ชีววิทยาเพิ่มเติม 3 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5

1. เรื่อง การถ่ายละอองเรณู การปฏิสนธิ และวัฏจักรชีวิตของพืช
รายวิชาชีววิทยาเพิ่มเติม 3
ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2559
คุณครูฐิตารีย์ สาเภา
โรงเรียนท่ามะกาวิทยาคม
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 8 (กาญจนบุรี-ราชบุรี)

2.  การนาละอองเรณูที่แก่เต็มที่มาตกลงบนยอดเกสรตัว
เมีย
 ปัจจัยทีทาให้เกิดการถ่ายละอองเรณู (ผสมพันธุ์):
 เกสรตัวผู้พร้อมสาหรับการผสมพันธุ์ = ละอองเรณู
แก่ (แตกออกจากอับเรณู)
 ยอดเกสรตัวเมียพร้อมสาหรับการผสมพันธุ์ = มีขน
หรือน้าหวาน ออกมาที่ยอด/ต่อมน้าหวาน
 วิธีการ :
 เกิดขึ้นโดยมนุษย์
ผสมเพื่อให้เกิดการติดผล
ผสมเพื่อปรับปรุงพันธุ์
 เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ
แมลง/นกมาดูดน้าหวาน ซึ่งพาเกสรติดมาด้วย
ลมพัดละอองเกสรจะต้นหนึ่งสู่อีกต้นหนึ่ง
แรงดูดของละอองเรณูเมื่ออับเรณูแตก
การถ่ายละอองเรณู (POLLINATIN)

3.  ถ่ายละอองเรณูภายในดอกเดียวกัน/ข้ามดอกในต้นเดียวกัน (Self pollination):
ส่งผลให้ลักษณะทางพันธุกรรมของพืชรุ่นลูกเหมือนต้นเดิม ในธรรมชาติมีวิธี
ป้องกันการผสมกันเองโดยทาให้ละอองเรณูและเซลล์ไข่เจริญไม่พร้อมกัน
 ถ่ายละอองเรณูข้ามต้นในพืชชนิดเดียวกัน (Cross pollination): ส่งผลให้ลักษณะ
ทางพันธุกรรมของพืชรุ่นลูกแตกต่างไปจากพืชต้นเดิม ทาให้พืชมีลักษณะต่างๆ
หลากหลายและอาจได้พืชพันธุ์ใหม่เกิดขึ้น
การถ่ายละอองเรณู (POLLINATIN)

4.  Sperm (n) + egg (n)  zygote (2n)  embryo (2n)
 Sperm (n) + polar nuclei (n + n)  endosperm (3n)
 เรียกการปฏิสนธิแบบนี้ว่า การปฏิสนธิซ้อน (double Fertilization)
การปฏิสนธิของพืชดอก (FERTILIZATION)

5.  1. หลอดละอองเรณูงอกไปตามก้านเกสรตัวเมีย ภายในบรรจุ generative nucleus
(n) และ tube nucleus (n)
 2. generative nucleus (n) แบ่งแบบ mitosis 1 ครั้ง ได้ sperm nucleus 2 ตัว
 3. tube nucleus สลายตัว และ sperm nucleus ผ่านรู micropyle ของออวุล
เข้าไป
 4. sperm nucleus ตัวที่ 1 รวมกับเซลล์ไข่ได้เป็น ไซโกต
 5. sperm nucleus ตัวที่ 2 รวมกับโพลาร์นิวคลีไอ ได้เป็นเอนโดสเปิร์ม
การปฏิสนธิของพืชดอก (FERTILIZATION)

6. ส่วนประกอบ การเปลี่ยนแปลงหลังการปฏิสนธิ
กลีบเลี้ยง เหี่ยวแห้งหลุดไป แต่ในพืชบางชนิดยังคงอยู่ เช่นมังคุด
กลีบดอก/ยอดเกสรตัวเมีย/
ก้านเกสรตัวเมีย
เหี่ยวแห้งและร่วงหลุดไป
Ovule เมล็ด
Ovary ผล (บางชนิดเช่น แอปเปิล ชมพู่ ผลเกิดจากฐานรอง
ดอก)
ผนังหุ้มรังไข่ เปลือกและเนื้อของผล
Sperm + egg  Zygote เอ็มบริโอหรือต้นอ่อน
Sperm + polar nuclei 
endosperm
อาหารเลี้ยงเอ็มบริโอหรือต้นอ่อน
การเปลี่ยนแปลงหลังการปฏิสนธิ

7.  การเจริญของ zygote ไปเป็น embryo เกิดจากแบ่งเซลล์แบบ mitosis ได้ 2 เซลล์
 เซลล์ด้านล่างติดกับรู micropyle เรียกว่า เซลล์ฐาน (basal cell) แบ่งเซลล์เพิ่ม
จานวน เรียกว่า เซลล์สนับสนุน (suspensor) ทาหน้าที่ยึด embryo
 เซลล์ด้านบนเรียกว่า แอพิคัลเซลล์ (apical cell) แบ่งเซลล์รวดเร็วและอยู่ด้านบนของ
เซลล์สนับสนุน
 แอพิคัลเซลล์ จะมีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นเนื้อเยื่อและส่วนต่างๆ ของ embryo
การเปลี่ยนแปลงหลังการปฏิสนธิ

8.  วัฏจักรชีวิตแบบสลับ (Alternation of
Generation)
 มี 2 ระยะ คือ ระยะสปอโรไฟต์ (2n) :
สร้างสปอร์ และระยะแกมีโตไฟต์ (n) : สร้าง
เซลล์สืบพันธุ์
1. gametophyte : มีโครโมโซม 1 ชุด
หรือ hapioid (n) ทาหน้าที่สร้างเซลล์
สืบพันธุ์เพศผู้และเพศเมียโดยแบ่งเซลล์แบบ
meiosis
2. เกิดการปฏิสนธิ ได้ Zygote ซึ่งมี
จานวนโครโมโซม 2 ชุด หรือ diploid (2n)
3. ไซโกตแบ่งตัวแบบ mitosis เพิ่ม
จานวนเซลล์และพัฒนาเป็น embryo ซึ่ง
เจริญต่อไปสู่ระยะ sporophyte
4. sporophyte : spore mother cell
แบ่งเซลล์แบบ meiosis สร้างสปอร์
วัฏจักรชีวิตของพืชดอก
1
2
3
4

9. วัฏจักรชีวิตของพืชดอก

10.  ระยะสปอโรไฟต์เซลล์พืชอยู่ในสภาพ diploid เพราะเป็นเซลล์ที่มีจานวน
โครโมโซม 2n
 Spore mother cell (2n) ในระยะ sporophyte ประกอบด้วย microspore
mother cell และ megaspore mother cell ซึ่งจะแบ่งเซลล์แบบ meiosis เพื่อ
สร้าง spore
 Microspore และ Megaspore ต่างก็เป็นเซลล์ที่มีจานวนโครงโมโซม n หรืออยู่
ในสภาพ haploid
 Spore จะเกิดกระบวนการแบ่งเซลล์แบบ mitosis เพื่อเจริญและพัฒนาเข้าสู่
ระยะ gametophyte ซึ่งทาหน้าที่สร้างเซลล์สืบพันธุ์
 เซลล์สืบพันธุ์เพศเมียและเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ที่สร้างขึ้นจะเกิดการปฏิสนธิโดยผ่าน
กระบวนการถ่ายเรณูได้เป็น Zygote แล้วเกิดการแบ่งเซลล์แบบ mitosis เพื่อเจริญ
และพัฒนาเป็น embryo จนกระทั้งเจริญเติบโตไปเป็นต้นพืชในระยะสปอร์โรไฟต์ต้น
ใหม่ต่อไป
วัฏจักรชีวิตของพืชดอก

11.  ผลแท้จริงเกิดจากรังไข่ได้รับการปฏิสนธิ
 ฐานรองดอกพัฒนาเป็นผล: แอปเปิ้ล
สาลี่ ฝรั่ง ชมพู่
 กลีบเลี้ยงพัฒนาเป็นส่วนหนึ่งของผล:
มังคุด มะเขือ ทับทิม
 ผลบางชนิดมาจากรังไข่ที่ไม่ได้รับการ
ปฏิสนธิเรียกว่า ผลเทียม หรือ ผลลม
(parthenocarpic fruit) วิธีการทาให้
เกิดผลเทียมเรียกว่า parthenocarpy
เช่น กล้วยหอม มะเขือยาว มะเขือเทศ
องุ่นไม่มีเมล็ด
ผล (FRUIT)

12.  ผลเจริญมาจากรังไข่
 ผนังผล (pericarp) เจริญมาจากผนังรัง
ไข่ แบ่งเป็น 3 ชั้น
 Exocarp : เนื้อเยื่อชั้นนอกสุดหรือเปลือก
ประกอบด้วย epidermis ชั้นเดียว
 Mesocarp ; ชั้นกลาง มีท่อลาเลียง มีโซ
คาร์พในพืชบางชนิดอ่อนนุ่มเป็นส่วนเนื้อ
ผลไม้
 Endocarp : ชั้นในสุดของผนังผล พืช
บางชนิดเอนโดคาร์พสามารถรับประธาน
ได้
 ผลบางชนิดโครงสร้างทั้งสามไม่สามารถ
แยกออกจากกันได้ เช่น ถั่วเหลือง พริก
โครงสร้างของผล

13.  เกณฑ์การจาแนกชนิดของผล
 1.โครงสร้างและลักษณะของดอก
 2.จานวนและชนิดของรังไข่
 3.จานวนคาร์เพลที่อยู่ภายในรังไข่
 4.ลักษณะของผนังผลเมื่อผลแก่
 5.การแตกของผนังผลเมื่อผลแก่
 6.ส่วนของดอก เช่น กลีบเลี้ยง กลีบดอก
ฐานรองดอก ที่เจริญเปลี่ยนแปลงไปเป็นผล
 จากเกณฑ์ดังกล่าวทาให้จาแนกผลได้ 3
ชนิด คือ ผลเดี่ยว ผลกลุ่ม และผลรวม
ชนิดของผล

14.  ผลที่เกิดจากรังไข่เดียวในดอกเดียว
 1 ก้านดอกมี ≥ 1 ดอก แต่ละดอกไม่เชื่อม
ติดกัน
 ภายในดอกมี 1 รังไข่ (Ovary)
 ภายในรังไข่มี ≥ 1 เมล็ด (Ovary)
 ตัวอย่างผลเดี่ยว เช่น ตะขบ ทุเรียน ลิ้นจี่
เงาะ ลาไย องุ่น กระถิน สละ มะพร้าว
ข้าวโพด ส้ม
ผลเดี่ยว (SIMPLE FRUIT)

15.  ผลที่เกิดจากกลุ่มของรังไข่ที่อยู่ในดอก
เดี่ยว
 1 ก้านดอกมี 1 ดอก
 ภายในดอกมี > 1รังไข่
 ภายในรังไข่มี 1 เมล็ด
 ผลที่เกิดขึ้น
 ผลเป็นกลุ่มหรือกระจุกอยู่บน
แกนกลางเดียวกัน เนื่องจากรังไข่
อัดแน่น เช่น สตรอเบอร์รี จาปี
จาปา การเวก กระดังงา กุหลาบ
บัวหลวง น้อยหน่า ลูกจาก หวาย
ผลกลุ่ม (AGGREGATE FRUIT)

16.  ผลที่เกิดจากดอกช่อก้านสั้นมาเชื่อม
ติดกันแน่นจนเหมือนเป็นผลเดี่ยว
 1 ก้านดอกมี > 1 ดอกย่อย
 ภายในดอกมี 1 รังไข่
 ภายในรังไข่มี 1/ หลายเมล็ด
 ผลที่เกิดขึ้น
 ผลย่อยรวมกันเป็นเนื้อเดียวคล้ายเป็น
ผลเดี่ยว เช่น ขนุน สาเก ยอ มะเดื่อ
สับปะรด หม่อน
ผลรวม (MULTIPLE FRUIT)

17. ผล (FRUIT)

18.  ส่วนที่เปลี่ยนแปลงมาจาก Ovule
หลังจากเกิดการปฏิสนธิแล้ว
 เป็นที่อยู่ของ embryo ซึ่งจะเจริญเป็น
พืชต้นใหม่
 เมล็ดเป็นส่วนสาคัญต่อการดารงพันธุ์
ของพืชดอก
 โครงสร้างของเมล็ดประกอบด้วย
 เปลือกเมล็ด (Seed coat)
 เอ็มบริโอ (embryo)
 เอนโดสเปิร์ม (endosperm)
เมล็ด (SEED)

19.  เปลี่ยนแปลงมาจากผนังออวุล (integument)
 หน้าที่ป้องกันอันตรายให้เอ็มบริโอ
 เมล็ดมีเปลือกหุ้ม 2 ชั้น
 ชั้นนอก : เปลี่ยนแปลงมาจากผนังชั้นนอกของ
ออวุล แข็ง และเหนียว = testa
 ชั้นใน : เป็นเยื่อบางสีขาว เปลี่ยนแปลงมาจาก
ผนังชั้นในของออวุล = tegmen
 รอยแผลเป็นเล็กๆ เกิดจากก้านออวุลหลุดออก =
hilum มีเนื้อเยื่ออวบสีขาวคล้ายฟองน้าติดอยู่ =
caruncle ช่วยอุ้มน้าไว้ใช้ในการงอก
 เปลือกหุ้มเมล็ดของ กระเทียมเถา แคแสด และ
ทองอุไร เปลี่ยนแปลงไปเป็นแผ่นบาง ทาหน้าที่ช่วย
ให้เมล็ดปลิวไปตามลมได้
เปลือกเมล็ด (SEED COAT)

20.  เกิดจากการปฏิสนธิระหว่างเซลล์ไข่กับสเปิร์ม
 1.ใบเลี้ยง (cotyledon) : ป้องกันอันตรายให้กับ
ยอดอ่อนขณะงอก ย่อยและดูดซึมอาหารจากเอนโด
สเปิร์มมาเก็บไว้ที่ใบเลี้ยง
 2.คอลิเคิล (caulicle) : ลาต้นอ่อนหรือเอ็มบริโอ
 Epicotyl : อยู่เหนือใบเลี้ยง ปลายสุดเรียกว่า
ยอดแรกเกิด (plumule) เจริญเป็นลาต้นยอด
และใบแท้ เมล็ดพืชใบเลี้ยงเดี่ยวมีเนื้อเยื่อ
พิเศษ เรียก coleoptile ห่อหุ้มปลายยอดแรก
เกิด
 Hypocotyls : อยู่ใต้ใบเลี้ยง ส่วนปลายเรียกว่า
radicle จะพัฒนาไปเป็นรากอ่อน ในพืชใบ
เลี้ยงเดี่ยว radicle จะหุ้มด้วย coleorhiza
เพื่อป้องกันอันตราย
o 3.เอนโดสเปิร์ม (endosperm): สะสมอาหาร
ไว้เลี้ยงต้นอ่อน
เอ็มบริโอ (EMBRYO)
เมล็ดข้าว ข้าวโพด = สะสมคาร์โบไฮเดรต
เมล็ดละหุ่ง มะพร้าว = สะสมไขมัน
เมล็ดถั่วเหลือง = สะสมโปรตีน
เอนโดสเปิร์มที่เป็นน้า+เนื้อ = มะพร้าว ตาล หมาก

21.  Pro embryo: ไซโกตแบ่งตัว
ออกเป็น 2 เซลล์ เซลล์ด้านล่าง
ใหญ่ แบ่งตัวช้ากว่าจะฝังตัวใน
เอนโดสเปิร์ม
 Globular stage: เซลล์ข้างบน
แบ่งตัวต่อไปจนเป็นก้อนกลม
 Heart-shaped stage: เอ็มบริโอ
ก้อนกลมจะพัฒนาไปเป็นกลุ่ม
เซลล์รูปหัวใจ
 Torpedo stage: พัฒนาส่วนของ
ใบเลี้ยง
เอ็มบริโอ (EMBRYO)

22.  เมล็ดพืชใบเลี้ยงคู่ทั่วไป (ถั่ว)
 สะสมอาหารไว้ที่ใบเลี้ยง
 เอนโดสเปิร์มถูกใช้ระหว่างการพัฒนา
ของเมล็ด
 มีใบเลี้ยง 2 ใบ
 ไม่มีเยื่อฟองน้า (caruncle)
รูปแบบของเมล็ด

23.  เมล็ดพืชใบเลี้ยงคู่กลุ่มละหุ่ง
 สะสมอาหารไว้ที่เอนโดสเปิร์ม
 มีใบเลี้ยง 2 ใบบางๆ อยู่กลางเมล็ด
 มีเยื่อฟองน้า
รูปแบบของเมล็ด

24.  เมล็ดพืชใบเลี้ยงเดี่ยวทั่วไป (ข้าวโพด)
 สะสมอาหารไว้ที่เอนโดสเปิร์ม
 มีใบเลี้ยง 1 ใบ
 มีเนื้อเยื่อหุ้มปลายยอด (coleoptile)
 มีเนื้อเยื่อหุ้มปลายราก (coleorhiza)
 ไม่มีเยื่อฟองน้า
รูปแบบของเมล็ด

25.  เมล็ดพืชใบเลี้ยงเดี่ยวประเภทข้าว
 มีเปลือกหุ้มเมล็ด = แกลบ
 เปลือกหุ้มเมล็ดสีม่วง = รา
 สะสมอาหารไว้ที่เอนโดสเปิร์ม =
ขาว
 มีใบเลี้ยง 1 ใบ สะสมอาหารน้อย
 มีปลายยอด (plumule)
 มีเนื้อเยื่อหุ้มปลายยอด
 มีเนื้อเยื่อหุ้มปลายราก
 ไม่มีเยื่อฟองน้า
รูปแบบของเมล็ด

26.  เมล็ดพืชใบเลี้ยงเดี่ยวประเภทมะพร้าว
 ผลมะพร้าว = เปลือก + กาบ + กะลา
 มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีม่วง
รูปแบบของเมล็ด
 สะสมอาหารไว้ที่เอน
โดสเปิร์ม (น้า+เนื้อ
มะพร้าว)
 มีใบเลี้ยง+ ยอดอ่อน
= จาวมะพร้าว
 ไม่มีเยื่อฟองน้า

27.  1. พืชดูดน้าเข้าสู่เมล็ดด้วยกระบวนการ
imbibition
 2. embryo ผลิตจิบเบอเรลลิน (GA)
ไปกระตุ้นเซลล์ชั้น aleurone ให้ผลิต
เอนไซม์ amylase
 3. amylase ย่อยแป้งภายในเอนโด
สเปิร์มเป็นกลูโคส
 4. กลูโคสเข้าไปสู่กระบวนการไกลโคไล
ซิส ได้พลังงานใช้ในการงอก
 5. มีการพัฒนาของ radicle เป็นราก
งอกออกมาจากเมล็ด
 6. ส่วนของยอดแทงออกมาจากเมล็ด
พัฒนาเป็นลาต้นและใบ
การงอกของเมล็ด
(SEED GERMINATION)

28.  การงอกที่ใบเลี้ยงชูขึ้นมาเหนือพื้นดิน
(epigeal gemination):
 ชูใบเลี้ยงเหนือดิน
 Hypocotyl เจริญดี
 พบในพืชใบเลี้ยงคู่
 การงอกที่ใบเลี้ยงจมอยู่ใต้พื้นดิน
(hypogeal gemination):
 ใบเลี้ยงยังอยู่ใต้ดิน
 Epicotyl เจริญดี
 พบในพืชใบเลี้ยงเดี่ยว + ส้ม ขนุน
ถั่วลันเตา
ลักษณะการงอก

29.  ความชื้น: เปลือกหุ้มเล็ดอ่อนนุ่ม ทาให้ออกซิเจนแพร่เข้า
 วัสดุที่ปฏิกิริยา hydroltsis : amylase : แป้ง
moltoseglucose , protease:
proteinamino acid
 ลาเลียงสารจากการย่อยให้ต้นอ่อน
 ออกซิเจน : จาเป็นต่อการสลายสารอาหารระดับเซลล์ พืชน้า
งอกได้แม้ O2 ต่า
 อุณหภูมิ : พืชเขตหนาวจะงอกที่ T ต่า บวบเหลี่ยมจะงอกที่
T ต่าสลับสูง
 แสง: พืชที่ต้องการแสงในการงอก : วัชพืช ยาสูบ
ผักกาดหอม ปอ พืชที่ไม่ต้องการแสงในการงอก เช่น
แตงกวา กระเจี๊ยบ ข้าวโพด ผักบุ้งจีน
ปัจจัยที่มีผลต่อการงอกของเมล็ด : ปัจจัยภายนอก

30.  สภาพพักตัวของเมล็ด (seed dormancy) เมล็ดพืชทั่วไปเมื่อได้รับสิ่งแวดล้อมที่
เหมาะสมสภาพพักตัวจะหมดไปทาให้เอ็มบริโอสามารถเจริญเติบโตได้ บางชนิดมีสภาพ
พักตัวสั้นมาก เช่น ขนุน มะละกอ มะขามเทศ, บางชนิดไม่มีสภาพักตัวเลย เช่น โกงกาง
, บางชนิดมีสภาพพักตัวนานมาก แต่เมล็ดพืชบางชนิดแม้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่
เหมาะสมก็ยังอยู่ในสภาพพักตัว
 1. เปลือกเมล็ด บางชนิดหนาและแข็งมากทาให้น้าไม่สามารถผ่านเข้าสู่ภายในเมล็ดได้
ในธรรมชาติจะมีการทาลายสภาพพักตัว เช่น ย่อยสลายโดยจุลินทรีย์ในดิน (มะม่วง,
ปาล์ม), ผ่านระบบย่อยอาหารของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหรือนกแล้วถ่ายเป็นมูล (โพธิ์ ไทร
ตะขบ), ถูกไฟเผา (หญ้า ไผ่บางชนิด ตะเคียน สัก)
 2. เปลือกเมล็ดมีสารซึ่งไม่ยอมให้น้าซึมผ่าน เช่น ไข คิวทิน ลิกนิน ซูเบอริน แก้ไขโดย
การแช่เมล็ดในน้า
 3. เปลือกเมล็ดไม่ยอมให้แก๊สออกซิเจนผ่าน เช่น พืชวงศ์หญ้าบางชนิด แก้ไขโดยใช้วิธี
กล เช่น ทุบทาให้เปลือกเมล็ดแตกออก
ปัจจัยที่มีผลต่อการงอกของเมล็ด : ปัจจัยภายใน

32.  Embryo: เมล็ดไม่สามารถงอกได้หากเอ็มบริโอเจริญไม่เต็มที่จะต้องรอเวลาช่วงหนึ่งเมล็ด
จึงจะงอกได้ เช่น มะพร้าว วิธีแก้คือ ต้องทิ้งไว้ให้เอ็มบริโอเจริญเต็มที่อยู่ในผลเป็น
ระยะเวลาหนึ่ง
 Endosperm เมล็ดพืชบางชนิดมีน้อยมาก เช่น กล้วยไม้ จึงทาให้ไม่มีอาหารเพียงพอ
สาหรับเลี้ยงเอ็มบริโอระหว่างการงอก วิธีแก้คือ ในธรรมชาติพบว่ามีไมคอร์ไรซาบางชนิด
เจริญร่วมกับเมล็ดเพื่อช่วยย่อยสลายสารอินทรีย์, นาไปเลี้ยงในอาหารเพาะเลี้ยงและใส่สาร
กระตุ้นการงอก
 สารเคมี สารเคมีบางชนิดจะยับยั้งการงอกของเมล็ด เช่น กรดแอบไซซิกที่มีสมบัติยับยั้ง
การทางานของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการงอกเคลือบอยู่ วิธีแก้ไขคือ ฝนที่ตกหรือนาเมล็ด
มาล้างน้า, ใช้สารเร่งการงอก เช่น gibberellin; GA, ตัดใบเลี้ยงของเอมบริโอ, ฤดูหนาว
หรืออากาศเย็นทาให้กรดแอบไซซิกลดง GA หรือ cytokinin ที่ส่งเสริมการงอกของเมล็ด
เพิ่มขึ้น

33.  การตรวจสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุ์มีหลายประการ เช่น ความสามารถในการงอก
หรือความมีชีวิต, ความแข็งแรง, ความบริสุทธิ์, ความชื้น ฯลฯ
 การวัดดัชนีการงอกของเมล็ดพันธุ์ ใช้หลักการว่า เมล็ดใดที่มีความแข็งแรงมาก
ย่อมจะงอกได้เร็วกว่า
 นับจานวนเมล็ดงอกทุกวันแล้วบันทึกจนกว่าจะไม่มีเมล็ดงอกเพิ่มอีก
 เปรียบเทียบกับพืชชนิดเดียวกัน แต่จากหลายแหล่ง (จานวนเมล็ดเท่ากัน)
การตรวจสอบคุณภาพของเมล็ดพันธุ์

34.  1.ดัชนีการงอกของถั่วเหลืองในแหล่ง A B และ Cเป็นเท่าใดตามลาดับ
 2.ถ้านักเรียนเป็นเกษตรกรไม่ควรเลือกเมล็ดพันธุ์จากแหล่งใดมาปลูก เพราะเหตุใด
ตารางการงอกของต้นกล้าถั่วเหลืองจาก 3 แหล่ง

36. วัฏจักรชีวิตของเฟิร์น

37. วัฏจักรชีวิตของมอส