1.
ΣΑ ΟΠΛΑ ΣΩΝ ΒΤΖΑΝΣΙΝΩΝ ΓΗΜΟΣΙΚΟ ΢ΥΟΛΔΙΟ ΠΛΑΓΙΑΡΙΟΤ Σάξη Δ3/ 2012 Νίκος Υ. Βαγγέλης Π. Άγγελος Κ.

2.
ΤΓΡΟ ΠΤΡΣν πγξό ππξ ήηαλ έλα από ηα ηζρπξά όπια ησλ Βπδαληηλώλ θαηηαπηόρξνλα έλα από ηα θξαηηθά κπζηηθά ηεο απηνθξαηνξίαο. Λίγνηγλώξηδαλ από πνηά πιηθά θαηαζθεπαδόηαλ θαη ην κπζηηθό θπιαζζόηαλκε θάζε ηξόπν ώζηε λα κελ πέζεη ζηα ρέξηα ησλ ερζξώλ ηεοαπηνθξαηνξίαο θαη λα παξακείλεη ζην βπδαληηλόνπινζηάζην. Καηαζθεπαδόηαλ από :ζεηάθη,πίζζα,λίηξν,λάθζα.Σνπγξό ππξ ήηαλ εθεύξεζε ηνπ κεραληθνύ Καιιίληθνπ ,ην έξηρλαλ κεκαθξηνύο ζσιήλεο ή κε θαηαπέιηεο από ηνπο δξόκσλεο.

3.
Σα πλεονεκτήματα που έδινε στονβυζαντινό στόλο η χρήση του “υγρούπυρ” ήταν τεράστια λόγω τωνπραγματικά θαυμαστών ιδιοτήτωντου. Σο καταπληκτικό αυτό “υγρό”αναφλεγόταν αμέσως μόλις ερχότανσε επαφή με το νερό και έκαιγετόσο στην επιφάνεια του όσο καιλίγο κάτω από αυτή. Υανταστείτε ταπληρώματα των εχθρικών πλοίων ναπροσπαθούν να σβήσουν με νερότην φωτιά που προκλήθηκε από τον“υγρό πυρ” και αυτή να ανάβειπερισσότερο! Πραγματικάκαταπληκτικές οι ιδιότητες τουλοιπόν.

4.
 Άξαβαο κε εηδηθή αληηππξηθή ζηνιή γηα πξνζηαζία από ην πγξό ππξ. (Φηηαγκέλε από έλα κίγκα γύςνπ , ακκσλίαο,ηαιθ,θ.ά.)

5.
ΒΑΛΛΙ΢ΣΡΑ ΠΤΡΟΥΟΡΟ΢΢ηελ εθηεηακέλε κειέηε ηνπ γηα ηελ πξνέιεπζε, ηελ ηζηνξία θαη ηερξήζε ηνπ πγξνύ ππξόο από ηνπο Βπδαληηλνύο ν θαζεγεηήο ηνπΑ.Π.Θ. Θεόδσξνο Κνξξέο κειέηεζε δηεμνδηθά θαη ην ζέκα ηεοεθηόμεπζεο ηνπ πγξνύ ππξόο. Μεηά από ζεσξεηηθή θαη πεηξακαηηθήέξεπλα θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα όηη ην πγξό ππξ εθηνμεπόηαλ ζεκεγάιε απόζηαζε κέζα ζε θεξακηθά αγγεία, ηα νπνίαπξνζθξνύνληαο έζπαδαλ. Σν όπιν κε ην νπνίν εθηνμεύνληαλ ηααγγεία απηά ην απνθάιεζε βαιιίζηξα ππξθόξν. Πξόθεηηαη γηα έλαλπαιίληνλν θαηαπέιηε, πνπ θέξεη κεγάιν κεηαιιηθό ζσιήλαεθηόμεπζεο.

6.
Ζ ρξήζε ηνπ ηεξκαηίδεηαη, ζύκθσλα κε ηνπο πεξηζζόηεξνποηζηνξηθνύο, θαηά ηνλ 10ν αηώλα κε ηελ απώζεζε ηνπΡώζηθνπ ζηόινπ από ηνπο Βπδαληηλνύο αιιά ππάξρνπλελδείμεηο όηη ρξεζηκνπνηήζεθε θαη ην 1204 ζηελ πξνζπάζεηααλάθηεζεο ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο Λαηίλνπο,αιιά θαη ην 1453 ζηελ πξνζπάζεηα αληίζηαζεο ησλΒπδαληηλώλ θαηά ηνπ Σνύξθηθνπ ζηξαηνύ.

7.
 Σν κπζηηθό πέξαζε ζηνπο κνπζνπικάλνπο αιιά θαη ηνπο ζηαπξνθόξνπο ηελ πεξίνδν ησλ “ηεξώλ πνιέκσλ” θαη ρξεζηκνπνηήζεθε εμίζνπ θαη από ηα δύν ζηξαηόπεδα Με ην πέξαο ησλ αηώλσλ όκσο θαη ηελ αλαθάιπςε λέσλ θαη θνληθόηεξσλ όπισλ ην “πγξό ππξ” ιεζκνλήζεθε από όινπο θαη μεράζηεθε πιήξσο γηα λα πεξάζεη ζηελ ζθαίξα ηεο ηζηνξίαο πνπ ελ ηέιεη έγηλε ζξύινο.

8.
ΣΟ ΝΑΤΣΙΚΟ ΣΩΝ ΒΤΖΑΝΣΙΝΩΝ ΣΟ ΒΤΕΑΝΣΗΟ, ζηνπο πξώηνπο αηώλεο ηεο ηζηνξίαο ηνπ, δελ έδσζε ηδηαίηεξε, ζεκαζία ζην λαπηηθό. Όκσο κε ηνλ θαηξό ηα πξάγκαηα άιιαμαλ. Με ηελ εμάπισζε ησλ Αξάβσλ, ηνλ 7ν αηώλα, νη Βπδαληηλνί αλαγθάζηεθαλ λα λαππεγήζνπλ θαη λα νξγαλώζνπλ αμηόινγν ζηόιν.

9.
 Σν λαπηηθό νξγαλώζεθε σο κέξνο ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ ζεκάησλ. Τπήξρε όκσο θαη αλεμάξηεηνο πνιεκηθόο ζηόινο, ην βαζηιηθόλ πιώηκνλ, πνπ θξόληηδε γηα ηελ άκπλα ηεο πξσηεύνπζαο. Ο πην δηαδεδνκέλνο ηύπνο πνιεκηθνύ πινίνπ ήηαλ ν δξόκσλ. Άιινη ηύπνη πνιεκηθώλ πινίσλ ήηαλ νη πάκθπινη θαη ηα ρειάλδηα.

10.
 ΢ηα ρξόληα ησλ Βπδαληηλώλ, νη λαπκαρίεο δελ ζηεξίδνληαλ πιένλ ζηνλ εκβνιηζκό ησλ ερζξηθώλ πινίσλ, όπσο ζηελ αξραηόηεηα. Ζ λέα ηαθηηθή ηνπ πνιέκνπ ζηε ζάιαζζα βαζηδόηαλ ζην πιεύξηζκα θαη ζηελ πξόζδεζε ζηα ερζξηθά πινία θαη, ζηε ζπλέρεηα, ζηε κάρε ζώκα κε ζώκα. Πνιύ ζεκαληηθό ξόιν ζηηο λαπκαρίεο έπαηδε βέβαηα θαη ε εθηόμεπζε ηνπ πγξνύ ππξόο, κε ην νπνίν νη Βπδαληηλνί ππξπνινύζαλ ηα πινία ησλ αληηπάισλ ηνπο.

11.
ΓΡΟΜΩΝΔ΢ Γηα ηνλ δξόκσλα δελ ππάξρνπλ αξραηνινγηθά δεδνκέλα. Πιεξνθνξίεο γηα ηελ κνξθή ηνπ πξνέξρνληαη κόλν από θηινινγηθέο πήγεο. Οη ζπγγξαθείο δίλνπλ ην όλνκα δξόκσλ ζε πινία πνπ ζπρλά δηαθέξνπλ σο πξνο ηνλ ηύπν θαη ηηο δηαζηάζεηο. Πάλησο νη δξόκσλεο είραλ δύν ή ηξεηο ηζηνύο θαη δύν ζεηξέο θνππηώλ. Σν κήθνο ηνπο πξνζδηνξίδεηαη από 45 έσο 50 κέηξα θαη ην πιάηνο ηνπ από 5 έσο 6 κέηξα. Σν πιήξσκά ηνπο θπκαηλόηαλ από 100 έσο 300 άλδξεο. Από απηνύο άιινη ήηαλ πνιεκηζηέο θαη άιινη θσπειάηεο. Οη θσπειάηεο ηεο πάλσ ζεηξάο, ήηαλ νπιηζκέλνη κε ζπαζηά θαη θαηά ηελ ώξα ηεο ζπκπινθήο, άθελαλ ηηο ζέζεηο ηνπο θαη βνεζνύζαλ ηνπο πνιεκηζηέο.

12.
 Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο, εμάιινπ, ζηελ πεξηνρή ηεο θνππαζηήο ππήξραλ αζπίδεο δξόκσλεο ήηαλ εμνπιηζκέλνη κε ςεινύο μύιηλνπο πύξγνπο (μπιόθαζηξα) ζηε κέζε ηνπ θεληξηθνύ ηζηνύ από όπνπ έκπεηξνη ηνμόηεο, θαζηειισκέλνη, εθζθελδόληδαλ ελαληίνλ ησλ ερζξώλ αθόληηα θαη βέιε αιιά θαη πέηξεο θαη ζίδεξα. ΢ηελ πιώξε θαη ζηε πξύκλε έθεξαλ ηηο ηνμνβαιίζηξεο, εηδηθνύο κεραληζκνύο από όπνπ εθηνμεύνληαλ κηθξά βέιε, θαη ιίζνη. Σν θπξηόηεξν, όκσο, όπιν ησλ δξνκώλσλ ήηαλ ην πγξό ππξ. Σν εύθιεθην κείγκα εθζθελδνληδόηαλ από δνρεία, κε εηδηθνύο ράιθηλνπο ζσιήλεο εθηόμεπζεο – ζίθσλεο- πνπ έθεξαλ ζηελ άθξε ηξνκαθηηθά νκνηώκαηα ιενληνθεθαιώλ. Σα πινία απηά αλαθέξνληαη ζηηο πεγέο σο ζηθσλνθόξνη δξόκσλεο ή θαθθαβνππξθόξνη.

13.
 Σν θπξηόηεξν, όκσο, όπιν ησλ δξνκώλσλ ήηαλ ην πγξό ππξ. Σν εύθιεθην κείγκα εθζθελδνληδόηαλ από δνρεία, κε εηδηθνύο ράιθηλνπο ζσιήλεο εθηόμεπζεο – ζίθσλεο- πνπ έθεξαλ ζηελ άθξε ηξνκαθηηθά νκνηώκαηα ιενληνθεθαιώλ. Σα πινία απηά αλαθέξνληαη ζηηο πεγέο σο ζηθσλνθόξνη δξόκσλεο ή θαθθαβνππξθόξνη.

14.
 Ο θπβεξλήηεο ηνπ πινίνπ νλνκαδόηαλ θέληαξρνο. Ο ζάιακόο ηνπ βξηζθόηαλ πίζσ ζηελ πξύκλε θαη νη βπδαληηλνί ηνλ νλόκαδαλ θξάββαην. Οη άλδξεο πνπ απνηεινύζαλ ηα πιεξώκαηα απηώλ ησλ πνιεκηθώλ πινίσλ νλνκάδνληαλ πιώηκνη ζηξαηηώηαη ή θαββαιαξίθνη, θαη ήηαλ όινη ειεύζεξνη πνιίηεο.

15.
 Βπδαληηλό πνιεκηθό πινίν πξηλ ηελ άισζε ηεο Πόιεο Κάξαβνο: Πνιεκηθό ζθάθνο ζπλνδείαο εκπνξηθώλ πινίσλ 7νο αη.

16.
ΟΠΛΙ΢ΜΟ΢ ΣΩΝ ΒΤΖΑΝΣΙΝΩΝ Ο νπιηζκόο ηνπ βπδαληηλνύ ζηξαηνύ ζεσξνύληαλ ν θαιύηεξνο θαη ν πην ηέιεηνο ηεο επνρήο ηνπ. Ήηαλ αθόκε θαη θαιύηεξνο ηνπ πεξζηθνύ, ν νπνίνο θαη πνιύ αξραηόηεξνο ήηαλ, αιιά θαη ε ηερληθή θαηαζθεπήο όπισλ ζηελ Πεξζία είρε εμειηρηεί ζε ύςηζην βαζκό κε ηελ πάξνδν ησλ ρξόλσλ.

17.
 Σόζν ηα θνξεηά (ειαθξά) όζν θαη ηα βαξηά όπια ηνπ βπδαληηλνύ ζηξαηνύ ππεξείραλ από όια ηα όπια ησλ άιισλ εζλώλ, θαη ηελ ππεξνρή απηή, ην Βπδάληην, ηε δηαηήξεζε ζρεδόλ θαζόιε ηε δηάξθεηα ηεο ύπαξμήο ηνπ, ράξε ζηα απζηεξά θξαηηθά λνκνζεηηθά κέηξα, ηνλ έιεγρν θαη ηελ επίβιεςε ηα νπνία εθάξκνζε ζε όηη αθνξνύζε ηνλ νπιηζκό. Καηαζθεπή όπισλ επηηξεπόηαλ κόλν από θξαηηθά ειεγρόκελα ή ζηξαηησηηθά νπινπνηεία θαη εξγαζηήξηα.

18.
 Οη νπινπνηνί (δεζπνηάηνη ή θαβξηθίζηνη) θαη γεληθά νη θαηαζθεπαζηέο όπισλ ήηαλ γλσζηνί ζην θξάηνο, ειέγρνληαλ, επηηεξνύληαλ θαη απαγνξεπόηαλ ζ απηνύο ε πώιεζε όπισλ ή ε γλσζηνπνίεζε ηνπ ηξόπνπ θαη κεζόδσλ θαηαζθεπήο ηνπο ζε μέλνπο. Οη παξαβάηεο ηηκσξνύληαλ κε ζσκαηηθέο ή ρξεκαηηθέο πνηλέο, αθόκε θαη κε ζάλαην. Ζ εκθάληζε ησλ όπισλ ήηαλ απιή, ρσξίο θνζκήκαηα θαη παξαζηάζεηο.

19.
 Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξόλνπ όκσο (10ν αη.), νη θαηάζθεπαζηέο όπισλ άξρηζαλ λα ηα δηαθνζκνύλ κε θνζκήκαηα ρξπζνύ, αξγύξνπ, θαζώο θαη κε πνιύηηκεο πέηξεο. Παξ όια απηά, ε ρξήζε δηαθνζκε- κέλσλ θαη γεληθά πνιπηειώλ όπισλ είλαη πεξηνξηζκέλε θαη κόλν επηβιεηηθά ήηαλ γηα λα πξνμελνύλ ηξόκν ζηνλ ερζξό. Σα όπια δηαθξίλνληαλ ζε θνξεηά (ακπληηθά θαη επηζεηηθά) θαη ζε βαξηά (όπια ζέζεο).

20.
ΑΜΤΝΣΙΚΑ ΟΠΛΑ Σν ισξίθηνλ (ζώξαθαο) κπνξνύζε λα θηάλεη κέρξη ηα γόλαηα ή λα ζηακαηά ζηε κέζε . Ήηαλ θηηαγκέλν από αιπζίδεο, θνιίδεο ή κηθξά πέηαια. Σν θξάλνο, πνπ ιεγόηαλ θαζζηδηνλ ή θόξπο, είρε κεξηθέο θνξέο θαη πξνζσπείν. Σα ρεηξόςειια θαη ηα πνδόςειια πξνζηάηεπαλ ηα ρέξηα θαη ηα πόδηα. Όια απηά καδί απνηεινύζαλ ηελ παλνπιία, ε νπνία θόζηηδε ηόζν αθξηβά, ώζηε πνιινί ζηξαηηώηεο δελ κπνξνύζαλ λα ηελ απνθηήζνπλ.

21.
Έηζη, θαηέθεπγαλ ζε απινύζηεξεο, αλ θαη όρη ηόζν απνηειεζκαηηθέο ιύζεηο: ην θακειαύθηνλ αληί γηα θξάλνο, θαη έλα έλδπκα από ζθιεξό ύθαζκα (ηζόρα, γηα παξάδεηγκα) σο ππνθαηάζηαην ηνπ ζώξαθα. ν ζθνπηάξηνλ (αζπίδα) ζπκπιήξσλε ηνλ ακπληηθό νπιηζκό. ΢ηελ εμσηεξηθή επηθάλεηα, ηνπ ζρεδηάδνληαλ δηάθνξεο παξαζηάζεηο -δώα, άγηνη, γεσκεηξηθά ζρήκαηα- πνπ δήισλαλ ηε κνλάδα ζηελ νπνία αλήθε ν ζηξαηηώηεο πνπ ην έθεξε. Σν ηάγκα όπνπ αλήθε ν θάζε ζηξαηηώηεο, θαη ηδηαίηεξα νη επίιεθηνη, δεισλόηαλ επίζεο από ηελ νκνηόκνξθε παλνπιία θαη ηα νκνηόρξσκα επηισξίθηα ή επαλσ- θιίβαλα, δειαδή ξνύρα ή καλδύεο πνπ θνξηνύληαλ πάλσ από ηνλ ζώξαθα.

22.
ΕΠΙΘΕΣΙΚΑ ΟΠΛΑ Σα επηζεηηθά όπια δηαθξίλνληαη ζηα αγρέκαρα, γηα κάρεο από θνληά, ζώκα κε ζώκα, θαη ζηα εθεβόια, πνπ κπνξνύλ λα ρηππνύλ ηνλ ερζξό από καθξηά.

23.
ΑΓΦΕΜΑΦΑ ΟΠΛΑ Σν ζπαζίνλ (ή μίθνο) ήηαλ έλα ηζρπξό θαη καθξύ όπιν, κήθνπο πεξίπνπ ελόο κέηξνπ, πνπ επέηξεπε ζηνλ ηππέα λα πιήηηεη ηνλ αληίπαιν ηνπ, πεδό ή έθηππν, από ηε ξάρε ηνπ αιόγνπ ηνπ. ΢ε κεηαγελέζηεξνπο αηώλεο νη Βπδαληηλνί, επεξεαζκέλνη από ηνπο ιανύο ηεο Αλαηνιήο, άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνύλ θαη ην θπξηό ζπαζί.

24.
 Σν βαξδνύθηνλ (ξόπαιν) ήηαλ έλα θνβεξό όπιν. Απνηεινύληαλ από κηα βέξγα ζηδεξέληα ή έλα θνκκάηη γεξνύ μύινπ, πάλσ ζην νπνίν ήηαλ ζηεξεσκέλα θαξθηά. Σν ρξεζηκνπνηνύζαλ θπξίσο ελαληίνλ βαξηά νπιηζκέλσλ αληηπάισλ, θαζώο κπνξνύζε λα ζπληξίςεη ηηο θαζζίδεο θαη λα πξνθαιέζεη ζνβαξά ηξαύκαηα.

25.
 Σν θνληάξηνλ (ή δόξπ) ήηαλ όπιν πνπ έθεξαλ θπξίσο νη πεδηθάξηνη θαη ρξεζίκεπε ζηνλ ηξαπκαηηζκό ηνπ αληηπάινπ από θάπσο κεγαιύηεξε απόζηαζε. Οη ηππείο ήηαλ θαη απηνί νπιηζκέλνη κε δόξπ, πνπ ην θξεκνύζαλ κε έλα ινπξί ζηελ πιάηε ηνπο.

26.
 Ο πέιεθπο (ηζεθνύξη) είρε κία ή δύν θόςεηο. Σν μύιν πάλσ ζην νπνίν ήηαλ ζηεξεσκέλνο είρε κήθνο από εμήληα εθαηνζηά έσο ελάκηζη κέηξν.

27.
ΕΚΗΒΟΛΑ ΟΠΛΑ Σν δνμάξηνλ (ηόμν) ήηαλ έλα ηδηαίηεξα πνιύπινθν όπιν: ε θπξηή πιεπξά ηνπ θηηαρλόηαλ από μύιν, θέξαην ή θόθαιν θαη ηέλνληεο δώσλ, ελώ ε ρνξδή ηνπ, άιινηε από λεύξα ή εληόζζηα δώσλ θαη άιινηε από θπηηθέο ίλεο· νη ζαγίηεο (ηα βέιε) ήηαλ από ιεπηό μύιν ή θαιάκη, κε ζηδεξέληα αηρκή. Σν δνμάξηνλ κεηαθεξόηαλ κέζα ζην ζεθάξη, γηα λα πξνζηαηεύεηαη από ηελ πγξαζία, ελώ νη ζαγίηεο ηνπνζεηνύληαλ αλά 30-60 ζηηο θαξέηξεο , πνπ θξέκνληαλ ζηελ πιάηε ησλ πεδηθαξίσλ ή ζηε δώλε ησλ ηππέσλ. Έλα βέινο κπνξνύζε λα εθηνμεπζεί ζε απόζηαζε 330 κέηξσλ πεξίπνπ (ηόμνπ βνιή).

28.
 Ζ ηδάγγξα ήηαλ έλα θνληό θαη πνιύ πην ηζρπξό ηόμν, ζηε κέζε ηνπ νπνίνπ, ζηε ζέζε όπνπ ηνπνζεηείηαη ην βέινο, ήηαλ ζηεξεσκέλν έλα μύιν. Σν μύιν απηό ήηαλ θνίιν ζηε κία ηνπ πιεπξά, ώζηε λα δεκηνπξγείηαη κία εζνρή πνπ ρσξνύζε ηε ζαγίηα. Μέζα από ηνλ ζσιήλα απηό, εθηνμεύνληαλ κε κεγαιύηεξε αθξίβεηα θαη πνιύ πεξηζζόηεξε νξκή βέιε πην κηθξά αιιά πην ρνληξά από ηα θαλνληθά. Ζ ηδάγγξα ήηαλ ηδηαίηεξα θνληθό όπιν, επεηδή ηα βέιε ηεο κπνξνύζαλ λα δηαπεξάζνπλ ηνλ ζώξαθα θαη ηελ αζπίδα.

29.
Σν πνιηνξθεηηθό ηξππάλη ησλ Βπδαληηλώλ

30.
Υξήζεθαηαπέιηε ζεπνιηνξθία απόην βπδαληηλόζηξαηό

31.
ΠΗΓΕ΢ ΠΟΤ ΦΡΗ΢ΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ Δπηά κέξεο Καζεκεξηλή: «Βπδάληην θαη Άξαβεο ζηε Μεζόγεην» «..απ’ησλ θάζηξσλ ηηοΥξπζόπνξηεο»:ΣαμηάξρεοΚόιηαο(Καιεηδνζθόπην) Διιεληθή Ηζηνξία National Geographic