ηνπ ηηκνληνύ είλαη ηα ηειεπηαία
πξάγκαηα πνπ ζπκάκαη. Ξαθληθά είκαη ζηα Καιάβξπηα.
Από εθεί θαη πέξα νη ζπλερείο ζηξνθέο ηνπ δξόκνπ κέρξη ηελ Πάηξα θαηαθέξλνπλ
λα αληηζηξέςνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά κνπ. Ζ εξεκία ηεο θύζεο θαζξεθηίδεηαη εδνληθά
ζηελ ςπρή κνπ. Απνιακβάλσ από ςειά ηε δεύμε ηνπ Ρίνπ-Αληίξξηνπ. Σώξα πηα δελ
αθνύσ θάησ από ην απηνθίλεην θξαπγέο ζθνησκέλσλ ρνξηαξηώλ αιιά ηνλ άλεκν ζηα
θαιώδηα ησλ ππιώλσλ ηεο γέθπξαο. Σν θηλεηό κνπ ρηππάεη αιιά εγώ αδηαθνξώ. Θα
ην ζεθώζσ ζε ιίγν. Σν ηειέθσλν ζηακαηάεη. ΢ε ιίγν αθνύγεηαη ήρνο κελύκαηνο.
Κάπνηνο επηκέλεη. Πιεξώλσ αδξά, πάλσ από ηέζζεξα επξώ ην ρηιηόκεηξν, ηηο
εληππσζηαθέο πξνδηαγξαθέο ηεο θαισδησηήο γέθπξαο θαη ζηακαηάσ ιίγν παξαπέξα.
Έλαο θίινο κνπ θαη ζπλάδειθνο κε εηδνπνηεί όηη –ππεξεζηαθά ηνπιάρηζηνλ
«βειηηώζεθα».
Τπεξεηώ εδώ θαη δώδεθα ρξόληα ζε έλα ζρνιείν κε κεηνλνηηθνύο καζεηέο.
Γπκλάζην ΢κίλζεο. Γεθαηέζζεξα ρηιηόκεηξα από ηελ Ξάλζε. Σν ρσξηό ην είδα γηα
πξώηε θνξά ην 2001. Σελ πόιε ηεο Ξάλζεο ηελ είδα ζηα δώδεθά κνπ, όηαλ εξρόκνπλ
δηαθνπέο από ηηο ΢έξξεο ζηνπο Σνμόηεο, ζην ζπίηη ηεο μαδέξθεο κνπ ηεο Νίθεο. Πόζν
κεγάιν κνπ θαηλόηαλ ην παδάξη ηεο Ξάλζεο ηόηε! Απηό ζπκάκαη. Καη ηα πεύθα πνπ
κνπ πξνθαινύζαλ αιιεξγία. Χο δηα καγείαο, δελ κνπ θαίλνληαλ παξάμελεο νη
καληήιεο θαη ηα ξνύρα ησλ γπλαηθώλ. Θεο νη κλήκεο από ηε γηαγηά κνπ ηελ
Κππαξηζζώ, πνπ θάπσο έηζη ηε ζπκάκαη, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟70, ζαλ κηα
βηαζηηθή ζθηά λα πεξλά κπξνζηά από ην κνλό ηδάκη ηνπ γαιάδηνπ μύιηλνπ
παξάζπξνπ, ζεο ε αδηαθνξία ηεο εθεβείαο; Πάλησο, ηίπνηε δελ κε μέληδε ζ‟ απηόλ ηνλ
ηόπν.
Σε ΢κίλζε ηελ είδα γηα πξώηε θνξά ην 2001, όηαλ ε Βάζσ, ε αδεξθή κνπ,
δηνξίζηεθε ζηε Γιαύθε, έλα ρσξηό πην πάλσ από ηε ΢κίλζε. Αξρέο ΢επηεκβξίνπ. Ζ

2. 2
Βάζσ έγθπνο ζηελ Ζιηάλα καο. Παξνπζηάζηεθε θαη ζα έπαηξλε άδεηα. Γελ ζα
ππεξεηνύζε. Καηεβαίλνπκε ζην θέληξν ηεο Γιαύθεο θαη πξηλ κπνύκε ζην Γπκλάζην
δηαβάδνπκε ηα θιαζηθά άζπξα ραξηηά κε ηα νλόκαηα ησλ κεηεμεηαζηέσλ. Μέλνπκε
κε αλνηρηό ην ζηόκα. Καλέλα ρξηζηηαληθό όλνκα. Γελ είρακε πνηέ θαληαζηεί όηη ζα
ππήξραλ ζρνιεία κόλν κε κνπζνπικάλνπο καζεηέο. Οη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο
ηειείσζαλ γξήγνξα. Σν θιίκα ζην ζρνιείν ήηαλ ήξεκν, αλ θαη είρε απνρσξήζεη
μαθληθά ν δηεπζπληήο ηνπ Γπκλαζίνπ ηεο Γιαύθεο ιόγσ πξνβιεκάησλ πγείαο.
Γηεπζύληξηα αλέιαβε εθ ησλ πξαγκάησλ ε Εήλα. Σν όλνκα απηό ζα καο ρξεηαζηεί
ζηε ζπλέρεηα. Φύγακε από ηε Γιαύθε, μαλαπεξάζακε από ηε ΢κίλζε θαη θηάζακε
πάιη ζηελ Ξάλζε.
Σειηθά πνηέ κε ιεο πνηέ. Σελ επόκελε ρξνληά δηνξίζηεθα θαη εγώ ζηελ Ξάλζε.
Πξώηε επηινγή. Γελ μέξσ γηαηί ηελ επέιεμα πξώηε. Πεξλνύλ πνιιά από ην κπαιό
κνπ, ζα ηα επεμεξγαζηώ όκσο ζηα βαζηά κνπ γεξάκαηα. Από ην 2002, ινηπόλ,
ππεξεηώ ζην Γπκλάζην ηεο ΢κίλζεο. Οη καζεηέο κνπζνπικάλνη ζην ζξήζθεπκα.
Μηινύλ πνκάθηθα, πνιινί θαη ηνύξθηθα θαιά. Διιεληθά, εμαξηάηαη. Από ηη; Από ηνλ
δάζθαιν ηνπ Γεκνηηθνύ, από ην ρσξηό ή ηνλ καραιά, από ηε δηάζεζε ησλ γνληώλ,
από ηηο επηινγέο ηνπ ξαδηνηειενπηηθνύ ζήκαηνο θαη πάλσ από όια από ην πείζκα
ησλ καζεηώλ. Μαζεηέο σξαίνη, κε ιεπηά εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη αλνηρηά
ζπλήζσο ρξώκαηα. Μαζεηέο πνπ σξηκάδνπλ πνιύ πην γξήγνξα από ηα ζπλνκήιηθά
ηνπο παηδηά. Αγόξηα πνπ θαβαινύλ ηα κνπιάξηα ζηα δάζε θαη θόβνπλ μύια ή
ζθαιίδνπλ ηα θαπλά. Κνξίηζηα πνπ θνξησκέλα κε ηηο ελνρέο ηνπ θύινπ ηνπο
παίδνπλ αιεζηλά «ζπηηάθηα» από κηθξέο θαη ππνκνλεηηθά παζηαιηάδνπλ θύιια
θαπλνύ.
Γώδεθα ρξόληα εθεί, βειηηώζεθα. Χο εθπαηδεπηηθόο, σο άλζξσπνο, σο ππάιιεινο.
Θέιεζα όκσο θαη κηα γξαθεηνθξαηηθή «βειηίσζε». Έηζη νλνκάδεηαη ε εθνύζηα
κεηαθίλεζε ελόο εθπαηδεπηηθνύ ζε έλα άιιν ζρνιείν. Αλεμάξηεηα από ην αλ ην
ζρνιείν είλαη θαιύηεξν ή όρη, αλεμάξηεηα από ην αλ εζύ ζα βειηησζείο εθεί ή όρη.
Πάληα αληηπαζνύζα ηελ νξνινγία ηεο δηνίθεζεο ηεο εθπαίδεπζεο. Ξεθίλεζα ηελ
θαξηέξα κνπ σο πξνζσξηλά ηνπνζεηεκέλνο ζην Γπκλάζην ΢κίλζεο, αξγόηεξα έγηλα
ιεηηνπξγηθά ππεξάξηζκνο, κεηά νξγαληθά ηνπνζεηεκέλνο απηό ην «νξγαληθά» λα πσ
ηελ αιήζεηα ην έλησζα θαη ηώξα θεύγσ «κε βειηίσζε» ζε έλα Λύθεην ζηελ πόιε ηεο
Ξάλζεο. Παξεκπηπηόλησο, ζηα αξραία ειιεληθά ην επίζεην «αγαζόο» έρεη ηέζζεξηο
ηύπνπο παξαζεηηθώλ. Σν «βειηίσλ» ρξεζηκνπνηείηαη γηα εζηθή ππεξνρή. Απηή ηε
«βειηίσζε» ηελ έλησζα ζην Γπκλάζην ηεο ΢κίλζεο, θόληξα ζηε γξαθεηνθξαηία. Γηαηί
όκσο ηώξα θεύγσ κε ηε ζέιεζή κνπ από εθεί;
΋ηαλ θιείλεη έλαο θύθινο ζηε δσή ζνπ –θαη κάιηζηα κεγάινο– ζθέθηεζαη πνηα
ήηαλ εθείλε ε δύλακε πνπ ζε παξέζπξε λα αλνίγεηο όιν θαη πην πνιύ ηα ζθέιε ηνπ
δηαβήηε θαη λα παηάο κε δύλακε ηελ αηρκή ηνπ θάλνληαο ηνλ θύθιν κεγάιν θαη
έληνλν. Υσξίο πνιύ ζθέςε, ηε δύλακε απηή κνπ ηελ έδσζε ε ζπκκεηνρή κνπ ζην
ΠΔΜ. ΋ηαλ ήξζα σο εθπαηδεπηηθόο ζηελ Ξάλζε, δελ ήμεξα ηίπνηε γηα ηε κεηνλόηεηα.
Θπκάκαη ηελ εηθόλα κνπ κηα ρξνληά πξηλ: κε ηελ αδεξθή κνπ λα θνηηάκε απνξεκέλνη
ηα νλόκαηα ησλ κεηεμεηαζηέσλ ζηα άζπξα ηνηρνθνιιεκέλα ραξηηά ζην Γπκλάζην ηεο
Γιαύθεο. Καη ηώξα πνπ ήξζα ζηελ Ξάλζε, ηη ζα γίλεη; Οη θηιόηηκεο πξνζπάζεηεο ηνπ
πξνγξάκκαηνο θαη ε πξόζπκε δηάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ άξρηζαλ λα θέξλνπλ ηα
πξώηα απνηειέζκαηα. Πξέπεη λα ιάβεη θαλείο ππόςε ηνπ ηηο δπζθνιίεο πνπ έπξεπε
λα αληηκεησπηζηνύλ από ην Πξόγξακκα. Πξηλ από κηα δεθαεηία, ν λνκόο ηεο Ξάλζεο
ήηαλ έλαο λνκόο όπνπ δηνξίδνληαλ αξρηθά πάξα πνιινί θηιόινγνη. Έκελαλ γηα κηα
ρξνληά θαη ηελ επόκελε έπαηξλαλ κεηάζεζε. Σν Πξόγξακκα έπξεπε ηαπηόρξνλα
άιινπο λα ηνπο πείζεη λα δνπιέςνπλ, έζησ θαη γηα κηα ρξνληά, κε δηαθνξεηηθό ηξόπν
από απηόλ πνπ γλώξηδαλ θαη άιινπο λα ηνπο πείζεη όηη αμίδεη λα δνπιέςνπλ θαη

3. 3
πεξηζζόηεξν από κηα ρξνληά κε παηδηά ηεο κεηνλόηεηαο, μερλώληαο επηηέινπο έλνρεο
παιηέο εθπαηδεπηηθέο πνιηηηθέο.
Άιισζηε ην ζύγρξνλν ζρνιείν δηαθέξεη πνιύ από ην ζρνιείν ησλ παηδηθώλ καο
ρξόλσλ. Ζ πνιππνιηηηζκηθόηεηα είλαη πιένλ πξαγκαηηθόηεηα θαη νη κνλνδξνκήζεηο
ζην εθπαηδεπηηθό έξγν είλαη ππό θαηάξγεζε. Σν πξόγξακκα, παξάιιεια, αγσληδόηαλ
λα βγεη αιώβεην από ηνπο πνιηηηθνύο θιπδσληζκνύο. Άιινηε αλαζηειιόηαλ άιινηε
επαλαπξνθεξπζζόηαλ –πάιη απηή ε γξαθεηνθξαηηθή νξνινγία πνπ αληηπαζώ– αιιά
ηειηθά αλαζηαηλόηαλ θάζε θνξά. ΢ρεδόλ κηα δεθαεηία παξαθνινπζνύζα ηηο εμειίμεηο
θαη ζπκκεηείρα ζηελ εθαξκνγή ηνπ ΠΔΜ ζηελ Δληζρπηηθή Γηδαζθαιία ηνπ
καζήκαηνο ηεο λενειιεληθήο γιώζζαο θαη ηεο ινγνηερλίαο. Έσο ην 2011, ιίγν πξηλ
ηα Υξηζηνύγελλα –ην ζπκάκαη θαιά όηαλ ρηύπεζε ην ηειέθσλν.
Πνηέ δελ κνπ άξεζαλ νη αιιαγέο. Γελ μέξσ αλ απηό νθείιεηαη ζηελ εγγελή
αλαζθάιεηά κνπ ή αλ είλαη «θαξκηθό» ή νηηδήπνηε άιιν. Πάλησο δελ κνπ αξέζνπλ.
΢πλήζσο ε αξρηθή απάληεζή κνπ ζε κηα αιιαγή είλαη αξλεηηθή. ΢ην ηέινο όκσο θαη
αιιαγέο θάλσ θαη ζεηηθόο γίλνκαη. Ζ εμήγεζε όισλ ησλ πξνεγνύκελσλ, βέβαηα,
εληάζζεηαη ζην πιαίζην άιισλ επηζηεκώλ. Σν ζρνιηθό έηνο 2011-2012 επηζηξέθσ
ζην Γπκλάζην ηεο ΢κίλζεο. Δίρα δεηήζεη απόζπαζε γηα κηα ρξνληά ζε έλα ζρνιείν ηεο
πόιεο ηεο Ξάλζεο κε κεηθηό καζεηηθό δπλακηθό αλ θαη δελ κνπ αξέζνπλ νη αιιαγέο.
Σν ρξηζηνπγελληάηηθν δέληξν ζην ζπίηη είλαη ζηνιηζκέλν θαη έλα ζαββαηηάηηθν
πξσηλό, γύξσ ζηηο δέθα ην πξσί, ρηππάεη ην ηειέθσλν. ΢εθώλσ ην ηειέθσλν από ην
γξαθείν. ΢ηε γξακκή ε επγεληθή θσλή ηεο θπξίαο Διέλεο Υνληνιίδνπ.
Ζ θσλή ηππηθή. Με ξσηά αλ ζα ελδηαθεξόκνπλ λα ζπκκεηάζρσ ζε έλα πηινηηθό
πξόγξακκα εθαξκνγήο ζην κάζεκα ηεο Λνγνηερλίαο, πξόγξακκα πνπ ζα
αληηθαηαζηήζεη ηελ ηππηθή, βάζεη ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο, δηδαζθαιία ηεο
ινγνηερλίαο εληόο ηνπ Χξνινγίνπ Πξνγξάκκαηνο, ζην πιαίζην ηνπ ΠΔΜ.
Βαξύγδνππα κνπ θαίλνληαλ απηά πνπ κνπ έιεγε, ζρεδόλ αθαηαιαβίζηηθα. Άιισζηε
δελ άθνπγα ηη κνπ έιεγε, επεηδή κηα θσλή κνύ έιεγε κέζα κνπ λα αξλεζώ, γηαηί είλαη
πνιύπινθν θαη απαηηεηηθό. Αξλήζεθα. Με επραξίζηεζε θαη θιείζακε ην ηειέθσλν.
Πεγαίλσ από ην γξαθείν ζην ζαιόλη. Ζ γπλαίθα κνπ, ε ΢νθία, κε βιέπεη
πξνβιεκαηηζκέλν. Σεο ιέσ ηη ζπλέβε. Φύρξαηκα κνπ εθζέηεη ηη ζα κπνξνύζα λα
θεξδίζσ από ηελ εκπινθή κνπ ζ‟ απηήλ ηελ πξσηόηππε πξνζπάζεηα. Ζ θσλή ηεο
ζηαζεξή θαη δεζηή θάιπςε ηελ πξνεγνύκελε θσλή πνπ άθνπγα κέζα κνπ. Αξρηθά
δηζηάδσ λα πάξσ ηειέθσλν. Αλ θαη ληξεπόκνπλ, βξίζθσ ην ζάξξνο θαη κηζή ώξα
κεηά ην ηειεθώλεκα ηεο Διέλεο ηεο ηειεθσλώ εγώ. Με ην πξόζσπν θόθθηλν,
δηζηαθηηθά ηεο ιέσ όηη ηειηθά ζα ήζεια λα ζπκκεηάζρσ ζην πξόγξακκα απηό. Δθείλε
δελ κνπ είπε ηίπνηε ζίγνπξν. Θα εξσηεζνύλ θαη άιινη θαη ζα γίλεη ε ηειηθή επηινγή.
΢ρεδόλ κέζα κνπ ην απέθιεηζα. Σδάκπα ε ληξνπή. Σελ Διέλε πάληνηε ήζεια λα ηε
ξσηήζσ πνηα γλώκε ζρεκάηηζε γηα κέλα εθείλε ηε ζηηγκή, αιιά ζπλερώο ην
αλαβάιισ θαη, όπσο ιέεη ε Εήλα, «ν δξόκνο ηνπ αύξην νδεγεί ζην πνηέ».
Οη δηαθνπέο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ άξρηδαλ θαη ζην δξόκν γηα ηηο ΢έξξεο παξθάξσ
ζε έλα θαηάζηεκα θσηηζηηθώλ. Δθεί ρηππάεη ην θηλεηό κνπ ηειέθσλν. ΢ηε γξακκή ν
θύξηνο Υξήζηνο Γαληήι. Μνπ αλαθνηλώλεη όηη ηειηθά ζα ζπκκεηέρσ ζην πηινηηθό
πξόγξακκα θαη όηη απηόο ζα είλαη ν επόπηεο κνπ. Καλνλίδνπκε ζπλάληεζε ζηελ
Ξάλζε κεηά ηηο δηαθνπέο. Ο ηξίηνο Καππαδόθεο, ε θπξία Βελεηία Απνζηνιίδνπ,
εκθαλίζηεθε ζηηο πξώηεο καο ζπλαληήζεηο. Με εληππσζίαζε ε νξγαλσκέλε ζθέςε
ηεο θαη ην πόζα ινγνηερληθά βηβιία αλαθάιππηα όηη έρεη δηαβάζεη.
Πνηνη ζπλαληηόκαζηαλ γηα ηξία ζπλαπηά έηε (2012-2014); Γεκηνπξγήζεθε κηα
νκάδα θηινιόγσλ ζηελ Ξάλζε θαη κηα ζηελ Κνκνηελή. Οη ζπλαληήζεηο καο
ππέζηεζαλ όιεο ηηο αλακελόκελεο αιιαγέο πνπ πθίζηαληαη νη δσληαλνί νξγαληζκνί.
Άιιαμαλ ηα πξόζσπα ησλ εθπαηδεπηηθώλ. Κάπνηνη άιινη θαη εγώ παξακείλακε

4. 4
ζηαζεξνί. Άιιαμε, αθόκε, ν ηξόπνο ζπλάληεζεο ησλ νκάδσλ. Αξρηθά νη ζπλαληήζεηο
γίλνληαλ μερσξηζηά αλά πόιε θαη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξόλνπ ζπλαληηόκαζηαλ θάζε
κήλα όινη ζηελ ίδηα πόιε ελαιιάμ. Σελ πξώηε ρξνληά δηζηαθηηθά ιέγακε ηη θάλακε
ζηε ηάμε, ηε δεύηεξε ρξνληά νκνινγνύζακε ηα πξνβιήκαηά καο θαη ηα
κνηξαδόκαζηαλ θαη ηελ ηξίηε ρξνληά κεηά από θάζε ζπλάληεζε πεγαίλακε θαη γηα
θαγεηό ή θαιύηεξα κεδέ –πάληα κνπ θαίλνληαλ ιίγα απηά πνπ
παξαγγέιλακεαληαιιάζζνληαο απόςεηο, όλεηξα θαη πεηξάγκαηα. ΋ια ηα πξάγκαηα
πνπ έρνπλ ηαρύηεηα θζείξνληαη. Δίλαη λόκνο ηεο θύζεο. ΢ηε δηθή καο πεξίπησζε νη
ρακειέο ηαρύηεηεο απέηξεςαλ ηε θζνξά θαη ελίζρπζαλ ηελ εμέιημε.
Καη ν ξόινο ησλ ζπληνληζηώλ κε ηνλ θαηξό θαηλόηαλ λα αιιάδεη, αιιά λνκίδσ πώο
βαζηθά έκελε θαη ν ίδηνο. Ο Υξήζηνο πάληα επηβξάβεπε ηα ζεηηθά, αιιά κε
αξηζηνθξαηηθή επγέλεηα πξνζπαζνύζε λα δηνξζώζεη ηηο θαθνηνπηέο καο. Πάληα
δηαβαζκέλνο κε ην γιπθό ηνπ ρακόγειν κπνξνύζε λα ζε θνιιήζεη ζηνλ ηνίρν. Ζ
΢νθία, ε γπλαίθα κνπ, είλαη απηή πνπ κε έπεηζε λα μεθηλήζσ ην πξόγξακκα∙ν
Υξήζηνο, όκσο, ήηαλ απηόο πνπ κε έπεηζε λα μεπεξάζσ όια ηα εκπόδηα πνπ
ζπλάληεζα ηηο επόκελεο ρξνληέο θαη λα ζπλερίζσ γηα άιια δπν ρξόληα. Έρεη ηελ
ηθαλόηεηα, ρσξίο λα αηζζάλεζαη όηη ζε πηέδεη, λα θαηαθέξλεη απηό πνπ ζέιεη. Μνπ
έδηλε ηξνκεξή ειεπζεξία θηλήζεσλ, επηινγώλ θαη απνθάζεσλ. Άθελε ηε ζθέςε κνπ
λα θαιπάζεη θαη λα ηνικήζεη πξάγκαηα ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο. Σειηθά λνκίδσ
πώο θηάλνληαο ζηα άθξα βξήθα ηηο επηζπκεηέο ηζνξξνπίεο κνπ.
΋ηαλ πάιη κηινύζε ε Διέλε, έπξεπε λα είκαη εθνδηαζκέλνο κε πξόρεηξα ραξηάθηα.
Σα είρα πάληνηε καδί κνπ θαη ζεκείσλα πάλσ ηνύο παηδαγσγηθνύο όξνπο πνπ
ρξεζηκνπνηνύζε. ΢ην γξαθείν κνπ δίπια βιέπσ αθόκε ραξηάθηα: „acting out‟, „token
economy‟, „piece meals‟. Ήηαλ εθλεπξηζηηθή ε επρέξεηα ηεο κε ηελ ηερλνινγία.
΢πρλά κε απνθαινύζε «θνιεγηόπαηδν» θαη άιιεο θνξέο –ραξηηνινγώληαο κνπ
ράξηδε παλεπηζηεκηαθέο έδξεο ζε αγγιηθά παλεπηζηεκηαθά ηδξύκαηα. Κη απηό, γηαηί
ηνικνύζα λα δώζσ ζηνπο καζεηέο θάηη παξαπάλσ από απηό πνπ θαηαιάβαηλα όηη
κπνξνύζαλ. Σηο πεξηζζόηεξεο θνξέο απνηύραηλα, αιιά ηνπο έδηλα κηα επθαηξία λα
μεπεξάζνπλ ηνλ εαπηό ηνπο θαη έδηλα θαη κηα επθαηξία ζε κέλα λα δσ αλ βξίζθνκαη
ζε θαιό δξόκν. Δίκαη ζίγνπξνο όηη ε Διέλε ην θαηαιάβαηλε. Καη θπζηθά είλαη
αδύλαηνλ λα μεράζσ ηε ζπλέληεπμε-απνινγηζκό πνπ δίλακε ζην ηέινο θάζε ρξνληάο
ζηελ Διέλε. Σελ πξώηε θνξά ήκνπλ πνιύ αγρσκέλνο, ηε δεύηεξε πξνεηνηκαζκέλνο
θαη ηελ ηξίηε ην απόιαπζα.
Ζ Βελεηία, ε Νέηα θαηά ηα δηθά καο, πάληα είρε κηα ηθαλόηεηα λα εμηζνξξνπεί
θαηαζηάζεηο ρσξίο όκσο λα ππνρσξεί από ηε ζέζε ηεο. Απηό –θαη ε θηιαλαγλσζία
ηεο– είλαη αμηνζαύκαζην. Ζ απνπζία ηεο, ηελ ηξίηε ρξνληά εθαξκνγήο ηνπ πηινηηθνύ
πξνγξάκκαηνο, καο έγηλε αηζζεηή θαη καο ζηελνρώξεζε όινπο.
΢ε ηη βνεζάεη ην ηόζν ππνθεηκεληθό πνξηξέην ησλ ζπληνληζηώλ ηνπ
Πξνγξάκκαηνο; Σα ζπγθεθξηκέλα άηνκα κε ζηήξημαλ ςπρνινγηθά, επηζηεκνληθά,
παηδαγσγηθά, κε ελέπλεπζαλ ιίγν ή πνιύ, κνπ έδσζαλ επθαηξίεο έθθξαζεο θαη
δεκηνπξγίαο, αθνξκέο απηναμηνιόγεζεο θαη πξνβνιήο. Καη πάλσ από όια κε ηα δηθά
ηνπο δείγκαηα γξαθήο έγηλαλ δάζθαινί κνπ: ν Υξήζηνο κε ηνλ ξένληα κε
ινγνηερληθό ηνπ ιόγν γηα ινγνηερληθά ζέκαηα, όπνπ ε πξνζεγκέλε ζηίμε ηνπ ζε
θάλεη λα αηζζαλζείο ηελ αμία ηνπ λα μέξεηο λα γξάθεηο, ε Διέλε κε ηνλ θνθηό
πξνζσπηθό ηεο ιόγν ζηνλ νπνίν θαηνξζώλεη λα ζπγρσλεύζεη ηνλ επηζηεκνληθό ιόγν
κε ηνλ εμνκνινγεηηθό ηόλν, ε Νέηα κε ηνλ βαζηά ζεσξεηηθό ηεο ιόγν θαη ηηο
εύζηνρεο ζέζεηο ηεο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνύλ ηνλ ζύγρξνλν αλαγλώζηε.
Δθηόο από ηνπο ζπληνληζηέο κεγάιν ξόιν έπαημε γηα κέλα θαη ν ξόινο ησλ
εθπαηδεπηηθώλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηηο νκάδεο εθαξκνγήο. Με άιινπο δέζεθα
πεξηζζόηεξν, κε άιινπο ιηγόηεξν θαη κε άιινπο θαζόινπ. ΋ινπο, όκσο, ηνπο

5. 5
ζαύκαδα γηα ηε δηάζεζή ηνπο λα πξνζθέξνπλ, λα πξνζπαζήζνπλ θαη λα ηνικήζνπλ,
λα θαληαζηνύλ θαη λα εξεπλήζνπλ. Ο αγώλαο πνπ δώζακε ήηαλ κεγάινο θαη ν
αληίπαινο δπλαηόο. Σν απνηέιεζκα ζα ην θξίλεη ν ρξόλνο.
Νηώζσ ηελ αλάγθε ηε ζηηγκή απηή λα βάισ ζε ηάμε ηα ηξία ρξόληα ηεο
πξνζσπηθήο ζπκκεηνρήο κνπ ζηελ Πηινηηθή ηνπ ΠΔΜ ζην κάζεκα ηεο ινγνηερλίαο.
Γηαηί ληώζσ απηή ηελ αλάγθε; Γηα λα θάλσ έλαλ απνινγηζκό κηαο ηξηεηνύο
εθπαηδεπηηθήο κνπ πνξείαο, πνπ ηώξα ηειεηώλεη, θαη αμηνινγώληαο ηελ λα δσ ηη
κπνξώ λα ρξεζηκνπνηήζσ από απηά εγώ –θαη νπνηνζδήπνηε άιινο ζην επόκελό κνπ
βήκα. Σξεηο ρξνληέο εθαξκνγήο. Δπέιεμα, αλ θαη δελ κνπ αξέζνπλ νη αιιαγέο, λα
εθαξκόζσ ην Πξόγξακκα θάζε ρξνληά ζε δηαθνξεηηθή ηάμε.
Σελ πξώηε ρξνληά ήκνπλ πνιύ επηθπιαθηηθόο. Γελ κπνξώ αθόκε λα εμεγήζσ κε
ζηγνπξηά απηήλ ηελ επηθπιαθηηθόηεηα. Ίζσο γηαηί δελ ήκνπλ ζίγνπξνο όηη ζα
κπνξνύζα λα θηλεηνπνηήζσ ηνπο καζεηέο, λα ηνπο εκπλεύζσ λα ζπλεξγαζηνύλ, ίζσο
γηαηί δελ ήκνπλ ζίγνπξνο όηη ζα κπνξνύζα λα ζπλεξγαζηώ εγώ κε άιινπο
ζπλαδέιθνπο, επόπηεο, ζπληνληζηέο… θαη άιιεο νξνινγίεο.
Καη πώο ζα κπνξνύζα λα ζπλεξγαζηώ κε άιινπο εγώ πνπ γαινπρήζεθα ζε έλα
εθπαηδεπηηθό ζύζηεκα κνλόρλνην, όπνπ ππήξραλ νη «θαινί» θαη νη «θαθνί» καζεηέο;
΋πνπ ππήξρε ν εθπαηδεπηηθόο πνπ αζρνιηόηαλ ζρεδόλ απνθιεηζηηθά κε ηνπο
«θαινύο» καζεηέο –πνπ ηνπο θώλαδε κε ην κηθξό ηνπο όλνκα θαη αδηαθνξνύζε γηα
ηνπο «θαθνύο» –πνπ ηνπο θώλαδε κε ην επίζεην; Με εθλεύξηδε πνπ κε απνθαινύζαλ
κε ην κηθξό κνπ όλνκα, κε εθλεύξηδε πνπ δελ ηόικεζα λα θξπθηώ πνηέ πίζσ από ηελ
πιάηε ηνπ κπξνζηηλνύ ζπκκαζεηή κνπ ηελ ώξα ηεο «παξάδνζεο» ηνπ καζήκαηνο –ε
ιέμε απηή πάληα κνπ έθεξλε ζπλεηξκηθά ηε κπξσδηά ηεο κνύριαο. Σελ ώξα εθείλε
ήηαλ πνπ ν Μνξθέαο κε γπξόθεξλε θαη κε βνεζνύζε λα θνπλάσ πνπ θαη πνπ
ζπγθαηαβαηηθά ην θεθάιη κνπ. Κνύλεκα πνπ κεηαθξαδόηαλ από ηνλ εθπαηδεπηηθό σο
ελεξγή ζπκκεηνρή κνπ ζην κάζεκά ηνπ! ΢πλ-εξγαζία; Μα δελ είδα ζρεδόλ πνηέ κνπ
λα ζπλ-εξγάδνληαη καδί κέζα ζηελ ηάμε ζπλ-καζεηέο. Δδώ θαη ρξόληα θαηεγνξώ ηνλ
εαπηό κνπ πνπ δελ ππεξαζπίζηεθα ζην Νεπηαγσγείν ηε ΢καξνύια.
Πόζεο θνξέο κε θαληάδνκαη κε ηε κπιε πνδηά κνπ –βαζηθά δελ είκαη θαη ηόζν
κεγάινο, κε ζαο μεγειάεη ε πνδηά, ηόηε ήηαλ ζηα ηειεηώκαηα λα ηνικώ λα
ζεθώλνκαη θαη λα ιέσ: «Κπξία Λίηζα, είζαη κεγάιε γατδάξα πνπ θνξόηδεςεο ηε
΢καξώ κπξνζηά ζε όινπο, επεηδή θαηνπξήζεθε πάλσ ηεο». Ζ ΢καξώ ηώξα
πεξηθέξεηαη ζθπθηή θαη αιαθξνΐζθησηε ζπκίδνληάο καο όηη δελ θάλακε ηίπνηε γηα
απηήλ. Γελ είδα ή δελ θαηάιαβα πνηέ κνπ λα ζπλ-εξγάδνληαη εθπαηδεπηηθνί κεηαμύ
ηνπο. Σν πνιύ-πνιύ ζπλ-εξγάδνληαλ ζηε κεηαθίλεζή ηνπο: έλαο νδεγόο θαη κέρξη θαη
πέληε ζπλεπηβάηεο. Ζ αιήζεηα είλαη όηη θαη ζηε θνηηεηηθή κνπ δσή βίσζα ακπδξά ηε
ζπλ-εξγαζία.
Καη ηώξα εγώ θαινύκαη λα κελ μερσξίδσ «θαινύο» θαη «θαθνύο» καζεηέο, λα
θάλσ νκάδεο, λα ζπλεξγάδνκαη κε άιινπο εθπαηδεπηηθνύο θαη λα πξσηνηππώ. Γελ
ήμεξα από ηέηνηα. ΋ια κνπ θαίλνληαλ βνπλό. Γηα απηό επηθπιαζζόκνπλ γηα ην
θαζεηί. Ο Υξήζηνο ζπκάηαη, θαληάδνκαη, ην πόζν δύζηξνπνο θαη αξλεηηθόο ήκνπλ
ζηελ αξρή. Αλ ήκνπλ ζηε ζέζε ηνπ ζα εθλεπξηδόκνπλ θαη ζα κνπ έιεγα: «άληε ζην
θαιό!».
Σελ πξώηε ρξνληά, ινηπόλ, αλέιαβα κ‟ απηήλ ηελ ςπρνινγία ηε Β΄ ηάμε ηνπ
Γπκλαζίνπ. Μηα ηάμε πνπ δελ ηε γλώξηδα, κηα ηάμε κε δπζθνιίεο, όπσο θάζε ηάμε
άιισζηε. Ξεθίλεζα ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο νπζηαζηηθά ζηα κέζα
Ηαλνπαξίνπ ηνπ 2012. Σν Πξόγξακκα κνπ έδσζε ηε δπλαηόηεηα λα επηιέμσ κία
ζεκαηηθή ελόηεηα αλάκεζα ζε ηξεηο. Δπέιεμα ηε ζεκαηηθή ελόηεηα «Ζ πεξηπέηεηα ηεο
ελειηθίσζεο». Γηαηί; Γηαηί, από ηηο άιιεο δύν ελόηεηεο, ε ελόηεηα πνπ αλαθεξόηαλ
ζην ηαμίδη σο εκπεηξία δσήο θαη αλάγλσζεο κνπ θαηλόηαλ απόκαθξε από ηηο

6. 6
εκπεηξίεο ησλ καζεηώλ κνπ –θαη ζπλήζσο κέζα Ηαλνπαξίνπ ηαμίδηα δελ
ζθεθηόκαζηε– θαη ε ελόηεηα πνπ αθνξνύζε ην νπηηθναθνπζηηθό αθήγεκα
ζπλδπάδνληαο εηθόλα θαη ιόγν κνύ θάλεθε επηθίλδπλε γηα αξρή: εύθνιε ε εηθόλα,
δύζθνινο ν ιόγνο.
Μέζα κνπ αιάιαδαλ νη θξάζεηο πνπ κνπ ηππώζεθαλ από ηηο πξνεγνύκελεο
ζπλαληήζεηο κε ηελ νκάδα καο: «νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδνο», «ζελάξην» «θάζε
πξηλ από ηελ αλάγλσζε», «θπξίσο αλάγλσζε», «θάζε κεηά ηελ αλάγλσζε». ΋ισο
πεξηέξγσο απηά δελ κνπ θαίλνληαλ εθπαηδεπηηθή νξνινγία αιιά ιέμεηο πνπ κε
θώλαδαλ, κνπ κηινύζαλ θαη κνπ έδηλαλ κηα ειεπζεξία λα ηηο δώζσ δσή. Καη ηηο
έδσζα. Πίζηεπα όηη ζα εληππσζίαδα ηνπο καζεηέο κνπ κε ηελ επηινγή ηεο ζεκαηηθήο
ελόηεηαο «Ζ πεξηπέηεηα ηεο ελειηθίσζεο». Μαζεηέο έθεβνη, αγόξηα δσεξά θαη
θνξίηζηα ζπλεζηαικέλα κε κηα ζπίζα ζηε καηηά ηνπο.
Έηζη, αξρίδεη θαη ε δηθή κνπ πεξηπέηεηα πνπ θξάηεζε ηξηάληα δηδαθηηθέο ώξεο.
Αξρηθά απνθαζίδσ λα εθηεζώ εγώ ζηνπο καζεηέο. Πώο είλαη δπλαηόλ λα δεηάο από
ηνπο καζεηέο ζνπ λα εθηεζνύλ κπξνζηά ζε ζέλα θαη ζηνπο άιινπο, αλ δελ θξαηνύλ
θαη ζέλα ζην ρέξη; Έπξεπε λα ζθεθηώ λα ηνπο εθκπζηεξεπηώ έλα επεηζόδην από ηελ
εθεβηθή κνπ δσή. ΢θεθηόκνπλ ζην ζπίηη κνπ πνιιά. Γελ κπνξνύζα λα επηιέμσ. Σν
έλα κνπ θαηλόηαλ παξαηξαβεγκέλν, ην άιιν αλνύζην. Γελ κνπ άξεζε ηίπνηε. Σειηθά
άθεζα ηνλ εαπηό κνπ ειεύζεξν λα επηιέμσ επεηζόδην ηελ ώξα ηεο δηδαζθαιίαο. Καη
επέιεμα. Ίζσο απηό πνπ κε βαζάληδε πεξηζζόηεξν. Ζ ζρέζε κνπ κε ηνλ παηέξα κνπ
ήηαλ πξνβιεκαηηθή ηελ πεξίνδν ηεο εθεβείαο. Έλησζα θόληξα καδί ηνπ θαη
απόξξηςε. Απηό νδεγνύζε ζε θαβγάδεο.
Σώξα πνπ είκαη εγώ παηέξαο θαη εθείλνο παππνύο ηα πξάγκαηα είλαη πνιύ
δηαθνξεηηθά. Σα παηδηά κε άθνπγαλ ζησπειά. Ήκνπλ ζίγνπξνο όηη κε θαηαιάβαηλαλ.
Σόηε είλαη πνπ ζεθώλεη έλα παηδί ην ρέξη ηνπ θαη κε ξσηά ηη ζεκαίλνπλ νη ιέμεηο
«εθεβεία» θαη «ελειηθίσζε». Έρσ κάζεη λα κελ ηξνκνθξαηνύκαη θαη λα επηθνηλσλώ
κε ηα παηδηά κε έλαλ καγηθό ηξόπν, όπσο απηόλ ηεο γπλαίθαο κνπ, ηεο ΢νθίαο, ζηελ
Κσλζηαληηλνύπνιε. Δθείλε κηιάεη ζηα Διιεληθά, νη άιινη ζηα ηνπξθηθά θαη ηα
θαηαθέξλνπλ κηα ραξά. Δγώ ηνπο κηιάσ ζηα αγγιηθά θαη δελ θαηαθέξλσ ηίπνηε.
Σίπνηε δελ ζα θαηάθεξλα, αλ ηνπο έδηλα έλαλ νξηζκό από ην ιεμηθό γηα ηηο άγλσζηέο
ηνπο ιέμεηο. Σνπο δεηώ λα ζθεθηνύλ πώο ληώζνπλ ηώξα γηα ηνπο γνλείο ηνπο, γηα ηνπο
θίινπο ηνπο, γηα ην άιιν θύιν, γηα ηνπο θαζεγεηέο ηνπο. Να ζπκεζνύλ πώο
ζθέθηνληαλ γηα όια απηά πξηλ δπν-ηξία ρξόληα. Σν βιέκκα ηνπο αξρίδεη λα αιιάδεη.
Σα κάηηα κηζνθιείλνπλ. Ζ ζθέςε μεζσξηάδεη ηελ απνξία θαη ηελ απνξία δηαδέρεηαη ε
αλαθάιπςε.
Μα θπζηθά. Αλαθαιύπηνπλ πσο πξηλ από ιίγα ρξόληα όια ηνπο θαίλνληαλ θαιά.
Καη ηώξα όια είλαη αλάπνδα. Μαιώλνπλ κε ηνπο γνλείο, ζπκώλνπλ κε ηνπο θίινπο
ηνπο, βιέπνπλ δηαθνξεηηθά ην άιιν θύιν, θξίλνπλ ηνπο θαζεγεηέο ηνπο, ηα
ζπλαηζζήκαηά ηνπο ελαιιάζζνληαη κε ηελ ηαρύηεηα ηνπ θσηόο. Σειηθά απηό είλαη
εθεβεία, απηό είλαη ελειηθίσζε: από ην ππόγεην ζηελ ηαξάηζα. Αξγόηεξα παηάκε
ηζόγεην. Υάξεθαλ πνπ ην αλαθάιπςαλ κόλνη ηνπο. Ζ ιεδάληα από κηα εηθόλα από ην
βηβιίν ηεο Οηθηαθήο Οηθνλνκίαο «Ζ εθεβεία είλαη ην ηξέλν πνπ νδεγεί ζηελ
απηνλνκία ηεο ελήιηθεο δσήο» ηνπο δίλεη αθνξκή λα θαηαιάβνπλ όηη είλαη ηαμηδηώηεο
θαη ηα ηαμίδηα θξύβνπλ εθπιήμεηο.
Σν θιίκα νηθεηόηεηαο δεκηνπξγήζεθε, ην ζέκα ηεο ελόηεηαο αληρλεύηεθε. Από ηελ
ςπρνινγία ηώξα θαηξόο είλαη λα πεξάζνπκε ζηε ινγνηερλία. Φνβόκνπλ όηη δελ ζα
ζπκνύληαη πνιιά. Ρώηεζα δεηιά αλ ζπκνύληαη ινγνηερληθά θείκελα πνπ δηδάρζεθαλ
παιηόηεξα θαη αθνξνύλ παηδηά θαη εθήβνπο. Σξόκαμα από ηε γξεγνξάδα ηνπο. Οη
πνλεξηέο ησλ καζεηώλ ζην «Να ‟ζαη θαιά δάζθαιε» ηνπ Ησάλλνπ θαη ε θαηαπίεζε
ζην ζρνιείν ζηε «΢ειίδα γξαπηνύ» ηνπ Εαθ Πξεβέξ ηνπο έκεηλαλ ραξαγκέλεο ζην

7. 7
κπαιό θαη ζηελ θαξδηά, δίλνληάο ηνπο επθαηξία ηαύηηζεο κε δηθέο ηνπο ζρνιηθέο
εκπεηξίεο.
Πεξάζακε θαη ζηε ινγνηερλία. Με ηηο νκάδεο όκσο ηη ζα γίλεη θαη πώο ζα γίλεη;
Να ηνπο ρσξίζσ εγώ, λα ρσξηζηνύλ κόλνη ηνπο, λα ηνπο ρσξίζσ κε α-κπε-κπα-κπινκ;
Ζ πξάμε πάληα είλαη δπζθνιόηεξε από ηε ζεσξία. Νηώζσ όηη είλαη λσξίο. Δίλαη θαη ε
Διέλε πνπ ζα κε ξσηήζεη ζηε ζπλάληεζε πώο έθαλα ηνλ ρσξηζκό ησλ νκάδσλ.
Απνθαζίδσ όηη πξέπεη λα βνιηδνζθνπήζσ ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηώλ, γηαηί
ζθνπεύσ λα ηνπο δείμσ κηα νιόθιεξε αγγιηθή ηαηλία κε ειιεληθνύο ππόηηηινπο, λα
ηελ θαηαιάβνπλ θαη λα ηε ζρνιηάζνπλ. Σν ηνικώ. Βάδσ ηνπο καζεηέο λα επηιέμνπλ
ηη ηνπο πξνβιεκαηίδεη ζ‟ απηή ηε θάζε ηεο δσήο ηνπο πεξηζζόηεξν: ε ζρέζε κε ηνπο
γνλείο ηνπο, κε ηνπο θίινπο ηνπο, κε ην άιιν θύιν ή κε ηνλ εαπηό ηνπο; Οη καζεηέο
απηόκαηα ρσξίδνληαη από κόλνη ηνπο ζε ηέζζεξηο νκάδεο εξγαζίαο.
Κάζε νκάδα αλαιακβάλεη λα θαηαγξάςεη ηηο ζρέζεηο ηεο πξσηαγσλίζηξηαο ηεο
ηαηλίαο «Έξσηεο εθεβείαο… κεηά βίαο» κε ηνπο γνλείο, ηηο θίιεο, ηα αγόξηα θαη ηνλ
εαπηό ηεο. Σειηθά δελ ήηαλ θαη ηόζν δύζθνιν! Σν απνηέιεζκα ησλ εξγαζηώλ ησλ
νκάδσλ; Μπνξεί λα κελ ζρνιίαζαλ ηηο ζρέζεηο θαη λα κελ θαηάθεξαλ λα
πεξηγξάςνπλ ηηο δηαθπκάλζεηο ησλ ζρέζεσλ απηώλ, αιιά θαηάθεξαλ λα ηηο
θαηαλνήζνπλ. Καη εδώ πνπ έθηαζαλ, ιίγν δελ είλαη, αλ καο επηηξέπεη ν Καβάθεο κηα
κηθξή παξάθξαζε. Μαζεηέο κε άιιε θνπιηνύξα θαη γιώζζα λα βπζίδνληαη ζηα
πξνβιήκαηα κηαο δεθαηεηξάρξνλεο αγγιίδαο πνπ θνληά ζηα δηθά ηεο ζπλαηζζεκαηηθά
πξνβιήκαηα έρεη λα ιύζεη θαη απηά ησλ γνληώλ ηεο.
Καη ηώξα ζηα δύζθνια. Ζ θάζε ηεο αλάγλσζεο. Ζ ιέμε «αλάγλσζε» είλαη θνηλόο
θόβνο καζεηή θαη δάζθαινπ, γηα καζεηέο πνπ δπζθνιεύνληαη ζηα ειιεληθά. Έρσ
θαηαζηξώζεη έλα ζρέδην. ΢ηεξίδεηαη ζηα piece meals ηεο Διέλεο: κηθξνί ζηόρνη,
επηηεύμηκνη. Από ην ιίγν ζην πνιύ θαη από ην πνιύ ζην πεξηζζόηεξν. Από ηελ
νινκέιεηα ζηηο νκάδεο. Από εκέλα ζε εθείλνπο. Δπηιέγσ από ην πιηθό ηνπ
πξνγξάκκαηνο ινγνηερληθά θείκελα, ειιεληθά θαη μέλα κεηαθξαζκέλα, εληάζζνληάο
ηα κέζα ζην κπαιό κνπ ζε δπν ππν-ζελάξηα: νη ζρέζεηο κε ην άιιν θύιν θαη νη
ζρέζεηο κε ηνπο ελήιηθεο θαη ζπλνκειίθνπο. Τπνςηάδνκαη όηη απηά ηα ζέκαηα ζα ηνπο
ηξαβήμνπλ ηελ πξνζνρή. Γελ έπεζα ηειηθά έμσ. Σν ζρέδην, ινηπόλ, είλαη ην εμήο:
αξρηθά ε νινκέιεηα ζα επεμεξγαζηεί έλα ινγνηερληθό θείκελν επηιεγκέλν από κέλα
θαη ζηε ζπλέρεηα θαηά νκάδεο πεξηζζόηεξα θείκελα. Απηό ην «ζα επεμεξγαζηεί» κε
αλεζπρεί όκσο.
Γηα λα «επεμεξγαζηεί» θάπνηνο άιινο θάηη, ζα πξέπεη αξρηθά εκείο λα επηιέμνπκε
ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν ζα ηνλ θηλεηνπνηήζνπκε, γηα λα θαηαθέξεη λα αξρίζεη λα ην
«επεμεξγάδεηαη». ΋ινη νη καζεηέο είλαη ραξηζκαηηθνί. Άιινη έρνπλ θαληαζία, άιινη
ζεαηξηθόηεηα, άιινη ρηνύκνξ, παξαηεξεηηθόηεηα, άιινη θαιιηηερληθή θύζε,
αθεγεκαηηθή ηθαλόηεηα θαη άιια πνιιά. Απηέο ηηο δπλάκεηο ηνπο ζα θηλεηνπνηήζσ.
Από ηα ινγνηερληθά θείκελα αξρηθά δεηώ λα «επεμεξγαζηνύλ» ην ηη ιέεη, πώο ην ιέεη,
γηαηί ην ιέεη, λα απαληήζνπλ ζε εξσηήζεηο θαηαλόεζεο, ζρνιηαζκνύ θαη επέθηαζεο,
λα ζπγθξίλνπλ θείκελα, λα παξαηεξήζνπλ, θαη από ηελ παξαηήξεζε λα νδεγεζνύλ
ζην παηρλίδη θαη ζηε δεκηνπξγία. Οη πην αδύλακνη γισζζηθά καζεηέο βνεζηνύληαη
ζηελ θαηαλόεζε ηνπ θεηκέλνπ από ηνπο δπλαηόηεξνπο, όινη έρνπλ λα θάλνπλ θάπνην
ζρόιην, λα πνπλ θάηη γηα ην θείκελν, γηα ην άιιν θείκελν θαη πέξα από ην θείκελν.
Καη απηό είλαη πνπ κεηξάεη. Να πνπλ. Καη λα ην πνπλ κπξνζηά ζε όινπο. Γπλαηά,
ρσξίο λα θνβνύληαη ην ιάζνο. Γελ ππάξρεη ιάζνο ζηε ινγνηερλία. Σν ζέκα είλαη λα
ηνικήζεηο λα ζπάζεηο ηα δεζκά ησλ ζπαζηώλ ειιεληθώλ. ΋πνηνο ην ηνικά βγαίλεη
θεξδηζκέλνο. Απηό, βέβαηα, πνπ ηνπο μεζήθσζε ήηαλ ηα παηρλίδηα
παξαηεξεηηθόηεηαο. Πξώηε θνξά ζπλδύαδαλ ηε ινγνηερλία κε ην παηρλίδη.

8. 8
Απεγλσζκέλα κηα νκάδα πξνζπαζεί λα ζπκεζεί κε θιεηζηά ηα βηβιία ην ρξώκα
ηεο επηγξαθήο ηνπ θαθελείνπ θαη ηη ππάξρεη πάλσ ζην ηξαπέδη ζην απόζπαζκα από
Το κοηζύθι μος κι εγώ ηνπ Αληξέ-Πσι Φνπξληέ, ελώ ε άιιε νκάδα αγσλίδεηαη λα
κεηακνξθώζεη ηελ αίζνπζα ζην ρώξν ηνπ απνζπάζκαηνο: γξαθείν, ραξηηά, κηα
θαξέθια θαη έλα ράξηηλν θνηζύθη, θάπσο ηζαιαθσκέλν αιιά γνπζηόδηθν. Με όξεμε
παηώληαο ζε νηθεία εδάθε κηα νκάδα αγσλίδεηαη λα δεκηνπξγήζεη έλαλ
ειιελνηνπξθηθό ρξεζηηθό νδεγό θξάζεσλ θαζεκεξηλήο επηθνηλσλίαο, ελώ κηα άιιε
πξνζπαζεί λα βξεη ηε ρακέλε… Γηνπγθνζιαβία ζε ζύγρξνλνπο ράξηεο, κε αθνξκή ην
απόζπαζκα από ηνλ Γπαμμαηοκιβώηιο ηεο ΢ηέιιαο Βιαρνπνύινπ. Σέζζεξα ζε έλα:
Λνγνηερλία-Θεαηξηθή Αγσγή-Γιώζζα-Ηζηνξία.
Αξρίδεη λα κνπ αξέζεη ε όιε δηαδηθαζία. Οη αλαζηνιέο κνπ κεηώλνληαη. Σώξα
ζέισ λα πεξάζσ από ην «ιίγν» ζην «πνιύ» θαη από ην «εκέλα» ζην «εθείλνπο».
Γύζθνιν. Ήδε έρσ ελνριήζεη ζπλαδέιθνπο κε ηε θαζαξία. Θξαλία αθνύγνληαλ,
πνιιή θαζαξία νη νκάδεο. Κάηη είρα δηαβάζεη γηα «δεκηνπξγηθή θαζαξία», νξνινγία
πάιη, αιιά δελ ήκνπλ ζίγνπξνο γηα ηνλ επηζεηηθό πξνζδηνξηζκό ηεο δηθήο κνπ
θαζαξίαο. ΢θέθηνκαη λα ηνικήζσ. ΢θνπεύσ λα ηνπο δώζσ λα δηαβάζνπλ έλα
νιόθιεξν ινγνηερληθό βηβιίν. Μα πξέπεη πξώηα λα ηνπο εμνηθεηώζσ κε ηελ ηδέα ηνπ
βηβιίνπ. Ξεπεξλώ ηνπο ελδνηαζκνύο κνπ γηα ηνλ πηζαλό επηζεηηθό πξνζδηνξηζκό ηεο
θαζαξίαο κνπ θαη βγάδσ όινπο ηνπο καζεηέο ζηε βηβιηνζήθε ηνπ ζρνιείνπ, ε νπνία
βξίζθεηαη ζηνλ θεληξηθό δηάδξνκν ηνπ θηηξίνπ.
Μηα βηβιηνζήθε πνπ ρξεηάζηεθε πνιύο θόπνο θαη ρξόλνο γηα λα ζηεζεί. Εεηώ από
ηα παηδηά λα πηάζνπλ ηα βηβιία κε ηα ρέξηα ηνπο, λα δνπλ ηα εμώθπιια, ηνπο ηίηινπο,
λα ηα μεθπιιίζνπλ θαη ζην ηέινο λα δηαβάζνπλ ηα νπηζζόθπιια. ΋πνην βηβιίν
αλαθέξεηαη ζε εθεβηθά ζέκαηα λα ην βάινπλ ζηελ άθξε. Ζ δηαδηθαζία θξάηεζε
αξθεηά. Οη καζεηέο εληόπηζαλ ηξία βηβιία –ήκνπλ ηπρεξόο πνπ αλαθέξνληαλ ζηα
πξνβιήκαηα ησλ εθήβσλ κε ηηο παξέεο, ζην ζέκα ηεο έθεβεο-κεηέξαο θαη ζην
πξόβιεκα ηεο αληαγσληζηηθήο ζρέζεο θόξεο-κεηέξαο. Σα νπηζζόθπιια άλαςαλ
θσηηέο. Σν ζθεληθό αιιάδεη θαη κεηαθεξόκαζηε κέζα ζηελ ηάμε. Σα αγόξηα βξίζθνπλ
ηελ επθαηξία λα κηιήζνπλ γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ ζηηο παξέεο ηνπο θαη ηα
θνξίηζηα λα εμνκνινγεζνύλ όηη νη κεηέξεο ηνπο είλαη πνιύ απζηεξόηεξεο από ηνλ
παηέξα ηνπο, έσο θαη θαηαπηεζηηθέο. Σα νπηζζόθπιια θαη ε ζπδήηεζε ζηξνγγπιήο
ηξαπέδεο πνπ αθνινύζεζε έδσζε ηελ επθαηξία ζε όινπο ηνπο καζεηέο, εθηόο από ην
λα εθθξάδνπλ πξνζσπηθά βηώκαηα, ζθέςεηο θαη αλεζπρίεο, λα αηζζαλζνύλ όηη πνιιά
βηβιία αζρνινύληαη κε ζέκαηα πνπ ζα κπνξνύζαλ λα ηνπο ελδηαθέξνπλ. Σν έδαθνο
αξρίδεη λα πξνεηνηκάδεηαη.
Δπηιέγσ ην Ψέμα ηεο Εσξδ ΢αξή. Σν κνηξάδσ ζηνλ θαζέλα. Οκαδηθή αλάγλσζε
απνθιείεηαη. Σα παηδηά δνπλ ζε δηαθνξεηηθνύο καραιάδεο. Λίγνη είλαη απηνί πνπ
κπνξνύλ λα ζπλαληεζνύλ θαη λα ζπδεηήζνπλ εθηόο ζρνιηθώλ σξώλ. Πξέπεη λα
ηαηξηάδεη θαη ην θύιν. Πνιιά πξνβιήκαηα. Έηζη, απνθάζηζα ν θαζέλαο λα ην
δηαβάζεη ζην ζπίηη ηνπ θαηά ηηο δηαθνπέο ηνπ Πάζρα. Έιπηδα όηη όια ζα πάλε θαιά.
Γελ ην κνίξαζα κόλν ηνπ. Μαδί κε ην βηβιίν ηνύο έδσζα θαη εξσηήζεηο πνπ ζα ηνπο
βνεζνύζαλ γηα ζηνρεπκέλε αλάγλσζε. Θα ράλνληαλ ρσξίο απηέο. Θα αλαξσηηνύληαλ,
όκσο, γηαηί λα δηαβάζνπλ ην βηβιίν. Άληε θαη ην δηάβαζαλ. Καη κεηά, ηη;
Σνπο ηα εμήγεζα όια. Αθνύ ην δηάβαδαλ ζην ζπίηη ηνπο, ζηε ζπλέρεηα, όηαλ ζα
επέζηξεθαλ ζηελ ηάμε, ζα ζπδεηνύζαλ ην βηβιίν θαη ζα παξνπζίαδαλ θαηά νκάδεο
άιινη ηε λέα δσή ηεο εξσίδαο, άιινη ην ςέκα θαη άιινη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο
αιήζεηαο. Χξαία ηα είρα θαλνλίζεη. Σν Πάζρα πέξαζε, ε ζεξκνθξαζία αλέβεθε, νη
γεσξγηθέο εξγαζίεο πνιιαπιαζηάζηεθαλ θαη νη ειπίδεο κνπ ρξενθόπεζαλ. Σν έλα
ηξίην ηεο ηάμεο είρε δηαβάζεη ην βηβιίν ζην ζπίηη ηνπ. Γελ ζα ππνρσξήζσ. Γελ ζα ην
βάισ θάησ. Γελ ζα θάλσ κάζεκα κόλν κε ηνπο «θαινύο» καζεηέο ησλ ζρνιηθώλ κνπ

9. 9
ρξόλσλ. Απνθαζίδσ λα δηαβάζσ εγώ δπλαηά κέζα ζηε ηάμε νιόθιεξν ην βηβιίν.
Μνπ πήξε πνιιέο δηδαθηηθέο ώξεο. Γελ ηηο ζεσξώ ρακέλεο. Οη καζεηέο αξρηθά
εθλεπξίζηεθαλ από ην πείζκα κνπ. Πεξίκελαλ απιώο όηη ζα ζπδεηνύζα κ απηνύο πνπ
ην δηάβαζαλ θαη απηνί ζα θξύβνληαλ πίζσ από ηελ πιάηε ηνπ κπξνζηηλνύ ηνπο.
Δπηπρώο πνπ ηα ζξαλία ηα έρσ ζε ζρήκα πη. Μπνξεί λα κελ δηάβαζαλ όινη έλα
νιόθιεξν ινγνηερληθό βηβιίν, ηνπιάρηζηνλ όκσο ην άθνπζαλ όινη.
Ζ πξώηε ρξνληά ηειεηώλεη. Ζ ινγνηερληθή καο πεξηπέηεηα πξέπεη λα ηειεηώζεη θαη
απηή. Πώο; Μεηά ηελ αλάγλσζε πξέπεη λα κεηαπεδήζνπκε από ηε ινγνηερλία ζηελ
πξαγκαηηθόηεηα. ΢θέθηνκαη όηη πεξηζζόηεξν νηθείνο ρώξνο γηα ηα παηδηά είλαη ν
ρώξνο ηεο κνπζηθήο θαη ηνπ ηξαγνπδηνύ. ΢πδεηάκε θαη πέθηνπλ ζην ηξαπέδη ηδέεο.
Θα βξνπλ ηξαγνύδηα πνπ αλαθέξνληαη ζε εθήβνπο θαη λένπο γεληθόηεξα. Άιινη ζα
θαηαγξάςνπλ ηνπο ζηίρνπο, άιινη ζα ηνπο ερνγξαθήζνπλ, άιινη ζα θάλνπλ ην
εμώθπιιν ηνπ c.d.
Χξαία όια απηά. Αιιά ζθέθηνκαη πώο ζα γίλνπλ, όηαλ ηα παηδηά δελ έρνπλ ζην
ζπίηη ηνπο ππνινγηζηή, εθηππσηή θαη ζύλδεζε κε ην δηαδίθηπν; Γελ ζέισ λα ηνπο
απνγνεηεύζσ. Πξνηείλσ ζηε ζπλάδειθν ηεο Πιεξνθνξηθήο λα κπνύκε δπν-ηξεηο
ώξεο καδί ζην εξγαζηήξην ηεο Πιεξνθνξηθήο. ΢ηελ ώξα ηεο Γιώζζαο ρξεζηκνπνηώ,
γηα ηε δηδαζθαιία γξακκαηηθώλ θαη ζπληαθηηθώλ θαηλνκέλσλ, ζηίρνπο ηξαγνπδηώλ
πνπ επέιεμαλ νη καζεηέο, ώζηε λα δσ όηη ηα θαηαιαβαίλνπλ. Σν πείξακα πέηπρε. ΢ην
εμώθπιιν ηνπ cd κε θόθθηλν κειάλη θηγνπξάξνπλ ηα νλόκαηα ηεο Υαξνύιαο
Αιεμίνπ, ηεο Σάληαο Σζαλαθιίδνπ, ηνπ ΢σθξάηε Μάιακα θαη ηνπ Γεξάζηκνπ
Αλδξεάηνπ. ΢πγθξίλσ ηνπο ήρνπο ησλ ηξαγνπδηώλ απηώλ κε ηνπο ήρνπο ησλ
ηξαγνπδηώλ πνπ αθνύγνληαη από ηα θηλεηά ησλ καζεηώλ θαη αλαηξηρηάδσ.
Με ην ηέινο ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο ήηαλ ζρεδόλ βέβαην όηη ην πξόγξακκα ζα
ζηακαηνύζε. Κη όκσο πάιη ρηππάεη ην ηειέθσλν ηε λέα ζρνιηθή ρξνληά. Λέσ ζηνλ
Υξήζην πσο δελ κπνξώ λα αλαιάβσ ην πξόγξακκα. Έλα ζέκα πξνζσπηθό πίζηεπα όηη
ζα κε εκπόδηδε λα αληαπνθξηζώ θαη θέηνο ζηηο ππνρξεώζεηο κνπ. Ο Υξήζηνο
επέκελε. Δπέκελα θαη εγώ. Ήξζε θαη ην ζπλέδξην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Κνκνηελήο.
Μίιεζα κπξνζηά ζηνλ θόζκν γηα ό,ηη έθαλα πέξπζη ζην πξόγξακκα. Σνπο άξεζα. Δθ
θύζεσο ληξνπαιόο, αξρηθά έηξεκα. Θεο ην ηειεθώλεκα ηνπ Υξήζηνπ, ζεο ην
πεξήθαλν γηα κέλα βιέκκα ηεο Διέλεο ζην ζπλέδξην, ζεο κηα θνπβέληα ηεο Νέηαο
κέζα ζηελ αίζνπζα ιίγν πξηλ κηιήζσ: «Αληώλε ιππόκαζηε πνπ δελ ζα είζαη θέηνο
καδί καο», έθαλαλ θνκκάηηα ηηο αλαζηνιέο κνπ. Θα ηα θαηαθέξσ είπα, παξόια ηα
πξνβιήκαηα. Ή έζησ ζα πξνζπαζήζσ. Κη απνθάζηζα γηα δεύηεξε ρξνληά λα
ζπκκεηάζρσ ζηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο.
Καη εγώ πνπ νη αιιαγέο δελ κνπ αξέζνπλ επέιεμα λα εθαξκόζσ ην Πξόγξακκα
όρη ζηελ ίδηα ηάμε κε πέξπζη, ζηε Γεπηέξα, αιιά ζηελ Σξίηε. Καη όρη ζην πεξζηλό
κνπ ηκήκα, αιιά ζε δηαθνξεηηθό. Γηα ην ηειεπηαίν, ην ζθέθηεθα ιίγν. Βξέζεθα ζε
δίιεκκα. Να ην εθαξκόζσ ζην πεξζηλό ηκήκα πνπ είρε ζπλεζίζεη ηνλ ηξόπν ηεο
δνπιεηάο καο θαη εγώ ζα κπνξνύζα λα θαηαιάβσ θαιύηεξα ηελ εμέιημή ηνπο ή λα
μεθηλήζσ από ηελ αξρή ζε έλα άιιν ηκήκα πνπ δελ ήμεξε ηίπνηε από απηά; Θπκάκαη
ηα κνύηξα πνπ κνπ είρε θάλεη πέξπζη ην άιιν ηκήκα ηεο δεπηέξαο Γπκλαζίνπ ζην
νπνίν δελ εθάξκνδα ηελ Πηινηηθή. Μνπ παξαπνλνύληαλ όηη απηνί δελ βγαίλνπλ από
ηελ ηάμε, δελ κηινύλ πνιύ κεηαμύ ηνπο κέζα ζηελ ηάμε, δελ αιιάδνπλ ηα ζξαλία, δελ
παίδνπλ, δελ γεινύλ, δελ ςάρλνπλ, δελ, δελ, δελ. Δίπα λα ηνπο επραξηζηήζσ, έζησ θαη
αξγά. Απνθάζηζα ηειηθά λα ζπλεξγαζηώ κε ην πεξζηλό «αδηθεκέλν» ηκήκα,
πξνζπαζώληαο ηαπηόρξνλα λα μεπεξάζσ ηηο ππόλνηεο δηπνιηζκνύ ηηο νπνίεο άξρηζα
λα έρσ γηα ηνλ εαπηό κνπ: εγώ ήκνπλ απηόο πνπ δίδαζθε θαη ζην έλα ηκήκα θαη ζην
άιιν.

10. 10
Σα πξάγκαηα βέβαηα θέηνο ζα ήηαλ πην δύζθνια. Ζ Πηινηηθή έπξεπε λα
εθαξκνζηεί όρη ζην πιαίζην κηαο δηεπξπκέλεο ζεκαηηθήο ελόηεηαο κόλν, αιιά
αθνινπζώληαο ην Αλαιπηηθό Πξόγξακκα έπξεπε λα αζρνιεζνύκε κε ηνπιάρηζηνλ έμη
ή θαη εθηά ζεκαηηθέο ελόηεηεο. Απηό απνθαζίζακε ζηε ζπλάληεζε πνπ είρακε κεηά
ην ζπλέδξην ηνπ Πξνγξάκκαηνο ζηελ Κνκνηελή. Ζ πνζόηεηα κε άγρσλε, αιιά ε
δπλαηόηεηα επηινγήο κε ειεπζέξσλε. Μπνξνύζα λα επηιέμσ από έλα ζύλνιν ελλέα
πξνηεηλόκελσλ ελνηήησλ. Ξεθίλεζα ην θεηηλό κνπ ηαμίδη επηιέγνληαο ηηο ελόηεηεο κε
εληειώο ππνθεηκεληθά θξηηήξηα. Άξρηζα κε ηα «Ναλνπξίζκαηα». ΢ηα παηδηά είλαη
ηόζν νηθεία.
Οη κάλεο ηνπο αθόκε ηα ηξαγνπδνύλ. Γελ έρεη ζεκαζία ε γιώζζα ζηελ νπνία ηνπο
ηα ηξαγνπδνύλ, ζεκαζία έρεη όηη ηα παηδηά ηα μέξνπλ. Υσξίο λα ην θαηαιαβαίλνπλ
γλσξίδνπλ πξαγκαηηθή δεκνηηθή πνίεζε! Δληππσζηάζηεθα. Σα δηθά κνπ παηδηά
μέξνπλ κόλν ηα ηξαγνύδηα από ηνπο Μazoo and the Zoo. Γελ ζα μεράζσ πνηέ έλαλ
καζεηή, πνπ γλώξηδε ζπαζηά ειιεληθά θαη γεληθώο ήηαλ αθαλήο, λα ζεθώλεηαη θαη
λα ηξαγνπδά, λαη λα ηξαγνπδά, έλα λαλνύξηζκα πνιύ γλσζηό ζηνλ νξεηλό όγθν ηεο
Ρνδόπεο. Από ηα δηθά ηνπο λαλνπξίζκαηα, πήγακε θαη ζηα λαλνπξίζκαηα άιισλ
πνιιώλ ιαώλ. Οη καζεηέο ζην ηέινο ζηελνρσξήζεθαλ. Αλαθάιπςαλ όηη ηα
λαλνπξίζκαηα όινπ ηνπ θόζκνπ δελ είλαη αζώα. ΋πσο θαη ηα παξακύζηα. Κξύβνπλ
όλεηξα, αιιά θαη ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο γηα ηα δπν θύια, θξύβνπλ σξαίεο εηθόλεο
αιιά θαη ηδενινγίεο. Αιιά όπσο ζπλεζίδεη λα ιέεη αθόκε ν παηέξαο κνπ: «Ζ
ζηελνρώξηα θέξλεη ζνθία».
Καη από ηε ζηελνρώξηα είπα λα πεξάζνπκε ζην βαζηθό ζηνηρείν ηεο εθεβείαο.
΢ηελ αγάπε. ΢ηε ζεκαηηθή ελόηεηα «΋ξθνη αγάπεο» δελ ζθόπεπα απιώο λα
ζπγθηλεζνύλ νη καζεηέο αθνύγνληαο ηξαγνύδηα αγάπεο. Απηό ην δνπλ θαζεκεξηλά.
΢πλερώο ηνπο βιέπσ κε έλα αθνπζηηθό ζην αθηί θαη έλα θηλεηό ζην ρέξη λα αθνύλ
θαςνπξνηξάγνπδα. Ση ήζεια ηειηθά λα πεηύρσ; Δίρα πνιιά ζην κπαιό κνπ, αιιά
πνιιά θαη ζπγθερπκέλα. Δίπα απηή ηε θνξά λα κε νδεγήζνπλ νη καζεηέο. Να είλαη
θαιά ν Υνξηάηζεο! ΋ζν ηνπο άξεζε ζην άθνπζκα θαη ζηε κνπζηθόηεηα ε
ληνπηνιαιηά ηεο Δξσθίιεο θαη ηνπ Παλάξεηνπ άιιν ηόζν ηνπο δπζθόιεςε ην λόεκα.
Σνπο βνήζεζα. Μα βνεζήζεθαλ θαη νη ίδηνη από κόλνη ηνπο αιιηώο. «Κύξηε, απηνί
κηινύλ αιιηώο θαη δελ ληξέπνληαη, ηόηε εκείο γηαηί λα ληξεπόκαζηε;» κε ξώηεζε έλαο.
Καη ηνπ απάληεζα λα κελ ληξέπεηαη θαη εζύραζε. Γπν καζήηξηεο ζρεδόλ
αιαδνληθά παξαηήξεζαλ ηνλ δπλακηζκό θαη ηε ζηγνπξηά ηεο Δξσθίιεο ζε αληίζεζε
κε ηελ αλαζθάιεηα ηνπ Παλάξεηνπ. Σειηθά ηα ζηεξεόηππα έγηλαλ θνκκάηηα. Οη όξθνη
αγάπεο πίζσ από ηα σξαία ηνπο ιόγηα θξύβνπλ ην βάζαλν ηεο αβεβαηόηεηαο. Ζ
δπγαξηά ήξζε πηα ζηα ίζηα ηεο.
Απνθάζηζα λα αιιάμσ ηώξα δύγηα. Σαμίδη. Απηή ηε ιέμε πάληα ηε ζαύκαδα. Σν
«μη» ηεο έθξπβε κηα αληηλνκία. Αθνπζηηθά ηελ έθαλε ηξαρηά, ελώ νπηηθά ηελ
έζπξσρλε καθξηά ζηε θαληαζία ζαλ ειαηήξην. Καη γηα ηα παηδηά απηά ην ηαμίδη
θξύβεη κηα αληηλνκία. Γελ έρνπλ θάλεη πξαγκαηηθά ηαμίδηα, αιιά θάλνπλ πνιιά ζηα
όλεηξά ηνπο. Βάδσ, ινηπόλ, ζηε δπγαξηά κνπ «ην ηαμίδη πξνο ηελ νπηνπία». Απηό ζα
ηνπο αξέζεη. Καη από ηελ άιιε ζα ζπλερίζσ κε θάηη πην ζηελάρσξν: «ηελ νπηνπία ηεο
επηζηξνθήο». Υξεηάδεηαη πνιιέο θνξέο θαη ην θαθό, γηα λα ραηξόκαζηε πεξηζζόηεξν
ην θαιό όηαλ ην έρνπκε. Μπνξεί λα ράζεθαλ ζηνλ ζπλεθδνρηθό ιόγν ησλ
πνηεκάησλ πνπ ηαμηδεύνπλ ηνλ αλαγλώζηε θάζε επνρήο καθξηά ζηελ νπηνπία, αιιά
βξήθαλ ηνλ θνηλό ηνπο παξνλνκαζηή: δνθεξέο πξαγκαηηθόηεηεο ζπλήζσο παξά ε
ραξά νδεγνύλ ζε νλεηξνθαληαζίεο. Καη νη καζεηέο ην ίδην. Άξρηζαλ λα νκνινγνύλ
πσο πλίγνληαη, πσο ζέινπλ λα ηαμηδέςνπλ. ΢θέθηεθα ηόηε: επθαηξία γηα ηελ ηξίηε
θάζε. Κάλσ ηελ πξόηαζε λα θνιιήζνπλ κπξνζηά ζε κηα θόιια ραξηί κηα
θσηνγξαθία δηθή ηνπο, θάηη ζαλ δηαβαηήξην, θαη εηθόλεο από ην κέξνο ζην νπνίν

11. 11
θαληάδνληαη λα ηαμηδέςνπλ. Καη πίζσ από ηελ θόιια, ην δπζθνιόηεξν: λα γξάςνπλ
ην γηαηί ζέινπλ λα ηαμηδέςνπλ εθεί. Απηό ην «γηαηί» ηνπο ελόριεζε.
Καη κέλα κε ελνρινύλ ηέηνηεο εξσηήζεηο ηνπ ηύπνπ «γηαηί ζνπ αξέζεη θάηη». Ζ
απάληεζε πνπ πάληα ζα ήζεια λα γξάςσ είλαη ε ελνριεηηθή παηδηθή απάληεζε
«Γηαηί έηζη!». Κη όκσο ηνπο ηελ έθαλα. Από πεξηέξγεηα κεζήιηθα –αλ θαη δελ ληώζσ
αθόκε έηζη λα κάζεη γηαηί ζε έλα παηδί αξέζεη έλαο άιινο ηόπνο από απηόλ πνπ δεη
θαη πνηνο.
Πάλσ από ηα κηζά πξνηίκεζαλ ηηο Ζ.Π.Α. Γελ μέξσ αλ απηό είλαη απνγνεηεπηηθό
ή όρη, μέξσ όκσο όηη ζίγνπξα ε ηειεόξαζε επεξεάδεη πνιύ. Πάλησο εγώ πεξίκελα
ηαμίδηα ζηελ Αλαηνιή. Γελ κπνξώ λα πσ όηη έλησζα ηθαλνπνηεκέλνο ζ‟ απηήλ ηε
ζεκαηηθή ελόηεηα. Φηαίλε ίζσο πνιιά. Ζ επηινγή ησλ πνηεκάησλ, ε δηάζεζή κνπ, ε
θνηλόηππε ηξίηε θάζε πνπ ηειηθά δελ ηελ απόιαπζε θαλέλαο καο. Γελ μέξσ.
Μηα «βξώκηθε» ιέμε ήηαλ ηειηθά ε πην έληνλε ζηηγκή. Οη καζεηέο αληέδξαζαλ κε
πνλεξά γειάθηα ζην άθνπζκα ηνπ ηίηινπ ηνπ πνηήκαηνο ηνπ Καββαδία “Kuro Siwo”.
Καη ελώ ζηα γηαπσλέδηθα ε πξώηε ιέμε ζεκαίλεη «καύξν», ζηε γιώζζα ησλ καζεηώλ
κνπ ζεκαίλεη θάηη άιιν. Σν γέιην θαη νη καηηέο πήγαηλαλ ζύλλεθν. Άξγεζα λα ην
θαηαιάβσ. Μνπ ην εμήγεζε έλαο καζεηήο ηόζν απιά, κε όξνπο αλδξηθήο αλαηνκίαο
ηεο θαζεκεξηλόηεηαο, πνπ κε έθαλε λα ληώζσ πεξηζζόηεξν ακήραλα.
Φνβόκνπλ όηη δελ είρα πεξηζζόηεξεο ειπίδεο κε ηελ επόκελε ελόηεηα, ηελ νπηνπία
ηεο επηζηξνθήο, από ό,ηη είρα κε ην ηαμίδη. Γηαςεύζζεθα. Σειηθά ε πξαγκαηηθόηεηα
πνπ βηώλνπλ νη καζεηέο απνδείρζεθε πην δπλαηή από ηε θαληαζία! Κάζε ζπίηη ηνπο
θαη έλαο κεηαλάζηεο. Κη όρη κόλν. Σώξα κε ηελ θξίζε αθόκε πεξηζζόηεξν.
Φνβνύληαη όηη ζα γίλνπλ θαη νη ίδηνη κεηαλάζηεο. Καη ε νπηνπία ηεο επηζηξνθήο
θαζεκεξηλόηεηα. Αθεγνύληαη πεξηπηώζεηο ζπγγελώλ ηνπο πνπ δνύιεςαλ κηα δσή
ζηελ μεληηηά, γύξηζαλ πίζσ ζηνλ ηόπν ηνπο, έθαλαλ δνπιεηέο, ηα έραζαλ όια θαη
μαλαγύξηζαλ πίζσ ζηα μέλα. ΢ηα μέλα, πνπ απνδείρζεθαλ πεξηζζόηεξν δηθά ηνπο.
Ζ θνπβέληα ζπλερίδεηαη θαη ζηακαηνύλ απόηνκα, όηαλ πξνβάιισ ηελ ηαηλία ηεο
Μέκεο ΢ππξάηνπ πνπ βαζίδεηαη ζηελ «Σειεπηαία αξθνύδα ηνπ Πίλδνπ» ηνπ Γεκήηξε
Υαηδή. Σαηλία αξγή, ρσξίο θαιό ήρν, αιιά ηνπο καγεύεη. Βιέπνπλ ζε ηαηλία έλα
ινγνηερληθό έξγν. Σνπο θαίλεηαη πεξίεξγν. Λππνύληαη γηα ηελ αξθνύδα πνπ δελ ηελ
έδεημε ζην ηέινο. Γηαβάδνπλ ζε νκάδεο ην απόζπαζκα από ην βηβιίν ηνπο
αγσληώληαο κήπσο κάζνπλ γηα απηήλ θάηη παξαπάλσ, θάηη πνπ έθξπςε ε
ζθελνζέηηδα. Σίπνηε. Ήηαλ όκσο πνιύ ραξνύκελνη πνπ θαηάιαβαλ ην θείκελν θαιά.
Ζ ηαηλία ηνπο είρε βνεζήζεη πνιύ. Χξαία κέξε. Σνπο είπα όηη ηα είρα δεη θαη εγώ.
Πεξλάο ην Νηνκπξίλνβν –ην ζεκεξηλό Ζιηνρώξη– γηα λα παο ζην παλεγύξη ηνπ
Βξπζνρσξίνπ, ζην θεληξηθό Εαγόξη. Μέζα θαινθαηξηνύ αιιά ρξεηάδεζαη παιηό ην
βξάδπ. Σόζν θξύν. Κξύν όζν θαη ησλ Υξηζηνπγέλλσλ ηα νπνία πιεζίαδαλ.
Ήζεια λα ηνπο δώζσ θάηη λα δηαβάζνπλ. Κάηη ζρεηηθό, δπλαηό θαη εθεβηθό. Ίζσο
θαη λα κπνξέζνπλ λα βξνπλ ρξόλν θαη δηάζεζε λα δηαβάζνπλ θάηη. Δπηιέγσ έλα
βηβιίν ηνπ Μάλνπ Κνληνιένληα, Μια ιζηοπία ηος Φιονηόπ. Ζ Ληνύκπα δπζθνιεπόηαλ
λα πξνζαξκνζηεί ζηελ Διιάδα. Πξνζπάζεζε λα γπξίζεη πίζσ ζηελ παηξίδα ηεο ηε
Ρσζία. Καη κεηά ηη; Απηά ηνπο είπα, ηνπο έβαια ζηα ρέξηα από έλα βηβιίν, ηνπο
επρήζεθα θαιέο δηαθνπέο. Κάπνηνη ηαξαθνπλήζεθαλ. ΋ρη όινη. Γελ πίζηεπα πνηέ κνπ
ζηηο καγηθέο κνπ ηθαλόηεηεο! Σν πήξαλ ζηα ρέξηα ηνπο ην βηβιίν, ην μεθύιιηζαλ. Με
ξώηεζαλ ηη λα κάζνπλ. Σνπο είπα απιώο λα ην απνιαύζνπλ. Έηζη θαη έγηλε. Πάλσ
από ηνπο κηζνύο, κεηά ηηο δηαθνπέο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ην είραλ δηαβάζεη.
΢πδεηνύζακε ηα πξνβιήκαηα ηεο Ληνύκπα, ηηο επηινγέο ηεο, ηε ιύζε πνπ έδσζαλ νη
θίινη ηεο, ηε βνήζεηα πνπ ηεο πξόζθεξε ε ινγνηερλία θαη άιια ηέηνηα. ΋ζνη δελ ην
δηάβαζαλ, απιώο άθνπγαλ. Έλαο ηνπο ξώηεζε θάηη θαη πεηάρηεθε κηα καζήηξηα θαη

12. 12
ηνπ είπε «Να ην δηάβαδεο, ηη ξσηάο ηώξα;» θαη εγώ απζόξκεηα θαη κε έληνλν θάπσο
ηόλν είπα «Μα ηώξα ην δηαβάδεη».
Μνπ ήξζε πάιη ε βαζαληζηηθή ζρνιηθή κνπ εηθόλα ηνπ «θαινύ» θαη ηνπ «θαθνύ
καζεηή». Κη επέιεμα γηα ηελ επόκελε ελόηεηα ηα πνξηξέηα καζεηώλ ηνπ ρζεο θαη ηνπ
ζήκεξα. Ήζεια λα ζπγθξίλνπλ θείκελα δηαθνξεηηθήο νπηηθήο γσλίαο, λα ζπγθξίλνπλ
δηαθνξεηηθέο ζηάζεηο θαη αληηδξάζεηο καζεηώλ. Ζ πέλα ηνπ Αλδξέα Λαζθαξάηνπ,
ηνπ Γηώξγνπ Ησάλλνπ θαη ηνπ Πέηξνπ Σαηζόπνπινπ έθαλε απνιαπζηηθή ηε
ρηνπκνξηζηηθή γξαθή. Μέρξη εδώ έλησζα πσο ηα θαηάθεξα. Καη ηώξα ηη λα θάλσ
κεηά ηελ αλάγλσζε; Μνπ έξρνληαη ζην κπαιό ηα ιόγηα ελόο καζεηή πνπ είρε
παξαπνλεζεί ζηελ αξρή ηεο ελόηεηαο απηήο όηη ηα θείκελα κηιάλε κόλν γηα ηνπο
καζεηέο. Χξαία, ινηπόλ. Σνπο δεηώ λα γξάςνπλ κέζα ζηελ ηάμε άιινη γηα ην
πνξηξέην ηνπ «θαινύ» θαη άιινη γηα ην πνξηξέην ηνπ «θαθνύ» θαζεγεηή. Σν
απνηέιεζκα κε έθαλε λα μεθαξδηζηώ. Σν πεξίκελα όηη ζα ηα γύξηδαλ όια αλάπνδα
ίζσο γηα λα ηα θέξνπλ ζηα ίζηα ηνπο.
Καη επεηδή ζε θάπνηνπο θαηλόκνπλ ππεξξεαιηζηηθόο –όρη θπζηθά ήξσαο–
απνθάζηζα λα ηειεηώζσ ηε θεηηλή ρξνληά κε ηελ ελόηεηα «ηνπ ππεξξεαιηζηηθνύ
ήξσα». Έγξαςα ζηνλ πίλαθα ιίγνπο ζηίρνπο ηνπ Δγγνλόπνπινπ από ην «Γπς θαη
Φξνπξά»:
Μύκονορ
Μςκήναι
μύκηηερ
ηπειρ
λέξειρ
όμωρ
δςο
μόνο
Φηεπά
Ήζεια λα θάλσ ηνλ έμππλν θα ηνπο ξώηεζα –ρσξίο βέβαηα λα πεξηκέλσ
απάληεζε ηη κπνξεί λα είλαη απηά ηα δπν κνλαδηθά θηεξά ηνπ πνηήκαηνο.
Πξνζσπηθά εγώ αθόκε ην ςάρλσ. Πεηηέηαη έλαο καζεηήο θαη ιέεη: «είλαη ηα „M‟ ησλ
δπν πξώησλ ιέμεσλ». Γελ ήμεξα ηη λα πσ εγώ ηώξα. Θαύκαζα ηελ απάληεζε.
Μάδεςα όζε απηνεθηίκεζε κνπ απέκεηλε θαη είπα όηη απηό είλαη ν ππεξξεαιηζκόο,
εηθόλεο, θαληαζία, έιιεηςε ινγηθήο, ειεπζεξία. Ο κεινπνηεκέλνο Μπνιηβάξ ηνπ
Δγγνλόπνπινπ ηνπο έδσζε ηελ επθαηξία λα κηιήζνπλ γηα ήξσεο ηεο ηζηνξίαο, ηεο
θαζεκεξηλόηεηαο, ηεο θαληαζίαο θαη γηα δηθνύο ηνπο ήξσεο.
Να απνιαύζνπλ εηθόλεο, ήρνπο. Να θαληαζηνύλ θηλήζεηο. ΢ηε γεσγξαθία ιίγν
δπζθνιεπηήθακε, αιιά ηειηθά θαηαθέξακε λα ελώζνπκε ινγνηερληθά ηελ Διιάδα κε
ηε Νόηηα Ακεξηθή. Ζ άλνημε είρε κπεη γηα ηα θαιά. Οη θαξέθιεο έηξηδαλ λεπξηθέο.
Απνθαζίδνπκε λα ηξαβήμνπκε ζηελ άθξε ηεο αίζνπζαο ηηο ελνριεηηθέο θαξέθιεο θαη
ηα ζξαλία. Εσγξαθίδσ πξόρεηξα ζην πάησκα ηε Νόηηα Ακεξηθή. Οη καζεηέο
μαπιώλνπλ θάησ ζην πάησκα θαη γεκίδνπλ ην άδεην ηεο ζρήκα κε ηα ζώκαηά ηνπο.
Δγώ από ςειά θσηνγξαθίδσ. Σειηθά, Μπνιηβάξ, δελ μέξσ αλ ήζνπλ σξαίνο ζαλ
Έιιελαο, είζαη πάλησο σξαίνο. Έλα είλαη ζίγνπξν: ε πηινηηθή εθαξκνγή ζην κάζεκα
ηεο ινγνηερλίαο ηειείσζε. Καη ηειείσζε σξαία. Σειείσζε;
Σεπηέμβπιορ 2013. Δίλαη ζίγνπξν όηη ε εθαξκνγή ηεο Πηινηηθήο πξνγξάκκαηνο
είρε ιάβεη νξηζηηθό ηέινο. Οη θηιόινγνη κνηξάδνπκε ηα καζήκαηα. Γελ παίξλσ
θαλέλα κάζεκα ινγνηερλίαο. Ίζσο επεηδή δελ κπνξνύζα λα βιέπσ ηνλ εαπηό κνπ λα
θάλεη ελληά απνζπαζκαηηθά ινγνηερληθά θείκελα ηνλ ρξόλν –κπνξεί θαη ιηγόηεξα–
γηαηί ηόζα κόλν πξνιαβαίλνπκε, θαηά θαλόλα, λα θάλνπκε. Πάιη ν Υξήζηνο ζην

13. 13
ηειέθσλν. Με εηδνπνηεί όηη ην Πξόγξακκα ζα ζπλερηζηεί. Καη ηώξα ηη; Δγώ δελ πήξα
νύηε κηα ώξα ινγνηερλίαο. Έρσ εθαξκόζεη ην πηινηηθό απηό πξόγξακκα ζηε Γεπηέξα
θαη ζηελ Σξίηε ηάμε. Φπζηθά –είλαη πηα γλσζηό όηη νη αιιαγέο δελ κνπ αξέζνπλ
ήζεια λα ην εθαξκόζσ ζηελ Πξώηε Γπκλαζίνπ. Γηζηάδσ. Σν Χξνιόγην Πξόγξακκα
είρε βγεη, νη ζπλάδειθνη άξρηζαλ ηα καζήκαηα. Αλ έπαηξλα εγώ Λνγνηερλία έπξεπε
θάπνηνο λα θνξησζεί έλα άιιν κάζεκα. Πνηνο όκσο ζα ήηαλ απηόο; Θα κπνξνύζε λα
βξεζεί θάπνηνο πνπ λα ηνπ αξέζνπλ νη γξήγνξεο αιιαγέο θαη λα κε εμππεξεηήζεη;
Μάιινλ όρη.
Κη όκσο θάπνηνο βξέζεθε. Σελ είρα αλαθέξεη θαη ζηελ αξρή. ΢ην Γπκλάζην ηεο
Γιαύθεο, όπνπ είρε παξνπζηαζηεί ε αδεξθή κνπ ην 2001, ήηαλ ε εθ ησλ πξαγκάησλ
δηεπζύληξηα. Φέηνο εθ ησλ πξαγκάησλ πάιη –ιόγσ ζπληαμηνδόηεζεο ηνπ
πξνεγνύκελνπ– έγηλε δηεπζύληξηα ζην ζρνιείν καο ε Εήλα. Σεο ην δήηεζα δεηιά, κνπ
ην έδσζε απιόρεξα. ΢πάλην πξάγκα. Αξρή ηνπ παξακπζηνύ, θαιεκέξα ζαο.
Ξαλακηιάσ κε ηνλ Υξήζην ζην ηειέθσλν θαη ηνπ ιέσ όηη ηα θαηάθεξα λα πάξσ
Πξώηε Γπκλαζίνπ. Σνπ απνθιείσ ην ελδερόκελν λα μεθηλήζσ κε ηελ ελόηεηα ησλ
θόκηθο. Δθείλνο ν ίδηνο ηελ είρε επεμεξγαζηεί. Γελ ήζεια λα ηνλ πξνζβάισ βέβαηα.
Αιιά εκέλα δελ κνπ άξεζαλ ηα θόκηθο από κηθξό. Σα βαξηόκνπλ. Έπξεπε λα
παξαηεξείο πνιιά θαη εκέλα κνπ άξεζαλ ηα ιόγηα, θαη ιόγηα είρε ιίγα. Καη άιισζηε
θαη ε Φσηεηλή από ηελ νκάδα ηεο Ξάλζεο είρε επεμεξγαζηεί πνιιέο θνξέο ηελ
ελόηεηα απηή. Ση ζα πξόζζεηα εγώ; Φπζηθά μεθίλεζα από ηα θόκηθο. Γελ μέξσ γηαηί.
Καη ην ρεηξόηεξν ήηαλ όηη κνπ άξεζαλ. Οη καζεηέο δελ είραλ θακηά εμνηθείσζε κ‟
απηά. Μαδί ηα αλαθαιύςακε.
Έβαιαλ νη καζεηέο ηελ παξαηήξεζε θαη εγώ ηα ιόγηα. ΢πλεξγαζηήθακε. Σνπο
άξεζε λα παξαηεξνύλ ζρέδηα, γξακκαηνζεηξέο θαη ρξώκαηα. ΢ηγά ζηγά άξρηζαλ λα
θαηαιαβαίλνπλ ηα θαξέ, ηα ζύκβνια. Έβαδαλ θαξέ ρσξίο ιόγηα ζηε ζεηξά. Άιιαδαλ
ηε ζεηξά ζε θαξέ θαη καδί άιιαδαλ θαη ηελ ηζηνξία. Πνιιά παηρλίδηα. Καη ην
ζεκαληηθόηεξν: ηα θόκηθο ηνύο ζήθσζαλ από ην ζξαλίν. Θειήζακε λα
δξακαηνπνηήζνπκε δπν-ηξία θαξέ πνπ αλαθέξνληαλ ζηε ζρνιηθή δσή. Μαο έιεηπε ην
θξάλνο. Δπηζηξαηεύηεθε έλα ζνπξσηήξη καθαξνληώλ πνπ βξίζθεηαη ζηελ θνπδίλα ηνπ
ζρνιείνπ (απνξώ πώο βξέζεθε εθεί), ηα ππόινηπα ππήξραλ ζηελ ηάμε, ην κπνπθάλ
κνπ, ε ηζάληα κνπ θαη ε δώλε κνπ.
Φαληαζία ρξεηάδεηαη θαη κόλν. Βέβαηα θαη ε ηερλνινγία βνεζάεη. Ήηαλ ε πεξίνδνο
πνπ επηκνξθσλόκνπλ ζην Β΄ επίπεδν ζηνπο ειεθηξνληθνύο ππνινγηζηέο. Δίρα αξρίζεη
λα καζαίλσ ην εξγαζηήξην. Ήηαλ λνκίδσ άζινο. Με ηε βνήζεηα ηνπ toondoo.com.
θαηαθέξακε λα αλαπιάζνπκε ην δηήγεκα ηνπ Γηώξγνπ ΢θακπαξδώλε, «Βαγγειηώ δελ
είζαη εληάμεη». Λίγα θαξέ, αιιά πνιιή δνπιεηά θαη όξεμε. Γύζθνια ζα ην μαλάθαλα.
Από ηα ιίγα θαξέ θαηαθέξακε θαη πξνρσξήζακε ζηελ απόιαπζε πεξηζζόηεξσλ.
Απνιαύζακε κε αξγνύο ξπζκνύο θαη ζπδήηεζε ζέκαηα επξσπατθήο έλσζεο,
ηζόηεηαο, πξνιήςεσλ θαη αζθάιεηαο ζην δηαδίθηπν κε ην εθηελέο θόκηθ Ο πόλεμορ
ηος παγωηού βαηόμοςπος. Πνηέ δε πεξίκελα όηη ην ζπγθεθξηκέλν θόκηθ ζα καο
νδεγνύζε ζε ηόζα πνιιά ζέκαηα θαη ζα έδηλε ηε δπλαηόηεηα ζηνπο καζεηέο λα
κηιήζνπλ γηα πξάγκαηα πνπ ζέινπλ. ΢ην ζεκείν απηό άξρηζαλ νη ηύςεηο. Μήπσο δελ
θάλσ ινγνηερλία κε όια απηά; Ζ Διέλε κε θαζεζύραζε. Μνπ είπε όηη θάλσ. Γελ
ξώηεζα παξαπάλσ. Γελ ρξεηαδόκνπλ παηδαγσγηθή επηρεηξεκαηνινγία. Μόλν έλα
«Ναη, θάλεηο».
Γύν ζεκαηηθέο ελόηεηεο ζα έθαλα ζηε δηάξθεηα ηε ρξνληάο. Σε κηα ηελ
νινθιήξσζα, αλ νινθιεξώλεηαη βέβαηα θάηη. Καιύηεξα, λα πσ όηη ηελ πξνζέγγηζα.
Ζ δεύηεξε επηινγή κνπ ήηαλ ε πνίεζε θαη ην ηξαγνύδη. Δδώ ην πξάγκα δπζθνιεύεη.
Σα αθνύζκαηα ησλ παηδηώλ πνηθίια θαη δηαθνξεηηθά από ηα δηθά κνπ. ΢ηνρεύσ λα
ηνπο θεξδίζσ κε ηε κνπζηθή ησλ ηξαγνπδηώλ αθήλνληάο ηνπο λα ηνπο ηαμηδέςεη από

14. 14
ηε ραξά ζηε ζιίςε θαη πάιη από ηελ αξρή. Μεηά, ζέισ λα θάλνπλ βνπηηά ζηε
ζεκαηηθή ησλ ηξαγνπδηώλ-πνηεκάησλ. Δπηιέγσ ηξαγνύδηα πνπ θαιύπηνπλ πνιιέο
εθθάλζεηο ηεο δσήο ηνπ αλζξώπνπ: έξσηαο, μεληηηά, θηώρεηα, παηδηθή θαη ζρνιηθή
δσή. Ο πνηεηηθόο ιόγνο ξεπζηόο θαη δύζθνινο. Πώο ζα θαηαθέξνπλ λα ηνλ
θαηαιάβνπλ;
Απνθαζίδσ λα εθκεηαιιεπηώ αξρηθά ηηο γλώζεηο ηνπο ζηα ηνπξθηθά. Γηαιέγσ
ηξαγνύδηα ειιεληθά πνπ έρνπλ ηξαγνπδεζεί θαη ζηα ηνπξθηθά, όπσο ην παξαδνζηαθό
«Tδηβαέξη». Σν ηξαγνύδη, ηειηθά, ελώλεη ηνπο αλζξώπνπο θαη ελσκέλνη κπνξνύλ λα
θαηαθέξνπλ πεξηζζόηεξα. Ο θαηξόο πεξλάεη. Οη καζεηέο αθνύλ πνηήκαηα θαη
ηξαγνύδηα. Σνπο αιιάδνπλ αθόκε θαη …ηα θώηα. Θπκάκαη πόζν σξαία άιιαμαλ
…ηα θώηα ζην ηξαγνύδη «Μεο ην κνπζείν», ζε ζηίρνπο Μαξηαλίλαο Κξηεδή θαη
κνπζηθή Νίθνπ Κππνπξγνύ.
Σν ζρνιείν θάζε θνξά πνπ έρνπκε ινγνηερλία μεζεθώλεηαη από ηηο κνπζηθέο. Με
ηνπο καζεηέο ηνπ ηκήκαηνο είρακε ζπλαπνθαζίζεη, αλ δελ ηειεηώλακε θάηη ηελ ώξα
ηνπ καζήκαηνο, –δίσξν ήηαλ λα ην ζπλερίδνπκε ζην δηάιεηκκα, γηα λα κελ
ζηακαηάκε ηε ξνή, θαη δηάιεηκκα ζα βγαίλακε αξγόηεξα. Πόζεο θνξέο έμσ από ηα
ηδάκηα ηελ ώξα ηνπ δηαιείκκαηνο νη άιινη καζεηέο καο παξαθνινπζνύζαλ θαη
θώλαδαλ λα δπλακώζνπκε ηελ έληαζε ηνπ ήρνπ!
Γηα ηελ ηξίηε θάζε είρακε απνθαζίζεη λα θάλνπκε ηελ νπηηθνπνίεζε ελόο
ηξαγνπδηνύ. Σνπο έδσζα ρξόλν λα ζθεθηνύλ. Γελ κπνξνύζαλ λα απνθαζίζνπλ.
Σειηθά απνθάζηζαλ. Να θάλνπκε ην «Απαγνξεπκέλν» ηνπ Γηώξγνπ Σζαιίθε κνύ
είπαλ κε πνιύ θπζηθό ηξόπν. Γελ έθεξα θαη εγώ θπζηθά αληίξξεζε, άιισζηε δελ ην
ήμεξα. Ο ηίηινο ηνπ κνπ πξνμέλεζε κάιηζηα θαη ην ελδηαθέξνλ. Σν «απαγνξεπκέλν»
είλαη πνιιέο θνξέο πεηξαζκόο. Μάιηζηα έλαο επηζεηηθόο πξνζδηνξηζκόο ζε ζέζε
νπζηαζηηθνύ γίλεηαη πεξηζζόηεξν αηληγκαηηθόο.
Αλππνκνλνύζα λα γπξίζσ ζην ζπίηη θαη λα ην αθνύζσ κε ηελ εζπρία κνπ.
Φαληαζία πηζηεύσ πώο έρσ. Σν ηξαγνύδη απηό, όκσο, κνπ ηελ μεπέξαζε. Γελ ζύκσζα
θαζόινπ κε ηνπο καζεηέο πνπ ην πξόηεηλαλ. ΢ηελνρσξήζεθα πην πνιύ γηα ην γεγνλόο
όηη ηέηνηα ππνπξντόληα βξίζθνληαη θσιηαζκέλα ζην κπαιό θαη ζηελ ςπρή ηνπο σο
θπζηνινγηθά. Σελ επόκελε θνξά δελ ηνπο έθαλα θαλέλα θήξπγκα. Με ξώηεζαλ πώο
κνπ θάλεθε θαη ηνπο είπα θνθηά όηη δελ κνπ άξεζε. Γελ είπαλ ηίπνηε. Μπνξεί θαη λα
πεξίκελαλ λα αληηδξάζσ. Γελ ην έθαλα θαη όια πξνρώξεζαλ ηόζν θπζηνινγηθά.
Γίλακε, λνκίδσ, όινη πην ζνθνί από απηό ην επεηζόδην.
΢ηελ πξνζπάζεηά καο λα ειαθξύλνπκε ην θιίκα έπεζε ζην ηξαπέδη ε ηδέα –δελ
ζπκάκαη αλ έπεζε από κέλα ή από ηνπο καζεηέο– λα δηαιέμνπλ γηα νπηηθνπνίεζε έλα
από ηα ηξαγνύδηα πνπ έρνπκε θάλεη καδί κέζα ζηελ ηάμε. Με ηε βνήζεηα ηνπ movie
maker δώζακε κνξθή ζηα «Γηόδηα» ζε ζηίρνπο Πόιπ Κπξηαθνύ θαη κνπζηθή ΢ηαύξνπ
΢ηόια.
Υξνληά γόληκε ε ηειεπηαία. Σα «Γηόδηα» ηεο δεύηεξεο ελόηεηαο κέλνπλ
αλεβαζκέλα ζην you tube σο «Γίνδνο δηνδίσλ», ε εκπεηξία ησλ θόκηθο ζα αθνπζηεί
δηα ζηόκαηνο Νέηαο ζε ιίγεο κέξεο ζε Γηεζλέο ΢πλέδξην γηα ηε Λνγνηερλία ζην
Μεμηθό. Ζ εκπεηξία ηνπ ππεξξεαιηζκνύ ηεο πξνεγνύκελεο ρξνληάο ζα αλαθνηλσζεί
πξνζερώο ζε ζπλέδξην. Ζ πξνζπάζεηα ζύδεπμεο παηρληδηνύ θαη ινγνηερλίαο ηεο
πξώηεο ρξνληάο δεκνζηνπνηήζεθε ζε ζπλέδξην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζηελ Κνκνηελή.
Κάζε ρξνληά θάηη πήξα, θάηη έδσζα. Καη ηώξα θεύγσ κε «βειηίσζε». Γηαηί ην
ρξσζηάσ ζηνλ εαπηό κνπ θαη ζηνπο καζεηέο.
Γηαλύνληαο ην έλα ηξίην ηνπ εξγαζηαθνύ εθπαηδεπηηθνύ κνπ βίνπ –θαη είλαη ην
πξώην έλα ηξίην– ζε έλα ζρνιείν κε κεηνλνηηθνύο καζεηέο κόλν, δελ μέξσ ηη γίλεηαη
παξαέμσ. Θέισ λα δσ, λα βξσ, λα ςάμσ. Μήπσο νη δηαθνξέο κεηώζεθαλ ή κήπσο
όρη; Πξέπεη λα απνθηήζσ δηθή κνπ γλώκε. Να βειηησζώ. Καη όηαλ κε ην θαιό

15. 15
βειηησζώ, δελ κνπ θαίλεηαη θαζόινπ απίζαλν λα επηζηξέςσ κε «βειηίσζε» εθεί από
όπνπ έθπγα.
Μπνξεί ην Πξόγξακκα λα ηειείσζε, κπνξεί εγώ λα «βειηηώζεθα», έλα είλαη ην
ζίγνπξν πάλησο: Πξνζερώο Δκείο Μεγαιώλνπκε.
Ξάλζε, ΢επηέκβξηνο 2014