ระบบหมุนเวียนเลือด รายวิชาชีววิทยาเพิ่มเติม 2

1. เรื่อง ระบบหมุนเวียนเลือด
รายวิชาชีววิทยาเพิ่มเติม 2
ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2559
คุณครูฐิตารีย์ สาเภา
โรงเรียนท่ามะกาวิทยาคม
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 8 (กาญจนบุรี-ราชบุรี)

2. สืบค้นข้อมูล ทดลอง อภิปราย และอธิบายการลาเลียงในร่างกายของ
สัตว์บางชนิด
สืบค้นข้อมูล ทดลอง อภิปราย และสรุปเกี่ยวกับการลาเลียงสารใน
ร่างกายของคน
สืบค้นข้อมูล ศึกษา อภิปราย และสรุปเกี่ยวกับส่วนประกอบและ
หน้าที่ของเลือด
จุดประสงค์การเรียนรู้

3.  เพื่อให้เซลล์หรือทุกๆ เซลล์สามารถนาสารที่จาเป็นต่อการดารงชีวิตไปใช้ให้
เป็นประโยชน์ และสามารถนาสารที่เซลล์ไม่ต้องการมากาจัดออกนอกร่างกาย
 สัตว์ขนาดเล็ก โครงสร้างร่างกายไม่ซับซ้อน การลาเลียงสารอาศัยการแพร่
ระหว่างเซลล์กับสิ่งแวดล้อมหรือระหว่างเซลล์กับเซลล์
 สัตว์ชั้นสูง โครงสร้างร่างกายซับซ้อนจาเป็นจะต้องมีระบบลาเลียงสารที่มี
ประสิทธิภาพ
ความจาเป็นของการลาเลียงสาร

4.  สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว
 ไม่มีอวัยวะที่ทาหน้าที่เป็นระบบลาเลียงสาร
 โมเลกุลอาหารหรือก๊าชต่างๆ จะแพร่เข้าออก
ระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์และสิ่งแวดล้อมโดยตรง
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ที่ไม่มีระบบเลือด
โพรโตซัว
ฟองน้าและไฮดรา
 สิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก
 การรับและกาจัดสารเกิดขึ้นโดยการแพร่ผ่าน
ช่องแกสโตรวาสคิวลาร์ (Gastrovascular
Cavity) ทาหน้าที่เป็นทั้งทางเดินอาหารและ
ระบบหมุนเวียน

5.  การรับและกาจัดสารเกิดขึ้นโดยการแพร่ผ่านช่อง แกสโตรวาสคิวลาร์
(Gastrovascular Cavity) ทาหน้าที่เป็นทั้งทางเดินอาหารและระบบหมุนเวียน
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ที่ไม่มีระบบเลือด
หนอนตัวแบน (Flat worm)

6.  ไม่มีระบบเลือด
 ใช้การหมุนเวียนของเหลวใน Pseudo coelom
หนอนตัวกลม (P. Nematoda)
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ไม่มีระบบเลือด
ดาวทะเล (P. Echinodermata)
 ใช้ระบบลาเลียงน้า (Water vascular
system) ในการแลกเปลี่ยนแก๊สกับสิ่งแวดล้อม
 มีท่อรัศมีที่แยกมาจากท่อวงแหวน เป็นทางน้า
ผ่านทาหน้าที่ลาเลียงนั่นเอง

7.  มีระบบลาเลียงที่มีประสิทธิภาพสูงเรียกว่า
ระบบหมุนเวียนเลือด (Circulatory
system)
 เลือด: เซลล์เม็ดเลือด และน้าเลือด ทา
หน้าที่ลาเลียงแก๊ส อาหาร ฮอร์โมน และ
ของเสีย
 หลอดเลือด: เป็นท่อลาเลียงเลือดและสาร
ต่างๆ ที่ละลายในเลือด ช่วยให้การ
ลาเลียงมีประสิทธิภาพสูง
 หัวใจ: เป็นอวัยวะที่ใช้ในการสูบฉีดเลือด
เกิดการไหลเวียนในหลอดเลือดได้
การลาเลียงสารในสัตว์ที่มีโครงสร้างร่างกายซับซ้อน

8.  ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด (Clased circulatory system): เลือดจะไหลเวียน
ภายในท่อของหลอดเลือดและหัวใจตลอดเวลา พบในสัตว์พวกแอนเนลิดเป็นพวก
แรก
 ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด (Open circulatory system): เลือดออกจากหัวใจ
แล้วไม่ได้ไหลเวียนเฉพาะในหลอดเลือด แต่จะไหลผ่านช่องว่างของลาตัวและที่ว่าง
ระหว่างอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย เลือดและน้าเหลืองปะปนกันและมีส่วนประกอบ
เหมือนกัน เรียกว่า Hemolymph และช่องว่างระหว่างเนื้อเยื่อที่เป็นทางผ่านของ
Hemolymph เรียกว่า Hemocoel
ระบบหมุนเวียนเลือด

9.  ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
 หัวใจ (Heart): ส่วนของหลอดเลือดที่โป่งออก
 ซ้ายและขวาของหัวใจที่โป่งออก มีรูเล็กๆ ที่มีลิ้น
ปิด-เปิด เรียกว่า ออสเทีย (Ostia)
 จากหัวใจมีหลอดเลือดพาดตามยาวไปที่หัวของ
แมลง
 หัวใจบีบตัว: เลือดไหลไปตามหลอดเลือดและ
ปะปนในช่องว่างในลาตัว (Haemocel)
 หัวใจคลายตัว: ลิ้นหัวใจที่ Ostia เปิดเลือด
จากเนื้อเยื่อไหลเข้าสู่หัวใจ
 ลิ้นหัวใจเปิด-ปิดเป็นจังหวะเลือดไหลไปทาง
เดียวตลอด
ระบบหมุนเวียนเลือดในแมลง

10.  ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
 ส่วนใหญ่มีหัวใจ 3 ห้อง สูบฉีดเลือดไหลออกจากเส้นเลือดไปสู่ช่องว่างลาตัวรอบ
อวัยวะต่างๆ จากนั้นไหลไปที่เหงือก แล้วกลับสู่หัวใจทางเส้นเลือด
ระบบหมุนเวียนเลือดในหอย

11.  พวกแรกที่มีระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด
 เลือด: น้าเลือด+เม็ดเลือด
 เฮโมโกลบิล ละลายอยู่ในน้าเลือดทาหน้าที่ลาเลียง
O2 ไปให้เซลล์
 ห่วงหลอดเลือดพองออกรอบๆ หลอดอาหาร
ประมาณ 5 ห่วง เรียกว่า หัวใจเทียม
(Pseudoheart) ทาหน้าที่สูบฉีดเลือด
 การแลกเปลี่ยนแก๊สเกิดที่เนื้อเยื่อและหลอดเลือด
ฝอย
 เลือดจากหลอดเลือดฝอยรวมตัวเป็นหลอดเลือด
ขนาดใหญ่และส่งเลือดสู่หลอดเลือดด้านหลัง เมื่อ
หลอดเลือดบีบตัวจะส่งเลือดเข้าหัวใจเทียม
ระบบหมุนเวียนเลือดในไส้เดือนดิน

12.  อวัยวะสูบฉีดเลือด 3 แห่ง
 Gill heart: มี 2 แห่ง ทาหน้าที่สูบฉีดเลือดที่มี O2 ต่า ที่ส่งมาจากอวัยวะภายในไป
ยังเหงือกเพื่อแลกเปลี่ยนแก๊ส
 Systemic heart: มี 1 แห่ง หน้าที่สูบฉีดเลือดที่มี O2 สูงไปยังอวัยวะภายในและ
เนื้อเยื่อต่างๆ
 เลือดที่มี O2 ที่ส่งมาจาก Systemic heart เป็นเลือดที่ฟอกแล้วจากเหงือก
ระบบหมุนเวียนเลือดในปลาหมึก

13.  มีหัวใจ 2 ห้อง : 1 Atrium และ 1 Ventricle
 เลือดที่ไหลผ่านหัวใจจะเป็นเลือดที่มี O2 ต่าเท่านั้น
 เลือดที่ใช้แล้วเข้าสู่หัวใจทาง Atrium และถูกส่งออกทาง Ventricle ไปยัง Gill เพื่อ
แลกเปลี่ยนแก๊ส
 เลือดที่ออกจาก Gill เป็นเลือดที่มี O2 มากจะถูกส่งไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย
ระบบหมุนเวียนเลือดในปลา

14.  มีหัวใจ 3 ห้อง: 2 Atrium และ 1 Ventricle
 Right Atrium: รับเลือดที่ใช้แล้วซึ่งมี CO2 สูงจากหลอดเลือด Vein
 Left Atrium: รับเลือดที่ฟอกแล้วจาก lung ซึ่งมี O2 สูง
 เลือดจาก Atrium ทั้ง 2 ถูกส่งมาที่ Ventricle ซึ่งเลือดจะปะปนกันเล็กน้อย
ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์สะเทินน้าสะเทินบก

15.  มีหัวใจ 4 ห้อง แต่ผนังกล้ามเนื้อกั้นห้อง
Ventricle ยังแบ่งไม่สมบูรณ์
 ถือว่ามีหัวใจ 4 ห้อง ไม่สมบูรณ์ ยกเว้น
จระเข้ที่มีหัวใจ 4 ห้องสมบูรณ์
ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์เลื้อยคลาน

16.  มีหัวใจ 4 ห้องสมบูรณ์: 2 Atrium และ 2 Ventricle
 มีประสิทธิภาพในการทางานสูงเพราะแยกเลือดที่มี O2 สูง และเลือดที่มี CO2 สูงออก
จากกันโดยเด็ดขาด
ระบบหมุนเวียนเลือดในนกและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

17. ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์ต่างๆ

18. ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์ต่างๆ

19.  หัวใจ (Heart)
 การเต้นของหัวใจ (conducting system)
 ความดันเลือด (Blood pressure)
 หลอดเลือด (Blood vessel)
 ส่วนประกอบของเลือด
 หมู่เลือดและการให้เลือด
โครงสร้างที่เกี่ยวข้องกับการหมุนเวียนเลือดในคน

20.  โครงสร้างของหัวใจ: กว้าง 9 cm ยาว 12 cm และหนา 5 cm
 กล้ามเนื้อหัวใจ: เนื้อเยื่อ 3 ชั้น:
 ชั้นนอก (Epicardium): ชั้นเยื่อหุ้มหัวใจ มีไขมันมาก ผนังด้านนอกมีหลอด
เลือดนาเลือดมาเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ เรียกว่า Coronary artery
 ชั้นกลาง (Myocardium): หนาที่สุด ประกอบขึ้นจาก Cardiac muscle
 ชั้นใน (Endocardium): ประกอบด้วยเนื้อเยื่อบุผิวกล้ามเนื้อเรียบและเนื้อเยื่อ
เกี่ยวพัน
หัวใจ (HEART)

22.  การหดตัวและคลายตัวเป็นจังหวะเลือดสูบฉีดไปเลี้ยงทั่วร่างกาย
 หัวใจคนมีอัตราการเต้นประมาณ 72 ครั้ง/นาที
 กล้ามเนื้อหัวใจมีเนื้อเยื่อพิเศษ สามารถบีบตัวได้เอง
 ขณะกล้ามเนื้อหัวใจหดและคลายตัวชักนาให้เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้า
 เครื่องมือที่ใช้วัดความต่างศักย์ไฟฟ้าของหัวใจเรียกว่า Electrocardiogram
(เครื่องตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ) แสดงผลเป็นกราฟ  แพทย์ใช้ตรวจสอบการเต้นของ
หัวใจ วินิจฉัยโรคเกี่ยวกับหัวใจ
หัวใจ (HEART) : การทางานของกล้ามเนื้อหัวใจ

23.  มี 4 ห้อง: 2 Atrium และ 2 Ventricle
 Right Atrium: หัวใจห้องบนขวา ขนาด
เล็ก ผนังกล้ามเนื้อบาง รับเลือดที่ใช้แล้ว
จาก Superior vena cava (เลือดจากหัว
และแขน) และ Inferior vena cava (เลือด
จากลาตัว และขา)
 Right Ventricle: หัวใจห้องล่างขวา ขนาด
เล็ก ช่องภายในเป็นรูปสามเหลี่ยม หน้าที่รับ
เลือดจาก Right Atrium แล้วส่งไปฟอกที่
ปอด โดยส่งไปทาง Pulmonary artery
หัวใจ (HEART) : ห้องหัวใจ

24.  มี 4 ห้อง: 2 Atrium และ 2 Ventricle
 Left Atrium: หัวใจห้องบนซ้าย ขนาดเล็ก
ผนังบาง หน้าที่รับเลือดที่ฟอกแล้ว
(Oxygenated blood) จากปอดที่ลาเลียง
มากับหลอดเลือด Pulmonary vein
 Left Ventricle: หัวใจห้องล่างซ้าย ผนัง
กล้ามเนื้อหนาที่สุด หน้าที่รับเลือดจาก Left
Atrium แล้วสูบฉีดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของ
ร่างกาย โดยส่งไปทาง หลอดเลือด Aorta
หัวใจ (HEART) : ห้องหัวใจ

25. หัวใจ (HEART) : การทางานของหัวใจห้องต่างๆ

26. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ
 ป้องกันเลือดไม่ให้ไหลย้อนกลับ
 Tricuspid valve:
 อยู่ระหว่างหัวใจห้อง Right
Atrium กับ Right Ventricle
 ลักษณะเป็น 3 แผ่น
 ลิ้นหัวใจนี้ฝังตัวอยู่ในผนังหัวใจ
ห้อง Ventricle โดยอาศัย
chordae tendineae เป็นตัวยืด
เพื่อควบคุมการเปิดปิดลิ้น
 ป้องกันไม่ให้เลือดใน Ventricle
ไหลย้อนกลับขึ้นสู่ Atrium

27. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ
 ป้องกันเลือดไม่ให้ไหลย้อนกลับ
 Pulmonary valve หรือ
Semilunar valve :
 อยู่ที่โคนของหลอดเลือด
Pulmonary artery
 ลักษณะเป็นถุงรูปพระจันทร์ครึ่ง
เสี้ยว 3 ใบบรรจบกันแต่ไม่ยึด
ติดกันด้วย chordae tendineae
 หน้าที่กั้นไม่ให้เลือดไหลกลับลงสู่
Right Ventricle

28. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ
 ป้องกันเลือดไม่ให้ไหลย้อนกลับ
 Bicuspid valve หรือ Mitral valve:
 อยู่ระหว่างหัวใจห้อง Left
Atrium และ Left Ventricle
 คล้ายกับ Tricuspid valve แต่มี
2 แผ่น ยึดติดกันด้วยเนื้อเยื่อ
เกี่ยวพัน chordae tendineae
 หน้าที่กั้นไม่ให้เลือดใน Left
Ventricle ไหลย้อนกลับขึ้นไปที่
Left Atrium

29. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ
 ป้องกันเลือดไม่ให้ไหลย้อนกลับ
 Aortic valve หรือ Semilunar
valve :
 อยู่ที่โคนของหลอดเลือด Aorta
 ลักษณะเป็นวงรูปพระจันทร์ครึ่ง
เสี้ยว
 หน้าที่ป้องกันไม่ให้เลือดไหล
ย้อนกลับลงมาใน Left
Ventricle

30. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ

33.  เกิดจากการบีบตัวและคลายตัวของกล้ามเนื้อ
หัวใจเป็นจังหวะสม่าเสมอ เรียกว่า ชีพจร
 วัดได้จากหลอดเลือดแดงหรือ artery วัด
เป็นจานวนครั้งต่อนาที เรียกว่า อัตราการเต้น
ของหัวใจ
 คนปกติมีอัตราการเต้นอยู่ระหว่าง 72-85
ครั้ง/นาที ขึ้นอยู่กับ กิจกรรมที่ทา อายุ วัย
และเพศ
 การบีบและคลายตัวของกล้ามเนื้อหัวใจส่งผล
ให้เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้า เรียกว่า
คลื่นไฟฟ้าหัวใจ (electrocardiogram)
หัวใจ (HEART) : การเต้นของหัวใจ

34.  SA node นากระแสความรู้สึกได้เอง เพราะมีผู้ให้จังหวะคือ pace marker
 เริ่มจาก SA node กระจายความรู้สึกไปให้ เอเตรียมซ้ายatrium ขวาและซ้าย
บีบตัวส่งกระแสประสาทไปยัง AV node ที่ฐานของ atrium ขวา
หัวใจ (HEART) : กลไกการเต้นของหัวใจ

35.  AV node ส่งความรู้สึกไปไม่ทั่ว Ventricle  Ventricle ไม่สามารถบีบตัว
ก่อนที่ Atrium คลายตัว
 บริเวณ AV node มี bundle of his เป็นเส้นใยแยกไป Ventricle ซ้ายและขวา
โดยแตกเป็นกิ่งเล็กๆ เรียกว่า purkinje fiber กระตุ้นให้ Ventricle บีบตัว
พร้อมกันบีบตัวมาก เกิดแรงดันเลือดส่งไปตามกระแสเลือดทั่วร่างกาย
 เครื่องมือตรวจฟังของแพทย์ : stetoscope
หัวใจ (HEART) : กลไกการเต้นของหัวใจ

36.  เกิดจากการบีบตัวของหัวใจห้องเวนตริเคิลซ้าย ทา
ให้เลือดไหลออกจากหลอดเลือดแดงเอออร์ตา
 ความดันซิสโทลิก (systolic pressure) เป็น
ค่าสูงสุดที่หัวใจบีบตัวปกติ คนปกติมีค่าประมาณ
120 mmHg
 ความดันไดแอสโทลิก (diastolic pressure) :
เป็นค่าความดันที่หัวใจกาลังคลายตัว ปกติมี
ค่าประมาณ 80 mmHg
 บันทึกค่าความดัน 2 ค่าเป็น 120/80
 ขณะนอนราบกับพื้น ความดันปลายเท้าใกล้เคียง
ความดันที่อก เลือดหมุนเวียนในแนวนอน
 ขณะยืนความดันบริเวณขาสูงที่สุด และศีรษะน้อย
ที่สุด เพราะเลือดไหลลงตามแรงดึงดูดของโลก
ความดันเลือด (BLOOD PRESSURE : BP)

37.  ความดันเลือดต่า (Hypotension): สภาวะที่ความดันเลือดในขณะพักต่ากว่า
ความดันปกติของคนทั่วไป ในเพศและวัยเดียวกัน
 ความดันเลือดสูง (Hypertension): สภาวะที่ความดันเลือดในขณะพักสูงกว่า
ความดันปกติของคนทั่วไป ในเพศและวัยเดียวกัน
ความผิดปกติเกี่ยวกับความดันเลือด

38. หลอดเลือด (BLOOD VESSEL)

39. หลอดเลือด (BLOOD VESSEL)
 ระบบอาร์เทอรี (Arterial system) : มีทิศทางออกจากหัวใจไปยังปอดและส่วน
ต่างๆ ของร่างกาย
 ระบบเวน (Venous system): ทิศทางออกจากปอด และส่วนต่างๆ ของร่างกาย
และมีทิศเข้าสู่หัวใจ
 ระบบหลอดเลือดฝอย (Capillarial system): แทรกอยู่ตามเนื้อเยื่อ และเชื่อมต่อ
ระหว่างระบบอาร์เทอรี กับ ระบบเวน

40.  เรียงลาดับจากหัวใจต่อเนื่องไปจากใหญ่ไปเล็ก : AortaArteryArteriole
ระบบอาร์เทอรี (ARTERIAL SYSTEM)

41.  ชั้นนอกสุด: เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมี
หลอดเลือดซาวาโซรัมมาเลี้ยงผนัง
หลอดเลือด
 ชั้นกลาง: ชั้นกล้ามเนื้อเรียบและ
เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน มี Elastic fibers
ทาให้ยืดหยุ่นได้ดี
 ชั้นในสุด: เนื้อเยื่อบุผิวแบนบางและ
เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน มี Elastic fibers
โครงสร้างและหน้าที่ของหลอดเลือดระบบอาร์เทอรี

42.  ขนาดเล็ก ผนังบาง
 ประกอบด้วยเซลล์เอนโดทีเลียล เรียง
ตัวชั้นเดียว
 ไม่มีกล้ามเนื้อและเส้นใยอิลาสติน
 สานกันเป็นร่างแหตามเนื้อเยื่อ
เชื่อมต่อระหว่าง อาร์เทอริโอล
และเวนูล
 ทาหน้าที่แลกเปลี่ยนอาหาร แก๊ส และ
สารต่างๆ
ระบบหลอดเลือดฝอย (CAPILLARY)

43.  หน้าที่นาเลือดจากปอดและส่วนต่างๆ
ของร่างกายกลับเข้าหัวใจ
 Vena cavaVeinVenule
 มีผนัง 3 ชั้น
 ผนังบางกว่า อาร์เทอรีเนื่องจาก
กล้ามเนื้อน้อยกว่า
 แรงดันเลือดในหลอดเลือดเวนต่ากว่า
อาร์เทอรี ใกล้หัวใจแรงดันเลือดจะต่า
เนื่องจากอยู่ห่างแรงบีบของหัวใจ
 ผนังยืด ขยายได้
 หลอดเลือนเวนขนาดใหญ่จะมีลิ้นกั้น
เป็นระยะ ป้องกันไม่ให้เลือดไหล
ย้อนกลับ ยกเว้น pulmonary vein
หลอดเลือดเวน

44.  veinใหญ่ๆจะมี one-way valve กั้น ที่ยอมให้เลือดไหลเข้าสู่หัวใจเท่านั้น
หลอดเลือดเวน

45. ความดันเลือดในหลอดเลือดต่างๆ

46.  ให้นักเรียนเปรียบเทียบหลอดเลือดอาร์เทอรี เวน และหลอดเลือดฝอยในหัวข้อ
 1. ทิศทางการไหลของเลือดในหลอดเลือด
 2. ลักษณะของเลือดในหลอดเลือด
 3. ลิ้นในหลอดเลือด
 4. ความหนาของผนังหลอดเลือด
 5. ปริมาณเลือดในหลอดเลือด
 6. การมองเห็นจากภายนอก
 7. ความเร็วของกระแสเลือดในหลอดเลือด
 8. การไหลของเลือดในหลอดเลือด
 9. แรงดันเลือด
หลอดเลือด

47. เลือดเป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน
พลาสมา (plasma): ของเหลว = น้าเลือด
เซลล์เม็ดเลือด (blood corpuscle):
เซลล์เม็ดเลือดแดง เซลล์เม็ดเลือดขาว
และเพลตเลต
ส่วนประกอบของเลือด

48. ของเหลวใส
หน้าที่ลาเลียงสาร
H2O 90% : ตัวพาเซลล์เม็ดเลือดให้หมุนเวียน
ในหลอดเลือด
Protein: albumin ทาให้เกิดแรงดันออสโม
ซิส, α-globulin เป็นตัวพา bilirubin ไปที่
ตับ, ß-globulin เป็นส่วนประกอบของ
antibody, fibrinogen และ prothrombin
เกี่ยวข้องกับการแข็งตัวของเลือด
 น้าตาล ไขมัน แอนติบอดี เซรัม และของเสีย
ส่วนประกอบของเลือด : พลาสมา (PLASMA)

49.  สร้างจากไขกระดูก (bone marrow)
 ในไขกระดูก: มีนิวเคลียส,
 เข้าหลอดเลือด นิวเคลียสของ RBC และ
platelets สลายไป
 Red blood cell : RBC หรือ erythrocyte
 White blood cell : WBC หรือ leucocyte
 platelets
ส่วนประกอบของเลือด : เซลล์เม็ดเลือด (BLOOD CELL)

50.  รูปร่าง : กลม ตรงกลางบุ๋ม พื้นผิวเป็นโปรตีน
Hemoglobin มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ
 ระยะเอ็มบริโอ : สร้างจากถุงไข่แดง (yolk sac),
ม้าม (spleen), ตับ ต่อมน้าเหลือง ไขกระดูก
 หลังคลอด สร้างที่ไขกระดูก
 ขณะสร้าง : เม็ดเลือดแดงมีนิวเคลียส
 อายุ: 100-120 วัน
 โตเต็มที่ : นิวเคลียสสลายพร้อมไมโทคอนเดรีย
และไรโบโซม
 ทาลายเซลล์เม็ดเลือดแดง: ตับ ม้าม
 หน้าที่: ขนส่ง O2 ลาเลียง O2 ไปเลี้ยงร่างกาย
โดย O2 จับกับ hemoglobin ได้เป็น
oxyhemoglobin
RED BLOOD CELL

51.  โตกว่า จานวนน้อยกว่าเม็ดเลือดแดง มี
นิวเคลียส
 อายุ: 2-3 วัน
 สร้างจาก: ไขกระดูก ม้าม ต่อมไทมัส ต่อม
น้าเหลือง
 ถูกทาลาย: โดยเชื้อโรค
 จานวนเพิ่มขึ้นเมื่อติดเชื้อ (infection)
 เด็ก > ผู้ใหญ่
 หน้าที่: ป้องกันหรือทาลายเชื้อโรคและต่อต้าน
สิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย โดยวิธี
phagocytosis
 แบ่งเป็น 2 ชนิด: granulocyte และ
agranulocyte
WHITE BLOOD CELL

52.  อยู่ในไซโทพลาซึม มีนิวเคลียสใหญ่คอดเป็นพู (lobe) มี 3 ชนิด
 Neutrophil: แกรนูลละเอียด ติดสีชมพู นิวเคลียสแยกเป็นพู
หน้าที่จับแบคทีเรีย โดย phagocytosis มี lysosome มาย่อย
เรียกว่า microphage
 Basophil: แกรนูลใหญ่ ย้อมติดสีม่วง นิวเคลียสคล้ายตัว S ทา
หน้าที่สร้าง histamine serotonin (ทาให้กล้ามเนื้อผนังหลอด
เลือดหดตัว) และเฮปารีน (ทาให้เลือดในหลอดเลือดเหลว
ตลอดเวลา) หน้าที่กินแบคทีเรีย ช้ามาก
GRANULOCYTE

53. Eosinophil/acidophil: แกรนูลน้อย ย้อมติดสีชมพู
นิวเคลียส 2 พู หน้าที่จับแบคทีเรีย โดย phagocytosis
กาจัดฤทธิ์ของ histamin ที่ปล่อยออกมาจากโรคภูมิแพ้
GRANULOCYTE

54.  นิวเคลียสใหญ่ มี 2 ชนิด
 Lymphocyte: นิวเคลียสกลม เกือบเต็ม
เซลล์ เคลื่อนที่ได้ หน้าที่สร้างแอนติบอดี
สร้างสารต่อต้านสิ่งแปลกปลอม
 มี 2 ชนิด คือ T-cell (สร้างที่กระดูก
เจริญที่ต่อมไทมัส) และ B-cell (สร้าง
และเจริญในไขกระดุก)
 Monocyte: ใหญ่ที่สุด นิวเคลียสรีคล้าย
รูปไตเกือบเต็มเซลล์ ทาลายสิ่ง
แปลกปลอม เคลื่อนที่ได้โดยวิธี
phagocytosis ทางานร่วมกับ
Neutrophil กินสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่
เรียกว่า macrophage
 เม็ดเลือดขาวสามาเคลื่อนที่ผ่านผนัง
หลอดเลือดออกมาที่เนื้อเยื่อได้
AGRANULOCYTE

55. WHITE BLOOD CELL

56.  รูปร่างไม่แน่นอน ชิ้นเล็กๆ ในน้าเลือด
 เกิดจาก: cytoplasm และ megakaryocyte
ในไขกระดูก
 megakaryocyte 1 cell สร้าง platelets ได้
3,000-4,000 platelets
 ไม่มีนิวเคลียส
 เลือด 1 ml มี 250,000 platelets
 อายุ: ประมาณ 7-10 วัน
PLATELETS

57. กลไกการแข็งตัวของเลือด
Thromboplastin Thrombin Fibrin

58.  ขั้นที่ 1 : Thromboplastin จาก platelet และเนื้อเยือที่ได้รับอันตราย
 ขั้นที่ 2 : Thromboplastin เปลี่ยน Prothrombin ให้เป็น Thrombin โดย
อาศัย Ca2+ และปัจจัยในการแข็งตัวของเลือดใน plasma
 ขั้นที่ 3 : Thrombin ไปเปลี่ยน Fibrinogen เป็น Fibrin
 ขั้นที่ 4 : Fibrin เส้นเล็กๆ รวมตัวเป็นเส้นใยไฟบริน และไปประสานกันเป็น
ร่างแห และมี platelet เม็ดเลือดต่างๆ มาเกาะติดอยู่ภายใน เกิดเป็นก้อนแข็ง
ร่างแห Fibrin หดตัวรัดเข้าช่วยตึงบาดแผลให้เข้าชิดกันและปิดปากแผล
 หลังการแข็งตัวของเลือด: ของเหลวในร่างแหไฟบรินถูกบีบออกข้างนอก เป็นน้า
ใสๆ เรียกว่า Serum ซึ่งไม่มี Fibrinogen หรือ Fibrin
กลไกการแข็งตัวของเลือด (BLOOD CLOTTING)

59.  เยื่อหุ้มเซลล์ของเม็ดเลือดแดงมีสารไกลโคโปรตีน (Antigen) หลายชนิด ทาให้
จาแนกหมูเลือดในร่างกายออกเป็นหมู่ต่างๆ เช่น ระบบ ABO ระบบ Rh และระบบ
MN
 Antibody อยู่ใน plasma
หมู่เลือดและการให้เลือด

60. หมู่เลือดระบบ ABO
การตรวจสอบหมู่เลือด
หมู่เลือด Anti-A serum Anti-B serum
O - -
A + -
B - +
AB + +
- หมายถึง ไม่เกิดการตกตะกอนของเลือด
+ หมายถึง เกิดการตกตะกอนของเลือด

61. การให้และรับเลือด

62.  Rh+: มี Antigen Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง ไม่มี Antibody Rh ในพลาสมา
 Rh-: ไม่มีทั้ง Antigen Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง และ Antibody Rh ใน
พลาสมา แต่สามารถสร้าง antibody ได้เมื่อได้รับการกระตุ้นจาก Antigen
 Rh- รับเลือดได้จากคนที่มี Rh- เหมือนกันเท่านั้น
 Rh+ รับเลือดได้ทั้งชนิด Rh+ และ Rh-
หมู่เลือดระบบ RH

63. หมู่เลือดระบบ RH
 ถ้าผู้รับเลือด Rh- ได้รับเลือด Rh+ เข้าไป ร่างกายของผู้รับจะสร้าง Antibody Rh
ขึ้น ในตอนแรกยังไม่เป็นอันตราย แต่ถ้าได้รับเลือด Rh+ ในครั้งต่อไป Antibody Rh
ในร่างกายผู้รับจะต่อต้าน Antigen Rh ของผู้ให้ทาให้เป็นอันตราย
 ถ้ามารดามี Rh- แต่ลูกมี Rh+ เลือดจากทารก Rh+ ผ่านเข้าไปในระบบเลือดของ
มารดา กระตุ้นให้เลือดของมารดาสร้าง Antibody Rh และ Antibody จะทา
ปฏิกิริยาต่อแอนติเจน Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดงของลูก ทาให้เซลล์เม็ดเลือด
แดงจับตัวและถูกทาลาย เกิดอันตรายถึงขั้นเสียชีวิต เรียกว่า erythroblastosis
fetalis

64. 1. คุณสมบัติที่ทาให้ผิวหนังของไส้เดือนดินสามารถเปลี่ยนก๊าชได้คือ
 ก หนาและมีขนช่วยพัดโบกออกซิเจน
 ข ชุ่มชื้นและมีต่อมมากมาย
 ค มีพื้นที่ผิวมาก
 ง บางและชุ่มชื้น
แนวข้อสอบ

65. 2. เหตุใดการแลกเปลี่ยนแก๊สผ่านเหงือกของสัตว์น้าจึงเกิดได้น้อยกว่าการ
แลกเปลี่ยนแก๊สผ่านปอดของสัตว์บก
 ก เหงือกมีพื้นที่ผิวน้อยกว่าปอด
 ข น้ามีความหนาแน่นมากกว่าอากาศ
 ค ออกซิเจนละลายน้าได้น้อยกว่าในอากาศ
 ง ความชื้นที่เหงือกมีมากเกินไปจนรบกวนการแลกเปลี่ยน
แนวข้อสอบ

66. 3. ในขณะที่เกิดการบีบตัวของเวนตริเคิล โครงสร้างใดในหัวใจของสัตว์เลี้ยง
ลูกด้วยนมทาหน้าที่ป้องกันไม่ให้เลือดไหลเข้าไปยังเอเทียม
ก ลิ้นเซมิลูนาร์
ข ไซนัสเวโนซัส
ค ไซโนแอเทรียลโนด
ง ลิ้นแอทริโอเวนทริคูลาร์
แนวข้อสอบ

67. 4. ข้อใดไม่ถูกต้อง เกี่ยวกับระบบหมุนเวียนเลือด
ก เลือดจากปอดที่นาออกซิเจนไปให้กล้ามเนื้อหัวใจ ต้องผ่านลิ้น
ไตรคัสปิดและเซมิลูนาร์ในหัวใจ
ข ความดันเลือดในพัลโมนารีอาร์เตอรี สูงกว่าในพัลโมนารีเวน
ค อัตราการเต้นของหัวใจ สามารถวัดได้จากการเต้นของชีพจร
ง ถ้าโคโรนารีอาร์เตอรี ตีบหรือแห้ง จาทาให้กล้ามเนื้อหัวใจตาย
แนวข้อสอบ

68. 5. กรณีในข้อใดที่ทาให้ทารกในครรภ์คนที่ 2 มีโอกาสเกิด อีรีโทรบลาสโทซิส
ฟีทาลิส
ก แม่มีหมู่เลือด Rh+ ทารกในครรภ์คนแรกมีหมู่เลือด Rh+ คนที่ 2
มีหมู่เลือด Rh-
ข แม่มีหมู่เลือด Rh+ ทารกในครรภ์คนแรกและคนที่ 2 มีหมู่เลือด
Rh-
ค แม่มีหมู่เลือด Rh- ทารกในครรภ์คนแรกมีหมู่เลือด Rh- คนที่ 2 มี
หมู่เลือด Rh+
ง แม่มีหมู่เลือด Rh- ทารกในครรภ์คนแรกและคนที่ 2 มีหมู่เลือด
Rh+
แนวข้อสอบ

69. 6. ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับหมู่เลือด
ก คนที่มีหมู่เลือด O สามารถรับเลือดจากคนหมู่เลือด B ได้โดยไม่
เป็นอันตราย เพราะหมู่เลือด O ไม่มีแอนติเจน A ที่จับกับแอนติบอดี A ของ
หมู่เลือด B
ข คนที่มีหมู่เลือด A ไม่สามารถรับเลือดจากคนหมู่เลือด AB ได้
เพราะแอนติเจน B จากหมู่เลือด AB จะจับกับแอนติบอดี B ของหมู่เลือด A
ค. คนที่มีหมู่เลือด Rh- สามารถรับเลือดได้จากทั้งหมู่เลือด Rh- และ
Rh+
ง แม่ที่มีหมู่เลือด Rh+ ถ้ามีทารกในครรภ์คนที่ 2 หรือ 3 เป็น Rh-
อาจทาให้ทารกเกิดอีรีโทรบลาสโทซิสฟีทาลิสได้
แนวข้อสอบ