Жаңаша оқыту-заман талабы

1. Қостанай обл Қостанай ауданы әкімдігі Білім бөлімінің
«Н.Наушабаев атындағы Затоболмектеп – гимназиясы» ММ
Директордыңоқуісі жөнінен орынбасары
Нарикбаева Кульпаш Айбыновна
Жаңаша оқыту-заман талабы
“Сабақ беру үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жетілдіруді қажет
ететін, үнемі жаңаны табатын өнер”
Ж.Аймауытов
Сабақ-қашанда жетіліп отыратын шығармашылық сипаттағы үрдіс.
Сабақ-білім беруді ұйымдастырудың негізгі жолы.
Білім беру жүйесінде болып жатқан түбегейлі өзгерістер оқыту
үрдісін озық технологиялармен қамтып жетілдіруді талап етеді. Осы тұрғыда
оқытудың жаңа технологияларын жете меңгеріп, оны оқушылардың жас
ерекшеліктеріне сай орынды қолданудың мәні ерекше.
Мектепте оқытуды ұйымдастыратын бірден-бір нұсқа сабақ болса,
сабақтың нәтижелі болуына ықпал ететін нұсқа-сол сабақты өткізудің
әртүрлі әдіс-тәсілдері, яғни жаңашыл сабақ.
Мұғалім қызметіндегі маңызды дүние – жекелеген оқушылардың
тақырыпты қабылдау ерекшеліктерін, оқушылардың түсінігін жетілдіру
немесе жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін ұғынуы,
сондай-ақ кейбір оқушылардың тақырыпты өзіне оңтайлы бірегей
тәсілдермен меңгеретіндігін жете түсінуі (Нұсқаулық, 6-7 бет). Ұлы ағылшын
ағартушысы Уильям Уарт: "Жай мұғалім хабарлайды, жақсы мұғалім
түсіндіреді, керемет мұғалім көрсетеді, ұлы мұғалім шабыттандырады" деген
екен. Қазіргі таңда мұғалімдер алдында білім жүйесін, заман талабына сай
үйлестіре, жаңа үлгіде жүргізу міндеті туындап, білімге бүкіл оқу-әдістемелік
жүйеге жаңа талаптар қойылуда.
Кембридж тәсілі бойынша оқыту,оқытудағы жаңа әдіс-тәсілдерді
қолдану өте тиімді болып саналады.
Сабақты жоспарлау барысында оқушылардың даму деңгейін, жас
ерекшелігін, «қалай оқу керектігін үйренуін», сыни тұрғыда ойлауын ескере
отырып, оларға бейімдеп жазған дұрыс. Әдеттегідей мақсат пен міндет
белгілеп алған соң, мынадай аспектілерге назар аударылады:
-Мен үшін сабақтан күтілетін оқу нәтижесі; Сабақтың негізгі идеясын
анықтау; Оқушыдан күтілетін нәтиже; Сабақтың маңыздылығы; -Бұрынғы
білімін қалай пайдалана алады? -Өмірден алған тәжірибесінің әсері?-
Сабақтың болашақта оқушыға қандай пайдасы бар?
-Қызығушылығын арттыру үшін қандай іс-әрекет қолдану керекпін?
-Өзін-өзі бағалай ала ма? деген сұрақтар туа бастайды.
Сындарлы оқытудың мақсаты - оқушының пәнді терең түсіну қабілетін
дамыту, алған білімін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді
пайдалана білуін қамтамасыз ету (Нұсқаулық 2012).

2. Топпенжұмыс барысындақолдау көрсететін ересек адам «рефлексивті
агент» ретінде жұмыс істей отырып, оқушының әрекетіне жауап береді және
оның оқуының дамуын қамтамасыз етеді. Оқудың дамуы барысында
жетекшінің қолдау көрсетуінің түрі мен деңгейі өзгеріп отырады, сонымен
бірге түрткі болу, бағытталушылық, дамудың тұжырымдамалық негіздерінің
тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында түрленеді. Бұл үрдісті Жером Брунер
«орман өсіру» деп тауып айтқан. «Орман өсіру» ұғымының метафоралық
түрде қолданылуының астарында жетекшінің оқушыларды біртіндеп
тапсырманы орындауды аяқтауға «итермелеуінде» көрініс беретін, үнемі
ұлғайып, артып отыратын қолдауы деген түсінік жатыр. (Нұсқаулық 2012.
45-бет)
Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту және жады жұмысын
жақсарту мақсатында «Ақпараттық коммуникациялық технология» модульін
қолдану арқылы бейне жазба көрсетіледі. Бұл жерде бірінші тезиске сүйеніп:
«Жаңа нәрсені оқыту адамның нені білетінімен және түсінетінімен
байланысты» (Нұсқаулық 2012) Бейне жазбадан нені көргендерін, зер салып
қалай бақылағандарын, оқушылардың жан-жақты ойлауын, өз ойларын ауыз
екі тілде айтуын бақылау мақсатында «Ой шақыру» әдісін қолданылады.
Оқушының білім алуын қолдау үшін сұрақ қоюдың түрткі болу, сынақтан
өткізу және қайта бағыттау сияқты әр түрі техникаларын пайдалану керек.
(Мерсер, 1995) (Нұсқаулық 2012)
Мәтінмен жұмыс жасау кезеңінде оқушылардың білімдерін кеңейтіп,
мәні мен құндылығын ұғындыру мақсатында «Ойлан-жұптас-бөліс» әдісін
пайдаланған тиіміді. Бұл әдісті бесінші тезиске сүйене отырып жасаған
дұрыс: «Оқушылардың бір-бірін оқытуына мүмкіндік беріңіз» (Нұсқаулық
2012) Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта
оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар олардың білім деңгейінің
өсуіне үлес қосатындығын атап көрсетті. Ал Барнс (1971) сыныпта тіл
қаншалықты қолданылса, оқушылардың білім алуына соншалықты әсер
ететінін айтады (Нұсқаулық 2012
Оқушыларға шығармашылық тапсырмаларды орындатуда Мерсердің
зерттеуіне сәйкес, әңгімелесу оқушылардың білім алуының ажырамас
бөлшегі болып табылатындығын дәлелдеп, әңгімелесудің 3 түрін
құрастырады. Осы диалогтік әңгімені дамыту арқылы оқушылардың
бірлескен сұхбат тақырып бойынша өз ойларын білдіруіне идеяларын
дәлелденуіне, оқушылардың қандай деңгейде екендігін анықтауға мүмкіндік
береді.
Топта оқушы көшбасшылық көрсетіп, топтың балаларына бағыт-
бағдар беріп, кімге нені істеу керек екендігін бөліп берді. Екінші топқа сөздік
қорларын мен ойларын дамыту мақсатында «Суретті сөйлет» әдісін
қолданады. Эйр, Выготский және Катцтың еңбектеріне дәйексөздер келтіре
отырып, теория мен зерттеулерді табиғатты зерттейтін «міндеттер» ретінде
қарастырады. Міндет қоя отырып жұмыс істеу оқушыларды жайлылық
аймағынан аздап шығатын деңгейде жұмыс істеуге міндеттейді. (Нұсқаулық
2012. 74 бет.

3. «Сен сұра-мен айтайын» әдісін қолдану арқылы оқушыларды сұраққа
нақты жауап беруіне итермелейді.
Мерсердің айтуы бойынша оқушыларға өз құрдастарымен оқу
маңызды, әрі оқушыларға пайдалы деген.
Сабақ барысында мұғалімнің қойған бағасынан гөрі оқушының өз
жұмысына сыни тұрғыда қарап, өзін-өзі бағалауы немесе құрдастарының
берген бағасының балаға оң ықпалы болатындығын, өзіндік, өзара және
мұғалім бағасы сабақ қорытындысындасалыстырылып, сараланыпотырылса,
бағаның объективтілігі артатындығын, бағаның әділдігіне оқушының өзінің,
тіпті ата-анасының да көзі жететіндігін байқауға болады.
Оқытудың бастапқы идеясы оқушыларды дайын, жаттанды білімменен
сусындату емес, керісінше механикалық деңгейдегі сұрақтардан туындайтын
жоғары деңгейдегі яғни сынитұрғыданойлануға түрткі болатын «... не болар
еді?», «қалай өзгертугеболады?», «егер де ... сен не істер едің?» деген сияқты
сұрақтарға оқушылар өздерінің ойын пікірталаста еркiн айта білетін, өз
біліміне өзі жауап беретін жеке тұлғаны елімізде тәрбиелеп шығару.
Әр баланың бойында өзіне тән шығармашылық қабілеттер болады.
Біздің міндетіміз-оқушының бойында жасырынып жатқан сол қабілеттерді
аша білу. Талантты немесе қабілетті үнемі айқындай отырып бастауыш
мектептердің мұғалімдері өздерін «Дарынды бақылаушылар» ретінде
көрсетуі тиіс деген сөзді ұстаным ретінде ұстап алдымызға келген
бүлдіршіндердің алғашқы білімдерінің ірге тасын қалау біздің қолымызда
сондықтан олардың өмірде қалыптасуы, білім нәрімен сусындауы үшін,
өздерін реттеп үйренуге бағыттауда бастауыш мұғалімдерінің үлесі өте зор
екендігін атап өтпеске болмайды. Ендеше болашақтың кілті-біздің
қолымызда екенін ұмытпайық ұстаздар.