2. Ազնիվ գազեր
Իներտ գազեր, քիմիական տարրերն են, որոնք
կազմում են պարբերական համակարգի 8-րդ
խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում He, նեոն՝
Ne, արգոն՝ Ar, կրիպտոն՝ Kr, քսենոն՝ Xe, ռադոն՝
Rn։ Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են
իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի
շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր։
3. Այս երևույթը պայմանավորված է նրանց
վալենտական թաղանթում էլեկտրոնների
ավարտված օկտետի առկայությամբ
(բացառությամբ He–ի, որն ունի միայն
ավարտված 1s թաղանթ)։ Իներտ գազերի
քանակն օդում շատ փոքր է։ Սովորական
պայմաններում անհոտ, անգույն,
միատոմանի գազեր են։ Էլեկտրական պարպում
առաջացնելիս յուրաքանչյուր գազ գունավորվում
է յուրահատուկ գույնով. հելիումը՝ դեղին,նեոնը՝
վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝
կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն։
4. Նեոն (Ne)
Նեոնը (Ne) հայտնաբերել
են անգլիացի գիտնականներ Ռամզայը և
Թրավերսը 1898 թվականին՝ հեղուկ օդի դյուրաեռ
ֆրակցիայի սպեկտրում։ Նեոն ստանում
են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ։ 40% նեոն
պարունակող ազոտի և հելիումի խառնուրդն
օգտագործվում է գովազդային լամպեր լցնելու
համար։ Օդանավակայանների և
նավահանգիստների փարոսներում օգտագործվում
են նեոնային աղեղային լամպեր։
5. Արգոն (Ar)
Արգոնը (Ar) հայտնաբերել են անգլիացի գիտնականներ Ռամզայը
և Ռելեն 1894 թվականին։ Արգոնը իներտ գազերից
ամենատարածվածն է։ 40 Ar իզոտոպը հանդիպում
է կալիում պարունակող միներալներում. այն 40 K իզոտոպի
ճառագայթաակտիվ քայքայման արդյունք է։ Դրանով է
բացատրվում 40Ar-ի բարձր պարունակությունը (ըստ ծավալի`
0,933%) մթնոլորտում։ Արգոնն ստանում են հեղուկ օդի
կոտորակային թորմամբ։ Արգոնը կիրառվում է իներտ միջավայր
պահանջող քիմիական ու մետաղաձուլական շարժընթացներում՝
հազվագյուտ և գունավոր մետաղների եռակցման, կտրման,
հալման ժամանակ։
6. Քսենոն (Xe)
Քսենոնը (Xe) հայտնաբերել են Ռամզայը և
Թրավերսը` կրիպտոնի հետ խառնուրդում
(այստեղից էլ նրա անվանումը, որը հունարեն
նշանակում է օտար)։ Իներտ գազերից
ամենաակտիվն է, որի միացություններն էլ
ստացվել են առաջինը։ Քսենոնը ստանում են
հեղուկ օդից։ Օգտագործվում է նաև բժշկության
մեջ, գլխուղեղի ռենտգենյան հետազոտման
ժամանակ` որպես ռենտգենյան ճառագայթների
կլանիչ։
7. Ռադոն (Rn)
Ռադոնը (Rn) հիմնականում գտնվում է մթնոլորտում,
աննշան քանակներով պարունակվում է բնական ջրերում։
Ռադոնի պարունակությունը
ճառագայթաակտիվ հանքանյութերում համեմատաբար մեծ
է։ Այն հայտնաբերվել է ռադիումի քայքայման արդյունքում
առաջացող` օդի հոսանքով հեռացող ճառագայթաակտիվ
գազում 1903 թվականին, որին 1923 թվականին տրվել
է ռադոն անունը։ Ռադոնը ճառագայթաակտիվ գազ է։ Նրա
քայքայումից ստանում են չցնդող ճառագայթաակտիվ
իզոտոպներ, որոնք կուտակվում են օրգանիզմում և
վտանգավոր են։ Ռադոնն ստանում են` ռադիումի աղերի
ջրային լուծույթով ազոտի կամ արգոնի հոսանք բաց
թողնելով։ Ստացվում է ռադոն պարունակող գազ, որտեղից
այն կլանում են ակտիվացրած ածխով կամ այլ կլանիչներով։
