แนะนำกิจกรรมการให้บริการร้านยา

1. การให้บริการเภสัชกรรมในร้านยา

2. สวัสดีคะ / ครับ
ใช้คำทักทำยที่เป็นกลำง จริงใจ ไม่เร่งรัด รีบร้อน
กำรทักทำย

3. ใครเป็นผู้มำรับบริกำรครั้งนี้
การสังเกตผู้มารับบริการ / ผู้ป่ วย

4. ข้อมูลจาเป็นของผู้ป่ วย / ผู้มารับบริการ
ชำย หญิง
 Risk factor
 Social & family history
 โรคที่จาเพาะกับเพศแม้ว่าจะมีการเจ็บป่ วยที่ตาแหน่งเดียวกัน

5. อายุ
ข้อมูลจาเป็นของผู้ป่ วย
/ ผู้มารับบริการ

6. การซักประวัติผู้ป่วยนั้นควรต้องถามให้ครอบคลุมถึง
เวลาที่เริ่มเป็นครั้งแรก (Onset)
ระยะเวลาที่เป็นจนถึงปัจจุบัน (Duration)
ความถี่บ่อยของอาการ (Frequency) ว่ามากน้อยแค่ไหน โรคบางโรคอาจต้อง
ถามถึงแบบแผนของอาการ (Time Pattern) (เช่นเวลาหรือเหตุการณ์ที่มักจะมี
อาการโรค) เช่น โรคไมเกรนในสตรี มักเป็นก่อนหรือระหว่างมีประจาเดือน
หรือเมื่อมีสิ่งกระตุ้นเช่นเสียงดัง แสงแดดจ้า เครียด อดนอน เป็นต้น การถาม
อาการปวด ยังต้องถามถึงตาแหน่งปวด (Location) และลักษณะอาการปวด
(Characteristics) ด้วย
การซักประวัติ

7.  Onset คือวันเวลาที่เริ่มต้นมีอาการโดยให้ผู้ป่วยอธิบายถึงอาการ
สาคัญที่เกิดขึ้นครั้งแรกว่าเกิดขึ้นเมื่อไร ขณะกาลังทากิจกรรมใดอยู่ และ
อาการหรืออาการแสดงเหล่านั้น เกิดขึ้นตามลาดับก่อนหลังอย่างไร
 Provocation คือปัจจัยกระตุ้นให้เจ็บป่วย โดยให้ผู้ป่วย
อธิบายว่ามีพฤติกรรมใดที่ทาให้อาการแย่ลงหรือดีขึ้น เช่น การเดินทาให้
อาการปวดมากขึ้น, การออกกาลังทาให้เจ็บหน้าอก, การนอนหลับทาให้
อาการปวดศีรษะทุเลาลง
การซักประวัติโดยหลัก OPQRST

8.  Quality เป็นลักษณะของอาการนั้นว่าเป็นอย่างไร เช่นอาการปวด
ศรีษะ ให้ผู้ป่วยอธิบายว่า อาการปวดนั้นเป็นอย่างไร เช่น ปวดเหมือนหัว
จะแตกหรือระเบิดออกจากกัน ปวดตื้อ ๆ ปวดตุ๊บๆ และเป็นข้างเดียว
หรือสลับข้าง หรือบางคนเป็นทั้งสองข้าง เป็นต้น
 Radiation หมายถึงอาการปวดร้าวหรือกระจายไปที่ใดหรือไม่
เช่น อาการ Acute Coronary Syndrome เป็น
อาการเจ็บแน่นหน้าอกที่เกิดจากมีการอุดตันของหลอดเลือดหัวใจ
Coronary มีอาการร้าวจากหน้าอก ไปยังต้นแขน ไหล่ คอ หรือ
ขากรรไกรด้านซ้าย
การซักประวัติโดยหลัก OPQRST

9.  Severity หมายถึงความรุนแรง ในการประเมินความรุนแรง
โดยเฉพาะอาการปวดของผู้ป่วย ทาได้ยาก แต่ก็อาจทาได้ โดยใช้วิธีให้
คะแนนปวด เช่น วิธีให้คะแนนจาก ๑ – ๑๐ ( เรียก ๑๐ – point
scale) โดยจะต้องอธิบายให้ผู้ป่วยทราบว่า กาหนดคะแนน ๑ ให้
หมายถึงอาการปวดเล็กน้อยสุด และคะแนน ๑๐ หมายถึงคะแนนปวดมาก
ที่สุด เป็นต้น
 Time คือระยะเวลาที่มีอาการ โดยให้ผู้ป่วยบอกระยะเวลาของอาการ
สาคัญ และอาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น “เจ็บหน้าอกมา ๑ ชม. และร้าวไปที่
กราม คอ และไหล่ซ้าย
การซักประวัติโดยหลัก OPQRST

10. แนวทำงกำรซักประวัติ
ลองสรุปดูว่า เมื่อเจอ ผู้มารับบริการ
เราจะต้องถาม สื่อสารอะไรกับเขาบ้าง

11. ทำงกำรแพทย์ได้แบ่งประวัติกำรเจ็บป่วยออกเป็น
1. อำกำรสำคัญ
2. ประวัติกำรเจ็บป่วยในปัจจุบัน
3. ประวัติกำรเจ็บป่วยในอดีต
4. ประวัติกำรเจ็บป่วยในครอบครัว
5. ประวัติกำรเจ็บป่วยในคนข้ำงเคียง
6. ประวัติส่วนตัว
7. ประวัติในเด็ก
8. ประวัติในผู้หญิง
9. ประวัติตำมระบบ

12. ผู้ทำกำรรักษำจะเลือกซักถำมประวัติต่ำง ๆ เหล่ำนี้ตำมควำม
เหมำะสม ไม่จำเป็นต้องซักให้ครบทุกข้อหรือไล่ตำมลำดับ
ตั้งแต่ข้อ 1 ถึง 9
 ประวัติส่วนที่ว่ำเป็นหัวใจส่วนสำคัญก็คือ อำกำรสำคัญ กับ
ประวัติกำรเจ็บป่วยในปัจจุบันประวัติข้ออื่น ๆ เพียงแต่เป็น
ส่วนประกอบเท่ำนั้น

13. อาการสาคัญ CC: จำต้องระบุอาการหลัก ๆ ที่ผู้ป่วย
รู้สึกเดือดร้อนจนต้องมำพบผู้ทำกำรรักษำและระบุ
ระยะเวลำของอำกำรที่เป็น
เช่น เป็นไข้ ๒ วันก่อนมำโรงพยำบำล มีน้ำมูกใสๆ ๑
วันก่อนมำโรงพยำบำล หรือท้องเดิน เป็นต้น
อาการสาคัญ ( Chief complaint )

14. PI: หมำยถึงประวัติกำรเจ็บป่วยอย่ำงละเอียดที่ผู้ป่วยเป็นครำวนี้
เช่น ผู้ป่วยเป็นเด็กชำยอำยุ ๙ ปี ๕ วัน วันก่อนมีอำกำรปวดท้อง
ปวดที่ข้อเข่ำข้ำงขวำมีลักษณะบวมแดง ปวดจนเดินไม่ค่อยได้
ร่วมกับมีอำกำรตัวร้อน อ่อนเพลีย เบื่ออำหำรมำ 2 วัน ก่อน
อำกำรปวดบวมที่ข้อนั้นค่อยทุเลำ แต่กลับมำปวดที่ข้อเท้ำข้ำงซ้ำย
ในลักษณะ เดียวกัน
(อำกำรเช่นนี้ก็ชวนให้สงสัยว่ำ เด็กอำจป่วยเป็นไข้รูห์มำติด )
ประวัติการเจ็บป่ วยในปัจจุบัน
(Present illness)

15. PH:กำรซักถำมถึงประวัติกำรเจ็บป่วยที่เคยเป็นมำในอดีต
นับตั้งแต่เกิดนั้นก็อำจมีส่วนช่วยในกำรตรวจรักษำโรค โรค
บำงอย่ำงที่เป็นในปัจจุบัน อำจมีผลสืบเนื่องมำแต่กำรเจ็บป่วย
ในอดีตก็ได้
*ประวัติกำรเจ็บป่วยในอดีต ควรระบุชื่อโรคที่เคยเป็น เป็น
เมื่อไร นำนเท่ำใด รักษำที่ไหน และอย่ำงไร เคยแพ้ยำอะไรเป็น
ต้น
ประวัติการเจ็บป่ วยในอดีต ( Past illness )

16. ประวัติการใช้ยาในอดีต (History of Drug Used)
ประวัติการแพ้ (History of Allergy)
แพ้ยา/แพ้อาหาร
ประวัติการเจ็บป่ วยครอบครัว ( Family history )
ประวัติอดีต (Past History)

17. มีส่วนเกี่ยวข้องกับกำรเจ็บป่ วยของผู้ป่วย โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งในเรื่อง
ของโรคติดต่อเชื้อและโรคทำงกรรมพันธุ์
โรคติดต่อ เช่น ไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ วัณโรคปอด ตับอักเสบ
ฯลฯ อำจพบเป็นติดต่อกันภำยในครอบครัวได้
โรคทำงกรรมพันธุ์ เช่น เบำหวำน ควำมดันโลหิตสูง มะเร็ง โรค
หืดหอบ ธำลัสซีเมีย ฯลฯ ถ้ำมีประวัติว่ำ พ่อแม่ ปู่ ย่ำ ตำ ยำย ลุง ป้ ำ
น้ำ อำ และพี่น้อง คนหนึ่งคนใดเป็นอยู่ก็อำจช่วยยืนยันว่ำผู้ป่วยก็อำจ
เป็นโรคเดียวกันก็ได้
ประวัติการเจ็บป่ วยครอบครัว ( Family
history )

18. โรคติดเชื้อ นอกจำกจะติดต่อมำจำกในครอบครัวแล้ว คน
ข้ำงเคียงอื่น ๆ เช่นเพื่อนบ้ำน เพื่อนร่วมชั้นเรียน เพื่อนร่วมงำน
ก็อำจเป็นแหล่งแพร่เชื้อโรคได้เช่นกัน หำกสงสัยผู้ป่วยโรคติดต่อ
เชื้อก็ถำมว่ำมีคนข้ำงเคียงเคยเป็นหรือกำลังเป็นเช่นเดียวกับ
ผู้ป่วยหรือไม่
ประวัติกำรเจ็บป่วยในคนข้ำงเคียง

19. เช่น อำยุ เพศ อำชีพ ควำมเชื่อ ทัศนคติ ชีวิตควำมเป็นอยู่
พฤติกรรมกำรรับประทำนอำหำร กำรดื่ม กำรเสพติด (เช่น
เหล้ำ บุหรี่) สิ่งแวดล้อม ฯลฯ ก็อำจช่วยเสริมกำรวินิจฉัยและ
กำรรักษำโรคของผู้ป่วย ตัวอย่ำงเช่น
 คนที่ดื่มเหล้ำเป็นประจำ ก็อำจเป็นโรคกระเพำะ หรือตับแข็ง
ประวัติส่วนตัว (Personal and social history)

20. เด็กที่เจ็บป่วยโดยเฉพำะเด็กที่อำยุต่ำกว่ำ 6 ขวบ อำจซักถำม
ประวัติ กำรคลอด กำรเลี้ยงดู กำรฉีดวัคซีน ฯลฯ เพื่อ
นำมำประกอบกำรวินิจฉัย
เช่น เด็กที่มีอำกำรหำยใจลำบำก ถ้ำมีประวัติว่ำไม่เคยฉีดวัคซีน
ป้ องกันโรคคอตีบมำก่อนอำกำรป่วยเป็นโรคคอตีบ เป็นต้น
ประวัติในเด็ก

21. หมำยถึงสตรีที่มีประจำเดือนแล้ว ควรถำมเรื่องประจำเดือน เช่น มำ
ตรงทุกเดือนไหม ? ออกมำกหรือน้อย ? มำครั้งละกี่วัน ? ประจำเดือน
ขำดไปหรือเปล่ำ ? เป็นต้น นอกจำกนี้ควรถำมประวัติกำรตกขำว ถ้ำ
สงสัยเกี่ยวกับโรคของมดลูก และช่องคลอด ถ้ำมีประวัติประจำเดือน
ขำด (ตั้งครรภ์) ร่วมกับปวดท้องมีเลือดออกทำงช่องคลอด ก็อำจป่วย
ด้วยอำกำรแท้งบุตรหรือตั้งครรภ์นอกมดลูก ก็ได้
ประวัติในสตรี

22. เมื่อซักประวัติจนได้ข้อมูลครบเพียงพอต่อการตัดสินใจแล้ว
โรคทั้งหมดที่มีอาการใกล้เคียงกับที่ผู้ป่ วยเล่า
โรคดังกล่าวมีปัจจัยเสี่ยงอะไรของผู้ป่ วยที่ทาให้เกิดโรคได้
การวินิจฉัยแยกโรค
ใน Daily log นศ.ต้องสรุปโรคทั้งหมด และสรุปมำด้วยว่ำ เข้ำกันได้ หรือไม่ได้ เพรำะ

23. Headache

24. ใช้แผนการรักษาที่เชื่อถือได้
Guideline ต่างๆ
สมาคมเวชปฏิบัติต่างๆ
การวางแผนการรักษา

25. สรุปอำกำร และโรคให้ผู้ป่วยฟัง
เล่ำถึงยำ แผนกำรรักษำวันนี้ที่จะให้ผู้ป่ วยรับทรำบ
พิจำรณำจ่ำยยำ
สรุปอาการ

26. ยาที่ใช้รักษา
พิจารณาตาม IEASC
พิจารณาการจ่ายยา

27. การเขียนซองยา
ใช้หลักการ GPP
สมชำย ยำดี 21/05/59
Fenac 10t.
เม็ดร่วง :6 เดือนหลังจ่ำย
แผง:ตำมปรำกฎที่แผง
ปวด อักเสบ
1 3

28. ฉลากอื่นๆ ในร้าน
ฉลำกยำน้ำ /เม็ดแผงใหญ่ ฉลำกช่วย เพื่อทำให้กำรใช้ยำปลอดภัยขึ้น

29. เน้นย้าประเด็นสาคัญว่า เขามีอาการอะไร ถึงได้ทานยาตัวนี้
วิธีการกิน ถ้ามีวิธีการกินที่พิเศษต้องย้ากับผู้ป่ วย
ข้อควรระวังพิเศษ
อาการข้างเคียงสาคัญที่ทาให้คิดได้ว่า ผู้ป่ วยอาจจะใช้ยาผิด
หรือ เกิดผลข้างเคียงแล้ว
การจ่ายยา (Dispensing)

30. กล่าวขอบคุณ หากมีประเด็นที่
ต้องการติดตาม อาการ โรค
หรือการใช้ยา กล่าวย้าก่อนจาก
กัน
ปิดการขาย /การจ่ายยา
ด้วยความเป็นกันเองกับผู้
มารับบริการ

31. คาถาม