H διαμόρφωση της ταυτότητας των εφήβων - παρουσίαση στην ημερίδα των συλλόγων Καθηγητών και Γονέων & Κηδεμόνων 6oυ Γυμνάσιου Βόλου « Κατανοώντας τον κόσμο του εφήβου» 29/3/2014

1. Η διαμόρφωση
της ταυτότητας των εφήβων
Δανιήλ Δανιλόπουλος
Παιδοψυχίατρος, Αφηγηματικός ψυχοθεραπευτής,
Συντονιστής Θεραπευτικής Ιππασίας
29.3.2014

2. Η έννοια της ταυτότητας
• Η διαμόρφωση της ταυτότητας είναι συχνά μια
μακροχρόνια διαδικασία αυτοπροσδιορισμού που
διευκολύνει τη συνέχεια του ατόμου ανάμεσα στο
παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
• Η αίσθηση της ταυτότητας είναι σημαντική γιατί δίνει
κατεύθυνση, σκοπό και νόημα στη ζωή ( Erikson,
1959)

3. Πτυχές της ταυτότητας των εφήβων
Η εφηβεία είναι μία περίοδος καθορισμού στάσης ζωής,
αναζήτησης επιλογών και ταυτότητας. Η ταυτότητα διακρίνεται:
• Στην «ταυτότητα του φύλου» (αποδοχή των σωματικών,
ψυχολογικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών του φύλου).
• Στην «εθνική, πολιτισμική και κοινωνική ταυτότητα»
(διαμόρφωση ιδεολογίας, ηθικών αξιών, κοινωνικών στάσεων,
επαγγελματικών επιλογών).
• Στη σεξουαλική ταυτότητα που διαμορφώνεται στην εφηβεία
καθώς ο έφηβος βιώνει τις αλλαγές της ήβης και την σεξουαλική
έλξη. Η ανάπτυξή της περιλαμβάνει την περιέργεια σχετικά με τις
ερωτικές εμπειρίες, την ερωτοτροπία, τον πειραματισμό με τις
ερωτικές συμπεριφορές και τη συναισθηματική ωρίμανση.

4. Μεταμοντέρνα οπτική για την ταυτότητα
• Η ταυτότητα διαμορφώνεται :
(α) κοινωνικά, όχι ιδιωτικά ή ατομικά,
(β) από ιστορικές και κοινωνικές δυνάμεις παρά από τις δυνάμεις
της φύσης και
(γ) από την απόκτηση μιας αίσθησης αυθεντικότητας η οποία
είναι αποτέλεσμα κοινωνικών διαδικασιών που αναγνωρίζουν
τους ισχυρισμούς κάποιου για την ταυτότητά του και την ιστορία
του και όχι αποτέλεσμα ανακάλυψης μέσα από αυτοανάλυση των
στοιχείων του εαυτού.
• Ο Deleuze έγραψε ότι «πάντα γινόμαστε». Η ταυτότητα και η
κατασκευή του εαυτού είναι πάντα σε κίνηση από στιγμή σε
στιγμή. Μια κατανόηση της ταυτότητας ως μιας μετακινούμενης
πολλαπλότητας παρά ως μιας σταθερής ‘προσωπικότητας’
επιτρέπει την κατασκευή αντί για την ανακάλυψή της.
(Michael White 1995, p. 15)

5. Το πρόβλημα της «αντι-ταυτότητας»
Μερικοί έφηβοι νοιάζονται πολύ να μην
γίνουν σαν τους γονείς τους, Στην
εξερεύνησή τους για το ποιοι θέλουν να
είναι υιοθετούν μια ‘αντι-ταυτότητα’. Έτσι
προβλέπουν τι θέλουν οι γονείς τους και
απλά λένε ή κάνουν το αντίθετο.

6. Ρόλος της ηλικίας
Η επίτευξη της ταυτότητας αυξάνει και
εκπληρώνεται με την ηλικία. Στο Γυμνάσιο
τα περισσότερα παιδιά αναζητούν ακόμα
την ταυτότητά τους. Μπορεί να έχουν
καταλήξει και να έχουν διαμορφώσει
κάποιες πτυχές της όπως για παράδειγμα τη
σεξουαλική τους προτίμηση, αλλά μπορεί
να αναζητούν ακόμα τα θρησκευτικά τους
πιστεύω κ.α.

7. Προκλήσεις για τους γονείς
• Η απομάκρυνση των νέων από τους γονείς
συχνά προκαλεί κρίση στους γονείς που
δεν ξέρουν πώς να την διαχειριστούν
• Ο έφηβος δοκιμάζει συμπεριφορές
διαφορετικές από των γονιών του για να
εδραιώσει έτσι τη δική του ταυτότητα

8. Ρόλος γονιών
• Οι γονείς παίζουν σημαντικό ρόλο στο να
βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει μια
συγκροτημένη και υγιή ταυτότητα. Η καλή
επικοινωνία, η αποδοχή, ο σεβασμός και η
άνευ όρων αγάπη σας, είναι βασικές
προϋποθέσεις για να λειτουργήσετε ως
στήριγμα στα παιδιά σε αυτή την περίπλοκη
διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους.

9. Ο γονιός θα πρέπει να είναι
σταθερός αλλά ευέλικτος
• Όπως αλλάζει το παιδί έτσι θα πρέπει και η στάση του
γονιού να διαφοροποιείται σιγά- σιγά. Για παράδειγμα
αν οι γονείς αντισταθούν στην αδυναμία που έχουν στον
έφηβο, θα τον αφήσουν να προχωρήσει προς την
αυτονομία και να αντιμετωπίσει ενοχές του που τον
κάνουν να νιώθει ότι εγκαταλείπει τους γονείς του.
• Είναι σημαντικό για τον γονιό να ακούει τον έφηβο όταν
ο ίδιος θέλει να μιλήσει και να προσπαθεί να τον
καταλάβει. Να κινητοποιηθεί όταν εντοπίσει κάποιο
πρόβλημα και να ζητήσει βοήθεια.

10. Πως μεγαλώνουμε τα παιδιά ώστε να έχουν μια
αίσθηση ταυτότητας στην οποία να μπορούν να
χτίσουν τη ζωή τους; - κατευθύνσεις
• Προσφέροντας επιλογές
• Κάνοντας κατάλληλες ερωτήσεις αντί να δίνουμε διαταγές. Τα
«Δεν ξέρω» τους μπορεί να σημαίνουν «Δεν ξέρω τι σκέφτομαι
και τι νιώθω» ή «Αν σου απαντήσω ειλικρινά και δεν πω αυτό που
θες να ακούσεις, θα μου κάνεις κήρυγμα και για αυτό δεν σου
λέω»
• Βοηθώντας τους εφήβους να ορίζουν τις ζωές τους, δίνοντάς τους
ευκαιρίες για τις προτιμήσεις τους για κάποιο άθλημα, ενδιαφέρον
ή οτιδήποτε για το οποίο μπορούν να πουν «Αυτό είναι δικό μου».
Καθώς επενδύουν σε αυτό, μεγαλώνει η αίσθηση ταυτότητας και
η ικανότητά τους.

11. Παραπομπές
• Adolescence identity formation
http://www.pbs.org/thisemotionallife/topic/adolescence/identity-formation
• Erikson, E., (1959) Identity and the Life Cycle, W. W. Norton & Co, US.
• Jones C., Identity and Adolescents: How Adults Can Help
http://www.ncyi.org/www/docs/6.55/identity--adolescents.html
• Kroger J., (2008) Identity Development During Adolescence In: Adams G. R
& Berzonsky M. D., Blackwell Handbook of Adolescence, Blackwell
Publishing
• Narrative identity http://en.wikipedia.org/wiki/Narrative_identity
• White M., (1995)Re-authoring Lives: Interviews and Essays, Dulwich
Center Publications
• Σταματοπούλου Γ., Σημαντικές αλλαγές στην απόκτηση αίσθησης του
εαυτού κατά τη μέση παιδική ηλικία και την εφηβεία
http://paroutsas.jmc.gr/teen_id.htm#στην_περίοδο_της_εφηβείας

12. Ευχαριστώ για την προσοχή σας!