1. Թթվածնի հայտնագործումը
Թթվածին, քիմիական տարր է որի նշանն է O և ատոմային թիվը՝
8։
Թթվածինը առաջին անգամ ստացել է Կ. Շեելեն 1770 թ.`
սելիտրայի քայքայումիցֈ 1774 թ. Ջ. Պրիստրին թթվածին ստացել
է սնդիկի օքսիդի քայքայումիցֈ
Բնության մեջ թթվածինը գտնվում է ինչպես ազատ վիճակում
այնպես էլ միացությունների ձևով: Այն Երկրի վրա
ամենատարածված տարրն է. կազմում է նրա զանգվածի մոտ 30%ըֈ Երկրագնդի զանգվածի կեսից ավելին թթվածին էֈ Թթվածինը
կազմում է մարդու օրգանիզմի 65 %-ըֈ
Հանդես է գալիս երկու ալոտրոպ ձևափոխությունների ձևով`
թթվածին (O2) և օզոն (O3)
2.
Թթվածինն անգույն, անհամ և անհոտ գազ էֈ Այդ պատճառով մեր զգայարաններն այն չեն
ընկալումֈ Սակայն թթվածնի բացակայությունը կամ անբավարարությունը կզգանք
անմիջապես` պարզապես շնչահեղձ կլինենքֈ
Երկրի վրա թթվածինն ամենատարածված քիմիական տարրերից է և հանդիպում է
ամենուրեք, այն կազմում է օդի, ջրի, երկրակեղևի, կենդանի օրգանիզմների, բույսերի զգալի
մասըֈ Թթվածինը մտնում է մեր սննդամթերքի՝ ածխաջրերի, ճարպերի, սպիտակուցների
բաղադրության մեջֈ
Թթվածինը կարևոր է հատկապես նրանով, որ մենք շնչում ենք այնֈ Շնչառությունը Երկրի
կենսոլորտի, կյանքի գոյատևման ամենակարևոր նախապայմանն էֈ Թթվածինը մթնոլորտում
գտնվում է ազատ վիճակում և կազմում է նրա հինգերորդ մասըֈ Մթնոլորտի վերին շերտերում
թթվածինը գտնվում է օզոնի ձևով, որը կարևոր նշանակություն ունի Երկրի վրա կյանքի
պահպանության խնդրումֈ Մթնոլորտում թթվածնի կորուստը՝ օքսիդացման, այրման, նեխման
և շնչառության պատճառով, բույսերը վերականգնում են լուսասինթեզովֈ Նրանք նույնպես
շնչում են, սակայն դա տեղի է ունենում օրվա միայն մութ ժամերին՝ գիշերըֈ Թթվածնի հետ
նյութերի փոխազդեցությունը կոչվում է օքսիդացումֈ Օքսիդացման ռեակցիաներ են այրումը,
շնչառությունը, մետաղների ժանգոտումը, բույսերի մնացորդների փտումը և այլնֈ
3.
Այրումն ուղեկցվում է ջերմության և լույսի անջատմամբֈ Այրվում են
փայտը, ածուխը, թուղթը, բնական գազը, նավթը և այլնֈ
Կենսաքիմիական շարժընթացներում տեղի է ունենում դանդաղ
օքսիդացում, որի ժամանակ թթվածնի հետ նյութի փոխազդեցությունն
ընթանում է դանդաղ, ջերմությունն անջատվում է աստիճանաբար՝
առանց լույսի անջատմանֈ Դանդաղ օքսիդացում են, օրինակ,
օրգանիզմում խաղողաշաքարի (գլյուկոզի) օքսիդացումը, բույսերի
մնացորդների փտումը, շնչառությունը, լուսասինթեզը, երկաթի
ժանգոտումը խոնավ օդումֈ Տեխնիկայում թթվածինը ստանում են
հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ և ջրի էլեկտրոլիզովֈ
4. Ստացումը
Բնության մեջ թթվածնի ահռելի ծախսը լրացնում
է ֆոտոսինթեզի ռեակցիան, որը ընթանում է լույսի և քլորոֆիլի
պայմաններում:
Արտադրության մեջ թթվածինը ստացվում է օդից:Օդը սովորական
ճնշման տակ -200°С սառեցնելիս՝ վեր է ածվում բաց երկնագույն
հեղուկի, ապա զգույշ տաքացնում են -195°С-ում անջատվում
է ազոտը, իսկ -183°С-ում անջատվում է թթվածինը: Գազային
թթվածինը պահում են պողպատե գլանանոթներում:
Լաբորատորիայում թթվածինը ստանում են թթվածին պարունակող
բարդ նյութերի քայքայումից:
