Մերի Կարապետյան

1. Մերի Կարապետյան 8-2 դասարան
Միջին դպրոց
*

2. *Ջրածնի ատոմը կազմված է մեկ պրոտոն ունեցող միջուկից և
մեկ էլեկտրոնից։ Հանդես է գալիս H2 պարզ նյութի ձևով։ Ջրածինը
հայտնաբերվել է 16-րդ դարի կեսերին Պարացելսի կողմից, որը
ստացել է երկաթի վրա ծծմբական թթու ազդելով։ Ջրածինն
անգույն, անհոտ, անհամ գազ է: Ջրածնի պարունակությունը
երկրակեղևում 0,15 % է, ընդհանուր պարունակությունը երկրի
վրա՝ 1 %: Ջրածինը երկրի վրա ազատ վիճակում հանդիպում է
հազվադեպ՝ որոշ հրաբխային և այլ բնական գազերում, օդում՝ 10-
4%:

3. *Մթնոլորտի վերին շերտերում ջրածնի պարունակությունը
շատ ավելի մեծ է, մերձերկրյա տարածությունում
առաջացնում է Երկրի պրոտոնային ճառագայթումային
գոտի: Ջրածինը մտնում է ամենատարածված նյութի՝ ջրի
(11,19% ըստ զանգվածի), ինչպես նաև քարածխի, նավթի,
բնական գազերի, կենդանական ու բուսական
օրգանիզմների բաղադրության մեջ:

4. *Ջրածինը հիմնականում օգտագործվում է ամոնիակ
ստանալու համար, որը ելանյութ է ազոտական թթվի,
ազոտական պարարտանյութերի արտադրության մեջ:
Ջրածինն օգտագործվում է նաև սպիրտների, արհեստական
հեղուկ վառելանյութերի, ճարպերի ջրածնավորման,
օդերևութաբանական զոնդեր, օդապարիկներ և դիրիժաբլներ
լցնելու (հելիումի խառնուրդով) համար:
Ջրածնաթթվածնային այրիչներն օգտագործում են
մետաղները զոդելու և կտրելու համար:

5. *
*Բնական ջրածինն աննշան քանակներով պարունակում է նաև
ճառագայթաակտիվ՝ գերծանր ջրածին՝ տրիտիում (3H) կամ T, որը
սինթեզվում է մթնոլորտի վերին շերտերում՝ տիեզերական նեյտրոնների և
ազոտի փոխազդեցությամբ: Ծանր ջրածնի (D) պարունակությունը
օվկիանոսների վերին շերտերում ավելի մեծ է, քան մթնոլորտային
տեղումներում և սառցադաշտերում: Ջրածնի մոլեկուլը երկատոմ է:
Ատոմական ջրածինը քիմիապես ակտիվ է, մոլեկուլայինը՝
համեմատաբար պասիվ: Ոչ մետաղների հետ ջրածինն առաջացնում է
գազային միացություններ: Ջրածինն այրվում է՝ մեծ քանակությամբ
ջերմություն անջատելով: 2 ծավալ ջրածնի և 1 ծավալ թթվածնի
խառնուրդը պայթուցիկ է և կոչվում է շառաչող գազ: Բարձր
ջերմաստիճաններում ջրածինը միանում է ալկալիական և
հողալկալիական մետաղներին՝ առաջացնելով մետաղների հիդրիդներ:

6. *
* Տիեզերական մարմինների մեծամասնության սպեկտրներում դիտվում է ջրածինը: Սա հիմք է
տալիս ենթադրելու, որ ջրածինը ամենատարածված քիմիական տարրն է Տիեզերքում:
Երկրորդ տեղը ըստ տարածվածության զբաղեցնում է հելիումը (10 անգամ ավելի քիչ է, քան
ջրածինը): Երրորդ տեղում է թթվածինը (100 անգամ ավելի քիչ է, քան հելիումը): Ջրածնից
հետո բոլոր քիմիական տարրերը միասին վերցրած Տիեզերքում կազմում են ջրածնի
քանակության 0.14 %-ը: Կազմում է աստղերի և Արեգակի զանգվածի մոտ կեսը(պլազմայի
ձևով), Արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների
հիմնական մասը: Աստղերի ընդերքում ջրածնի ատոմների միջուկները վերածվում են
հելիումի ատոմների միջուկների (ջերմամիջուկային սինթեզ), և անջատվում է մեծ
քանակությամբ էներգիա:
* Ջրածինը անջատվում է նաև հրաբխային ժայթքումների ժամանակ։ Սպեկտրոսկոպի
օգնությամբ ջրածին հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի վրա։
* Տիեզերքի նյութը ժամանակակից պատկերացումներով կազմված է 30-50%-ի չափով ազատ
ջրածնից, որի ատոմը հանդիսանում է տիեզերքի կառուցման հիմնական աղյուսակը:
* Ջրածինը հայտնաբերվել է նաև այլ մոլորակների մթնոլորտում: