Γνωρίζοντας τον Κηφισό το ρέμα της περιοχής μου.

1. ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΗΦΙΣΟ –
ΤΟ ΡΕΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΟΥ
-Από πού είσαι ποταμάκι;
-Από ‘κείνο το βουνό.
-Πώς τον ‘λέγαν τον παππού σου;
-Σύννεφο στον ουρανό.
-Ποια είναι η μάνα σου;
- Η μπόρα.
-Πώς κατέβηκες στη χώρα;
-Τα χωράφια να ποτίσω και τους μύλους να
γυρίσω.
-Στάσου να σε δούμε λίγο, ποταμάκι μου καλό.
-Βιάζομαι πολύ να φύγω ν΄ ανταμώσω το
γιαλό.

2. Σαν με πιάνουν, τι με κάνουν;
Τους ξεφεύγω και με χάνουν.
Ως τα σύννεφα ανεβαίνω κι αν
αστράφτει κατεβαίνω.
Στα ποτάμια μέσα τρέχω και
στη θάλασσα ξεπέφτω.
Πίσω απάνω ανεβαίνω και σαν
βρέξει κατεβαίνω

5. Όλα ανεβοκατεβαίνουν, όλα πάνε και
γυρίζουν .
Ένα μόνο δε γυρίζει: το ποτάμι, το
ποτάμι
Όλα χάνουν τη λαλιά τους, όλα κάποτε
σωπαίνουν.
Ένα μόνο δε σωπαίνει: το ποτάμι, το
ποτάμι.
Όλα πάνε και γυρίζουν, όλα κάποτε
σωπαίνουν.
Ένα μόνο δε γυρίζει, ένα μόνο δε
σωπαίνει:
Το ποτάμι το ποτάμι.

6. ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
Πάει, πάει, πάει και πίσω δε γυρνάει
Γεννιέται στο βουνό, πεθαίνει στο νερό
Σε μικρό ποτάμι, μη ζητάς μεγάλα
ψάρια
Από το σιγανό ποτάμι να φοβάσαι
Το ποτάμι, κάθε μέρα, κούτσουρα δεν
κατεβάζει.

7. ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ
Ρύπανση νερού: Είναι
κάθε φυσική , χημική ή
βιολογική μεταβολή που
καθιστά το νερό
ακατάλληλο για τους
οργανισμούς που ζουν σε
αυτό ή το χρησιμοποιούν.

8. ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ
Η ρύπανση των νερών οφείλεται
κυρίως:
•σε αστικά λύματα που δέχονται τα
ποτάμια από αρκετές
πυκνοκατοικημένες περιοχές
•στην εντατική χρήση λιπασμάτων
και φυτοφαρμάκων
•σε βιομηχανικά λύματα
•σε λύματα κτηνοτροφικών
μονάδων
•σε λύματα από εκπλήσσεις
αποβλήτων (π.χ. χωματερές)
•σε πετρελαιοειδή και συναφείς
τοξικές ουσίες

9. Θερμορύπανση: Η ρύπανση του
νερού μέσω αύξησης της
θερμοκρασίας
Τα βαρέα μέταλλα: (όπως ο υδράργυρος,
το χρώμιο, ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος),
συνήθως εναποτίθενται στον πυθμένα
ποταμών, θαλασσών ή λιμνών μαζί με τα
υπόλοιπα φερτά υλικά και προέρχονται από
φυτοφάρμακα και ραδιενεργά υλικά από τις
ανθρώπινες δραστηριότητες
Όξυνση των νερών: Η όξυνση
προέρχεται από μεγάλα ποσοστά
οξέων στο περιβάλλον, που
προξενούν καταστροφή στους
οργανισμού

10. Ευτροφισμός: προκαλείται όταν πάρα πολλά
θρεπτικά συστατικά εμπλουτίζουν το νερό και
οδηγούν στην υπεραύξηση των αυτότροφων
οργανισμών.
ΑΛΛΑΓΗ
ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑΤΟΣ: Τα
χερσαία και θαλάσσια
οικοσυστήματα
διαδραματίζουν σημαντικό
ρόλο στη ρύθμιση του
κλίματος

11. ΝΙΤΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ

12. ΜΟΛΥΝΣΗ ΝΕΡΟΥ
Μόλυνση νερού: Είναι η παρουσία
παθογόνων μικροοργανισμών
που οφείλεται κατά κανόνα σε
αστικά ή κτηνοτροφικά λύματα.
Δηλ. μόλυνση είναι μια ειδική
κατηγορία ρύπανσης, που
οφείλεται σε
μικροοργανισμούς. Όταν
καταλήγουν σε ποτάμια, λίμνες
ή στη θάλασσα βρώμικα νερά
από κατοικίες, νοσοκομεία,
χώρους απόρριψης

13. ΤΑ ΡΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Τρία ήταν τα σημαντικότερα ρέματα της Αθήνας, ο Κηφισός, ο Ιλισός (στην οδό Μιχαλακοπούλου)
και ο μικρότερος Ηριδανός. Σε πολύ παλαιότερους χάρτες της Αττικής, μπορούμε να διακρίνουμε
την πορεία που ακολουθούσαν σημαντικοί χείμαρροι όπως ο Κυκλοβόρος (στην οδό Μάρνη).

14. ΚΗΦΙΣΟΣ

15. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ
Στα αρχαία χρόνια ο Κηφισός ποταμός είχε πολλά νερά και
η ροή του ήταν συνεχής, έτσι τον τιμούσαν σαν θεό.
Η λατρεία του Κηφισού υπήρχε στο Φάληρο και στον
Ωρωπό. Ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος. Ο αττικός
Κηφισός ήταν πατέρας της Διογένειας και παππούς της
Πραξιθέας, συζύγου του Ερεχθέως, και του Ελιέως.
Στο Αμφιάρειο, κοντά στον Ωρωπό, μοιραζόταν με τις
νύμφες, τον Πάνα και τον Αχελώο ένα βωμό. Ο Κηφισός
εγκλώβισε με βία τη νύφη Λειριόπη στα νερά του κι από το
βιασμό αυτό γεννήθηκε ο Νάρκισσος.
Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις ο τόπος του Κηφισού ήταν
ο τόπος απαγωγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Στις
όχθες του Κηφισού άντρες της φυλής των Φυταλιδών
υποδέχτηκαν το Θησέα και συμφώνησαν να τον εξαγνίσουν
από τους φόνους κακοποιών που είχε διαπράξει.
Εξαγνισμένος ο Θησέας μπήκε στην Αθήνα.

16. ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Ο ποταμός Κηφισός αναπαριστάται στό αριστερό άκρο στο δυτικό αέτωμα
του Παρθενώνα.
Το δυτικό αέτωμα σωζόταν σχεδόν ακέραιο μέχρι το 1674, χρονολογία που
το σχεδίασε ο J. Carrey. Μετά την έκρηξη της οβίδας του Μοροζίνι και μέχρι
την αρπαγή των γλυπτών από τον Έλγιν αρκετά αγάλματα κομματιάστηκαν
Ο Κηφισός ή ο Ιλισσός, ένα
από τα εκθέματα που ο
Λόρδος Έλγιν αφαίρεσε από
τον Παρθενώνα και από τον
19ο αιώνα βρίσκονται στο
Βρετανικό Μουσείο, .

18. ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ
• Ο Κηφισός πηγάζει από τις νοτιοανατολικές πλαγιές της Πάρνηθας και τις
βορειοδυτικές της Πεντέλης. Κατά την πορεία του συναντούσε πηγές και
άφθονα φυσικά επιφανειακά νερά που συνέκλιναν προς αυτόν. Επίσης σε
αυτόν τελικά έρρεαν όσα νερά κατέβαιναν από το ανατολικό Αιγάλεω όρος
και από τη δυτική πλευρά της κεντρικής λοφώδους περιοχής του
λεκανοπεδίου. Τα κυριότερα αυτά ρέματα είναι από τη δυτική πλευρά το
ρέμα Νίκαιας (Καναπιτσερή), το ρέμα Χαϊδαρίου, το ρέμα Μόσχα, τα ρέματα
Μιχελή και Λιοσίων (γνωστό κατά τμήματα και ως ρέμα Φλέβας ή ρέμα
Εσχατιάς) με κοινό έργο συμβολής στον Κηφισό, το ρέμα Αχαρνών και το
ρέμα Βαρυμπόμπης. Από την ανατολική πλευρά του λεκανοπεδίου το ρέμα
Προφήτη Δανιήλ, ο Ποδονίφτης και η Πύρνα. Ορισμένα εξ αυτών, όπως το
ρέμα Λιοσίων και ο Ποδονίφτης αποχέτευαν σημαντικές υπολεκάνες και
έχουν επίσης σημαντικούς συμβάλλοντες κλάδους, όπως το ρέμα
Αμαρουσίου, το ρέμα Χαλανδρίου, το ρέμα Φυλής, το ρέμα Ευπυρίδων και
άλλα. Αξιόλογα ρέματα συμβάλλουν ακόμη και σήμερα στα ανάντη της
κοίτης του Κηφισού τμήματα των ρεμάτων Φασίδερι, Πύρνας, Σουνά,
Παλιάγιαννη, Αγ. Αθανασίου, Γκόλφη, Άνοιξης, Κοσμοσωτήρα, Βασιλικό,
Κρυονερίου, Βρυσάκι, Βαρυμπόμπης και Χελιδονούς. (όπως τα ρέματα
Εσχατιάς, Αχαρνών, Κυκλοβόρου. Προφ. Δανιήλ. κλπ.)

19. Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΙ

20. ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

22. ΣΧΗΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΗΦΙΣΟΥ &
ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΖΩΝΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

23. ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ
Στις πηγές – κατά τη διαδρομή του και
αεροφωτοφραφία

24. ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ
ΠΕΡΙΟΧΗ Α΄
Ξεκινώντας από τις πηγές οι παραχείμαρροι
διατηρούνται σε φυσική και πολύ όμορφη
κατάσταση
Περιοχή Α, εντός της υφιστάμενης ζώνης προστασίας του ποταμού. Αυτό το τμήμα, που είναι σε φυσική μορφή, μπορεί να
το χαρακτηρίσει κανείς σα φυσικό δρυμό. Η περιοχή αυτή παρ' όλα τα γνωστά προβλήματα δεν έχει μεγάλες καταστροφές.
Μπορούν να γίνουν ήπιες παρεμβάσεις και φύτευση δέντρων, όπου χρειάζεται.

25. ΠΕΡΙΟΧΗ Β΄
Στο κεντρικό τμήμα του (νότια περιοχή της Κηφισιάς, Αχαρνές, Μεταμόρφωση, Νέα
Φιλαδέλφεια, Άγιοι Ανάργυροι) τα μπαζώματα, τα αυθαίρετα και η αλλοίωση του τοπίου
είναι πιο συχνά φαινόμενα ωστόσο ο Κηφισός παραμένει σε φυσική μορφή με πλούσια
παρόχθια βλάστηση. Η κοιλάδα του Κηφισού στην περιοχή αυτή έχει μεγάλο πλάτος και
πολλές ελεύθερες εκτάσεις που επιτρέπουν το όραμα της δημιουργίας ενός μεγάλου
κεντρικού πάρκου στις Ζώνες Προστασίας που δημιουργήθηκαν με Προεδρικό Διάταγμα
το 1994. Από τη Νέα Φιλαδέλφεια μέχρι τις τρεις Γέφυρες ο Κηφισός είναι
διευθετημένος από το 1960 λόγω της κατασκευής της Εθνικής οδού Αθηνών Λαμίας.
Περιοχή Β που περνάει μέσα στον αστικό ιστό (στις περιοχές Νέα Φιλαδέλφεια, Αγ. Ανάργυροι, Περιστέρι) Αυτό το τμήμα
έχει μελετηθεί σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Περιλαμβάνεται το τμήμα της Νέας Φιλαδέλφειας στο οποίο προτείνετε
ανάπλαση. Και προβλέπετε δημιουργία αστικών πάρκων, με πόλους πρασίνου, ανοιχτούς χώρους, υπαίθρια αναψυχή,
διαμόρφωση του ποταμού, σύνδεση με το κατοικημένο περιβάλλον κ.ά. Αυτό φυσικά θα καθορίσει μια βιώσιμη ανάπτυξη και
μια βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των παραποτάμιων περιοχών. Γίνεται ένταξη του ποταμού στον αστικό ιστό
με διαβάσεις πεζών, γέφυρες, σκάλες, ράμπες προς το νερό και ειδικό φωτισμό με χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

26. ΠΕΡΙΟΧΗ Γ΄
Το επόμενο τμήμα μέχρι το Νέο Φάληρο έχει καλυφθεί για να
γίνει αυτοκινητόδρομος. Στο τμήμα αυτό μπορούν να γίνουν
παρεμβάσεις στις γύρω περιοχές με στόχο την αντιστάθμιση της
επιβάρυνσης των κατοίκων και την αναφορά στο
περιβαλλοντικό στοιχείο του ποταμού.
Περιοχή Γ αφορά το τμήμα του ποταμού που δυστυχώς βρίσκεται κάτω από την υπερυψωμένη λεωφόρο Κηφισού. Εκεί
προτείνετε να γίνει μια πλατφόρμα για δραστηριότητες ώστε ο ποταμός να ενώνει, αντί να χωρίζει, τις εκατέρωθεν
περιοχές. Θα μπορούσαν να γίνουν εκεί υπαίθρια αγορά, πάρκο για αθλητικά δρώμενα, υπαίθρια γλυπτοθήκη και
εκθεσιακοί χώροι ή χώροι εκδηλώσεων κ.ά.

27. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ
ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ

28. • Ο Κηφισός, ως η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση κακοποίησης
του φυσικού περιβάλλοντος, συνιστά στην πραγματικότητα την
ακτινογραφία της σύγχρονης Ελλάδος. Την ώρα που στην Ευρώπη
η αντίληψη περί προστασίας του νερού και επαναφοράς των
ποταμών στη αρχική τους μορφή υπερνικά την τσιμεντοποίησηση,
στην Αθήνα ο μαγευτικός Κηφισός, θεοποιημένος στην αρχαιότητα,
παραμένει στο σύνολό του οχετός απόρριψης βιομηχανικών
αποβλήτων και τμήμα υπερυψωμένης λεωφόρου.
• Σκοπός της μελέτης είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού και η
δημιουργία πλαισίου για την αποκατάσταση του ποταμού και την
ανάπλαση των παραποτάμιων περιοχών. Η πρόταση αναπτύσσεται
σε δύο μέρη. Αρχικά έγινε μια περιβαλλοντική ανάλυση όλου του
Κηφισού όπου εξετάζονται περιοχές καθ' όλο το μήκος του ποταμού
και εντοπίζονται ζώνες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και μοναδικά
προβλήματα.

29. Βασικοί στόχοι της πρότασης
είναι οι παρακάτω:
• Να γίνει ο Κηφισός ένα επίμηκες μητροπολιτικό πάρκο και συγχρόνως να
αποτελέσει ένα διάδρομο κλιματισμού για την Αθήνα. Αυτό είναι σήμερα πιο αναγκαίο
από ποτέ
• Δημιουργία παραποτάμιου υπερτοπικού πεζόδρομου και ποδηλατοδρόμου καθ΄ όλο
το μήκος του Κηφισού και σύνδεση με τον προτεινόμενο παραλιακό ποδηλατοδρόμο
Ν.Φαλήρου – Βάρκιζας
• Δημιουργία παραποτάμιου μονοπατιού καθ' όλο το μήκος του Κηφισού
• Βελτίωση πρόσβασης ποταμού
• Βιώσιμη ανάπτυξη και βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των
παραποτάμιων περιοχών.
• Σύνδεση με το κατοικημένο περιβάλλον και ένταξη στον αστικό ιστό (διάβαση πεζών,
γέφυρες, σκάλες, ράμπες)
• Δημιουργία πόλων πρασίνου υπαίθριας αναψυχής
• Εναλλακτικές αθλητικές και πολιτιστικές λειτουργίες
• Φωτισμός με τη χρήση εναλλακτικής ενέργειας
• Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των κατοίκων και φορέων της περιοχής μέσω
εκθέσεων και εκδηλώσεων για θέματα περιβαλλοντολογικά και οικολογικά
• Μείωση ηχορύπανσης από παρακείμενες οδούς (ιδιαίτερα Εθνική οδός)
• Πυκνή φύτευση

30. ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ
• Νέος πνεύμονας πράσινου
• Φυσικός κλιματισμός – Μικροκλίμα
• Αποκατάσταση του φυσικού τοπίου
• Απορρόφηση θορύβου παρακείμενων οδών
• Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση κατοίκων
• Αναβίωση παραποτάμιας χλωρίδας και πανίδας
• Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
• Αύξηση της αξίας της γης των παραποτάμιων περιοχών
• Δημιουργία πόλου τουριστικής έλξης
• Ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών
• Ψυχική-Σωματική υγεία – Περιορισμός του άγχους
• Εκτόνωση – Οικογενειακή ηρεμία
• Τόνωση πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων
• Αίσθημα περηφάνειας για τη γειτονιά
• Βελτίωση του οικογενειακού προϋπολογισμού

31. ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

34. ΟΙ ΣΥΝΟΔΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ

36. ΑΣΜΕΝΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΓΚΕΚΑΣ ΣΠΥΡΟΣ
ΣΙΔΕΡΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
ΠΕΤΡΙΤΖΗΣ ΘΩΜΑΣ
ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

37. ΚΑΤΣΑΡΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
ΜΠΑΡΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ ΙΩΑΝΝΑ

38. ΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΟΣ
ΣΙΜΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ
ΠΡΩΤΟΓΗΡΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ
ΧΑΣΡΑΜΑ ΜΑΡΙΝΟΣ
ΤΑΠΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

39.  ΓΟΥΝΑΡΗ ΝΕΦΕΛΗ
 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΑΝΝΑ-ΜΑΡΙΑ
 ΠΕΡΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
 ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

40.  ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΜΑΡΙΑ
 ΑΓΓΕΛΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ
 ΚΑΨΑΛΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
 ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
 ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΛΟΥΚΑΣ

41.  ΒΑΡΒΑΡΙΓΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
 ΜΑΡΚΟΣ ΘΩΜΑΣ
 ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ
 ΛΑΘΥΡΗ
 ΠΑΝΤΖΑΛΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ

42.  ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ ΚΙΜΩΝ
 ΤΣΕΛΛΑ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟ
 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΔΙΟΝΥΣΙΑ
 ΠΑΝΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ
 ΡΟΚΑΝΑ ΝΑΤΑΛΙΑ

43. Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
ΠΕΡΙΚΟΥ ΑΝΘΗ