ระบบหมุนเวียนเลือด น้ำเหลือง และระบบภูมิคุ้มกัน

1. ครูผู้สอน : นางสาวพัฒนี พันธผล
รับ-ส่งงาน 523
ระบบหมุนเวียนเลือด ระบบน้ำเหลือง และระบบภูมิคุ้มกัน

2. แมลง หอยฝาเดียว
ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
• เลือดไม่ได้ไหลเวียนอยู่ในหลอดเลือดตลอดเวลา
• เลือดออกจากหลอดเลือดเข้าสู่ฮีโมซีล ซึ่งอยู่รวมกับของเหลวอื่นๆ
(น้าเหลือง) เรียกว่า ฮีโมลิมฟ์ (hemolymph)
• พบในสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในไฟลัมอาร์โทรโพดาและมอลลัสกา
(ยกเว้นหมึก หมึกยักษ์ และหอยงวงช้าง)
หลอดเลือดดา หลอดเลือดแดง
ช่องว่างภายในลาตัว
หัวใจ
หัวใจ
หลอดเลือด
Hemocoel/sinus
ทิศทางการไหลของเลือด
หัวใจ
หลอดเลือดเอออร์ตา

3. ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด
 เลือดไหลเวียนอยู่ในหลอดเลือดตลอดเวลา
 มีหัวใจสูบฉีดเลือดไปยังหลอดเลือดต่าง ๆ ทั่วร่างกาย
 พบในไส้เดือนดิน หมึก หมึกยักษ์ หอยงวงช้างและ
สัตว์มีกระดูกสันหลัง (มีจ้านวนห้องหัวใจแตกต่างกัน)
ไส้เดือนดิน
หลอดเลือดแดง
หัวใจ
หลอดเลือดดา
เนื้อเยื่อ
หลอดเลือดด้านบนลาตัว
หลอดเลือดด้านล่างลาตัว
หัวใจเทียม

4. ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด
เหงือก
หัวใจห้องล่าง
หัวใจห้องบน
ส่วนต่างๆ
ของร่างกาย
หัวใจห้องบนขวา หัวใจห้องบนซ้าย
ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
หัวใจห้องล่าง
ปอดหรือผิวหนัง
ปลา : หัวใจ 2 ห้อง สัตว์สะเทินน้าสะเทินบก : หัวใจ 3 ห้อง

5. ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
ปอด
หัวใจห้องบนขวา
ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
หัวใจห้องบนซ้าย หัวใจห้องบนขวา
ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
หัวใจห้องล่างขวา
ปอด
หัวใจห้องล่างขวา
แผ่นกั้นไม่
สมบูรณ์
หัวใจห้องบนซ้าย
หัวใจห้องล่างซ้าย หัวใจห้องล่างซ้าย
สัตว์เลื้อยคลาน (ยกเว้นจระเข้) : หัวใจ 4 ห้องไม่สมบูรณ์
จระเข้ สัตว์ปีก และสัตว์เลี้ยงลูก
ด้วยน้้านม : หัวใจ 4 ห้องสมบูรณ์

6. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
หัวใจ
หัวใจห้องบนซ้าย (lift atrium)
รับเลือดที่มี O2 สูงจากปอดกลับเข้าสู่หัวใจ
ทางหลอดเลือดพัลโมนารีเวน
ลิ้นเอออร์ติกเซมิลูนาร์(aortic semilunar valve)
กั้นหัวใจห้องล่างซ้ายกับหลอดเลือดเอออร์ตา
ลิ้นไบคัสปิด (bicuspid valve)
กั้นหัวใจห้องบนซ้ายและห้องล่างซ้าย
มีลักษณะเป็นแผ่นบาง 2 ชิ้น ประกบกัน
หัวใจห้องล่างซ้าย (lift ventricle)
รับเลือดที่มีแก๊ส O2 สูงจากหัวใจห้องบนซ้าย
ส่งไปส่วนต่าง ๆ ของร่างกายทางหลอดเลือด
เอออร์ตา
หัวใจห้องบนขวา (right atrium)
รับเลือดที่มี O2 ต่่าจากส่วนต่างๆ ของร่างกายเข้าสู่หัวใจ
ทางหลอดเลือดซูพีเรียเวนาคาวาและอินฟีเรียเวนาคาวา
ลิ้นพัลโมนารีเซมิลูนาร์ (pulmonary semilunar valve)
กั้นหัวใจห้องล่างขวากับหลอดเลือดพัลโมนารีอาร์เตอรี
ลิ้นไตรคัสปิด (tricuspid valve)
กั้นหัวใจห้องบนขวากับห้องล่างขวา
มีลักษณะเป็นแผ่นบาง 3 ชิ้น ประกบกัน
หัวใจห้องล่างขวา (right ventricle)
รับเลือดที่มี O2 ต่่าจากหัวใจห้องบนขวาส่งไปแลกเปลี่ยน
แก๊สที่ปอดทางหลอดเลือดพัลโมนารีอาร์เตอรี

7. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
การหมุนเวียนเลือดผ่านหัวใจ
1
1
2
3
4 4
5
6
6
ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย (ศีรษะและแขน)
ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย (ล่าตัวและขา)
ปอดขวา ปอดซ้าย
เลือดที่มี O2 เข้าสู่หัวใจห้องบนขวา
ทางหลอดเลือดซูพีเรียเวนาคาวา
และอินฟีเรียเวนาคาวา
1
หัวใจห้องบนขวาบีบตัว เลือดไหลผ่าน
ลิ้นไตรคัสปิดลงสู่หัวใจห้องล่างขวา
2
หัวใจห้องล่างขวาบีบตัว เลือดไหล
ผ่านลิ้นพัลโมนารี-เซมิลูนาร์เข้าสู่
หลอดเลือดพัลโมนารอาร์เตอรีเพื่อ
ไปแลกเปลี่ยนแก๊สที่ปอด
3
หลังการแลกเปลี่ยนแก๊ส เลือดที่มี O2 สูง
จากปอดกลับเข้าสู่หัวใจห้องบนซ้าย
ทางหลอดเลือดพัลโมนารีเวน
4
หัวใจห้องบนซ้ายบีบตัว เลือดไหลผ่าน
ลิ้นไบคัสปิดลงสู่หัวใจห้องล่างซ้าย
5
หัวใจห้องล่างซ้ายบีบตัว เลือดไหลผ่าน
ลิ้นเอออร์ติก-เซมิลูนาร์เข้าสู่หลอดเลือด
เอออร์ตาส่งไปส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
6
การไหลเวียนของเลือดที่มีปริมาณ O2 ต่้า CO2 สูง
การไหลเวียนของเลือดที่มีปริมาณ O2 สูง CO2 ต่้า

9. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
หลอดเลือด
 มีความยืดหยุ่นค่อนข้างต่้า
 มีแรงดันในหลอดเลือด
ค่อนข้างต่้า
 มีลิ้นภายในหลอดเลือด
ป้องกันการไหลย้อนกลับ
 ท้าหน้าที่ล้าเลียงเลือดที่มี
ปริมาณ O2 ต่้าจากส่วนต่าง
ๆของร่างกายกลับเข้าสู่หัวใจ
(ยกเว้นพัลโมนารีเวนล้าเลียง
เลือดที่มีปริมาณ O2สูง)
หลอดเลือดด้า (vein)
หลอดเลือดแดง (artery)
มีความยืดหยุ่นสูง
มีผนังหนา
มีช่องว่างภายในหลอดเลือดน้อย
ท้าให้มีแรงดันสูงและคงที่
ท้าหน้าที่ล้าเลียงเลือดที่มี
ปริมาณ O2 สูงจากหัวใจไปยัง
หลอดเลือดแดงต่าง ๆ
(ยกเว้นพัลโมนารีอาร์เตอรี
ล้าเลียงเลือดที่มีปริมาณ O2 ต่้า)
หลอดเลือดฝอย (capillary)
มีผนังบางมาก
ความดันภายในหลอดเลือดสูงกว่าหลอดเลือดด้า แต่ต่้ากว่าหลอดเลือดแดง
เชื่อมต่อระหว่างหลอดเลือดแดงฝอยกับหลอดเลือดด้าฝอย
ท้าหน้าที่แลกเปลี่ยนแก๊ส สารอาหาร และของเสียต่าง ๆ

10. เซลล์เม็ดเลือด
เซลล์เม็ดเลือดแดง
(red blood cell)
เซลล์เม็ดเลือดขาว
(white blood cell)
เกล็ดเลือด
(platelet)
น้้าเลือด (plasma)
ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
เลือด
• ประกอบด้วยน้่า โปรตีน (อัลบูมิน โกลบู
มิน ไฟบริโนเจน โพรทรอมบิน) และสาร
อื่น ๆ
• ท่าหน้าที่เป็นตัวท่าละลาย ล่าเลียง
สารอาหาร แร่ธาตุ ฮอร์โมน เอนไซม์
และของเสียไปยังอวัยวะเป้าหมาย ท่าให้
เกิดความดันเลือด ช่วยรักษาสมดุลกรด-
เบสและอุณหภูมิภายในร่างกาย
• มีรูปร่างกลมแบบ ตรงกลางเว้า
ไม่มีนิวเคลียส
• ภายในเซลล์มีเฮโมโกลบิน
• มีอายุ 100-120 วัน ถูกสร้างจาก
ไขกระดูกแดง ถูกท่าลายที่ตับ
และม้าม
• ท่าหน้าที่ล่าเลียงแก๊สออกซิเจนไป
ยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย
• ลักษณะเป็นแผ่นเล็ก มีรูปร่างไม่
แน่นอน
• มีอายุ 7-10 วัน ถูกสร้างจากไข
กระดูก ถูกท่าลายที่ม้าม
• ช่วยท่าให้เลือดแข็งตัวเมื่อเกิด
บาดแผล
• มีรูปร่างกลม
• มีนิวเคลียสกลมขนาดใหญ่ หรือเป็นพู
• มีอายุ 2-3 วัน
• ท่าหน้าที่ป้องกันและท่าลายเชื้อโรค
หรือ สิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย
• แบ่งออกเป็นกลุ่มแกรนูโลไซต์ (นิวโทร
ฟิล อีโอซิโนฟิล เบโซฟิล) และอะ
แกรนูโลไซต์ (ลิมโฟไซต์ โมโนไซต์)
นิวโทรฟิล อีโอซิโนฟิล เบโซฟิล
ลิมโฟไซต์ โมโนไซต์

11. ระบบหมุนเวียนเลือดของมนุษย์
การท้างานของเกล็ดเลือดเมื่อเกิดบาดแผล
1
2
3
ทรอมโบพลาสติน
โพรทรอมบิน ทรอมบิน
ไฟบริโนเจน ไฟบริน
วิตามิน K + Ca2+
เกล็ดเลือด
เมื่อเกิดบาดแผล เกล็ดเลือดจะ
เคลื่อนที่มายังบริเวณหลอดเลือดที่
ฉีกขาด ซึ่งปล่อยสารบางชนิดท่าให้
เกล็ดเลือดมารวมตัวกันและอุด
บริเวณบาดแผล
ทรอมบินกระตุ้นให้ไฟบริโนเจน
ให้เปลี่ยนเป็นไฟบริน ซึ่งจะ
สานตัวเป็นตาข่ายและอุด
บริเวณบาดแผลป้องกันการ
ไหลของเลือด
เกล็ดเลือดปล่อยเอนไซม์
ทรอมโบพลาสทิน
มากระตุ้น โพรทรอมบิน
ให้เปลี่ยนเป็นทรอมบิน
โดยท่างานร่วมกับ
แคลเซียมไอออนและ
วิตามินเคในเลือด

12. หมู่เลือดและการให้เลือด
หมู่เลือดระบบ ABO : แบ่งตามชนิดแอนติเจนบนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดง แบ่งเป็นหมู่เลือด 4 หมู่ ได้แก่ A B O
และ AB
ข้อค้านึง
ผู้ให้เลือดห้ามมีแอนติเจน
ชนิดเดียวกับแอนติบอดีของ
ผู้รับเลือด เพราะจะท่าให้
เลือดตกตะกอน และอาจ
เสียชีวิตได้
แอนติเจนบนผิว
เซลล์เม็ดเลือดแดง
แอนติบอดีในพลาสมา
หมู่เลือด
เซลล์เม็ดเลือดแดง
แอนติบอดี B แอนติบอดี A
แอนติเจน A แอนติเจน B แอนติเจน AB
แอนติบอดี A
และ
แอนติบอดี B
B
A O
AB

13. หมู่เลือดและการให้เลือด
หมู่เลือดระบบ Rh : แบ่งตามแอนติเจน Rh แฟกเตอร์ ดังนี
- หมู่ Rh+ เป็นกลุ่มที่มีแอนติเจน Rh บนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดง
- หมู่ Rh- เป็นกลุ่มที่ไม่มีแอนติเจน Rh บนผิวเซลล์เม็ดเลือดแดง
ข้อค้านึง
Rh แฟกเตอร์สามารถถ่ายทอด
ทางพันธุกรรมได้ และต้อง
คานึงถึงเป็นอย่างยิ่งสาหรับ
กรณีการตั้งครรภ์
เช่น
มารดาเป็น Rh+
บิดาเป็น Rh-
และทารกเป็น Rh+
1 2 3 4
พ่อ Rh+ แม่ Rh-
ครรภ์แรก
ทารกมีหมู่เลือด
Rh+
เซลล์เม็ดเลือดแดง
ของทารกเข้าสู่
กระแสเลือดของ
แม่
ร่างกายแม่สร้าง
แอนติบอดีต่อต้าน
Rh+
หากตั้งครรภ์ที่สอง
แอนติบอดีที่ต่อต้าน
Rh+จากแม่จะเข้าสู่
ทารก
ทาให้ทารกเสียชีวิต

14. ระบบน้้าเหลือง
 ของเหลวที่ซึมผ่านผนังหลอด
เลือดฝอยออกมาอยู่ระหว่าง
เซลล์ หรือรอบๆ เซลล์
ท่าหน้าที่เป็นตัวกลาง
แลกเปลี่ยนสารต่างๆ ระหว่าง
เซลล์กับหลอดเลือดฝอย
 มีบทบาทในการต่อต้านเชื้อ
โรคหรือสิ่งแปลกปลอมที่
เข้าสู่ร่างกาย ประกอบด้วย
ต่อมน้่าเหลือง ต่อมทอนซิล
ม้าม และต่อมไทมัส
 กระจายอยู่บริเวณต่าง ๆ
ทั่วร่างกาย ภายในมีลิ้นท่า
หน้าที่ป้องกันการไหล
ย้อนกลับของน้่าเหลือง
อวัยวะ
น้้าเหลือง
หลอด
น้้าเหลือง
น้้าเหลือง
 มีองค์ประกอบคล้ายพลาสมา
แต่มีโปรตีนโมเลกุลเล็กกว่า

15. ระบบน้้าเหลือง
อวัยวะน้้าเหลือง
 อวัยวะน้่าเหลืองที่เป็นต่อมไร้ท่อ
 สร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์
 ท่าลายเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่
ร่างกาย ต่อต้านอวัยวะที่ได้รับการปลูกถ่าย
 ต่อมน้่าเหลือง 2 ต่อม อยู่ในช่องปาก
 ภายในมีเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์
 ท่าลายเชื้อโรคที่เข้าสู่ทางเดินหายใจและ
ทางเดินอาหาร
 พบตลอดทางเดินของน้่าเหลือง
 ภายในมีเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์
 ท่าหน้าที่กรองน้่าเหลือง ท่าลายแบคทีเรีย
สิ่งแปลกปลอม และเซลล์เม็ดเลือดขาวที่
หมดอายุ
 อวัยวะน้่าเหลืองที่มีขนาดใหญ่ที่สุด
 ท่าหน้าที่สร้างเซลล์เม็ดเลือดขาว
ชนิดโมโนไซต์และลิมโฟไซต์
 ท่าลายเซลล์เม็ดเลือดแดงที่หมดอายุ
ต่อมทอนซิล (tonsil gland)
ม้าม (spleen)
ต่อมไทมัส (thymus gland)
ต่อมน้้าเหลือง (lymph node)

16. การต่อต้านทางกายวิภาค
ระบบภูมิคุ้มกันแบบไม่จ้าเพาะ
เยื่อเมือก (mucous)
 ดักจับเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอม
ด้วยการเคลือบ
 มีซิเลียท่าหน้าที่พัดโบกเชื้อโรค
และสิ่งแปลกปลอมให้เคลื่อนเข้าสู่
ท่อลมและขับออกด้วยการไอ จาม
หรือเสมหะ
ผิวหนัง (skin)
 มีสารเคราตินป้องกันเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่
ร่างกาย
 มีต่อมเหงื่อและต่อมไขมันหลั่งสารที่ท่าให้ผิวหนังมี
สภาพเป็นกรด ซึ่งไม่เอื้อต่อการเจริญของเชื้อจุลินทรีย์
 มีความชุ่มชื่นต่่า ท่าให้จุลินทรีย์ขาดความชุ่มชื่นและ
ตาย

17. ระบบภูมิคุ้มกันแบบไม่จ้าเพาะ
การต่อต้านทางสารเคมีในร่างกาย
น้้าตา
 สร้างจากต่อมน้่าตา
 มีเอนไซม์ไลโซไซม์ที่สามารถ
ท่าลายผนังเซลล์ของแบคทีเรีย
น้้าลาย
 สร้างจากต่อมน้่าลาย
(ข้างกกหู ใต้ลิ้น
ไต้ขากรรไกร)
 มีเอนไซม์ไลโซไซม์ที่สามารถท่าลายจุลินทรีย์บาง
ชนิด
 มีฤทธิ์เป็นเบส ช่วยยับยั้งการเจริญของจุลินทรีย์
บางชนิด
เหงื่อ
 สร้างจากต่อมเหงื่อที่อยู่ในผิวหนังชั้น
หนังก่าพร้า
 มีฤทธิ์เป็นกรด สามารถท่าลาย
แบคทีเรียและ เชื้อราบางชนิด
น้้าย่อย
 กรดไฮโดรคลอริกใน
กระเพาะอาหาร
 มีฤทธิ์เป็นกรด สามารถ
ท่าลายแบคทีเรียต่าง ๆ
และไวรัสที่ไม่มีผนังหุ้ม

18. การกลืนกินของเซลล์
2
1
3
4
5
6
เชื้อโรค
ฟาโกโซม
ไลโซโซม
1 เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย
3 ไลโซโซมในเซลล์เม็ดเลือดขาวเคลื่อนที่มารวมกับฟาโกโซม
4 เอนไซม์ในไลโซโซมเข้าย่อยสลายเชื้อโรคในฟาโกโซม
6 เซลล์เม็ดเลือกขาวปล่อยซากของเชื้อโรคออกนอกเซลล์
5 ฟาโกโซมหลังการย่อยสลายประกอบด้วยซากของเชื้อโรค
2 เซลล์เม็ดเลือดขาวเคลื่อนที่เข้าหาและกลืนกินเชื้อโรคโดย
วิธีฟาโกไซโทซิส กลายเป็นฟาโกโซมที่มีเชื้อโรคอยู่ภายใน
ระบบภูมิคุ้มกันแบบไม่จ้าเพาะ

20. ระบบภูมิคุ้มกันจากเซลล์
ระบบภูมิคุ้มกันจากกระแสเลือดและสารคัดหลั่ง
ลิมโฟไซต์ชนิดเซลล์บี
ระบบภูมิคุ้มกันแบบจ้าเพาะ
ลิมโฟไซต์ชนิดเซลล์ที แบ่งออกเป็น 3 ชนิด
 เปลี่ยนเป็นเซลล์พลาสมา (plasma cell)
ท้าหน้าที่สร้างแอนติบอดีท้าลายแอนติเจน
 เปลี่ยนเป็นเซลล์เมมอรี (memory cell)
ท้าหน้าที่จดจ้าชนิดของแอนติเจนที่เข้าสู่
ร่างกาย
 เซลล์ทีกดภูมิคุ้มกัน (suppressor T cell)
ท้าหน้าที่ควบคุมการท้างานของเซลล์บี
เซลล์ทีผู้ช่วย และเซลล์ทีท้าลายสิ่ง
แปลกปลอมให้อยู่ในภาวะสมดุล
 เซลล์ทีผู้ช่วย (helper T cell) ท้าหน้าที่
สร้างสารกระตุ้นเซลล์บีให้สร้างแอนติบอดี
 เซลล์ทีท้าลายสิ่งแปลกปลอม (cytotoxic T
cell) ท้าหน้าที่ท้าลายแอนติเจนที่เข้าสู่ร่างกาย

21. เชื้อโรค
แอนติเจน
เซลล์ทีผู้ช่วย
เซลล์ทีผู้ช่วย
แอนติบอดี
เซลล์เมมอรี
เซลล์พลาสมา
เซลล์บี
ลิมโฟไซต์
1
2
3
4
เมื่อเชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย ซึ่งผิว
เซลล์ของเชื้อโรคจะมีสาร
แอนติบอดีอยู่
เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์เข้าท่าลายเชื้อโรค ท่าให้แอนติเจน
ของเชื้อโรคปรากฏบนผิวเซลล์ฟาโกไซต์ และส่งสัญญาณกระตุ้นเซลล์
เม็ดเลือดขาวลิมโฟไซต์ชนิดเซลล์ทีผู้ช่วย
เซลล์ทีผู้ช่วยส่งสัญญาณต่อไปยังเซลล์บี
ให้พัฒนาเป็นเซลล์พลาสมาและสร้าง
แอนติบอดี
แอนติบอดีเข้าท่าลายเชื้อโรค และเซลล์
พลาสมาบางเซลล์พัฒนาเป็นเซลล์เมมอรี
จดจ่าชนิดของแอนติเจน หากได้รับ
แอนติเจนชนิดเดิม แอนติบอดีที่มีอยู่เข้า
ท่าลายเชื้อโรคได้ทันที
ระบบภูมิคุ้มกันแบบจ้าเพาะ

22. ภูมิคุ้มกันรับมา
ภูมิคุ้มกันก่อเอง
กลไกการสร้างภูมิคุ้มกัน
 ภูมิคุ้มกันที่ร่างกายสร้างขึ้นเมื่อถูกกระตุ้นด้วยแอนติเจนหรือสิ่ง
แปลกปลอมจากภายนอก
 ได้แก่ วัคซีน (เชื้อแบคทีเรียหรือไวรัสที่ถูกท่าให้ตายหรืออ่อน
ฤทธิ์) และทอกซอยด์ (สารพิษของแบคทีเรียที่ท่าให้หมดพิษ)
 ภูมิคุ้มกันที่ให้กับร่างกายโดยตรงเพื่อต่อต้านเชื้อโรคหรือ
สิ่งแปลกปลอมอย่างทันที
 เรียกภูมิคุ้มกันว่า ซีรัม ซึ่งเป็นแอนติบอดีที่สกัดได้จาก
สัตว์
ข้อเปรียบเทียบ ภูมิคุ้มกันก่อเอง ภูมิคุ้มกันรับมา
ระยะเวลาในการออกฤทธิ์ เกิดขึ้นอย่างช้า ๆ ภายหลังการได้รับแอนติเจน (7-14 วัน) เกิดขึ้นทันทีภายหลังได้รับแอนติเจน
ให้ภูมิคุ้มกันก่อนการเกิดโรค ให้ภูมิคุ้มกันหลังการเกิดโรค
มีระยะเวลาในการคุ้มกันโรคหลายปี มีระยะเวลาในการคุ้มกันช่วงสั้น ๆ อาจเพียงรายสัปดาห์
เหมาะสมกับผู้ที่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้ด้วยตนเอง เหมาะสมกับผู้ที่ไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันได้ มีความ
บกพร่องของระบบภูมิคุ้มกัน หรือได้รับเชื้อโรคที่
รุนแรง
การให้ภูมิคุ้มกัน
ระยะเวลาในการคุ้มกันโรค
ความเหมาะสมในการใช้งาน

23. ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
โรคภูมิแพ้
โรคที่เกิดจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันมีปฏิกิริยา
ตอบสนองต่อแอนติเจนบางชนิดรุนแรงและก่อให้เกิด
อันตรายต่อร่างกาย เช่น
มีผื่นขึ้นบริเวณผิวหนัง
มีอาการจามอย่างรุนแรง
แอนติเจนที่ท้าให้เกิดโรคภูมิแพ้ เรียกว่า สารก่อภูมิแพ้
เช่น
ไรฝุ่น เชื้อราในอากาศ
เกสรดอกไม้
ขนสัตว์
อาหารทะเล
 โดยปกติโรคภูมิแพ้จะไม่แสดงอาการ หากไม่ได้สัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ คนที่มีอาการแพ้รุนแรง
มักนิยมใช้ยาแอนติฮิสตามีน (anti-histamine) หรือยาแก้แพ้ ช่วยบรรเทาอาการให้ลดลง

24. ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
โรคแพ้ภูมิคุ้มกันตนเอง
โรคที่เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันต่อต้าน หรือท้าลายเซลล์และอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย ท้าให้เกิดอาการอักเสบตามอวัยวะต่าง ๆ
ระบบประสาท :ปวดศีรษะ ชัก ซึม สับสน สูญเสียความ
ทรงจ่า ชาตามแขนขาหรือเป็นอัมพาต บางรายอาจมี
อารมณ์แปรปวนและอาการทางจิต
ระบบหัวใจและหลอดเลือด : มีการอักเสบที่เยื่อ
หุ้มหัวใจและปอด อาจมีกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบขั้น
รุนแรง หรืออาจท่าให้เกิดหัวใจล้มเหลว
ระบบทางเดินอาหาร : ปวดท้องอย่างรุนแรงและ
เฉียบพลัน ซึ่งเป็นผลมาจากตับอ่อนอักเสบหรือล่าไส้ขาด
เลือด เนื่องจากการอุดตันบริเวณหลอดเลือดแดง
ระบบข้อและกล้ามเนื้อ : ปวดข้อ อักเสบ
บริเวณข้อเล็ก อาจมีอาการกล้ามเนื้ออักเสบและ
กล้ามเนื้ออ่อนแรง
ระบบผิวหนังและเยื่อเมือก : ผมร่วง
มีผื่นแดงบริเวณใบหน้าที่มีลักษณะเฉพาะ
หรืออาจเกิดบริเวณล่าตัว แขน ขา
ระบบเลือด : เซลล์เม็ดเลือดแดงถูก
ท่าลาย เซลล์เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือด
ต่่า มีเลือดออกบริเวณไรฟัน เป็นจ้่าเลือด
บริเวณผิวหนังเวลาถูกกระแทกไม่รุนแรง
ระบบไต : ปริมาณโปรตีนในปัสสาวะ
มากกว่าปกติ ปัสสาวะเป็นฟอง มีเลือดปน
มีอาการตัวบวม ความดันเลือดสูง ซึ่งอาจ
ท่าให้เกิดไตอักเสบขั้นรุนแรงและไตวายได้
* ไม่มียารักษาให้หายขาด ผู้ป่วยต้องรักษาอย่างต่อเนื่องและปฏิบัติตามค้าแนะน้าของแพทย์อย่างเคร่งครัด

25. ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง
โรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส HIV (human immunodeficiency virus) เข้าท้าลายเซลล์เซลล์ทีผู้ช่วย
ท้าให้ระบบภูมิคุ้มกันท้างานได้อย่างไม่มีประสิทธิภาพ
1
2
3
4
5
6
DNA ของไวรัส
DNA
ของเซลล์เจ้าบ้าน
ไวรัสตัวใหม่และโปรตีน
ไวรัส HIV
RNA ของไวรัส
1 ร่างกายได้รับเชื้อไวรัส HIV
2 ไวรัส HIV จับกับเซลล์เจ้าบ้านและปล่อย
RNA ซึ่งเป็นสารพันธุกรรมเข้าสู่เซลล์เจ้า
บ้าน
3 เอนไซม์รีเวอร์สทรานสคริปเทส (reverse transcriptase
enzyme) เปลี่ยน RNA ของไวรัสเป็น DNA โดยใช้นิ
วคลี- โอไทด์ของเซลล์เจ้าบ้าน
4
5
6
DNA ของไวรัส HIV รวมตัวกับ DNA ของเซลล์เจ้าบ้าน และมีการ
สังเคราะห์โปรตีนในส่วนที่เป็นสารพันธุกรรมของไวรัสแทรกอยู่
โปรตีนที่สังเคราะห์ขึ้นถูกตัดแยกเอาโปรตีนที่เป็นส่วนประกอบของไวรัสและน่ามาสร้าง
ไวรัส HIV ตัวใหม่
ไวรัส HIV ใช้ผนังของเซลล์เจ้าบ้านสร้างผนังของไวรัสและแยกออกจากเซลล์เจ้าบ้าน แล้ว
แพร่กระจายไปยังเซลล์อื่น ๆ ท่าให้มีการเพิ่มจ่านวนอย่างรวดเร็ว

26. ความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน
โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง (การเปลี่ยนแปลงปริมาณเซลล์ต่าง ๆ)
ช่วงแรก (0-2 ปี)
ช่วงหลัง (ตั้งแต่ปีที่ 3)
ร่างกายสร้างเซลล์ทีผู้ช่วยกระตุ้นเซลล์บีให้สร้าง
แอนติบอดี ท้าให้มีเซลล์ทีผู้ช่วยและแอนติบอดี
ปริมาณมาก แต่เชื้อไวรัสมีปริมาณลดลงอย่างรวดเร็ว
เชื้อไวรัส HIV เพิ่มจ้านวนกลับขึ้นมา และเข้าท้าลายเซลล์ที
ผู้ช่วย ซึ่งเป็นเซลล์เป้าหมาย ท้าให้เซลล์ทีมีปริมาณลดลดลง
อย่างรวดเร็ว
การติดต่อ
แม่สู่ลูก
เพศสัมพันธ์ เลือด