1. Ε
Ν
Ι
Α
Ι
Ο
Ψυχική και
Λ σωματική υγεία
Υ
Κ
Ε
Ι
Ο
ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
Σχολικό έτος 2002-03

2. ΢ΤΜΜΕΣΕΦΟΝΣΕ΢ ΜΑΘΗΣΕ΢
1. ΛΟΤΚΑ ΑΝΘΟΤΛΑ
2. ΛΟΤΚΑ΢ ΓΙΑΝΝΗ΢
3. ΜΗΣΡΟΒΓΕΝΗ ΥΤΛΛΙΣ΢Α
4. ΜΠΕΡΔΗ Σ΢ΑΜΠΙΚΑ
5. ΝΣΑΚΑ΢ ΝΙΚΟ΢
6. ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΤ ΔΗΜΟ΢
7. ΠΑΡΑ΢ΚΕΤΑ΢ ΠΑΡΑ΢ΦΟ΢
8. ΠΕΣΑ΢ ΢ΣΕΥΑΝΟ΢
9. ΠΙΝΝΙΚΑ ΠΕΝΝΤ
10. ΠΟΛΤΖΨΗ ΑΝΝΑ
11. ΠΟΛΤΦΡΟΝΗ Σ΢ΑΜΠΙΚΑ
12. ΠΡΟΥΤΛΙΕΝΟΤ ΜΑΙΡΗ
13. ΢ΕΡΜΠΗ ΑΙΜΙΛΙΑ
14. ΣΑΡΑΛΛΗ΢ ΝΙΚΟΛΑ΢
15. ΣΡΙΑΝΣΕΝΟΤ ΓΕΨΡΓΙΑ
16. ΥΙΛΙΣ΢Η ΚΑΣΕΡΙΝΑ
17. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ ΚΑΣΕΡΙΝΑ
18. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ ΔΗΜΗΣΡΑ
19. ΦΑΣΖΗΝΙΚΟΛΑ΢ ΚΨ΢ΣΑ΢
20. ΦΟΤΙΡΗ ΜΑΡΙΑΝΘΗ
21. ΦΟΦΛΑ΢ΣΟΤ Σ΢ΑΜΠΙΚΑ
22. ΧΑΘΑ΢ ΣΑ΢Ο΢

3. ΠΡΟΛΟΓΟ΢
¥ Ξεκινήσαμε χωρίς να ξέρουμε από πού θα ξεκινήσουμε.
¥ Αρχίσαμε να συζητάμε χωρίς να ξέρουμε ποιο θέμα ακριβώς θα
ήταν η αρχή μας.
¥ Λέγαμε ό,τι θέλαμε χωρίς να είναι συγκεκριμένο στο μυαλό μας
το τι θα μας ενδιέφερε να πούμε και τι θα μας ενδιέφερε να ακού-
σουμε.
¥ Ψάχναμε χωρίς να ξέρουμε τι.
Το μόνο που ήταν ξεκάθαρο ήταν ότι κάτι είχαμε να πούμε, κάτι μας α-
πασχολούσε, κάτι θέλαμε να ρωτήσουμε, κάτι θέλαμε να μοιραστούμε
με τους συνομήλικους μας αλλά και τους μεγαλύτερους μας, κάποιο μή-
νυμα είχαμε να στείλουμε, κάτι υπήρχε στο μυαλό και στην σκέψη μας.
Και έτσι ακριβώς, μη μπορώντας να προσδιορίσουμε τίποτα, καταλήξα-
με στο μόνο βέβαιο συμπέρασμα ότι αυτό είναι…. η εφηβεία κι ότι για
την εφηβεία θα έπρεπε να μιλήσουμε, για την καλή σωματική και ψυχι-
κή υγεία του εφήβου θα έπρεπε να εκφραστούμε.
Κι έτσι βρήκαμε από πού να ξεκινήσουμε. Ξεκινήσαμε με τα θέματα που
ενδιαφέρουν ένα έφηβο, ένα παιδί της ηλικίας μας, εμάς τους ίδιους. Κι
έτσι αρχίσαμε να συζητάμε για αυτά τα θέματα που ενδιαφέρουν εμάς κι
όχι τους μεγαλύτερους, για αυτά τα θέματα που μας απασχολούν, μας
στεναχωρούν, μας νευριάζουν.

4. Κι έτσι είπαμε τι θέλουμε, τι επιδιώκουμε, τι μας αρέσει, τι δεν μας αρέ-
σει, τι ζητάμε από τον εαυτό μας κι από τους άλλους για να είμαστε κα-
λά.
Κι έτσι ψάξαμε για πιο πολλές πληροφορίες, για συμβουλές επιστημονι-
κές, για συμβουλές από μεγαλύτερους ή για συμβουλές από συνομήλι-
κους μας…..
Και μέσα από όλα αυτά συνεργαστήκαμε, μάθαμε, εκφραστήκαμε…..
και θελήσαμε να σας μεταδώσουμε το μήνυμά μας, τις απόψεις μας, τις
σκέψεις μας, τις γνώμες μας…
ΠΩΣ ΔΟΥΛΕΨΑΜΕ
Πρώτα από όλα έπρεπε να καταλήξουμε στο θέμα. Κι αφού διαπιστώ-
σαμε ότι όλα αυτά τα «διάφορα και αόριστα» που μας απασχολούσαν
ήταν η εφηβεία, αρχίσαμε να καταγράφουμε τα θέματα που μας ενδιέ-
φεραν και αφορούσαν τη σωματική και ψυχική υγεία. Και καταλήξαμε
μέσα από τα πολλά στα εξής:
ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
1. Σωματική άσκηση, αθλητισμός.
2. Εξωτερική εμφάνιση
3. Διατροφή
4. Κάπνισμα
5. Αλκοόλ
6. Ναρκωτικά
7. Σεξουαλικές σχέσεις

5. 8. Οδική ασφάλεια
9. Κινητά τηλέφωνα
ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
1. Οικογενειακό περιβάλλον
2. Κοινωνικό περιβάλλον
3. Σχολικό περιβάλλον
4. Σχέσεις με το άλλο φύλο
5. Διασκέδαση-ψυχαγωγία
6. Καθημερινός τρόπος ζωής
7. Φοβίες
8. Μέλλον
Ως σύγχρονοι έφηβοι δεν αναζητήσαμε πληροφορίες στα βιβλία αλλά
στο διαδίκτυο. Το εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών του σχολείου
υπήρξε ο πολύτιμος βοηθός μας. Και μέσω του διαδικτύου βρήκαμε όλα
αυτά που μας ενδιέφεραν και πολλά άλλα που δεν είχαμε σκεφτεί εμείς
αλλά τα είχαν σκεφτεί άλλοι έφηβοι ή ενήλικες και θεώρησαν σκόπιμο
να δημοσιοποιήσουν.
Και με αυτόν τον τρόπο, αντλώντας πληροφορίες από το διαδίκτυο και
συμπληρώνοντας τες με δικές μας συμβουλές ή εμπειρίες φτιάξαμε ένα
μικρό οδηγό εφηβείας για μας τους ίδιους και για όσους ενήλικες μπορεί
να ενδιαφέρει.
Παράλληλα εκφράσαμε την άποψη μας για τις σκέψεις μας, τα όνειρά

6. μας, τις φοβίες μας, τις προτιμήσεις μας, τις δυσαρέσκειές μας, τις επι-
θυμίες μας από αγόρια και κορίτσια, γονείς, καθηγητές, τους ίδιους μας
τους εαυτούς, τις ανάγκες μας, τις χαρές μας, τις στεναχώριες μας…
Κι έπειτα από όλα αυτά, πάλι ως σύγχρονοι έφηβοι ασχοληθήκαμε με
την παραγωγή αυτού του εντύπου με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολο-
γιστή. Δακτυλογραφήσαμε, σκανάραμε, μορφοποιήσαμε… πειραματι-
στήκαμε και το αποτέλεσμα της προσπάθειας μας ακολουθεί στις επό-
μενες σελίδες….
Αρκεί η προσπάθεια μας, η εμπειρία και οι γνώσεις που αποκτήσαμε
εάν σκεφτεί κάποιος ότι
Ø ξεκινήσαμε χωρίς να υπάρχει κάτι συγκεκριμένο
Ø αρχίσαμε μια ομάδα και μια συζήτηση χωρίς θέμα
Ø λέγαμε τι θέλαμε χωρίς να είμαστε σίγουροι για τις επιθυμίες
μας και
Ø ψάχναμε χωρίς να ξέρουμε τι…

7. Η ΕΥΗΒΕΙΑ… σύμφωνα με τους επιστήμονες ...
Η εφηβεία είναι μία από τις τρεις περιόδους της ζωής ενός ατό-
μου και τυπικά ξεκινά από την ηλικία των 11- 13 ετών και φτά-
νει μέχρι το 18ο. Ομως υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές στα
όρια αυτά. Επίσης είναι γνωστό ότι μπορεί να παρατηρήσει κα-
νείς εφηβική συμπεριφορά και σε μεγάλους ανθρώπους που δεν
πέτυχαν να ωριμάσουν στην κρίσιμη αυτή περίοδο.
Η εφηβεία είναι μια κατ εξοχήν κρίσιμη περίοδος που βρίσκεται
στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης. Το παιδί
δεν είναι πλέον παιδί αλλά ούτε και ώριμος άνθρωπος...Πάντως
ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου είναι μια συνέχεια και μάλιστα η
κάθε φάση επηρεάζεται από τις προηγούμενες και είναι καθορι-
στική για τις επόμενες. Ακόμη ο έφηβος όπως και κάθε άνθρωπος
επηρεάζεται άμεσα από το οικογενειακό και κοινωνικό του περι-
βάλλον και κουβαλάει τις βιολογικές καταβολές του, όποιες και
αν είναι αυτές.
Τι είναι αυτό που ονομάζουμε Εφηβεία;
Είναι η αναπτυξιακή εκείνη περίοδος της ζωής του ανθρώπου
που ξεκινάει με ειδικές βιολογικές αλλαγές (ορμονικές) στο
σώμα του παιδιού ( αλλαγές που έχουν παράλληλα και ψυχοσω-
ματικές επιπτώσεις) και τελειώνει “ψυχολογικά” με την αυτόνο-
μη ωρίμανση του ατόμου.
Αλλαγές κατά την εφηβεία
Η εφηβεία είναι διαρκεί εφτά έως οκτώ χρόνια, και περιλαμβάνει
τις αλλαγές που συμβαίνουν στους τέσσερις βασικούς τομείς της
ανάπτυξης: τον βιοσωματικό, τον γνωστικό, τον συναισθηματικό,
και τον κοινωνικό. Ό έφηβος δεν είναι πια παιδί, αλλά ούτε και
ενήλικος. Παρουσιάζει δηλαδή χαρακτηριστικά που κάποια θυ-
μίζουν την παιδική ηλικία και κάποια άλλα την ώριμη ηλικία.
Γι' αυτόν τον λόγο, η περίοδος της εφηβείας χαρακτηρίζεται
"μεταβατική".
Οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις και ανησυχίες που βιώνουν οι
έφηβοι είναι μεταξύ των άλλων οι εξής:

8. Η επιθυμία να μένουν μόνοι
Ενώ σε όλο το προηγούμενο διάστημα της ζωής του το παιδί απο-
ζητά συνεχώς την επαφή με άλλα άτομα, με την είσοδο του παι-
διού στην εφηβεία το άτομο αποσύρεται από πολλές δραστηριότη-
τες που πριν είχε. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να έχουν να
κάνουν σχέση τόσο με την οικογένεια (διακοπές, οικογενειακές
γιορτές κτλ) όσο και με συνομηλίκους του.
Η αποστροφή για την εργασία
Ο έφηβος δε δείχνει κανένα ενδιαφέρον τόσο για τις σχολικές
του υποχρεώσεις όσο και να ασχοληθεί με το σπίτι και τις δου-
λειές που χρειάζεται να γίνουν. Η ταχεία βιοσωματική ανάπτυξη
του εφήβου του απορροφά μεγάλο μέρος της ενεργητικότητας του
με αποτέλεσμα συχνά να δείχνει κουρασμένος.
Ανία
Ο έφηβος νοιώθει πλήξη για τα παιχνίδια που πριν αγαπούσε,
για την κοινωνική ζωή που είχε δημιουργήσει, για ομαδικές δρα-
σ τ η ρ ι ό τ ητ ε ς που πρ ι ν ε π ι δ ί ω κε . Νε υ ρ ι κό τ ητ α
Η υπερένταση που βιώνει ο έφηβος είναι μεγάλη. Αυτό τον οδη-
γεί σε υπερκινητικότητα και σε έλλειψη προσοχής Στην προσπά-
θεια του να ελέγξει τις ψυχικές εντάσεις της περιόδου αυτής τό-
σο πιο πολύ νευρικότητα εκδηλώνει.
Ευαισθησία
Η διατάραξη της ισορροπίας των ορμονών είναι υπεύθυνη για τις
αλλαγές στην διάθεση ενός εφήβου. Το άτομο συγκινείται εύκο-
λα, είναι πιο ευαίσθητο, τσακώνεται πιο εύκολα, είναι ευέξαπτο
κτλ. Με την πάροδο της περιόδου αυτής επέρχεται η νέα ορμονι-
κή ισορροπία και μαζί με αυτή, η συναισθηματική ωρίμανση και
σταθερότητα.
Άλλες αλλαγές
Ακόμα στην εφηβεία παρατηρούνται: Η υπεραπασχόληση με θέ-
ματα που αφορούν το σεξ, η εναντίωση σε κάθε μορφή εξουσίας,
η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η ονειροπόληση, η εχθρική στάση
απέναντι στους γονείς, τους καθηγητές κτλ.

9. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ
Πρόκειται για την διαδικασία με την οποία ο έφηβος εντάσσεται
στην κοινωνία, αποκτώντας μια συγκεκριμένη κοινωνική συμπε-
ριφορά.
Χαρακτηριστικά της κοινωνικοποίησης του εφήβου
Ο έφηβος νοιώθει έντονη επιθυμία να ανεξαρτητοποιηθεί από
την οικογένεια του και να δημιουργήσει το δικό του κύκλο ατό-
μων, κυρίως συνομήλικων του. Οι εφηβικές ομάδες αποτελούν
ένα είδος μικρής και κλειστής κοινωνίας με δικό τους κώδικα ε-
πικοινωνίας και με προσωπική ταυτότητα σε κάθε ομάδα
(ανάλογα με το είδος της μουσικής, του ντυσίματος και της γλώσ-
σας που χρησιμοποιείται).
Η κοινωνικοποίηση του εφήβου και η τάση του για ανεξαρτητο-
ποίηση γίνεται αυτοσκοπός. Είναι ένας αγώνας για ψυχολογική
ελευθερία, να είναι δηλαδή ο εαυτός του. Με τις δικές του επιλο-
γές, συναναστροφές, το δικό του προσωπικό χώρο.
Διάλογος και σεβασμός
Τόσο η πρώιμη παραχώρηση της ανεξαρτησίας, όσο και η από-
κρουση κάθε μορφής ελευθερίας ενέχει κινδύνους για τον ίδιο
τον έφηβο όσο και για τις σχέσεις του με τους γονείς. Υπάρχει
πάντα η μέση λύση ώστε να αποφευχθούν οι υπερβολές, μία λύση
που θα ορισθεί από κοινού με τον έφηβο με βάση τον διάλογο.
Η διακριτικότητα και ο σεβασμός εκ μέρους των γονέων για τη
σχέση του εφήβου με άλλα άτομα είναι δεδομένη καθώς δεν πρέ-
πει να μπερδεύεται με τη λογική ανησυχία τους για τις καινού-
ριες φιλίες του παιδιού τους.
Οι κοινωνικές δεξιότητες που θα αποκτήσει το νέο άτομο, οι νέες
του φιλίες και οι σχέσεις του με το άλλο φύλο με το χρόνο θα ε-
πεκτείνονται και θα ωριμάζουν, προετοιμάζοντας τον με αρμονία
για την είσοδο του στην ενήλικη ζωή.

10. ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ. ΔΙΑΒΑΣΜΑ-ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Όταν δίνουμε εξετάσεις, και γενικά όταν πρόκειται να αξιολογη-
θούμε για τις γνώσεις μας ή για να επιλεχτούμε για μια εργασία,
είναι φυσικό να αισθανόμαστε στρες. Το στρες έχει επιδράσεις
στο σώμα μας (π.χ. ταχυπαλμία, λαχάνιασμα, κόμπος στο λαιμό,
ζαλάδες, ναυτία, συχνοουρία, εφίδρωση, κλπ), στις σκέψεις μας
(π.χ. σύγχυση, δυσκολία στη συγκέντρωση, κλπ) και στη διάθεσή
μας (π.χ. νευρικότητα, υπερδιέγερση, ανυπομονησία, τρόμος,
κατάθλιψη, κλπ). Το στρες όμως δεν έχει μόνο αρνητικές συνέ-
πειες, παρά μόνο όταν είναι υπερβολικό. Αντίθετα μας δίνει την
απαραίτητη ενέργεια και θέτει τον οργανισμό μας σε εγρήγορση
για να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση. Το ζητούμενο άρα είναι
να ελέγξουμε το υπερβολικό στρες. Αυτό μπορούμε να το επιτύ-
χουμε ελέγχοντας τις σκέψεις, αφού αυτές διαμορφώνουν τα συ-
ναισθήματά μας και επιτρέπουν στο στρες να μας κυριεύσει.
Τι πρέπει να αποφεύγουμε
Ο ψυχολόγος Άαρον Μπεκ περιέγραψε πως ο λανθασμένος τρό-
πος σκέψης μπορεί να γίνει δυσλειτουργικός. Όταν προετοιμα-
ζόμαστε λοιπόν για τις εξετάσεις πρέπει να αποφύγουμε τις δυ-
σάρεστες σκέψεις, όπως τι κακό βαθμό θα πάρουμε στις εξετά-
σεις ή τι θα πουν οι γονείς μας, που το μόνο αποτέλεσμα που
μπορούν να έχουν είναι να μην μας αφήνουν να συγκεντρωθού-
με. Επίσης δεν πρέπει να γενικεύουμε, αφού οι καθηγητές, το
σχολείο και οι συμμαθητές μας δεν έχουν καμία σχέση με τις ε-
ξετάσεις. Όταν λόγω του στρες δεν προσέχουμε στην τάξη απο-
κλείουμε μια σημαντική πηγή βοήθειας. Η καταστροφολογία
πρέπει επίσης να αποφευχθεί. Αν δεν πετύχουμε στο πανεπιστή-
μιο φέτος δεν θα καταστραφεί η ζωή μας. Η επιλεκτική αντίλη-
ψη δεν θα μας βοηθήσει, αφού αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η
ύλη που έχουμε ήδη καλύψει και όχι η ύλη που έχουμε ακόμα
μπροστά μας. Οι ασπρόμαυρες σκέψεις, όπως «αν δεν πάρω καλό
βαθμό δεν αξίζω» ή «αν δεν είμαι άριστη είμαι αποτυχημένη»,
αποτελεί ανελαστική σκέψη. Δεν είναι όλα άσπρα ή μαύρα και
δεν μπορούμε να είμαστε τέλειοι σε όλα. Οι επικριτικές ετικέ-
τες, όπως «είναι χαζή», ή «είμαι τεμπέλα», δεν στηρίζουν την
προσπάθειά μας. Τα παράλογα πιστεύω, όπως «η ζωή είναι
άδικη», δεν προσφέρουν τίποτα γιατί είναι γεγονός ότι η ζωή δεν
έχει μόνο χαρές αλλά και εμπόδια και δυσκολίες. Η αυτοεκπλη-
ρούμενη προφητεία, η αρνητική πρόβλεψη που κάνουμε για τον

11. εαυτό μας στο μέλλον, είναι μια παγίδα στην οποία δεν πρέπει
να πέσουμε. Τέλος, η μετατόπιση είναι επίσης ένας μηχανισμός
που εμποδίζει την επίδοσή μας. Για να αποφύγουμε την στρεσιο-
γόνο δραστηριότητα, επισκεπτόμαστε το ψυγείο, χαζεύουμε τη-
λεόραση, τηλεφωνούμε σε φίλους, απασχολώντας το νου μας και
χάνοντας πολύτιμο χρόνο χωρίς αποτέλεσμα.
Ποιές σκέψεις μας βοηθούν
Το αντίδοτο για όλα αυτά είναι η θετική σκέψη, βασισμένη σε
θετικές προσδοκίες, σε θετική προετοιμασία και στη θετική αξιο-
λόγηση του εαυτού μας και της κατάστασης που αντιμετωπίζου-
με. Παραδείγματα θετική σκέψεις είναι: «θα διαβάσω με σύστη-
μα και θα πετύχω», «είμαι ικανός/ή και έχω εμπιστοσύνη στον
εαυτό μου» και «θα συναναστρέφομαι με ανθρώπους που με εν-
θαρρύνουν».
Τι βοηθά στο διάβασμα
Η φαντασία και οι οργανωτικές ικανότητες στο διάβασμα μας βο-
ηθούν να πετύχουμε τους στόχους μας. Άρα είναι σημαντικό ο
καθορισμός των στόχων και των κινήτρων που θα δώσουν ώθηση
στις προσπάθειες μας.
Αξίζει επίσης να θυμόμαστε ότι ο καλός ύπνος ξεκουράζει τον
οργανισμό και μας κάνει πιο αποδοτικούς, να αποφεύγουμε τα
μεγάλα και βαριά γεύματα, να ασκούμαστε, να χαλαρώνουμε, και
να τονώνουμε τον ενθουσιασμό μας.
Μνήμη
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοσή μας στις
εξετάσεις είναι η μνήμη. Η μνήμη χωρίζεται στην βραχύχρονη,
στην οποία οι πληροφορίες δεν συγκρατούνται για πολύ χρόνο,
και στην μακρόχρονη, στην οποία καταχωρούνται γνώσεις και
αναμνήσεις, τις οποίες μπορούμε να ανακαλέσουμε αργότερα,
έχει τεράστια αποθέματα και γίνεται αποτελεσματικότερη με την
εξάσκηση. Η μνήμη επηρεάζεται από ενδογενείς παράγοντες,
όπως ο θυμός, η ανία, η ανυπομονησία, και από εξωγενείς παρά-
γοντες, όπως η ζέστη, η φασαρία ή ο κακός φωτισμός στο χώρο
που διαβάζουμε. Τέλος, η κατανόηση του αντικειμένου που μελε-
τάμε και το σταδιακό και μεθοδικό διάβασμα διευκολύνουν την
μνήμη μας.

12. ΢ΣΑΣΙ΢ΣΙΚΑ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΓΙΑ ΣΟΤ΢ ΕΥΗΒΟΤ΢
Ελληνικά Δεδομένα
1998-1999: Γικαζηήπιο Ανηλίκων Αθηνών 4.241 ςποθέζειρ
(εγκλημαηική ζςμπεπιθοπά) εθήβων 13-17 σπόνων και 75 ςποθέ-
ζειρ εγκλημαηικήρ ζςμπεπιθοπάρ παιδιών 7-12 σπόνων.
Σύνολο καηαδικαζηικών αποθάζεων: 1.766
Παπαβάζειρ ΚΟΚ 38%
Κλοπέρ 23%
Δπαιηεία / παπάνομη είζοδο ζηη Χώπα 20%
Ναπκωηικά 14%
Σωμαηικέρ βλάβερ, ληζηείερ, όπλα, θθοπά ξένηρ πεπιοςζίαρ
Ναπκωηικά (371 καηαδίκερ 361 αγόπια κςπίωρ δεςηεπόηοκα και 10
μόνο κοπίηζια. Έλληνερ 98%, Αλλοδαποί 2%)
Αςξήζειρ με 1997-1998: Σωμαηικέρ βλάβερ ζε ζςγκπούζειρ ζςμ-
μοπιών 51%
Βία ζηα γήπεδα 25%
Ναπκωηικά 22%
Μειώζειρ: Φθοπά ξένηρ πεπιοςζίαρ 93%
Χπήζη όπλων 42%
Ληζηείερ 27%
Κλοπέρ 3%
(Πηγή Υπ. Γικαιοζύνηρ)
Μέζη ηλικία σπήζηρ ενέζιμων ναπκωηικών 16 έηορ.
Μέζορ εηήζιορ απιθμόρ πποζεπσόμενων ζηο ππόγπαμμα Σηποθή
350 έθηβοι
(Ηλικία ππώηηρ σπήζηρ ναπκωηικών ζηο 60% ηων σπηζηών 13-15
έηορ)

13. Η ΕΥΗΒΕΙΑ… και τα όσα μας απασχολούν...
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με τα θέματα που εί-
χαμε επιλέξει, κάναμε στατιστική έρευνα μεταξύ των συμμετεχό-
ντων μαθητών, δώσαμε και πήραμε συμβουλές, είπαμε την άποψή
μας, ακούσαμε την γνώμη των άλλων, διαφωνήσαμε, συμφωνήσα-
με...και το τελικό συμπέρασμα από όλα αυτά ήταν να διαπιστώσουμε
ότι παρά τη διαφορετικότητα του ατόμου , η εφηβεία είναι κοινή για
όλους μας .
Ακολουθούν κάποιες από τις απόψεις που εξέφρασαν οι μαθητές
για κάθε ένα από τα θέματα με τα οποία ασχοληθήκαμε .

14. ΣΩ ΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
τρόπος
α ι ένας κής και
μός είν τι
αθλητισ θρώπινης σωμα ροσφέ-
Άσκηση Αθλητισμός
O ν π
ς της α λά και
έκφραση ής ομορφιάς αλ θρωπο να πει-
ικ άν
πνευματ νατότητα στον εύμα του. Ο α-
υ ν
ρει την δ σώμα και το π γαλύτερη δόξα
ο ε
πολύ θαρχεί τ γνώρισε την μ και το ρητό
μός άδα
ένα
είναι στε δυνα- θλητισ ία Ελλ ι η αρχή
η ν Αρχα ματι υγιή» είνα μέχρι
άσκησ είμα στε του στη ς εν σώ αθλητών
ατική α. Για να ασκούμα τε
σωμ ράγμ
ιή
«νους υγ όνας όλων των λοι γνωρίζουμε
α σ
Η
όπ έπει ν η είμα ν ό
και ο κα ρώτα από όλα ζουμε το σώμα
αντικ φόρμα πρ τική άσκησ οι πρέπει
σημ ι σε Π ά
μα
οί κα Με την σω ο υγιές. Οι τισμό γιατ
νέ ί σήμερα. ν άσκηση γυμν γεία μας. Ταυ-
τ η υ
. πι η ό ότι με τ σι βοηθάμε την ς βοηθάει και
συχνά τεροι και ε τον αθλ αθλητισμ ι ι έτ μα -
ό μ
δυνατ ολούνται τε με το ι υγιέστερ .
ν ο μας κα ο αθλητισμός διαφορε
κει ένα οί τρό-
χ σ α α τόχρονα πειδή μας διδάσ πρακτικ
να ασ ασχολούμα αι γίνοντ ν κοινωνί ν ε ι
κ η υ ψυχικά ο ζωής. Κάποιο ς χρόνου είναι
όταν ούν ήθος θρωποι στ ου δεν έχο ι ρόπ ειψη -
ν
αποκτ λύτεροι ά νθρωποι π αυτό πρέπ ς
ε τικό τ γω έλλ υμναστι
α ά υ ησης λό ό στρωματάκι γ οιες α-
ποι άσκ να ειδικ
και κ ουν όμως ηθούν. Γι΄ ς τρόπο ά έ άνεις κά
π
ρχ θλ
Υπά για να α πρακτικ όνου. Κ ύ ού ατ να έχεις α μπορείς να κ έχεις την δυνα-
ν ν
ρ
χρόνο ρίσκουμε λλειψης χ ς είναι πολ - κής και ο σπίτι σου ή α όργανο γυμνα-
στ α εις και
β έ μό ίζο σκήσεις σεις έν
να λόγω ο αθλητισ ούμαι, αρχ αι ν α αγορά νάζεσαι όσο θέλ ζει ο-
ης
άσκησ ώμη μου αι ασχολ ανονική κ - τότητα ι να γυμ α σου β
ά
γν κ οκ λέ στική ς κα χωρίς ν
την υτό τερ ι΄ αυτ
ό έλεις εσ
ύ
γι΄ α ρισσό όποτε θ τε όριο χρόνου.
κ αλός ω γίνει πε ύς τομείς. Γ ». ο
έχ λο
ντας λή σε πολ σώματι υγ
ιή ποιοσδήπ
α
πιο κ υς υγιείς εν
νε « Νο
Η σωματική άσκ
ηση και ο α-
θλητισμός βοηθού
ν την υγεία του
σώματος. Η άσκ
ηση όταν γίνετα
επί καθημερινής ι
βά
αποτέλεσμα την σεως έχει ως Η γνώμη μου γι
α τη σωματική
αντοχή του σώ- άσκηση, είναι ότ
ματος έναντι ι όλοι πρέπει
των αρρωστιώ να αθλούμαστε,
αλλά και τω ν
προβλημάτων.
ν ψυχολογικώ
ν λέγανε και οι α γιατί όπως
ρχαίοι << Νους
υγιής εν σώματι
Ο κάθε άνθρω υγιή>>.
πος πρέπει να Μπορούμε να α
ασκείται έστω θλούμαστε όχι
κι εάν δεν έχει Εγώ κά μόνο για πρωτα
ελεύθερο χρόνο θλητισμό, αλλά
, κάθε τέτοιος νω στο γ θε καλοκαίρι π και για να διατη
άνθρωπος μπορ υ η ρούμε το σώμα
εί γο ότι μ μναστήριο για γαί- μας υγιές και
πρακτικούς τρ να εφαρμόσει ου αρέσ
ει να γυ
το λό- σε καλή φυσική
όπους άσκησης μαι, αλ μ κατάσταση. Επ
λά και
όπως το να βαδί
ζει από την μια εκμεταλ ακόμα γ νάζο- συνιστούν σε ίσης οι γιατροί
άκρη του γρα λ ια κά
φείου του στην χρόνο π εύομαι τον ελε να τους να αθλ ποιους ασθενείς
άλλη . ου έχω. ύθερο ούνται
λύτερη αντιμετώ για την κα-
πιση του προ-
βλήματός τους.

15. Εξωτερική εμφάνιση
α-
ί να κ νι-
παθε φά
προσ ή του εμ ορούν
ος ρικ
π
θρω τε υ μπ
ε άν την εξω ατα πο
Κάθ ύσει μ
ε πράγ .
λ υτερ νοντας για αυτό
ά ν αί-
ση κ ηθήσου π ου π να
ο
να β ροσώ αίο
τ ου π ίναι ωρ σπυ-
ησία νε με
αισθ ρόλο, δε κορίτσι τό όλοι
αλ κό
Η κ αντι όρι ή ι΄ αυ όσω-
ημ ε ένα αγ πο και γ ν το πρ σώ-
ζει σ εις σ όσω έχου του
βλέπ στο πρ να προσ ομορφιά αδύνατο
α
ράκι παθούν για την ο πόσο
οσ . Όσο όλο τ γόρι.
πρ ους
ι ρ αα
πο τ ς παίζε ίτσι ή έν
ματο ένα κορ
ι
είνα
Η εμφά
ρόλο στ νιση παίζει ση
η μ
ειδικότερ ζωή ενός εφή αντικό
α στα κο βου και
νούν πο ρίτσια π
λλ ο
καθρέφτ ές ώρες μπροσ υ περ-
η. Αγα τά στον
ψώνια κ πούν π
α ολ
καθημερ ι συνηθίζουν να ύ τα
ιν φ
σκονται ά ρούχα που όμ ορούν
πάντα σ ως βρί-
την μόδα
.
Φροντίζ
ούνται τ ουν επίσης να
α πε
σωπο κ μαλλιά τους, ριποι-
αι παίρν το πρό-
της ακμ ουν μέτ
ή ρα κατά
ζελέ, μα ς. Γενικότερα
κ α
ρόλο στη ιγιάζ έχουν κ φρός,
ζωή του υρίαρχο
εφήβου.

16. Διατροφή
ην
ει να τ
ας πρέπ αχαίνου-
ροφή μ π
Τη διατ και όχι για να μας. Σε
υμε εία
προσέχο και για την υγ α τηρείται
με αλ λά ρέπ ει ν ι-
λικίες π ο οργαν
όλ ες τις η ιατροφή. Γιατί ειάζεται
ή δ ς χρ
μια καλ διάφορες ηλικίε πρωτεΐνες,
ς
σμός στι ένες βιταμίνες ή χαρη ή λί-
ριμ ά
συγκεκ ιάζεται πολύ ζ α ακολου-
ε ν
ή δεν χρ δή όλοι πρέπει α την πρό-
α ι
πη. Δηλ εινή διατροφή, γ . χοληστε-
θούμε υγι ως π.χ -
νειών όπ ι να προ
λη ψη ασθε ρο κ.λ.π. Πρέπε γλυκά,
κχα λλά
ρίνη, σά α μην τρώμε πο ί γιατί όλα
ν μ
σέχουμε η, και πολύ ψω ερμίδες οι
ίπ θ
πολλά λ ιέχουν πολλές αβερές για
ρ λ
αυτά πε ορεί να είναι β καλή δια-
οποίες μπ . Έτ σι η
κάποιου πους.
την υγεία νει υγιές ανθρώ
τιάχ
τροφή φ
Ηδ
παρά ιατροφή εί
γ ν
Για ν οντες στην αι ένας α
α π
διατρ είσαι υγι διάρκεια τ ό τους ση
οφή, ής θα ης ζω μαντι
παρά δη ή κ
γιατί λαδή να μ πρέπει να ς ενός ανθ ότερους
όργαν κάνει ην τρ κάνει ρώπο
α κ ω ς
τα κα του σώμα ακό στην ς φαγητά και υγιει υ.
ι κ ν
πρόσω λαχανικά τος μας. Θ αρδιά αλλ με πολλά ή
πο μα που ε α πρέ ά και λι-
στην π σ
καύση ς να αφυ κτός του ει να τρώμ ε άλλα
δυνατ και κ δατωθ ότι δε ε φρο
ό ν ύ
έχουν . Αν δεν ρατάνε πά εί , επιπ αφήνουν -
πάρα τρώμε ντοτε λέον το
θα κα β
ταλήξ πολλές αλ φρούτα τον οργανι οηθούν
τα φα ουμε ν λά κα και λ σμό μ
ρ α α
με το μακεία. Α α παίρνου ι διαφορετι χανικά π ς
ν οργ κόμα με χη κές βι ου
είναι ανισμ αν τρ μικές ταμίν
η ό ώ β ε
και άλ καρδιά, τ μας από με υγιεινά ιταμίνες α ς,
λα πο ο σάκ σοβαρ προστ πό
λλά. χαρο, ές α
η πίεσ αρρώστιε τεύου-
η, η χ ς όπω
οληστ ς
ερόλη

17. Κάπνισμα
α-
η πιο βλ
αι ίσως υ ανθρώ-
ισμα είν ο
Πολ Το κάπν ια του σύγχρον του στην
μου ά λοί από το ή θε ε ις
ρ υ βερή συν λαβερές επιδράσ ς πάνω σε
πολύ χισαν να κ ς συμμαθη ιβ ένε
που. Ο , είναι βασισμ ά απ’ ότι
τ
κατά μικρή ηλι απνίζουν α ές ς
υγεία μα ες έρευνες, αλ α.
λ
τη γν κία κ πό ν έν
προκα ώμη αι αυ πολύχρο εν πείθουν καν μαντικότε-
τα στ λέσει πολλ μου θα τ τό φαίνε ται δ α, ο ι ση ου
η
στις σ ν υγεία το ά προβλήμ υς
ο κάπνισμ κίνος τ
χ υ Από το ις είναι ο καρ Όλα τα
νειακ έσεις τους ς , αλλά α- ήσε γ α.
ρες παθ , και του λάρυγ ότι προέρ-
ό τους με το και α τό
περιβ
άλλον οικογε- πνεύμον ίνου είναι γνωσ εξάρτησ
η
. είδ η κα ρκ π νισμα. Η ώμη μου,
πό το κά γν
χονται α ιγάρο, κατά την κόσμο του
σ ό
από το τ από τον ψυχικ πως η νι-
εξαρτά ται υσίε ς, ό
γουρα ο λά αυτό
καθ ενός. Σί λούν εθισμό, αλ ψυχι-
προκα είναι η
κοτίνη, ς έχει σημασία
ίω
που κυρ η και δύναμη.
σ
κή διάθε
ζωή
ά-
έχει κ
υς , δεν νητικά
υς νέο αρ
ισμ α στη υρίως στο όλα είναι α αρχίζει
πν κ , μ
Το κά ώπου και άνθρωπο . Το κάπνισ α δοκιμά-
νθ ρ το ν ου νν ν
του α ετικό για ός ανθρώπ οίοι θέλου μίζουν στη ι.
θ
ποιο ργανισμό εν οι οπ η
ιαφ άνθρωπ ο
νέους που δ
στ ον ο ορές από ο πράγμα σοι πολλοί ποιον από
ές φ ότ τό κά ς,
πολλ ι είναι αυτ καπνίζουν α μιμηθεί ιο μεγάλο -
τ ν π γ
σουν αση και το να θέλει ι κι αυτός νη την στι ν
ρ ος ε
τηλεό ί ένας νέ α να νιώσ ται ότι εκ αυτήν τη ο εί
ε ι ε ε τ
Μπορ ρέα του γ δεν σκέφτ ν εαυτό μ ροκαλεί ς
πα λά
την νατός αλ ίδιο του σμία πο ς επ το υ π ιπτώσει
ο ε α-
πιο δυ τώνει τον ό την δυσ σοβαρότερ ς καρδιοπ -
κο π
μή σ . Εκτός α υν πολλές ούς από τ ν υπερβολ - ου ι
ο λ η ά
πράξη μα υπάρχ ς. Σε πολ υψε από τ ει το τσιγ ι
νισ
κάπ ργανισμ ό μα ς προέκ ε ριέχ νιστές ο
του που π απ
σ τον ο ρόβλημά αι πίσσας αθητικοί κ μπορεί να
οπ ςκ π ρο υ-
θείς τ η νικοτίνη ως και οι , το τσιγά μό όταν σ -
σ μ σ α
κή δό άρχουν ό καπνίζουν το οργανι επειδή αν -
ρο. Υπ ν α μ ασ πν ίζει α πνί
χωρίς ρόβλη νο κα σαν κ
ο ποίοι οκαλέσει π μο και εκεί υ και είναι
ρ ο ρο
τους π ε κάποιο άτ του τσιγά
ό
ζούν μ τον καπν
πνέ ουν ος.
ο ίδι
ζει κι

18. ο ίδιος
ι μου και εγώ νομίζω
Οι φίλο λκοόλ , γιατί ουμε
Αλκοόλ α
πίνουμε ναι κακό να πί μείο
εί
ότι δεν λλά μέχρι ένα ουμε
ν
ση
α χ
αλκοόλ ορούμε να ελέγ πί-
που ν α μπ ίση ς δεν
μας . επ
το ν εαυτό λ καθημερινά .
κοό
τις καφε
τέ- νουμε αλ
αίν ω έξω σ ίνω πολ-
.Όταν βγ νηθίζω να π
συ α τον
ριες δεν λούχα ποτά γι θάω
ο με
λά αλκο δεν θέλω να
λόγο ότι τί δ εν είναι υν
κόμα για ικί- ωποι έχο
αλ λά και α χα ποτά της ηλ οι ολ λοί άνθρ ο αλκοόλ
ολού νω Επειδή π φεί από τ
τα αλκο ια αυτό προτεί λού- ρα μαθη-
Γ ο καταστ ω πολλούς συμ ότι
ας μου. ην πίνουν αλκο π ω
μ και βλέ πίνουν, πιστεύ μας
νέοι να να τε
τές μου ει σε τίποτα, ού
χα ποτά θά ος.
δεν βοη ει από το άγχ
σσ
απαλλά
νεται από το
Το αλκοόλ όταν καταναλώ φι) δεν είναι
ια να έρθει στο κέ αλλά
άτομο λογικά (γ την υγεία του αλλά αν η δεν είναι κακό,
α Το να πίνει κανείς γώ με τις φίλες
τόσο βλαβερό γι υπερβολική τότε καταλή- ε ελεγχόμενα. Ε ορά την εβδο-
είναι πάντοτ
κατανάλωση ό μας
για τον οργανισμ α- όλ μία φ
μέθη και η μέθη ταλ μου πίνουμε αλκο για διασκέδαση και
γει σε δεν κα με
ρο. Με τη μέθη μάδα, όταν βγού ογικά πλαίσια. Δεν
είναι ότι χειρότε σου και είσαι πολύ ευέξα- λ
ις πάντοτε μέσα σε σμένα ή
βαίνεις τις πράξε ους υπόλοι- έπω άτομα μεθυ
και επιθετ ικός απέναντι στ α μου αρέσει να βλ πίνουν πολύ. Θεω
-
πτος α άλλη κατηγορί ους/ φίλες μου να αν το ελέγχουμε
πους. Όμω ς υπάρχει και μί ταλήξει σε
φίλ
όλ ότ
ι μπορεί να κα ρώ πως το αλκο ναι με μέτρο. Όταν
γι α το αλκοόλ ότ χρειάζεσαι πάντοτε και εί
θα το είναι καλό, όταν μέτρο είναι μια κακή
αλκοολισμό και στημα του οργα
νι- το
ρέφεις όλο το σύ όμως ξεπερνάμε πειες .
θα καταστ ημες φυσικά συνέ
συνήθεια με άσχ
σμού σου.
ο-
ν υπερβ
ας δ εν πίνου
λικίας μ κο όταν
α παι διά της η ατοκύρια
Τ ββ
γο το σα αλύτερο
ι
ικά. Π ίνουν λί ά οι μεγ
λ Αλλ
δάσουν. δεν μου
άνε ν α διασκε ά. Αυτό
π ολικ
ν υπερβ χου και
α πό εμ άς πίνου τός ελέγ
εκ
αίνουν χι μόνο.
ρέσει γιατί βγ εις και ό
α πράξ
ε κακές
προωθ ούνται σ

19. Τα ναρκωτικά εί
ναι η μεγαλύτερ
Ναρκωτικά μάστιγα αυτού
ρισσότεροι ξεκινο
του αιώνα. Οι π
ύν από περιέρ-
η
ε-
γεια ή από οικο
γενειακά, συναι-
σ θη μ α τι κ ά π
ρ οβ
άλλους παρόμο λ ή μ α τα κ α ι
ιους
υπάρχουν όρια ηλ λόγους. Δεν
ικίας σε αυτή τη
περίπτωση. Οι
περισσότεροι δε
στα μπορούν να το ν
οδηγηθούν οι νέοι σταματήσουν κα
Η χειρότερη π ερίπτωση είναι να ό μαγκιά .Τα παιδιά οδηγούνται στο
θάνατο. Όταν εί
ι
ή απ
μια απερισκεψία τικά έχουν βίαιο χαρα- ναι επηρεασμέν -
ναρκωτικά από από τα ναρκω ουσίες οδηγούντ
οι από αυτές τι
ς
είναι εξαρτημένα αι εκτός
που ι εκτός εαυτού. Κ εύει αι σε βίαιες πρά
γίνει χρήση είνα υς, κινδυν
ξεις και είναι -
κτήρα ,και όταν νδυνο τη ζωή το όσους βρίσκοντα
επικίνδυνοι για
του ότι βά ζουν σε άμεσο κί στρέφονται μαζί ι μαζί τους, ακόμα
τα των ά λλων που συνανα ρακτηρίσουμε και για τον ίδιο
και η ακεραιότη χα
ν μπορούμε να τα ενείς που
τους τον εαυτό.
τους. Α υτά τα παιδιά δε ια αλλά σαν ασθ
κοινώς πρε ζόνια ή βαποράκ γάλη βοήθεια και κυρίως
κή θεραπεία, με ρτηθεί
χρειάζονται ειδι που έχουν εθιστεί και έχουν εξα
οι ή και
κατανόηση. Οι νέ ι δύσκολο να επιστρέψουν στη ζω
είνα
από ναρκωτικά σε θάνατο.
ο δρόμος σε ποσ οστό 85% οδηγεί
γνωρίζει ποια
ρκωτικά την στιγμή που
άνθρωπο στα να
να οδηγεί έναν ά αποτελούν μι
α
Τι μπορεί όμως
ει; ζωή εί ναι σκληρή. Αυτ ρίας. Η
κατάληξη θα έχ ότητα, η ίδια η ούν μια ψεύτικη αίσθηση ελευθε άτομο
Συχνά η ίδ ια η πραγματικ μιουργ , όταν το
ατικότητα και δη ν στα ναρκωτικά
<<φυγή> > από την πραγμ απογοήτευση και αυτή πιθανό έγει ένας απογοη
-
τι οδηγ εί στην α να την ξεπεράσει. Επιλ α να ξανακερ-
αποτυχία σε κά να αγωνιστεί γι αλέψει, γι
μη να παλέψει, ακρύνεται από τη δύσκολη να π κιμά-
δεν έχ ει τη δύνα
λύση και απομ θέλουν να τα δο ε-
λη ν αρχικά, επειδή τα
τευμένος την εύκο λλοι άνθρωποι τα χρησιμοποιού και πιστεύουν ότι μπορούν να
δίσει τη ζωή του. Ά <<φίλο> > τους
νται από κάποιο ι
σουν, επειδή επηρεάζο σε κάποιον αν όχ
και ότι είνα ι δύσκολο πλέον
λέγξουν. υτό είναι λάθος
Δεν γνωρί ζουν όμως ότι α ναρκωτικά. ές αυτή η άγνοια
και η
ακρυνθεί από τα νέ ων. Πολλές φορ έπουν τους κίνδ
υ-
αδύνατο να απομ ε στο ζήτημα της άγνοιας των υς κάνει να μην βλ ς δρόμους νέων
Και εδώ φτάνουμ σε βασικά θέματα της ζωής, το ρινοί θάνατοι στου
έλλειψη πείρα ς, πάνω τους βήμα. Ο ι καθημε ταστρο-
ιμένουν σε κάθε ορούν για τις κα στά.
ερ και μας πληροφ γεί σω
νους που τους π καμπανάκι του κι
νδύνου παύει να λειτουρ
ανθρώπων μας χτυπούν το γανισμ ός του ναρκομανή ν αίσθηση του χώρου και
ρκωτικών. Ο ορ χάνει τη
φικές συνέπειες των να ές διαταραχές όπως και το ότι κε, θέλει να απελευθερωθεί από
ι οι ψυχικ αναφέρθη είνη τη στιγμή κα
ι
Συχνές είναι κα το άτομο πολλές φορές, όπως σιαστικά από εκ πόν σωματικά,
του χρόνου. Αν
και ωτικά, ου
γοντας στα ναρκ ι λοι
θη του. Παραλύε άνθρωπος κατα-
την π ραγματικ ότητα, καταφεύ λώνεται στα πά
ευθερία του και
υποδου να ζει. Ο
ό τη ζωή, παύει σε οικονομική κα
-
μετά χάνει την ελ να σκέφτεται, παραιτείται απ κών τον οδηγεί
χάνει τη δυνατό
τητα ναρκωτι ρήματα
ό με τη τιμή των ιμένου να βρει χ
υτό σε συνδυασμ ν οδηγεί σε βίαιες πράξεις, προκε ωνία και πολλοί ναρ-
στρέφεται και α το ιν
με τη σειρά της νται από την κο
ταστροφή. Αυτή ι βίαιες όμως πράξεις καταδικάζο ι την εξωτερική τους ελευθερία.
Ο κα
για την δόση του. στις φυλακές και έτσι στερούνται
ν
κομανείς μπαίνου

20. Σεξουαλικές σχέσεις
ανώ-
ως είναι από
ίναι π έση
μη μου ε νεις μια σχ εις από
Η γνώ ολοκληρώ Αν αρχίσ ς; Πι-
να 16. νει
φελο ικία των 5 τι θα κά α σπου-
λ 2 τ
την η όταν πας αι και τίπο υς εγκυ-
α
τώρ πως δεν είν δύ νο υ-
νο κιν Για α
σ τεύω ρωτας. Μό το AIDS. ι και η
έ ά έε
δαίο ο πως φυσικ ερα όπως λ γαμιαίες
ό τ ο
μονεί ταν καλύ έχουμε πρ α αισθά-
αή
τό θ ία να μη καλύτερα ν ς να κά-
ν
σ
εκκλη ς. Θα ήταν η όταν πα και όχι
ι ρ
σχέσε πολύ σίγου γάλο βήμα απλώς
ε ς
νεσαι να τόσο μ γνωρίσει
έ
νεις πλά για να
έτσι α ναι.
ί
πως ε
Οι σεξου
που θα αλικές σχέσεις
εί
όλους τ προκύψει κάπο ναι μία σχέση
ους ανθ
γυναίκες ρώπους ια στιγμή σε
. σε άνδρ
πει να π Στις σεξουαλικ ες
ροσέχου ές σχέσε και
α σχέση ν και οι ις πρέ-
γ δύο
Δηλαδή ιατί μπορεί να σε μία τέτοι-
α γ
υπάρχου ν δεν παίρνουν ίνει μοιραία.
ν πολλέ αντισύλ
έγκυος η ς πιθανό ληψη
γ τη
ρο να κο υναίκα ή ένα ακ τες να μείνει
λ ό
α όπως λήσει κάποια σο μα σοβαρότε-
είναι το βαρή αρ
όλοι να AI ρώ
προφυλ DS. Για αυτό π στι-
έχουμε α ασσόμασ ρέπει
ν τε
ρώστιες. επιθύμητες εγκυ για να μην
μοσύνες
ή αρ-

21. Οδική ασφάλεια
Για να είμαστε α
πρέπει να έχουμε σφαλείς όταν οδηγάμε θα
δί
αυτό σημαίνει ότ πλωμα αυτοκινήτου που
ι είσαι 18 χρονώ
γνωρίζεις τις πιν ν και πάνω,
ακί
μους και είσαι κα δες που έχουν στους δρό-
ι
εγώ οδη
- ποτέ την τροχαί νόμιμος και δεν φοβάσαι
φίλοι μ ου και ια . Τα είναι ότι δεν θα
α. Ακόμα το σπ
ου
Πολλοί σότερο μηχανά ι νομί-
κ πρέπει να είμαστ δαιότερο
ε ρισ κα νοι ή πάρα πολ ε μεθυσμέ-
γούμε π χωρίς δίπλωμα βαρή πα- μπορούμε να οδ
ύ κουρασμένοι γι
ατ
ύμε σο ηγάμε σωστά κα ί δεν θα
οδηγο ι κάποια ζη- ι υπάρχουν
ότι δεν είνα ας κυνηγάνε οι αι πιθανότητες να
τρα
ζω
για να μ οι αστυνόμοι κ την ζωή σου. Για κάρεις ή και να χάσεις
ράβαση λ α α
πει να μαθαίνου υτό οι γονείς δεν θα πρέ-
αι οι άλ σούζες ν
τάδες κ τα με δυο- τρεις έχουμε σχετική μικρή
ν τα παιδιά ότ
αν είναι σε
ν να
όπως πά ύγουμε . Για ρέπει να στιγμή να οδηγά
ηλικία γιατί μπ
ορεί κάποια
ε π
τους ξεφ άλεια δεν θα υνηγάνε νε
πολύ για ικανοπ μόνα τους και να τρέχουν
σφ κ
οδική α εκτός όταν μας ικίνδυνοι οίησ
βεί το μοιραίο, μπ η δική τους και να συμ-
με
τρέχου μοι . Επίσης επ ορ
ό που οδη
- κάρει και να σκ εί να σκοτωθεί ή να τρα-
οι αστυν οι ηλικιωμένοι ν πολλά και πολύ περισ
οτώσει άλλους
ανθρώπους
ι ού
είναι κα ί αυτοί προκαλ ντιδρούν σότε
περνούν τον δρόμ ρο αθώους πεζούς που
ιατ
γούν γ α επειδή δεν αλά .
α ο.
τ κ
ατυχήμα ίτε δεν βλέπουν
ε
γρήγορα
Κινητά τηλέφωνα
Όλοι σή
τό. Το κ μερα έχουμε απ
ι ό
περιπτώ νητό χρειάζετα ένα κινη-
σ ι σε πολ
να σώσ εις και μερικές φ λές
ει μια ζ
νέοι θεω ωή. Οι ορές μπορεί
ρ πε
σαν ένα ούν την κινητή ρισσότεροι
τ
δηλαδή παιχνιδάκι στα ηλεφωνία
κάνουν χέρια το
τής τηλε κα
φωνίας. ι η χρήση της κ υς
ινη-

22. ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
Οικογενειακό περιβάλλον Οι σχέσεις με τους γονείς μου είναι
καλές. Με βοηθούν τις δύσκολες
στιγμές και μου δίνουν κουράγιο
για καλύτερα αποτελέσματα. Συ-
μας,
λ ικίας σεις χνά όμως καυγαδίζουμε, όχι για
της η σχέ σοβαρά θέματα, τις περισσότερες
Τα άτομα ως καλές ριβάλ-
συνήθ κό πε ις φορές για δουλειές του σπιτιού.
έχουν οικογενεια περιπτώσε Ιδιαίτερα με την μητέρα μου
-
με το ε μερικές και οι κα έχουμε μια πιο στενή σχέση. Της
λον . Σ άρχουν σ χέ-
υπ καλές λέω τα μυστικά μου και με συμβου-
β έβαια Υπάρχουν νικές. Στις λεύει για το τι να κάνω σε κάθε
ς. ο -
βγάδε λά όχι αρμ έων υπάρ περίπτωση. Είναι ωραίο να έχεις
λ ν α
σεις α ς των γο τα οποί . καλές σχέσεις με τους γονείς σου
ει ατα
σχέσ προβλήμ στα παιδ ιά
- γιατί έτσι σ’ αγαπάνε περισσότερο
χουν αντίκτυπο παιδιά προ , και σου δίνουν μεγαλύτερη σημα-
ς
έχουν φορές τα ράξεις του σία .
ς -
Άλλε ν με τις π ε αποτέλε
ού ςμ
καλ ονείς του ύνται διε νέ-
ο
τους γ δημιουργ
α
σμα ν
ξεις.
αι
αξιών κ
είται κρίση αμβάνεται
παρατηρ περιλ
μεριν ή εποχή την κρίση συμ να σε πολλές
Στην ση σα σε αυτήν υγκεκριμ
έ
νάμεσα
θεσμών . Μέ ικογέ νειας. Σ , διαξιφισμοί α νίας.
ς ο ς επικοινω
σμός τη αι έριδε
και ο δε ς δημιουργούντ ς της έλλειψης ημέρα για να
ιε ία
οικογένε ή παιδιά εξαιτ ρκετές ώρες την ακόλουθο να
είς
σε γον ονείς δουλεύου να γκες με
επ
. Επι-
λλοί γ ικές τους ανά ν παιδιών τους παι-
Πο ις υλ ν ζωή τ
ω α
ιήσουν τ θερία στ
ικανοπο φέρονται για τη υν μεγάλη ελευ να μην έχουν
ια νο ,
μην ενδ άλλοι γονείς δί παρεκτρέπονται ώπους τους.
α θρ
πρόσθετ ε αποτέλεσμα να ρος τους συναν παιδιά τους,
μ π α
διά τους αι κατανόηση αι αυστηροί με τ αποτέλεσμα
όκ
σεβασμ ρκετοί γονείς είν τους με τη-
ιώματά ατωτερό
Συ νάμα α τά από τα δικα συμπλέγματα κ
αρκε ιδιά
στερούν ργούνται στα πα
υ
να δημιο
τας.

23. ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
Οικογενειακό περιβάλλον
ς η σχέση μου με
φορά νιώθω πώ ευχαρι-
Εγώ για πρώτη ική. Είμαι πολύ
τους γονείς μου είναι και φιλ υ περιβάλλον, γιατί
οικογενειακό μο ω συμβουλές για
στημένη από το ζητά
τεύομαι και να σημα-
μπορώ να εμπισ πως είναι πολύ
ό,τι με απασχ ολεί. Αυτό θεωρώ υς γονείς σου και οι Τα περισσότερα παιδιά της ηλικίας μου έχουν
το
ς να συζητάς με ν από καλές σχέσεις με την οικογένειά τους .Κάποιοι
ντικό να μπορεί νεις και να μην τα μαθαίνου υς όμως δεν μπορούν να συνεννοηθούν με τους
κά
ίδιοι να ξέρουν τι ι πάρα πολύ να συζητώ με το γονείς τους και διαφωνούν και τσακώνονται
αρέσε ότι
τρίτους. Μου μου δίνουν ξέρω
συμβουλές που τα με το άλλο διαρκώς. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τους δι-
γονείς μου και οι ειδικά για τα θέμα ε τα παιδιά κούς μου γονείς γιατί με καταλαβαίνουν και
στές
είναι πάντοτε σω είο. Όσο ποτέ άλλοτ τους καταλαβαίνω κι έτσι συνεννοούμαστε τέ-
σχολ ουν
φύλο και το τους καταλαβαίν ι
γονείς τους, να φέροντα λεια. Με τα αδέρφια μου είμαστε πολύ δεμένοι
χρειάζονται τους αρόλα αυτά δεν
και να τους βοηθούν, όμως π ο. Δηλαδή τα περισσό- και αγαπημένοι άσχετα που τσακωνόμαστε
το σωστό τρόπ ίς ορισμένες φορές.
όλοι οι γονείς με μου) γνωρίζω πως με τους γονε Γενικά τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν τους
τερα παιδιά (φίλ
οι ματα και
ν για όλα τα θέ
τους δεν μπ ορούν να μιλού άλλο φύλο, που
αυτό γονείς τους. Θέλουν να κάνουν πάντα το δι-
ειδικότερα για τις σχέσεις με το μας προβλήματα
. κούς τους και δεν ακούνε τους γονείς τους ακό-
τα σημαντικότερά κάνουν μα κι αν έχουν δίκιο. Ορισμένες φορές αν δεν
είναι ένα από παιδιά αυτά να
Αυτό έχει ω ς αποτέλεσμα τα ν πολλά πράγμ
ατα τους επιτρέψουν να κάνουν αυτό που πιστεύ-
τους να μαθαίνου ημες συνέπειες. ουν πως οι γονείς τους δεν τους αγαπάνε.
λάθη, οι γονείς χ
αυτό έχει πολύ άσ
από τρίτους που
Το οικο
ένας τομ γενειακό περιβά
έας όπου λλον είν
αγάπη ο α
και τη νέος Βρίσκει τ ι
χρειάζετ στοργή ην
α π
περιβάλ ι. Μέσα στο οικ ου του
λ ο
βήματα ον κάνει τα π γενειακό
στη ζωή ρώτα τ
οικογενε και μεγα ου
ια λ
πάντα ε κό περιβάλλο ώνει. Το
ίν ν
που συ αι φιλικό με τ σχεδόν
γχωρεί ους νέου
τους .υπ ε ς
άρχουν ύκολα τα λάθ
βέβαια κ η
αι εξαιρ
έ-