1. การจัด ลำา ดับ ความสำา คัญ โรค
ติด ต่อ นำา โดยแมลง
จัด แบ่ง พื้น ที่ คัด เลือ กพื้น ที่
นายพิษ ณุว ัฒ น์ พานารถ
นัก วิช าการสาธารณสุข ชำา นาญการพิเ ศษ
งานตอบโต้ภ าวะฉุก เฉิน ฯ
กลุ่ม ปฏิบ ัต ิก ารควบคุม โรคและตอบโต้
ภาวะฉุก เฉิน ทางด้า นสาธารณสุข

2. กระบวนการจัด การยุง
พาหะนำา โรค
(Implementation
Process)
• จัด ลำา ดับ ความสำา คัญ ของโรค
ติด ต่อ ที่น ำา โดยยุง
• จัด แบ่ง พื้น ที่เ สีย งต่อ โรคติด ต่อ ที่
่
นำา โดยยุง
• คัด เลือ กพื้น ที่ท ี่จ ะดำา เนิน การ
จัด การยุง พาหะนำา โรค

3. โรคติด ต่อ นำา โดยยุง ที่
สำา คัญ
• โรคไข้เ ลือ ด
ออก
• โรคไข้ป วดข้อ
ยุง ลาย
• โรคไข้
มาลาเรีย

4. โรคไข้เ ลือ ดออก
โรคไข้เลือดออก เป็นโรคติดต่อที่มียุงลายเป็นพาหะ
นำาโรค ยุงลายจะได้รับเชื้อไวรัสจากผู้ทป่วยเป็นโรค
ี่
ไข้เลือดออกและแพร่ไปสู่คนอืนๆ ่
โรคไข้เลือดออกทีพบในประเทศไทยและประเทศ
่
ใกล้เคียงในเอเซียอาคเนย์เกิดจากไวรัสเดงกี่ จึงเรียก
ชื่อว่า Dengue Haemorrhagic Fever (DHF)
ไวรัส เดงกี เชื้อไวรัสเดงกีเป็น RNA virus จัดอยู่
ใน Family Flaviviridae มี 4 serotypes, DEN 1-4
ถ้ามีการติดเชื้อชนิดใดชนิดหนึงแล้วจะมีภูมคุ้มกันต่อ
่ ิ
ชนิดนันไปตลอดชีวิต (permanent immunity) แต่จะ
้
มีภูมิคุ้มกันต่อไวรัสเดงกี่ชนิดอื่นๆอีก 3 ชนิดได้ในช่วง
สั้นๆ (partial immunity) ประมาณ 6-12 เดือน หลัง

5. การติด ต่อ : ยุงลายบ้าน (Aedes aegypti) เป็นพาหะนำาโรคที่สำาคัญ
•โรคไข้
เลือ ดออก

6. อาการทางคลิน ก ของโรคไข้เ ลือ ดออก
ิ
หลัง จากได้ร ับ เชื้อ จากยุง ประมาณ 5-8 วัน (ระยะฟัก ตัว ) จะเริ่ม มีอ าการ
1.ไข้ส ูง ลอย 2-7 วัน อาจสูง 40-41 C บางรายอาจ
ชัก ได้
2. มีอ าการเลือ ดออก ส่ว นใหญ่จ ะพบทีผ ิว หนัง พบ่
บ่อ ยทีส ด คือ ทีผ ิว หนัง อาจมีเ ลือ ดกำา เดา
่ ุ ่ หรือ
เลือ ดออกตามไรฟัน
3. มีต ับ โต กดเจ็บ
4. มีภ าวะการไหลเวีย นล้ม เหลว /ภาวะช็อ ก หากว่า ผู้
ป่ว ยได้นใหญ่ผ ู้ป ่ว ยจะไม่มอาการนำ้างทัไหล ว งทีอาการไอ ต้อ ง
ส่ว ร ับ การรัก ษาช็ อ กอย่า มูก น ท่ หรือ แ ละถูก
ี
ส่ว นใหญ่ก ็จ ะฟื้น ตัว ได้อ ย่า งรวดเร็ว

7. การวิน จ ฉัย อาศัย อาการทางคลิน ิก ร่ว มกับ ผล
ิ
รู้ได้อย่การตรวจทางโลหิต วิท ยา
างไรว่าเป็นโรคไข้เลือดออก ?
1. ไข้ส ง เฉีย บพลัน และสูง ลอย 2 - 7 วัน
ู
2. อาการเลือ ดออกอย่า งน้อ ย tourniquet
test ให้ผ ลบวกร่ว มกับ อาการเลือ ดออกอื่น
3. ปริม าณเกล็ด เลือ ด 100,000 เซลล์ /
ลบ.มม. หรือ นับ จำา นวนเกล็ด เลือ ดใน 10 oil
field ค่า เฉลี่ย 3 per oil fied
4. ความเข็ม ข้น ของเม็ด เลือ ดแดง (Hct) เพิ่ม
ขึ้น เท่า กับ หรือ มากกว่า 20 % เมือ เทีย บกับ
่
Hct เดิม
การส่ง ตัว อย่า งนำ้า เหลือ ง (Serology)
เพื่อ ตรวจยืน ยัน โรค DHF ควรส่ง เมือ ผูป ว ยมี
่ ้ ่
อาการ รวมทั้ง ผลการตรวจโลหิต วิท ยาไม่

8. การดูแลรักษาผู้ปวย มีหลักปฏิบติดงนี้
่ ั ั
1. ในระยะไข้ส ง ให้ย าลดไข้ ควรใช้ย าพวก
ู
พาราเซตามอล ห้า มใช้ย าพวกแอสไพริน
เพราะจะทำา ให้เ กร็ด เลือ ดเสีย การทำา งาน
2. ให้ผ ู้ป ว ยได้น ำ้า ชดเชย เเพราะผูป ว ยส่า ย
จะระคายกระเพาะทำา ให้ ลือ ดออกได้ง ่ ว น
่ ้ ่
ใหญ่ม ีไ ข้ส ง เบือ อาหาร ตัว ช่ว ยลดไข้ด ้ว ย
ขึ้น ควรจะใช้่ ก ารเช็ด และอาเจีย น ทำา ให้
ู
ขาดนำ้า และเกลือ โซเดีย มด้ว ย ควรให้ผ ู้
ป่ว ยดื่ม นำ้า ผลไม้ห รือ สารละลายผงนำ้า ตาล
เกลือ แร่ (โอ อาร์ เอส) ในรายที่อ าเจีย นให้
3. จะต้อ งติด ตามดูอ าการผูป่ม บ่อ ยๆ งใกล้
ดื่ม ครั้ง ละน้อ ยๆ และดื ว ยอย่า
้ ่
ชิด เพื่อ จะได้ต รวจพบและป้อ งกัน ภาวะ
ช็อ กได้ท ัน เวลา

9. การรัก ษาโรคไข้เ ลือ ดออกเป็น แบบการรัก ษา
ตามอาการและประคับ ประคอง

10. โรคปวดข้อ ยุง ลาย (ชิค ุน กุน ยา)
• ชื่อ โรคชิค ุน กุน ยา เป็น ภาษา Makonde (ภาษา
ถิ่น ในอาฟริก า)
• “ that which bends up” แปลว่า เจ็บ จนตัว โก่ง งอ
• ระบาดครั้ง แรกในประเทศแทนซาเนีย ในปี 2496
• พบการระบาดครั้ง แรกในไทย พ .ศ.2501
ภาพจาก : สำานักโรคติดต่ออุบัติใหม่

11. สถานการณ์โรคในต่างประเทศ
เกิด การระบาดใหญ่ข องโรคไข้ป วด
ข้อ ยุง ลายที่ห มู่เ กาะทางตอนใต้ข อง
มหาสมุท รอิน เดีย ในปีพ .ศ.2548 –
2549 และกระจายไปยัง ประเทศอืน ๆ ่
และในช่ว งเวลาเดีย วกัน ก็เ กิด การ
ระบาดของโรคในทวีป เอเชีย ดัง นี้
•ประเทศอิน เดีย พบผู้ป ว ยทั้ง สิน
่ ้
1,427,683 ราย
•ประเทศศรีล ัก กา มีร ายงานผู้ป ่ว ยทั้ง
สิ้น 37,667 ราย
•ประเทศมาเลเซีย พบผู้ป ว ย 1,975
่

12. 1,400,000
266000

13. Chikungunya Infection ในประเทศไทย
• พ.ศ. 2501
ระบาดครั้ง แรก ตรวจพบที่ก รุง เทพมหานคร
• พ.ศ. 2519
จัง หวัด ปราจีน บุร ี
• พ.ศ. 2531
จัง หวัด สุร ิน ทร์
• พ.ศ. 2534
จัง หวัด ขอนแก่น (96)
• พ.ศ. 2536
จัง หวัด เลย และจัง หวัด พะเยา
• พ.ศ. 2538
จัง หวัด นครศรีธ รรมราช (576)
และจัง หวัด หนองคาย (331)
• พ.ศ. 2551 จัง หวัด นราธิว าสและปัต ตานี
การระบาดในปี 2505-2538 เป็น เชื้อ ไวรัส ใน Asian strain
(AFRIMS)
ภาพจาก : สำานักโรคติดต่ออุบัติใหม่

14. สถานการณ์โ รคไข้ป วดข้อ ยุง ลายใน
ประเทศไทย
(ข้อมูลตั้งแต่1ม.ค.53 - 27 เม.ย.53)
• จำา นวนผู้ป ่ว ย 851 ราย
• พบผู้ป ่ว ยใน 25 จัง หวัด จำา แนกเป็น
- ภาคใต้ 13 จัง หวัด
- ภาคกลาง 7 จัง หวัด
- ภาคตะวัน ออกเฉีย งเหนือ 3 จัง หวัด
- ภาคเหนือ 2 จัง หวัด
• อัต ราป่ว ย 1.34 ต่อ ประชากรแสนคน
• ไม่พ บผู้เ สีย ชีว ิต
จัง หวัด ที่ม ีอ ัต ราป่ว ยมากที่ส ุด : พัท ลุง
นครศรีธ รรมราช สุร าษฏร์ธ านี
ที่ม า : สำา นัก ระบาด
วิท ยา

15. สาเหตุ
เกิด จากเชื้อ ไวรัส ชิค ุน กุน ยา
(Chikungunya virus) ซึ่ง เป็น RNA
Virus จัด อยูใ น genus alphavirus
่
และ family Togaviridae มีย ง ลาย ุ
Aedes aegypti, Ae.albopictus เป็น
พาหะนำา โรค
ภาพจาก:สำานักโรคติดต่อนำาโดยแมลง

16. วิธีการติดต่อ
โรคไข้ป วดข้อ ยุง ลาย เป็น โรค
ติด ต่อ นำา โดยแมลง มีย ุง ลายเป็น พาหะ
แพร่เ ชื้อ ได้แ ก่ย ง ลาย Aedes aegypti
ุ
(ยุง ลายบ้า น) และยุง ลาย Aedes
albopictus (ยุง ลายสวน) เมื่อ ยุง ลาย
ตัว เมีย กัด และดูด เลือ ดผู้ป ่ว ยที่อ ยูใ น
่
ระยะไข้ส ูง ซึ่ง เป็น ระยะที่ม ีไ วรัส อยูใ น่
กระแสเลือ ด เชื้อ ไวรัส จะเข้า สู่
กระเพาะยุง และเพิม จำา นวนมากขึน
่ ้
แล้ว เดิน ทางเข้า สูต ่อ มนำ้า ลาย เมื่อ ยุง ที่
่

17. ระยะฟัก ตัว ของโรค
ประมาณ 3 - 12 วัน
แต่ท พ บบ่อ ยคือ 2 - 4 วัน
ี่
ระยะติด ต่อ ของโรค
ประมาณ 4 - 7 วัน ผู้ป ่ว ยจะมีเ ชื้อ ไวรัส อยูใ นกระแส
่
เลือ ด ตัง แต่เ ริ่ม แสดงอาการ จึง ต้อ งระวัง อย่า ให้ผ ู้
้
ป่ว ยถูก ยุง กัด โดยเฉพาะในช่ว ง 4 - 7 วัน หลัง เริ่ม
แสดงอาการ
ภาพจาก : สำานักโรคติดต่ออุบัติใหม่

18. อาการของ
ผู้ป ว ย
่
มีไ ข้ส ง ร่ว มกับ อาการ ดัง นี้
ู
• ปวดข้อ หรือ ข้อ บวม หรือ ข้อ อัก เสบ
(Arthralgia or Joint swelling or
Arthritis)
• มีผ น (Maculopapular rash)
ื่
• ปวดกล้า มเนื้อ (Myalgia)
• ปวดศีร ษะ (Headache)
• ปวดกระบอกตา ( Peri-orbital pain)
• และอาการอื่น ๆ เช่น คลื่น ไส้ อาเจีย น
ภาพจาก อ นเพลีย อุเบืหม่อาหาร เป็น ต้น
อ่ : สำานักโรคติดต่อ บัติใ อ
่

19. ร้อยละของอาการและอาการแสดงต่างๆที่พบในผู้ป่วย
ที่มา:สำานักระบาดวิทยา

20. ผื่น แดงตาม
ร่า งกาย
ภาพจาก : สำานักโรคติดต่ออุบัติใหม่

21. ผื่น และอาการ
ข้อ อัก เสบ
ภาพจาก :นายแพทย์ธงชัย เลิศวิไลรัตนพงษ์ จาก สสจ.นราธิวาส

22. การรักษา
ไม่มการรักษาที่จำาเพาะเจาะจง
ี
(specific treatment)
– การรัักษาเป็นการรักษาแบบประคับประคอง
(supportive treatment) เช่น ให้ยาลดอาการ
ไข้ ลดอาการปวดข้อ เช็ดตัวลดไข้และพัก
ผ่อนให้เพียงพอ
- ถ้าอาการไม่ดีขึ้น ให้ไปพบแพทย์
- โรคนี้สวนใหญ่ไม่รุนแรงถึงชีวิตจะหายได้เอง
่

23. • ประชาชนทีเ ดิน ทางเคลื่อ นย้า ยเข้า /ออก
่
ในพืน ทีร ะบาด
้ ่
• ทหาร / ตำา รวจ ทีป ฏิบ ัต ิง านในจัง หวัด ทีม ก าร
่ ่ ี
ระบาดต่อ เนือ ง่
• นัก ศึก ษา โดยเฉพาะนัก เรีย น นัก ศึก ษา และ
นัก ศึก ษาพยาบาลทีม ภ ม ล ำา เนาในจัง หวัด ทีม ก าร
่ ี ู ิ ่ ี
ระบาด
• ประชาชนทีใ ช้แ รงงาน (รับ จ้า งกรีด ยาง)
่
ภาพจาก : สำานักโรคติดต่ออุบัติใหม่

24. โรคไข้ม าลาเรีย
โรคมาลาเรีย เกิด จากเชื้อ พวกสปอ
โรซัว มีช อ เรีย กหลายชื่อ คือ ไข้จ ับ สัน
ื่ ่
ไข้ป า ไข้ห ัว ลม ไข้ด อกสัก พบทั่ว ไปใน
่
บริเ วณป่า เทือ กเขามีล ำา ธาร หรือ อาจ
เป็น นำ้า เค็ม นำ้า กร่อ ย ป่า ชายทะเลที่ม ีย ง
ุ
ก้น ปล่อ งตัว เมีย เป็น พาหะนำา เชื้อ
มาลาเรีย เป็น โรคของประเทศแถบร้อ น
และชิด เขตร้อ น องค์ก ารอนามัย โลกได้
จัด ให้เ ป็น โรคที่ส ำา คัญ โรคหนึ่ง ของโรค

25. แหล่งแพร่กระจาย

26. ชนิดของเชือไข้มาลาเรียและยุงพาหะ
้
1. Plasmodium falciparum พบทุก ภาค
ของประเทศไทย พบถึง ร้อ ยละ 60 ของผู้
ป่ว ย เป็น ชนิด ที่ท ำา ให้เ กิด อาการรุน แรงมาก
ที่ส ด ทำา ให้เ กิด โรคมาลาเรีย ชนิด จับ ไข้ว ัน
ุ
2. Plasmodium vivax พบร้อ ยละ 35 ของผู้
เว้น วัน
ป่ว ย เชือ ชนิด นีม ีร ะยะก่อ นเข้า เม็ด เลือ ดแดง
้ ้
ตกค้า งในตับ ทำา ให้เ กิด ระยะฮิพ โนซอยต์ไ ด้
ทำา ให้เ กิด ไข้ก ลับ ทำา ให้เ กิด โรคมาลาเรีย
3. Plasmodium จับ ไข้ว ัน เว้น วัน อ ยละ 0.5
ชนิด malariae พบร้
ของผูป ว ย พบในบางพื้น ที่ข องไทยเช่น
้ ่
เชีย งราย แม่ฮ อ งสอนและตาก ไม่ม ีร ะยะฮิพ
่
โนซอยต์ ทำา ให้เ กิด โรคมาลาเรีย ชนิด จับ ไข้

27. ชนิด ของเชื้อ ไข้ม าลาเรีย และ
ยุง พาหะ (ต่อ )
4. Plasmodium ovale เพิ่ง มีร ายงานว่า พบ
ในประเทศไทยเพีย ง 7 รายจากจัง หวัด
สระบุร ี ลพบุร ี จัน ทบุร ีแ ละเชีย งใหม่ มีร ะยะ
ฮิพ โนซอยต์เ ช่น เดีย วกัน ก่อ โรคมาลาเรีย
โรคมาลาเรีย มียจัก้น ปล่วงตัเว้น เป็นวัน
ชนิด ุง บ ไข้อ ัน ว เมีย 2 พาหะนำา โรค ยุง
ก้น ปล่อ งมีห ลายชนิด แต่ล ะพื้น ที่อ าจมีย ุง ก้น ปล่อ งที่เ ป็น
พาหะหลัก แตกต่า งกัน สำา หรับ ในประเทศไทยมีย ุง
ก้น ปล่อ งที่เ ป็น พาหะหลัก ดัง นี้
1.Anopheles minimus
2.Anopheles dirus
3.Anopheles maculatus
4.Anopheles sundaicus

28. วัฏ จัก รชีว ิต

29. อาการ
ขึน อยูก ับ ชนิด ของเชื้อ ที่เ ป็น สาเหตุ อาจแบ่ง อาการออกได้โ ดยสรุป ดัง นี้
้ ่
1. ระยะฟัก ตัว หากเป็น P.falciparum
เฉลี่ย 12 วัน P.vivax เฉลี่ย 14 วัน
P.malariae เฉลี่ยส บาย วัน P.ovale ไม่
2. อาการนำา ไม่ 30 ปวดศีร ษะ แขน
แน่นลำา ตัว ครั่น เนื้อ ครั่น ตัว คลื่น ไส้ เบือ
ขา อน ่
อาหาร ต่อ มาจะจับ ไข้ 2-3 วัน แรกอาการ
ยัง ไม่แ น่น อน แต่ภ ายหลัง อาการจะเริ่ม
2.1 ระยะหนาว เป็น ระยะที่ผ ู้ป ว ยจะ
่
แน่น อน แบ่ง อาการออกเป็น 3 ระยะ
รู้ส ก หนาวมาก อาการดัง กล่า วอาจเกิด ได้
ึ
ตั้ง แต่ 15 - 60 นาที ตัว จะร้อ นมาก

30. อาการ (ต่อ)
2.2 ระยะไข้ ใช้เ วลาประมาณ 2 ชัว โมง ่
ผูป ว ยมีไ ข้ส ง อุณ หภูม เ กิน 40 องศา หน้า
้ ่ ู ิ
แดง ปวดศีร ษะ คลืน ไส้ อาเจีย น กระหายนำ้า
่
2.3 ระยะเหงือ ออกใช้เ วลาประมาณ 1
่
และมีอ าการเพ้อ
ชัว โมง ผูป ว ยจะเหงื่อ ออก อุณ หภูม ิจ ะเริ่ม ลด
่ ้ ่
ลงสูร ะดับ ปกติ อาการต่า งๆจะหายไป
่
3. ระยะเวลาจับ ไข้ แตกต่า งกัน ขึน อยู่ก ับ
้
ชนิด ของเชือ มาลาเรีย อาจเป็น วัน เว้น วัน หรือ
้
วั4.เว้น 2 วัน แล้ลับ พบเฉพาะเชือ ด ใด
น อาการไข้ก ว แต่ไ ด้ร ับ เชือ ชนิ ชนิด
้ ้
P.vivax และ P.ovale เท่า นัน ที่ม ีร ะยะฮิพ โน
้
ซอยต์ ทำา ให้ก ลับ มาเป็น ใหม่ไ ด้อ กี

31. การวิน ิจ ฉัย
1. ดูจ ากอาการไข้ และระยะเวลาที่
จับ ไข้แ ละลัก ษณะอื่น ประกอบเช่น ตา
เหลือ ง ซีด ม้า มโต รวมถึง การสืบ ประวัต ิ
ว่า อยู่ใ นถิ่น ระบาดหรือ ไม่ แต่ต ้อ งทำา
2. โดยการเจาะเลือ ดที่ป ลายนิ้ว หรือ
ร่ว มไปกับ วิธ อ ื่น ด้ว ย
ี
เจาะจากเลือ ดดำา นำา มาสเมีย ร์ห รือ ทำา
ฟิล ์ม เลือ ด และย้อ มฟิล ์ม เลือ ดเหล่า นี้ด ว ย
้
สีย ิม ซา ซึ่ง ทำา ได้ 2 แบบคือ ฟิล ์ม เลือ ด
บางกับ ฟิล ์ม เลือ ดหนา ฟิล ์ม เลือ ดบางจะ
เห็น ลัก ษณะเชื้อ มาลาเรีย ชัด เจน เห็น

32. การรัก ษา
1. การรัก ษาตามอาการ เป็น การให้
รัก ษาไปตามแนวทางของอาการที่เ กิด
ขึ้น เป็น การรัก ษา
2. การรัก ษาเฉพาะ
โดยการให้ย าฆ่า เชื้อ มาลาเรีย ปัจ จุบ ัน
ยัง ไม่พ บว่า มีย าฆ่า เชื้อ มาลาเรีย เพีย ง
ชนิด เดีย วที่ส ามารถนำา ไปใช้ไ ด้ด ก ับี
เชื้อ มาลาเรีย ทุก ชนิด และทุก ระยะของ
เชื้อ

33. โรคเท้า ช้า ง
โรคเท้า ช้า ง หรือ โรคฟิล าเรีย เป็น กลุ่ม
โรคติด ต่อ ที่น ำา โดยแมลง เกิด จากพยาธิต ัว
กลมในวงศ์ Filarioidae ชนิด ที่ต ิด เชือ ใน
้
คนมี 3 ชนิด ได้แ ก่
Wuchereria bancrofti Brugia malayi Brugia timori
ภาพจาก : http://maven.smith.edu/~sawlab/fgn/gifs/btimorimf.gif

34. การแพร่ก ระจายของโรคเท้า
ช้า ง
โรคเท้าช้างพบได้ทั่วไปในบริเวณเขตร้อนชื้น และกึ่ง
ร้อนชื้น บริเวณทวีปเอเชีย แอฟริกา มหาสมุทรแปซิฟก และบาง
ิ
ส่วนของทวีปอเมริกา
ประเทศทีพบโรคเท้าช้างมี 73 ประเทศ ประเทศที่พบผู้
่
ป่วยโรคเท้าช้างมากที่สุด คือ ประเทศอินเดีย
ผู้ป่วยโรคเท้าช้าง
= 10-50 %
> 10 %
ภาพจาก :
http://www.siamhealth.net/public_html/Disease/infectious/elephantiasis/elephantiasis.htm

35. การแพร่กระจายของโรคเท้าช้าง (ต่อ)
ภาพจาก : http://maven.smith.edu/~sawlab/fgn/pnb/brugmal.html#bioandepid

36. การแพร่ก ระจายของโรคเท้า
ช้า งในประเทศไทย
โรคเท้า ช้า งใน
ประเทศไทย
เกิด จากพยาธิ W. bancrofti และ B. malayi
ไมโครฟิล าเรีย
ทศไทยมีก ารสำา รวจโรคเท้า ช้า งครั้ง แรกเมือ ปี พ .ศ .
่
Dr. M.O.T. Iyengar และคณะ
ที่จ ัง หวัด สุร าษฎร์ธ านี นครศรีธ รรมราช พัท ลุง และ
พยาธิช นิด ที่ส ำา รวจพบครั้ง แรก คือ
B. malayi

37. ชนิดและลักษณะทัวไปของยุงพาหะนำาพยาธิฟิลาเรีย
่
พยาธิต ัว กลมฟิล าเรีย ตัว แก่จ ะอยู่ใ นระบบนำ้า
เหลือ ง จากนั้น จะปล่อ ยตัว อ่อ นเรีย กว่า ไมโครฟิล าเรีย
ที่อ อกมาว่า ยในกระแสเลือ ด ในเวลากลางวัน พยาธิ
ไมโครฟิล าเรีย จะไม่อ อกมาในกระแสเลือ ด แต่จ ะออก
มาในตอนกลางคืน
ในการถ่า ยทอดเชื้อ พยาธิฟ ิล าเรีย จะมีย ุง บางชนิด เป็น พาหะ
ยุง ลายป่า ยุง รำา คาญ และยุง ก้น ปล่อ ง W. bancrofti
ยุง เสือ ยุง ลายป่า B. malayi

38. วัฏจักรชีวตของพยาธิฟิลาเรีย
ิ
ภาพจาก : http://mylesson.swu.ac.th/mb322/wuchereria.htm

39. ลักษณะของโรคและอาการ
 ต่อ มนำ้า เหลือ งและท่อ ทางเดิน นำ้า เหลือ งอัก เสบ
 เกิด การอุด ตัน ของระบบทางเดิน นำ้า เหลือ ง เป็น ภาวะต่อ
เนื่อ งจากต่อ มนำ้า เหลือ ง หรือ ท่อ ทางเดิน นำ้า เหลือ งอัก เสบ
จากการอุด ตัน ของระบบนำ้า เหลือ งดัง กล่า วจะก่อ ให้เ กิด
สภาวะของรูป แบบต่า ง ๆ ได้แ ก่
 Hydrocele
Hydrocele
 Chyluria
 Elephantiasis
ก
ก

40. Chyluria
Normal Urine Chyluria
ก ข
ภาพจาก : http://nfstc.org/workshop/pdi/Subject02/pdi_s02_m02_11.htm
http://www.ghettodriveby.com/chyluria/

41. Elephantiasis
ก ข
ค จ
งง
ภาพจาก :
http://www.siamhealth.net/public_html/Disease/infectious/elephantiasis/elephantiasis.htm

42. ลักษณะอาการของผู้ปวยโรคเท้าช้าง
่
ผู้ป่วยไม่แสดงอาการ (70-80%) ผู้ป่วยจะไม่มี
อาการปรากฏให้เห็น อาจจะพบหรือไม่พบไมโครฟิลา
เรียในกระแสเลือด
ผู้ป่วยปรากฏอาการ (20-30%) ผู้ป่วยพวกนีอาจ
้
พบหรือไม่พบไมโครฟิลาเรียในกระแสเลือดก็ได้ แต่โดย
ทัวไปจะไม่พบ
่
อาการแสดง สามารถแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ
 อาการเฉียบพลัน
 อาการเรื้อรัง
 ลักษณะอาการอื่น ๆ

43. การวินจฉัยโรคผู้ป่วยโรคเท้าช้าง
ิ
1. การซัก ประวัต ิ
2. การตรวจร่า งกาย
3. การตรวจหาตัว พยาธิ มีว ิธ ี
ต่า ง ๆ ดัง นี้
3.1 ตรวจหาไมโครฟิล าเรีย ใน
กระแสเลือ ดโดยใช้ว ิธ ี Thick blood
film technique, Counting chamber,
Knott's concentration, Membrane
filtration
3.2 ตรวจหา circulating filarial
antigen (CFA) ซึ่ง วิธ ใ ช้ม ีท ั้ง ELISA
ี

44. การรักษาผู้ป่วยโรคเท้าช้าง
1. การรัก ษาด้ว ยยา
Diethylcarbamazine citrate
(DEC)
2. รัก ษาด้ว ยการผ่า ตัด
3. การรัก ษาตามอาการ เช่น ให้ย า
แก้ป วดหรือ ยาปฏิช ีว นะ

45. การจัดความสัมคัญของโรคติดต่อนำาโดยยุง
- อัต ราป่ว ย ตำ่า สูง
- ความรุน แรงของโรค
อัต ราตาย
การเจ็บ ป่ว ย
ผลกระทบ
ทางเศรษฐกิจ
สถานะการ
ดื้อ ยา
ใช้ข ้อ มูล การวิเ คราะห์
สถานการณ์โ รคติต อ นำา โดย
่

46. - จัด พื้น ที่ต ามความเสี่ย งความ
การจัดแบ่งพื้นทีเสียงต่อล ะโรค อนำาโดยยุง
่ ่
ของแต่ โรคติดต่
- การแบ่ง พื้น ที่อ าจแบ่ง เป็น
หมู่บ ้า นหรือ กลุ่ม บ้า น
- กำา หนดมาตรการที่จ ะดำา เนิน
การในแต่ล ะพื้น ที่ท ี่จ ัด แบ่ง
การจัด แบ่ง พื้น ที่ ใช้
ข้อ มูล วิเ คราะห์ส ถานการโรค
และการวิเ คราะห์ส ถานการณ์

47. การคัดเลือกพืม ที่ที่จหมูเนินการจัดการ
ครอบคลุ ้น ทุก ะดำา ่บ ้า นใน อปท
สามารถคังพาหะนำาโรคย งบางกลุ่ม
ยุ ด เลือ กเพี
หรือ บางหมู่บ ้า นได้
- เกณฑ์ก ารคัด เลือ กพื้น ที่ ที่จ ะ
ดำา เนิน การ IVM
ชุม ชนตระหนัก ต่อ
ปัญ หาโรคติด ต่อ นำา โดยแมลง
ผู้น ำา ชุม ชนสนใจ และ
ให้ค วามสำา คัญ กับ การจัด การ
พาหะนำา โรคแบบ IVM