2. Ազոտն անգույն, անհոտ, անհամ,
ջրում քիչ լուծվող գազ է:
Ամենատարածված քիմիական
տարրերից է: Բնության մեջ
հանդիպում է ինչպես ազատ
վիճակում, այնպես էլ
միացությունների ձևով: Ազոտն օդի
հիմնական բաղադրիչն է և կազմում
է նրա 75,6%-ը: Ազոտի
պարունակությունը երկրակեղևում
կազմում է 0,02%: Ազոտ են
պարունակում նաև քարածուխը
(2,5%), նավթը (0,02–1,5%) և
կենդանի օրգանիզմները (մոտ 3%):
Ազոտը մտնում է սպիտակուցների
(մոտ 17%) և այլ բնական
օրգանական միացությունների
բաղադրության մեջ:

3.  Ազոտի մոլեկուլը երկատոմ է: Ատոմների միջև ամուր
քիմիական կապի պատճառով սովորական
պայմաններում ազոտը քիմիապես կայուն է և նյութերի
մեծ մասի հետ միանում է միայն միայն բարձր
ջերմաստիճանում: Արդյունաբերության մեջ ազոտն
ստանում են հեղուկ օդի աստիճանական թորմամբ:
Գազային ազոտն օգտագործվում է որպես իներտ
միջավայր բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաների
իրականացման, հեղուկ վառելանյութերի մզման,
սրվակները հեղուկ դեղանյութերով լցնելու համար:
Հեղուկ ազոտը չափազանց սառն է (-196օC).
սննդարդյունաբերության մեջ այն օգտագործում են
սննդամթերքն արագ սառեցնելու և երկար
պահպանելու, բժշկության մեջ՝ մարդու
սերմնաբջիջներն ու ձվաբջիջները երկար պահպանելու,
նաև մի շարք հիվանդություններ բուժելու համար:

4.  Բնության մեջ ազոտի շրջապտույտը Երկրի վրա կյանքի
գոյության անհրաժեշտ պայմանն է: Ազոտի հիմնական մասն
ազատ վիճակում գտնվում է մթնոլորտում, իսկ ավելի փոքր մասը՝
միացությունների ձևով՝ հողում, բուսական և կենդանական
օրգանիզմներում: Հողից յուրացնելով հանքային աղեր՝ բույսերը
դրանք օգտագործում են սպիտակուցների, նուկլեինաթթուների,
վիտամինների, քլորոֆիլի սինթեզի համար: Մահացած բույսերի
ու կենդանիների մնացորդները քայքայվելով անջատում են ազատ
ազոտ:
 Բնության մեջ ազոտի շրջապտույտը բարդ շարժընթաց է, որտեղ
կարևոր նշանակություն ունեն նաև կենդանի
միկրոօրգանիզմները: Հողում ապրող որոշ բակտերիաներ
կլանում են օդի ազոտը և վերածում ամոնիակի ու հանքային
աղերի: Այս բակտերիաների շնորհիվ 1 տարում 1 հա հողում
կուտակվում է մինչև 25 կգ կապված ազոտ: Կան բակտերիաներ,
որոնք մահացած բույսերի ու կենդանիների օրգանական ազոտը
փոխարկում են ամոնիակի ու նիտրատների:

6.  Ածխածինը քիմիական տարր է:
Բնության մեջ հանդիպում է
ինչպես ազատ վիճակում,
այնպես էլ միացությունների
ձևով: Ածխածինն ազատ
վիճակում տարածված է
ալմաստի, գրաֆիտի, ածուխների
ձևերով: Միացությունների ձևով
այն գտնվում է նավթային
կուտակումներում, օդում`
ածխաթթվական գազի (CO2),
իսկ Երկրի ընդերքում՝
կարբոնատների ձևով. կալցիումի
կարբոնատը (CaCO3)
առաջացնում է մարմարի, կավճի
և կրաքարի կուտակումներ:

7.  Գրաֆիտն ու ալմաստն ածխածնի բնական,
իսկ կարբինը, պոլիկումուլենն ու ֆուլերենը
արհեստական եղանակով ստացված
տարաձևություններն են:
Գրաֆիտի կառուցվածքը Ալմաստի
կառուցվածքը

8.  Գիտնականները սինթետիկ ճանապարհով ստացել են
բազմաթիվ ածխածնային միացություններ, որոնք
բնության մեջ ընդհանրապես չեն հանդիպում:
 Ածխածինը ոչ մետաղ է. քիմիապես ակտիվ է միայն
բարձր ջերմաստիճաններում, ընդ որում՝ «ամորֆ»
ածխածին- գրաֆիտ- ալմաստ շարքում քիմիական
ակտիվությունն աստիճանաբար նվազում է:
 Ածխածինը, միանալով ջրածնին, առաջացնում է
ածխաջրածիններ, որոնք կազմում են օրգանական
քիմիայի հիմքը:
 Ածխածինը կարող է միաժամանակ միանալ ջրածնի և
թթվածնի հետ՝ առաջացնելով օրգանիզմների համար
անհրաժեշտ ածխաջրեր:

9.  Ալկալիական մետաղները - պարբերական
աղյուսակի առաջին խմբի գլխավոր ենթախմբի
տարրերն
են՝լիթիում (Li), նատրիում (Na), կալիում (K), ռուբի
դիում (Rb), ցեզիում (Cs) և ֆրանսիում (Fr)։
Չնայած ջրածինը նույնպես առաջին խմբի գլխավոր
ենթախմբի տարր է, այն շատ հազվադեպ է
ցուցաբերում ալկալի մետաղներին բնորոշ
հատկություններֈ

10.  Կալիում - քիմիական տարր է,
որի նշանն է K և ատոմային
թիվը՝ 19։Այն ալկալիական
մետաղ է: Բնության մեջ
կալիումը հանդիպում է այլ
տարրերի հետ
միացություններում, օրինակ
ծովի ջրում, ինչպես նաև
զանազան միներալներումֈ
 Կալիումի քիմիական
հատկությունները շատ նման
են նատրիումի հատկություններ
ին, այնուամենայնիվ, դրանց
դերը օրգանիզմում տարբեր էֈ

11. Սենյակային
ջերմաստիճանում
կալիումը արծաթա-
սպիտակավուն մետաղ է
կապտավուն երանգովֈ
Այն լավ
էլեկտրահաղորդիչ էֈ
Կալիումը փափուկ է և
հեշտությամբ կտրվում է
դանակովֈ

12.  Իր միացությունների մեջ կալիումը միշտ
միավալենտ էֈ
 Կալիումը, ինչպես և նատրիումը, փոխազդում են
թթվածնի հետֈ Կալիումը փոխազդում է նաև ջրի
հետ, առաջացնելով կալիումի հիդրօքսիդ և
ջրածին՝
 2K + 2H2O = H2(գազ) + 2KOH Այս ռեակցիան
ընթանում է այնքան եռանդուն, որ անջատվող
ջրածինը բոցավառվում էֈ
 Կալիումը օդում շատ արագ օքսիդանում էֈ Դրա
համար էլ այն հաճախ պահում են կերոսինի մեջֈ

13.  Նատրիում, քիմիական տարր է, որի նշանն
է Na և ատոմային թիվը՝ 11։Նատրիումը
ալկալիական մետաղ էֈ քանի որ գտնվում է
առաջին խմբի գլխավոր ենթախմբում։

14.  Սենյակային ջերմաստիճանում
նատրիումը արծաթա-
սպիտակավուն մետաղ էֈ Բոլոր
մետաղների նման նա լավ
հաղորդում է էլեկտրական
հոսանքըֈ Նատրիումը փափուկ
է՝ հեշտությամբ կտրվում է
դանակովֈ Նա փոքր-ինչ թեթև է
ջրից և պատկանում է թեթև
մետաղների թվինֈ Նատրիումը
դյուրահալ մետաղ էֈ Եթե մի
կտոր նատրիում տեղավորենք
փորձանոթում և տաքացնենք,
ապա նա արագ կհալչիֈ
Նատրիումի հալման
ջերմաստիճանն է 98 °C:

15.  Նատրիումն ունի քիմիական մեծ
ակտիվությունֈ Հետևաբար, նատրիումով
աշխատելիս պետք է չափազանց զգույշ լինելֈ
 Իր միացությունների մեջ նատրիումը միշտ
միավալենտ էֈ

16.  Ռեակցիան թթվածնի հետ
Եթե փոքր գդալում հալված նատրիումը
մտցնենք թթվածին պարունակող անոթի մեջ,
ապա այն բոցավառվում է և այրվում պայծառ
դեղին բոցով, փոխարկվելով սպիտակ պինդ
նյութի՝ սպիտակ «ծխի», որը նստում է անոթի
պատերինֈ Այս դեպքում առաջանում են
նատրիումի միացություններ թթվածնի հետ,
այդ թվում (փոքր քանակով) նաև նատրիումի
օքսիդը (Na2O)՝ 4Na + O2 = 2Na2O

17.  Ռեակցիան ջրի հետ
 Եթե մի փոքրիկ կտոր նատրիում իջեցնենք ջրի մեջ,
ապա նա իսկույն դուրս կլողա նրա երեսը, կհալչի,
փոխարկվելով փայլուն կաթիլի, ջրի երեսին կշարժվի
զանազան ուղղություններով և աստիճանաբար
կանհետանաֈ Նատրիումի և ջրի հետ փոխազդման
ժամանակ ստացվում են կծու նատրոն (NaOH)
և ջրածին՝
 2H2O + 2Na = 2NaOH + H2Եթե ջրի մեջ իջեցրած
նատրիումի կտորները մեծ լինեն, ապա պայթոյւն տեղի
կունենաֈ
 Ռեակցիան թթուների հետ
 Ավելի եռանդուն, քան ջրի հետ, նատրիումը ռեակցիայի
մեջ է մտնում թթուների հետֈ Եթե կոնցենտրիկ
աղաթթու պարունակող բաժակի մեջ գցենք նատրիումի
մի փոքրիկ կտոր, ապա կարելի է նկատել բուռն
ռեակցիա, որի հետևանքով ստացվոմ են կերակրի աղի
բյուրեղներ և ջրածին՝
 2Na + 2HCl = 2NaCl + H2