1. นพ..ณณััฐววุธุธ มณณีีขขาาว RR11 FFaammiillyy
mmeeddiicciinnee KKKKHH

2. “ยิ่งรู้จักความตายมากเพียงใด
ชีวิตทเี่หลืออยู่จะสุขสงบมากขึ้น”
พระไพศาล วิสาโล
จากหนังสือ Healthy (สนพ.
Open Book)

3. Palliative
Care
To preserve a
person’s dignity
and quality of
life in the face of
incurable illness.

4. WHO: Palliative Care
The active total
care of patients
whose disease is
not responsive
to curative

5. คำาจำากัดความของการดูแลผู้
ป่วยแบบประคับประคอง โดย
“การดูแลเพื่อทWำาใHหO้ผู้ป่วยและ
ครอบครัวที่กำาลังเผชิญหน้ากับ
ความเจ็บป่วยที่คุกคามชีวิตมี
คุณภาพชีวติที่ดีขึ้น ผ่าน
กรระะบวนกกาารปป้้องกกันันและ
บรรเเททาาความทุกข์ทรมานด้วย
การค้นหา ประเมนิและให้การ
รักษาภาวะเจ็บปวดของผู้ป่วย

6. Palliative Care
Active total care
(comfort)
Holistic care
Quality of life
Interprofession

7. การรักษาผู้ป่วยโรคเรื้อรังหรือโรคระยะ
สุดท้ายในยุคก่อน
รักษา “โรค”
วินิจฉัยว่าเป็น
โรค
ดูแลก่อน
ตาย
ใกล้ตาย ตาย
ผู้ป่วย

8. การรรัักษษาาแแบบบปรระะคคับับปรระะคอง
ใในนปปััจจจุบุบันัน
รักษา
“โรค” ดูแลประคับ
เริ่มมีอาการผิด
ปกติ
• Disease
• Distress
• Discomfort
• Dysfunction
วินิจฉัย
ประคอง
ตา
ย
ใกล้ตาย
ผู้ป่วย
ครอบครัว
ผู้ดูแล
ความโศกเศร้า
ของญาติ

9. หลักการดดููแแลลผผู้ปู้ป่่วยแแบบบปรระะคคัับ
ปรระะคอง ((44CC))
• CCeenntteerreedd aatt ppaattiieenntt aanndd
ffaammiillyy ((กกาารดดููแแลลผปู้ปู้่่วยแแลละะ
ครอบครรัวัวเเปป็็นศศูนูนยย์์กลลาาง))
• CCoommpprreehheennssiivvee ((ครอบคลลุุม))
• CCoonnttiinnuuiittyy ((ตต่่อเเนนอื่ง))
• CCoooorrddiinnaatteedd ((ปรระะสสาานงงาาน))

10. สิ่งที่ต้องประเมิน เพื่อการดูแลผู้
ป่วยระยะสุดท้าย • ความเข้าใจของผู้ป่วยต่อ “โรค” ที่
เป็น
• ความเข้าใจของครอบครรัวัวต่อโรคที่ผู้
ป่วยเป็น
• ระยะของโรค อาการที่ผู้ป่วยเป็น
• ความทุกข์ทรมานของผู้ป่วย และการ
เยียวยาอาการเหล่านั้น
• สิ่งที่ปรารถนาที่จะทำา แต่ยังไม่ได้ทำา
(unfinished business)
• ภาระที่ครอบครัวเผชิญ/ความลำาบาก
ของผู้ดูแล

11. ความเเขข้้าาใใจจของผผู้ปู้ป่่วยตต่่อโโรรค
มมะะเเรร็็ง
• “จะเป็นอะไรก็ตายล่ะหมอ รู้ไปก็
ไม่เห็นได้อะไรขึ้นมา”

12. KKuubblleerr--RRoossss’’ss SSttaaggeess ooff DDyyiinngg
Stage V :Acceptance
“My time is very close
now, and it’s
alright”
Stage I :Shock & Denial
“No, not me”
Stage II : Anger
“Why me?”
Stage III : Bargaining
“Yes me, but..”
Stage IV: Depression
“Yes, me”

13. BBrreeaakkiinngg bbaadd nneewwss:: SSPPIIKKEESS mmooddeell
• Setting - สถานที่ สภาพแวดล้อม ความ
เป็นส่วนตัว
• Perception – คน้หาว่า ผู้ปว่ยมีความรู้
เกี่ยวกับโรคว่าอย่างไรบ้าง
• Invitation – เกริ่นนำา เพื่อใหผู้้ปว่ย
เตรียมตัว
• Knowledge - มีความรู้เกี่ยวกับโรคที่ผู้
ป่วยเป็น
• Empathy – แสดงความเห็นใจผู้ปว่ย

14. Terminal
Care
End-of-life
Care
Hospice
Care

15. Hospice: Hospitality
สำาหรับผู้เดินทางหรือนักแสวHospice แห่งแรกก่อตงั้โดยชาว Irish
เมื่อปี 1879 ณ เมือง Dublin

16. HHoossppiiccee ==
HHoossppiittaalliittyy
HHoossppiiccee rreeffeerrss
ttoo aa pprrooggrraamm ooff
ccaarree tthhaatt
ssuuppppoorrttss tthhee

17. HHoossppiiccee
CCaarree
80 % เป็น
บริการที่บ้าน
(Home Care)
และบ้านพักคน

18. EEnndd--ooff--LLiiffee
CCaarree::
CCaarriinngg aatt tthhee
ffiinnaall wweeeekkss
ooff lliiffee wwhheenn

19. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายใน
ประเทศไทย
• ในอดีต การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายและการ
จัดการเกี่ยวกับการตาย ถือตามธรรมเนียม
และความเชื่อทางศาสนา ที่ปฏิบัติตาม ๆกัน
มา
• ปัจจุบัน มีความพยายามในการยืดชีวิตผปู้่วย
ออกไป โดยอาศัยเทคโนโลยีการแพทย์แผน
ตะวันตก
• เป็นเรื่องค่อนข้างใหม่ ยังขาดการศึกษา ใน
ประเด็นที่เกี่ยวข้องอย่างเป็นระบบ
• ไม่มีการจัดบริการเฉพาะ ที่จำาเป็นสำาหรับผู้

20. ความหมายของ “ผู้ป่วยระยะ
สุดท้าย”
“ระยะซึ่งภูมิต้านทานของร่างกายและอวัยวะ
สำาคัญบางส่วนของร่างกายถูกทำาลายไปมาก
แล้ว การรักษาไม่ได้ผลอีกต่อไป”
สำานักงานปลัดสำานักนายก
รัฐมนตรี
“เวลาที่บุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วยอยู่จะ
ไม่แปลกใจ หากผปู้่วยเสียชีวิตภายใน 6 เดือน”
American Psychological Association

21. ผผู้ปู้ป่ว่วยรระะยยะะสสุดุดทท้้าาย
ผู้ป่วย
หนัก
ผู้ป่วยสิ้นหวัง
ผู้สูง
อายุ

22. วัฒนธรรมใใหห้้คววาามหมมาาย
•ก ขาางรจตตื้อาา -ย คแแวตตากมตตา่า่ายงกกััน
ตอกยำ้าคุณธรรม
• เต๋า - การกลับสู่
ธรรมชาติ ความเป็น
สามัญ
• คริสต์ - การพิพากษา
และการไปหาพระเจ้า
• อิสลาม - การคืนกลับไป

23. แลผู้ป่วยระยะสุดท้ายในโรงพยาวิเคราะห์ปัญหา
The overuse of treatment & care
The underuse of treatment & Poor technical performance
Poor communication

24. แลผู้ป่วยระยะสุดท้ายในโรงพยาปัญหาการสื่อสาร
เวลาฟังผู้ป่วย (no time to listen)
เวลาพูดคุยกับผู้ป่วย (no time to talk)
เวลาสัมผัสผู้ป่วย (no time to touch)

25. ททััศนนะะตต่่อ
ต้อคงวตาาามยตแตนาา่นยอน
ตายได้ครั้งเดียว
ตายอย่างไร/ตายเมื่อไหตายที่ไหน ใครกำาหนด?

26. ตรระะหนนักักใในน
ตนเเออง//ถถาามตตัวัว
เเออง
เมื่อเวลานั้นมาถึง...
คิดและรู้สึกอย่างไร
เวลาที่เหลือจะทำาอะไร
ปรารถนาจะให้ใครทำาอะไรจะบอกอะไรกับใคร

27. Death is part
of nature for
which one is
never prepared.
Death is a lonely, frightening,
overpowering event.

28. วามตายเป็นส่วนหนึ่งของ1. วัฒนธรรม/ความ
เชื่อ
2. ความ
รัก/อาลัย/ความกลัว
3. การสูญเสีย/การ
พลัดพราก

29. สสิทิทธธิิผผู้ปู้ป่ว่วยรระะยยะะสสุดุดทท้า้าย
1. ได้รับการดูแลรักษา
เยี่ยงมนุษย์
2. มีส่วนร่วมในการ
ตัดสินใจ-การรักษา
3. ตายอย่างสงบ สม
ศักดิ์ศรีมนุษย์

30. ประเด็น
กกาาจรรกกิยู้ฟู้ฟธื้นื้นรครืนืนมชชีีพ
((NNRR//DDNNRR))
การช่วยให้ฆ่าตัว
ตาย
การุณย
ฆาต/เมตตามรณะ

31. จริยธรรมการดูแลผู้
ตปิก่วยรมะยกะาสรุดทูแ้าย 1
รรดล(กาย/คุณภาพการดูแล
2
มาตรฐานวิชาชีพ
การ3
ตัดสินใจเชิงจริยธรรม

32. ร่างก
าย
จิต
ใจ
สัง
คม
จิต
ภาพชีวิตผปู้ปู้่ว่วยใในนรระะยยะะสสุดุดวิญญา
ณ

33. วามหมาย: ความทุกข์ทรมา(suffering)
วะที่คุกคาม บีบเค้นชีวิต
วะที่ทนได้ยาก ชีวิตตกอยใู่นอันตราวะที่ปวดร้าว ขมขนื่จิตใจ ยากที่จะวะที่รสูึ้กหม่นหมอง ไม่ผ่องใส ไม่มี

34. วามทุกข์ทรมาน (suffering)
นธรรมชาติชีวิต
นประสบการณ์ชีวิต
นการรับรสู้่วนบุคคล ที่สัมพันธ์กับค

35. Meaning of Suffering
not reduce suffering to pain!!

36. ยที่มีผลต่อการรับรู้ว่าทุกข์ทรบุคลิกภาพ
ประสบการณ์ชีวิต
บทบาทหน้าที่/ความรับผิดชอบ
วัฒนธรรม/ความเชื่อ
วามคาดหวัง/ความหวัง/แหล่งสนับส

37. สาเหตุของความทุกข์ทรมาน
เจ็บป่วยทซีั่บซ้อน การพยากรณ์โรคญเสียสุขภาพ อวัยวะ พิการ
ญเสียบทบาทหน้าที่/ความรับผิดชรของโรคทไี่ม่ทุเลาลง ไม่แน่นอน
โดดเดยี่ว ไร้คุณค่า ไร้อนาคต
ภาระกับผู้อนื่ ถูกทอดทิ้ง หมดหวัง

38. Suffering: Response to illness
Pain, other symptoms...
Helplessness, Guilt
Loss, self-esteem, body image
Isolation/Loneliness
Fear of one’s own destiny

39. Pain
Total
suffering
Total
suffering
Physical
Spiritual Symptoms
Culture Social
Psychological
Suffering: Dying Patient

40. นิยามของคำาว่า Pain (เจ็บ/
ปวด)
•““คววาามรสู้สูึึ้กไไมม่ส่สบบาายใใดดๆๆกก็็ตตาาม
ทที่เี่เกกิิดขนึ้กกัับผปู้ปู้่่วยออัันเเนนอื่งมมาา
จจาากกกาารททำาำาลลาายของเเนนอื้เเยยอื่
หรรือือ ผลจจาากกกาารททำาำาลลาายของ
เเนนอื้เเยยอื่””

41. คววาามเเจจ็บ็บปวดคคืือ FFiifftthh VViittaall
SSiiggnn
• เชอื่ว่าผปู้่วยปวดจริง *****
• ความปวดเป็นความเจ็บป่วยที่ต้องรักษา
• ประเมินองค์ประกอบของความเจ็บปวด
ณ เวลานนั้
• เริ่มรักษาเร็วที่สุด อย่าให้ผปู้่วยทนไป
ก่อน
• ใช้หลายวิธีร่วมกันในการรักษาความเจ็บ
ปวด
• ใช้ยาระงับปวดและยาร่วม ตามหลัก
เกณฑ์ของ WHO pain ladder (1990)

42. “Total Pain” Concept
รร่า่างกกาาย
1. ความเจ็บปวดของ
อวัยวะ
- Somatic
(Superficial, Deep)
- Visceral
2. ความเจ็บปวดจาก
ระบบประสาท
3. ความเจ็บปวดผสม
อารม
นิสัยดั้งเดณิม์
ประสบการ
ณ์
ครอบครั
ว
บริการ
สาธารณสุข
สิ่ง
แวดล้อม

43. ววิิธธีกีกาารปรระะเเมมิินคววาามเเจจ็บ็บปวด
((11 รราางววัลัล))

46. AAddeeqquuaattee ppaaiinn ccoonnttrrooll
• WHO Pain ladder

47. แนวทางการรักษา
อาการปวด
ความรุนแรงของ
ความปวด
ระดับ
4-6
ระดับ
1-3
ระดับ
7-10
• ถ้าผู้ป่วยไม่เคยได้รับยา
แก้ปวด ให้เริ่มจาก
Paracetamol หรือ
NSAIDs
• ถ้าผู้ป่วยได้ยาอยู่แล้ว ให้
ปรับขนาดยา
• ถ้าผู้ป่วยเคยได้ opioid
ให้ปรับขนาดยา
• ให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและ
ญาติ
•ปรปะรเะมเมินินซภาำ้าวใะทนา งจิตใจ
24-72 ชม.
• ถ้าผู้ป่วยได้ยาอยแู่ล้ว ให้
ปรับขนาดยา
• เริ่มยา weak opioid
• ให้ยาระบาย และ ยาแก้
อาเจียน
• ให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและ
ญาติ
• ประเมินภาวะทางจิตใจ
ประเมินซำ้าใน
24-48 ชม.
• ปรับชนิดและการบริหาร
ยา opioid
• ให้ยาระบาย และ ยาแก้
อาเจียน
• ให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและ
ญาติ
• ประเมินภาวะทางจิตใจ
ประเมินซำ้าใน 24
ชม.

48. ร่างก
าย
จิต
ใจ
สังคม
จิต
ณภาพกกาารดดูแูแลลผผู้ปู้ป่ว่วยรระะยยะะสสุดุดทท้า้าวิญญา
ณ

49. หลักสำาคัญใน
Twกoา-wรayป inรteะraเcมtioินn
Listening-deep, active, sensitive
Understanding
เข้าใจ/เห็นใจ/ใส่ใจ
Caring

50. Communica
(Universal Language)
Love/Cotmiopanssion
Empathy/Touch
Present (being with)
Lunn, J. (2003)

51. Understanding Dying Patient
Emotional
reaction
Nearing death
awareness

52. Loneli
ness
Isolation : from family/friends
Unable to share the meaning
of life with their love one.

53. Ho
pe
Hope gives a person security,
control, motivation.
Hopelessness is the acute
or prolonged desperation that
signifies being beyond hope.
(seems to be no future)

54. Conflicts: Hope
Hope - Hopelessness
Patient
Family
Provider

55. Hop
e
Hope usually persists
through all these stages.
Hope maintains Pt. through days,
weeks, or months of suffering.

56. ปปัจัจจจัยัยทที่มี่มีผีผลตต่่อ
จจัยกภาาายรใปปนร (ับับInตตteัวัวrnal resources)
บุคลิกภาพ (personality style)
กลไกทางจิต (defenses mechanism)
การเผชิญปัญหา (coping abilities)
ปัจจัยภายนอก (external resources)
ครัว/เพื่อน(ที่ทำางาน)/ศาสนา/พ

57. 1. การบอกข่าว (ร้าย)
2. การตัดสินใจเกี่ยวกับ
การรักษา/ทางเลือก
3. ความคาดหวังผู้ป่วย/
ญาติ
4. การดูแลอาการต่างๆ
5. การดูแลความสุข

58. Spiritual
Care
(Spiritual Healing)
กรณีศึกษาผู้ป่วยระยะ
สุดท้าย
…

59. การประเมิน : จิตวิญญาณ
1. สิ่งที่ผู้ป่วย
บอกเล่า
2. พฤติกรรมที่ผู้
ป่วยแสดงออก
3. สัญลักษณ์
ด้านความเชื่อ

60. ญหาด้านจิตวิญญาสูญเสียความ
ศรัทธา/เชื่อ
ขาดการปฏิบัติตาม
หลักศาสนา
ขาดความ
หวังกำาลังใจ

61. Spiritual Needs
Have meaning
and purpose
Have hope
Have connections
Give and
receive love

62. ความ
ต้อด้างนกจิตาร
1ว.ิญ กญาราคณ้นหา
ความหมาย
2. การให้อภัย;
3. ความหวัง
4. ความรักและ

63. จิตที่คิดคำานึง
(Spiritual
คำาCนoึงnถcึงeอrดnีต)
คำานึงถึงปัจจุบัน
คำานึงถึงอนาคต

64. แหล่ง
สน ดับ้านสจิตนุน
บุคควลิญ: ญญาาตณิ เพื่อน
คนรัก
สิ่งของ: ตุ๊กตา
หมอน เครอื่งดนตรี
ธรรมชาติ สัตว์เลี้ยง

65. พระพุทธรูป
ปพระอาจารย์

66. Spiritual
กาCรไoหmว้สิ่งfศoักrดtิ์ของ
โรงพยาบาล
การแขวนพวง
มาลัยไว้หัวเตียง
การนำาสิ่งศักดิ์สิทธิ์
ไว้ใต้หมอน
การนำาเครื่องใช้ส่วน

67. Spiritual
รบำาบัดH/กาeรaเยlียinวยgา/การสมารรมชาติ พิธีกรรม ทำาบุญ/สวดมนต์
Meditation, Qi-Gong, Yoga
(self-healing, energy field, healing touch)
ภายใต้บริบททางสังคมและวัฒนธรรม

68. SSppiirriittuuaall &&
EEmmoottiioonnaall
Words
SSuuppppoorrtt
/Smile/Touch
Empathy /
/เข้าใจ/เห็นใจ/ใส่ใจช่วยเหBeing With

69. พิธีกรรม:
Rituals contain steps
for recovery and
reducing anxiety,
fear, and feelings of
helplessness.
Relaxation &
renewed energy

70. ธรรมะ
โอสถ
Meditation, Prayer,
Chanting:
-A process to spiritual
transformation
- New insights about
life issues

71. Connected
ness
Recognizing
relationships
as a source of
growth and

72. Spiritual practice of
gratitude
สำำนึก/ระลึกถึงในควำมดี
ของผู้มีพระคุณ (บุคคลอนื่สิ่งแวดล้อม แผ่นดิน

73. Storytel
ling
Sharing story
with client and
colleages is a
natural way of
connection and

74. หอผู้ป่วย
อำยุรกรรมหญิง 1

76. เเมมื่อื่อไไหหรร่จ่จึงึงจจะะเเรรียียกวว่ำ่ำ
““ชม..สสุดุดทท้้ำำย””
ต้องอำศัยประสบกำรณ์
อวยัวะต่ำงๆเริ่มหยุดทำำงำน
“อยู่ในภำวะไม่ใช้พลังงำน”
Catabolic state

77. เเปป้้ำำหมมำำยแแหห่่งกกำำรดดูแูแลล
เเพพื่อื่อใใหห้้ผผู้ปู้ป่่วยเเสสีียชชีีววิิตอยย่่ำำงสม
ศศักักดศิ์รรีีคววำำมเเปป็็นมนนุุษยย์์

78. ททำำำำออะะไไรรไไดด้บ้บ้้ำำง
ไม่ต้องเจำะเลือด สั่งยำอะไรเพิ่ม
เติม หรือตรวจควำมผิดปกติใดๆ
อีก
เป็นเวลำที่ควรจะ :
–ทบทวนยำและกำรรักษำที่ให้ไป
ก่อนหน้ำนี้
–ให้กำรดูแลทำงกำรพยำบำล
–ดดููแแลลญญำำตติิแแลละะครอบครรััวไไปปดด้้วย

79. ทบทวนยยำำแแลละะกกำำรรรัักษษำำ
ให้เฉพำะยำที่จำำเป็นเท่ำนั้น
***
เช่น ยำแก้ปวด ยำบรรเทำ
อำกำรเหนื่อยหอบ
ยำกันชัก

80. Signs of Dying
2. อ่อนเพลีย
ง่วงซึม
•ไม่ต้องพลิกตัว
บ่อย
•ใส่สำยสวน
ปัสสำวะ
1. กิน-ดื่ม
น้อยลง
•อย่ำยัดเยียด
•ให้นำ้ำเกลือจะ
ทรมำนนำน
ขึ้น

81. Signs of Dying
3. ปำก-
นัยน์ตำแห้ง
•เช็ดในปำ
กบ่อยๆ
•หยดนำ้ำตำ
เทียม
4. เจ็บปวด
ลดลง
•ลดยำแก้ปวด
•ร้องครำง
ไม่ใช่ปวด
•สีหน้ำบอก

82. Signs of Dying
5. กระสับ
กระส่ำย หรือ
ประสำทหลอ
น
•ให้ยำระงับ
ประสำท ยำ
นอนหลับได้
6. หำยใจไม่
เป็น
จังหวะ
เหมือนหำยใจ
ไม่ออก
•O2 ไม่มี

83. Signs of Dying
77.. สส่่งเเสสีียงสสำำำำลลััก
ใในนคอ
•เปลี่ยนท่ำ,
เช็ดนำ้ำลำย
88.. มมืือเเทท้้ำำเเยย็น็น
ผผิิวเเปป็็นจจำ้ำำ้ำ
ตตำำเเบบิ่งิ่ง ไไรร้้
แแววว
 อย่ำพยำยำม
วดัควำมดนั
หรือคลำำ
ชีพจร

84. Signs of Dying
99.. ชชักัก
((CCoonnvvuullssii
oonn))
•ให้ยำกันชัก
•ป้องกันกำร
บำดเจ็บ เช่น
ตกเตียง กัด
ลิ้น
1100.. ตกเเลลือือด
•อย่ำตกใจ เกดิ
ได้จำกภำวะตับ
วำย
•เปลี่ยน
ผ้ำปูที่นอนเป็นสี
เข้ม

85. ใใหห้ก้กำำรพยยำำบบำำลทที่เี่เหหมมำำะะ
สม
•MMoouutthh ccaarree
•PPrreessssuurree ssoorree ccaarree
•((BBoowweell ccaarree))
•((BBllaaddddeerr ccaarree))
•HHoommee eennvviirroonnmmeenntt

86. ดดูแูแลลญญำำตติแิแลละะผผู้ใู้ใกกลล้้
ชชิิด • อธิบำยให้เข้ำใจว่ำทำำไมหยุดยำ
ต่ำงๆ เพรำะยำจะเริ่มเป็นพิษ
• เตรียมญำติล่วงหน้ำเรื่อง signs of
dying
• เตือนและเตรียมญำติเป็นระยะๆ
• แนะนำำกำรดูแลแต่ละอำกำรที่จำำเป็น
• อำจต้องพบปะครอบครัว
• เบอร์ฉุกเฉินถึงทีมผู้ดูแล

87. เเมมื่อื่อถถึงึงนนำำททีีสสำำำำคคััญ
•ตั้งสติ อย่ำตกใจ ถ้ำอยู่บ้ำนไม่
ต้องเรียก 1669
•ปลอบโยน
•เคำรพควำมเชื่อ ศำสนำ และ
วัฒนธรรมนั้นๆ
•ติดต่อหมู่ญำติเรื่องกำรเสีย
ชีวิต กำรจัดงำนศพ
•ให้ญำติได้อยู่สั่งเสีย

88. EEnndd--ooff--lliiffee CCaarree
 “ตำยดี” ตำมหลักพทุธศำสนำ คือ “กำร
ตำยอย่ำงมสีติ”
 ทำำอย่ำงไรเพื่อช่วยใหค้นไข้ “ตำยดี”
และครอบครัวไม่ “ตำยตำม”
 ทำำได้โดยกำร “เตรียม” ทั้งคนไข้และ
ครอบครัวไว้ก่อน
 Breaking bad news
 Discussing palliative care plan
 Involving family members in making decision for DNR
order
 Planning for family counseling after patient’s death

89. Natural Death?
กำรตำยเป็นธรรมชำติ
กำรตำยดีคือควำม
ปรำรถนำNatural ขDeath องActs
ทุกคน

90. วใใจจยยังังคงมมีีพลลััง......ถถ้ำ้ำไไดด้้ดดููแแลลปรระะชชำำชน
ดด้้วยหหัวัวใใจจคววำำมเเปป็็นมนนุษุษยย์์