Ζωή Γκιούλη, Εκπαιδευτικός, Συντονίστρια Δράσεων για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού στην Περιφερειακή Διεύθυνση ΑΜΘ Εισήγηση από την εκδήλωση ενημέρωσης κοινού με θέμα τη "Βία στο Σχολείο", που διοργάνωσαν το Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών της Νομικής Σχολής ΔΠΘ και το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πληροφορήσης Europe Direct Κομοτηνής, στις 11 Μαρτίου 2015.

1. ΔΙΚΤΥΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ

2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς που
εμφανίζεται κυρίως στη σχολική πραγματικότητα με
σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική
ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και τη διαδικασία
της μάθησης
• Η σκόπιμα επιθετική συμπεριφορά ενός πιο ισχυρού
ατόμου ή ομάδας προς ένα άτομο λιγότερο ισχυρό. Η
επιθετική συμπεριφορά είναι συστηματική,
επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη και εμπρόθετη. Ο
«θύτης», δηλαδή, έχει πρόθεση να πλήξει σοβαρά ή να
δυσαρεστήσει το θύμα του, να του προκαλέσει σωματικό ή
ψυχικό πόνο
• Στόχος: Η επιβεβαίωση της δύναμης του θύτη μέσω της
υιοθέτησης κυριαρχικής συμπεριφοράς

3. Το Bullying εκδηλώνεται με:
• Σωματική βία
• Λεκτική βία
• Έμμεση βία/ Συναισθηματική βία
• Σεξουαλική βία
• Ηλεκτρονική βία
• Ρατσιστική βία

4. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Λεκτικός
• Βρισιές
• Πειράγματα
• Απειλές
• Κοροϊδίες
• Προσβολές
• Ειρωνικά ή αγενή σχόλια
• Παρατσούκλια

5. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Σωματικός
• Χειρονομίες
• Σπρωξίματα
• Ξυλοδαρμοί
• Γροθιές
• Κλωτσιές
• Χτύπημα με αντικείμενα

6. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Η έμμεση μορφή του εκφοβισμού συναντάται
και ως συναισθηματικός εκφοβισμός και
συνδέεται με την σχεσιακή επιθετικότητα, η
οποία εκδηλώνεται συγκεκαλυμμένα και
δυσδιάκριτα στο πλαίσιο των σχέσεων, με
συνέπεια να βάλλει και να πληγώνει
επικίνδυνα το συναισθηματικό και ψυχικό
κόσμο του θύματος
Crick, Casas & Mosher (1997)

7. Μορφές έμμεσου εκφοβισμού
• κοινωνική απομόνωση
• σκόπιμος αποκλεισμός του θύματος
• διάδοση κακόβουλων φημών
• απόκρυψη, καταστροφή ή μετακίνηση
προσωπικών αντικειμένων
• χειραγώγηση

8. Έμμεσος εκφοβισμός
• Οι Έλληνες μαθητές κινδυνεύουν περισσότερο να
θυματοποιηθούν με έμμεσες μορφές
εκφοβισμού (Ζαχαρόγεωργα, 2009) οι οποίες και
δεν εντοπίζονται εύκολα από τον εκπαιδευτικό
• Οι μορφές έμμεσου εκφοβισμού δεν
λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από τους ενήλικες
και ειδικότερα τους εκπαιδευτικούς, με
αποτέλεσμα το παιδί που θυματοποιείται να
μαθαίνει να δέχεται παθητικά την κατάσταση και
να υποφέρει τις αρνητικές της συνέπειες.

9. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Σεξουαλικός εκφοβισμός:
• ο δράστης μπορεί να προκαλέσει ένα
αίσθημα αμηχανίας και ντροπής στο θύμα με
ανήθικες χειρονομίες, αγενή “αστεία” και
σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου εις βάρος
του θύματος.
• μπορεί να αγγίζει το θύμα σε διάφορα σημεία
παρά τη θέλησή του

10. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός:
• o δράστης χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά μέσα,
συντάσσει και προωθεί μηνύματα σε κινητά
τηλέφωνα ή e-mails ή αναρτά φωτογραφίες
σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης
• λαμβάνει χώρα κυρίως εκτός σχολείου
• μπορεί όμως να συμβεί και κατά τη διάρκεια
των σχολικών μαθημάτων

11. ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
• Ρατσιστικός εκφοβισμός:
• εκφράζεται σωματικά, κοινωνικά ή
ψυχολογικά
• αποσκοπεί να στιγματίσει τη
διαφορετικότητα του στόχου ως προς τη
φυλή, τη θρησκεία και τον πολιτισμό του
άλλου.

12. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ
• Η πρόληψη και η διάγνωση του φαινομένου της ΣΒΕ
• Δημιουργία μόνιμης δομής πρόληψης και αντιμετώπισης
της ΣΒΕ σε πανελλαδικό επίπεδο
• Επιμόρφωση των στελεχών εκπαίδευσης και των
εκπαιδευτικών οι οποίοι θα αποτελέσουν τη βάση για τη
δημιουργία και τη βιωσιμότητα της δομής πρόληψης και
αντιμετώπισης της ΣΒΕ
• Καταγραφή, η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η
αντιμετώπιση σε πρώιμο στάδιο των φαινομένων της ΣΒΕ
• Ευαισθητοποίηση και η ενεργός συμμετοχή της
εκπαιδευτικής κοινότητας, της οικογένειας και της
ευρύτερης τοπικής κοινότητας.

13. ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
• 1 Πρωτογενής (καθολική) πρόληψη
• Αφορά μαθητές που δεν παρουσιάζουν διαπιστωμένους
παράγοντες κινδύνου και δεν εμφανίζουν βίαιη συμπεριφορά
• 2. Δευτερογενής ή επιλεκτική πρόληψη
• Πρόληψη βίαιων συμπεριφορών και πολλαπλασιασμού τους στα
παιδιά που διαπιστώθηκε ότι έχουν προβλήματα, τα οποία
διαταράσσουν την ομαλή διεξαγωγή της σχολικής ζωής. Πρόκειται
συχνά για παρεμβάσεις σε ομάδες μέσα στο σχολείο
• 3. Τριτογενής ή ενδεδειγμένη πρόληψη
• Αφορά παιδιά που έχουν χρόνια και έντονα προβλήματα
συμπεριφοράς τα οποία χρήζουν εξατομικευμένων και
ειδικευμένων παρεμβάσεων

14. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ
1. Παραδοχή: η εκφοβιστική συμπεριφορά υπάρχει σε κάθε
σχολική μονάδα
2. Διαμόρφωση και καθορισμός αντιεκφοβιστικής πολιτικής:
υιοθέτηση προληπτικών παρεμβατικών στρατηγικών
3. Διάχυση της πολιτικής σε γονείς και ευρύτερη κοινότητα
• Σαφής ορισμός της εκφοβιστικής συμπεριφοράς
• "Περιβαλλοντική" πρόληψη: κουλτούρα της σχολικής
μονάδας, καλλιέργεια αισθήματος “ανήκειν” στο σχολείο
• Σαφήνεια σχολικών κανόνων- Απόδοση σχολικής δικαιοσύνης
• Δημιουργία συντονιστικής επιτροπής-ορισμός υπευθύνων
εκπαιδευτικών: αναφορά –διαχείριση περιστατικών
• Συνεχής επιμόρφωση στελεχών εκπαίδευσης –εκπαιδευτικών

15. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ
• Προγράμματα Αγωγής Υγείας στα σχολεία με κέντρο τον άξονα
«Διαπροσωπικές Σχέσεις-Ψυχική Υγεία» - προγράμματα που
προσεγγίζουν θέματα όπως η πρόληψη βίας, η διαχείριση συγκρούσεων,
ο ρατσισμός κ.α . - υλοποίηση ερευνητικών εργασιών και project
• Δραστηριότητες συνεργατικής μάθησης και ευαισθητοποίησης μέσα από
διαθεματική διδασκαλία, σχολικές δραστηριότητες, εκδηλώσεις
ευαισθητοποίησης κατά του φαινομένου- Δράσεις στοχευμένες –
προγραμματισμένες που εξακτινώνονται σε όλες τις βαθμίδες της
εκπαίδευσης
• Διερεύνηση του φαινομένου της εκφοβιστικής συμπεριφοράς στο
σχολείο: ερωτηματολόγια, καταγραφή
• Συγκρότηση τοπικών δικτύων σε κάθε νομό της Περιφέρειας, με τη
συμμετοχή εκπροσώπων Π/θμιας Δ/θμιας Εκπαίδευσης, φορέων παροχής
ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, υπηρεσιών του Δήμου, εθελοντικών
οργανώσεων.

16. Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας
Γκιούλη Ζωή