халдвар судлал

1. ГАЛЗУУ
/Hydropobia/
АУС-318 Э.Загарзүсэм

2. Галзуу өвчин гэж юу вэ?
• Галзуу өвчтэй адгуус амьтдаас хүнд
халдварладаг, вирусийн хурц халдварт
өвчин. Эмнэлзүйд ТМС-ийг
гэмтээснээс болж хөдөлгөөний
төвийн сэрэлт ихэсч амьсгал, залгих
булчингуудын таталт үүсч улмаар
саажилт болж богино хугацаанд үхлээр
төгсдөг өвчин.

3. Түүхээс:
Анх Аристотель ( МЭӨ 322 онд) галзуу
нохой нь эрүүл нохой ба бусад амьтанд
халдвар тараадаг тухай бичжээ.1-р
зууны үед Корнелий Цельский хүний
галзуу өвчний талаар хамгийн анх энэ
өвчнийг Hydropobia гэж нэрлэжээ. 1881
онд Л.Пастер анх галзуугаас урьдчилан
сэргийлэх вакциныг гаргасан

4. “ГАЛЗУУ ӨВЧИНТЭЙ ТЭМЦЭХ
ДЭЛХИЙН ӨДӨР”
• Дэлхийн Галзуу Өвчинтэй Тэмцэх Холбооны
санаачлагаар хүн болон мал, амьтны эрүүл
мэндийн Олон улсын байгууллагууд нэгдэж,
галзуу өвчний сэргийлэлтийг сайжруулах
зорилгоор жил бүрийн 9 дүгээр сарын 28-ний
өдрийг “Дэлхийн галзуу өвчнөөс сэргийлэх
өдөр” болгон тэмдэглэж байна. Галзуу өвчин
нь 100 хувь урьдчилан сэргийлэх боломжтой
гэдгийг дэлхийн олон мянган хүмүүст
хүргэдэгээрээ энэ арга хэмжээ нь онцлог юм.

5. ДЭМБ-ийн судалгаанаас:
ДЭМБ-аас жил бүр дэлхий дээр галзуу
өвчний улмаас 55.000 хүн буюу 10
минут тутам нэг хүн нас барж байна.
Үүний тал хувь нь 15-аас доош
насныхан эзэлж байна гэж мэдээлж
байна.

6. Манай улсын хувьд:
• Монгол Улсын хэмжээнд галзуу өвчний
хүний өвчнийг 1972 оноос эхлэн
зайлшгүй бүртгэгдэж мэдээлэх өвчний
жагсаалтад оруулсан ба 1972-2011 онд
галзуу өвчнөөр нийт 35 хүн өвчилж нас
барсан байна. Эх уурхайг авч үзэхэд
60% нь нохойд уруулж ноцуулсаны
улмаас галзуу өвчнөөр өвчилсөн байна.

7. Үүсгэгч:
• Rabdoviridae бүл, lyssa вирусийн төрөлд
багтдаг.
• 80-180 нм хэмжээтэй РНХ-ийн нэг
утаслаг бүхий вирус . Вирус ердөө
тэжээлт орчинд өсч үрждэггүй , харин
амьд эс (Тахианы үр хөврөл)-д өсч
үрждэг. Орчин үеийн гудамжны зэрлэг
вирусээс (фиксированные)
лабораторын вирусийг гарган авч
байна.

8. Вирусийн онцлог:
Зэрлэг вирус
• 1серотиптэй бүлээн
цуст амьтан бүгдэд их
хоруу чанартай
• өвчилсөн хүн болгонд
тархины үрэвсэлээр
явагддаг
• ТМТ-нд их
хуримтлагдана /шүлс,
нулимс, БДБ,ЗХ-ын
мэдрэлийн зангилгаа/
• ТМТ-нд Тельца Бабеш
(Негри) үүсгэнэ
Лабораторын вирус
• Хөөрлийн үеийг
дамжихгүйгээр шууд
саажилтын үед орно.
• ТМТ-нд 100 дахин их
хуримтлагддаг
• ТМТ-нд Бабешийн биенцэр
үүсгэхгүй
• Физик химийн аргаар
вирусийн идэвхийг бууруулсан
байна.
• Галзуу өвчнөөс сэргийлэх
вакциныг бэлтгэхэд ашигладаг

9. Тархвар судлал:
• Дэлхийн улс оронд нилээд тархсан
өвчин. Байгал дээр вирусийг хадгалагч
эх уурхай нь өвчтэй адгуусан амьтан.
Халдварлалт нь гол төлөв нохой, чоно,
муурнаас, цөөнх тохиолдолд үхэр, адуу,
гахай ба хониос халддаг.
• Судалгаанаас үзэхэд нохойноос 87,1%,
муурнаас 5,3%, чононоос 3,4%,
үнэгнээс 2%- цөөн тохиолдолд бусад
амьтадаас халдварладаг.

11. Эмгэг жам: Хүний биед үүссэн янз
бүрийн шарх, заримдаа гэмтсэн салст бүрхүүлээр
шүлсний хамт орно. Цаашид вирусийн тархалтын талаар
2 үндсэн онол байдаг.
• Периневраль (мэдрэлийн)
шингэнээр дамжин
ТМТ-нд хүрч уураг
тархийг гэмтээж улмаар
• n. vagus.
n.glossoparangeus.
n.hypoglossus-ын бөөмийг
гэмтээснээр залгих
булчин, амьсгалын
булчингийн таталт
илэрнэ.
• Симпатик мэдрэлийг
гэмтээснээр:
шүлс их хэмжээтэй
гоожих их хөлрөх
n. vagus гэмтсэнээс зүрх
судасны хурц дутагдал
бий болно
• ТМТ-ноос төвөөс зугтах
чиглэлээр мэдрэлийн
ширхгээр шүлсний
булчирхайн зангилаанд
очиж улмаар шүлсэнд
орно.

12. Эмнэл зүй:
• Нууц үе нь 12-90 хоног. Цөөн
тохиолдолд 1жил хүртэл үргэлжиж
болдог. Нууц үеийн хугацаа харилцан
адилгүй байгаа нь шархны их, бага,
байрлалаас хамаарна. Төв мэдрэлийн
тогтолцоонд хэдий чинээ ойр байна,
олон тооны, гүн гүнзгий шарх байна,
төдий чинээ нууц үе нь богино байна

13. Эмнэл зүйн явц:
•Өвчний урьдал үе
• Хөөрлийн үе
• Саажилтын үе
гэж үе болгон ангилдаг.

14. Өвчний урьдал үе:
• Цочромтгой
• Нойрондоо муу
• Хазуулсан шархны
орчимд өвдөх
• Чичрүүдэс хүрэх
• Халуурах,
• Ууц нуруугаар өвдөх
• Гар хөл эрвэгнэх,
• Үе үе мэдээ алдах,
• Хамаг бие сулрах
• Энэ үеийн үргэлжлэх
хугацаа нь 2-3 хоног.

15. Хөөрлийн үе:
• Шингэн юм ууж
чадахгүй болох
• Hydropobia шинж
• Фотофобия - хурц
гэрэлээс айх
• Аэрофобия –
салхинаас айх
• Акустофобия - дуу,
шуугианаас айх
• Сэтгэлийн хөөрөлд
орох
• Янз бүрийн
булчингууд нь хэсэг
хэсгээр таталдана
• Нүдэнд хий юм
харагдах
• Аажимдаа ухаан
санаа нь орон гаран
болно

16. Хөөрлийн үе:
• Бүх биеийг хамарсан
таталт бий болсноос
өвчтөн:
• Орилох
• Хашгирах
• Таталт намдасны
дараа ийш тийшээ
гүйх, явах байдалд
орно.
• Хүүхэн хараа нь
нарийссан урвал нь
хэвийн
• Судасны цохилт нь
олширсон
• Халуун 40С түүнээс
дээш болно
• Шүлс нь савирч, их
хөлөрнө
• Энэ үе 1-3 хоног
үргэлжилнэ.

17. Саажилтын үе:
• Таталт болон сэтгэл хөөрлийн шинж
үгүй болж, өвчтөн хөдөлгөөнгүй хэвтдэг.
• Гар хөл, нүүрний ба өрцний булчингууд
нь саажиж, бүтэлтээс болж нас барна.
Энэ үе нь 2-18 цаг үргэлжилнэ.
Заримдаа өвчтөн 2-р үед ч нас барж
болзошгүй.
• Өвчний үргэлжлэх хугацаа нь дунджаар
8-10 хоног.

18. Өвчний хэлбэр :
• Уртавтар тархины хэлбэр. Энэ хэлбэрт
амьсалын дутагдлын шинж эрт илрэх ба харин
ухаан санаа нь хэвийн байна.
• Тархины хэлбэр(мэдрэлийн гэмтэл). Энэ үед
солиорол, янз бүрийн дуу сонсогдох, нүдэнд хий
юм үзэгдэх гэх мэт байдлаар илэрнэ.
• Саажилт хэлбэр. Өвчин эхлэнгүүт янз бүрийн
эрхтэнд саа, саажилт үүсэх ба сэтгэл хөөрлийн
шинж байдаг.
• Өнчин тархины хэлбэр. Өвчтөний хөдөлгөөнд
тэнцвэр алдагдаж, явж чадахгүй гуйваж дайваж
явна. Галзуу өвчний тавилан муу.

19. Оношлогоо:
• Оношийг тогтооход амар биш. Юуны өмнө
хэдийд, хаана, ямар амьтанд хазуулж
шүлсдүүлсэн талаар тархвар судалгааны
асуумжийг сайтар лавлаж асуух, өвчтөнд
илэрч буй эмнэлзүйн шинж тэмдэг дээр
тулгуурлан онош тавина. Сүүлийн үед
флюоресценцын аргаар оношийг хэдэн
цагийн дотор тавьж болох болжээ. Нас
барсан тохиолдолд тархи ба уртавтар
тархинаас гистологи шинжилгээгээр Негрийн
биенцрийг илрүүлнэ.

20. Ялгах оношлогоо:
• Татран өвчин
• Атропин ба стрихнины хордлого
• Янз бүрийн гаралтай энцефалит
• Тархины үрэвсэлт өвчин

21. Эмчилгээ:
• Зөвхөн шинж
тэмдгийн дагуу
эмчилгээг хийнэ.
Өвчтөнг дуу
чимээгүй, харанхуй
өрөөнд хэвтүүлнэ.
Эмчилгээг
явуулахдаа. Биед
үүссэн шарханд нь
мэс заслын анхны
цэгцлэлтийг хийнэ.
• Сэтгэл хөөрлийн
үеийн хам шинжийг
багасгах эмчилгээг
хийх. Үүнд:
• Хлоралгидратаар
бургуй тавих
• 25%-ын сульфат
магнийн уусмалыг
зохих тунгаар
булчинд тарих.

22. Эмчилгээ:
• Мэдрэл тайвшруулах эмүүд: амазин,
промедол, демидрол, супрастин,
морфин зэргийг хэрэглэдэг.
• Зүрх судасыг дэмжсэн
• Шингэн нөхөх эмүүдийг тус тус
хэрэглэнэ.

23. Сэргийлэлт:
Нийтийн сэргийлэлт
• Галзуу амьтныг
яаралтай устгах.
Зольбин нохой, муурыг
устгах.
• Албаны ба гэрийн
нохойг толгой дараалан
вакцинжуулах.
• Галзуу амьтанд
хазуулсан амьтадыг
малын эмч нарын
хяналтын доор
байлгана
Хувийн урьдчилсан
сэргийлэлт
• галзуугийн эсрэг
(антирабическая)
вакцин тарина.
• Галзуугийн эсрэг
идэвхгүйжүүлэн
өсгөвөлөсөн вакциныг
хэрэглэж байна.
• Вакциныг хүйсний эргэн
тойронд 5-6 см-ын зайд
арьсны доорхи өөхөн
эдэд тарина

24. Сэргийлэлт:
• Вакцины хэмжээ, хугацаа нь шархны
хүнд хөнгөн, байрлалаас болж янз бүр
байна. Сүүлийн үед галзуугийн эсрэг
иммуноглобулиныг хэрэглэж байна.
Галзуугийн эсрэг вакцин ба
иммуноглобулиныг ЭМЯ-наас гаргасан
зааврын дагуу хийнэ.
•

26. Ашигласан материал:
• http://www.nczd.moh.gov.mn/index.php/mn/20
• www.nccd.gov.mn/index.php?option=com
• https://www.google.mn/
• http://www.legalinfo.mn/annex/details/446
4?lawid=8318/ ГАЛЗУУ ӨВЧИНТЭЙ
ТЭМЦЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ЗААВАР/

27. Ашигласан материал:
• http://www.ubhealth.mn/index.php/
• http://www.youtube.com/
• Халдварт өвчин хуудас 172-173
• Десять лет здравоохранения МНР.
«Сов. Монголия» №6 1935 г. УБ

28. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАН ТА
БҮХЭНД БАЯРЛАЛАА