Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Σχέση εσωτερικής - εξωτερικής ελευθερίας

1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ – ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
«Το ελεύθερο άτομο μπορεί να είναι
ελεύθερο ακόμη και στο κλουβί της
φυλακής του…»
Μαχάτμα Γκάντι

2. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΟΡΙΣΜΟΣ: Ελευθερία είναι το δικαίωμα του κάθε ατόμου να ενεργεί
αδέσμευτα και αβίαστα, σύμφωνα με τη δική του βούληση, όπως θέλει, χωρίς
όμως αυτό να σημαίνει ότι δύναται να βλάπτει τους συνανθρώπους του
ανεμπόδιστα. Κοινώς, ελευθερία σημαίνει δυνατότητα προαίρεσης, στα
πλαίσια όμως των νόμων που εκφράζουν τη βούληση του κοινωνικού
συνόλου. Ενδεικτική είναι και η φράση του Αδ. Κοραή «Η ελευθερία του
ανθρώπου είναι να πράσσει ανεμποδίστως όχι ό,τι θέλει, αλλά ό,τι
συγχωρούν οι νόμοι».
ΜΟΡΦΕΣ: Η ελευθερία, ως φυσική επιδίωξη του ανθρώπου και ενδόμυχη
επιταγή, αποτέλεσε ζητούμενό του σε όλη την ιστορική του πορεία και τον
οδήγησε σε διηνεκείς αγώνες για την κατάκτηση των ποικίλων μορφών της 
Πνευματική ελευθερία: Πρόκειται για την ελευθερία του πνεύματος του
ατόμου να εξελίσσεται, να αποκτά γνώσεις, να σκέπτεται και να αξιολογεί
σφαιρικά όλα τα μηνύματα και τις πληροφορίες που δέχεται. Πνευματικά
ελεύθερος γενικότερα είναι εκείνος που μπορεί να διατηρεί την αυτενέργεια
στη σκέψη του και να αποφασίζει βάσει των δικών του κριτηρίων και όχι
ετεροκατευθυνόμενος από φανατισμούς, μηχανισμούς προπαγάνδας,
προκαταλήψεις και στερεότυπα..
Ηθική ελευθερία: Ηθικά ελεύθερο είναι το άτομο που διέπεται από ηθικές
αρχές και δύναται κάθε φορά να διακρίνει το μεμπτό από το καλό,
επιλέγοντας το δεύτερο. Κοινώς, ηθικά ελεύθερος είναι ο άνθρωπος που
κυριαρχεί στα πάθη και στις ορμές του και αποδεικνύεται ανιδιοτελής,
εγκρατής, ειλικρινής, τίμιος, με σεβασμό στο συνάνθρωπο...
2
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Εσωτερικές ελευθερίες
 πνευματική
 ηθική
 ψυχική
Εξωτερικές ελευθερίες
 ατομικές
 οικονομικές
 κοινωνικές
 πολιτικές
 πολιτιστικές
 εθνικές

3. Ψυχική ελευθερία: Βιώνεται από εκείνο το άτομο που έχει καταφέρει να
διαθέτει ψυχικές δυνάμεις (αυτοπεποίθηση, θάρρος..), ισορροπία και που
συνάμα έχει απεξαρτηθεί από συμπλεγματικές συμπεριφορές, από αρνητικά
συναισθήματα προς τους συνανθρώπους του και από ευρύτερα ψυχολογικά
προβλήματα (άγχη, ανασφάλειες, απαισιοδοξία..), γνωρίζοντας έτσι μια
ψυχική αρτιότητα και πληρότητα..
Εξωτερικές ελευθερίες: Είναι πολύ πιο κατανοητές και επικεντρώνονται στην
προστασία του ιδιωτικού βίου, στο σεβασμό του οικογενειακού ασύλου και του
απόρρητου των επικοινωνιών, στην ελευθερία κινήσεων και δραστηριοτήτων..
(ατομικές), στην ελεύθερη επιλογή επαγγέλματος και ανάπτυξη οικονομικών
δράσεων, στην προσωπική διαχείριση των χρημάτων και επένδυσή τους..
(οικονομικές), στην ισότιμη εξασφάλιση παιδείας, στην προστασία από την
ανεργία, τις αδικίες, τις διακρίσεις, τους ρατσισμούς, στην υγειονομική κάλυψη
και στην αξιοκρατική μεταχείριση.. (κοινωνικές), στην ελεύθερη διαμόρφωση
πολιτικών σχημάτων και επιλογή πολιτικών εκπροσώπων, στην ελευθερία της
συμμετοχής στα κοινά και έκφρασης πολιτικής γνώμης, στο σεβασμό της
βούλησης της πλειοψηφίας, στη διατήρηση των δημοκρατικών θεσμών..
(πολιτικές), στην ελεύθερη διακίνηση ιδεολογικών ρευμάτων και έκφραση
μέσω επιστημονικών επιτευγμάτων και έργων τέχνης.. (πολιτιστικές), στην
ανεξαρτησία ενός λαού και στη δυνατότητά του να απολαμβάνει την
αυτοδιάθεσή του και την αυτοτέλειά του.. (εθνικές).
ΣΧΕΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ / ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (σχέση αμφίδρομη)
Η μία προϋποθέτει την άλλη, επειδή η εσωτερική ελευθερία μπορεί να
οδηγήσει στην κατάκτηση και διατήρηση της εξωτερικής και αντίστοιχα η
εξωτερική να ευνοήσει την καλλιέργεια και θεμελίωση της εσωτερικής.
Ειδικότερα:
Η εσωτερική ελευθερία οδηγεί στην εξωτερική επειδή:
 όταν κάποιος άνθρωπος είναι πνευματικά ελεύθερος, ακόμη και αν βιώνει
σε ολοκληρωτικό και ανελεύθερο καθεστώς και γίνεται συχνά δέκτης
μηνυμάτων προπαγάνδας και σκοταδιστικών πληροφοριών, που επιδιώκουν
τη χειραγώγηση της σκέψης του και την άμβλυνση των αντιστάσεών του,
ώστε το υπάρχον καθεστώς να γίνεται αποδεκτό, εν τέλει καταφέρνει να
διατηρεί τη διαύγεια του νου του και την αυτενέργεια του πνεύματός του. Ένα
ελεύθερο πνεύμα, δηλαδή, δεν παύει ποτέ να συνειδητοποιεί την αξία της
αυτοτέλειας και της ύπαρξης εξωτερικών ελευθεριών και σε καμία περίπτωση
δεν αποπροσανατολίζεται ή ετεροκατευθύνεται. Αντιθέτως, αφυπνίζει τις
συνειδήσεις και εκείνων των οποίων η σκέψη παραπλανήθηκε ή κάμφθηκε και
συντελεί στην διεκδίκηση της εξωτερικής ελευθερίας..
 όταν κάποιος άνθρωπος διαθέτει ψυχική ελευθερία, τότε, λόγω των
ψυχικών δυνάμεων και της αγωνιστικότητάς του, δεν υποκύπτει ούτε σε
πειθαναγκασμούς, ούτε σε απειλές και εκφοβισμούς. Εξαιτίας του
ισορροπημένου ψυχισμού και του θάρρους του, δε διστάζει και να θυσιαστεί,
προκειμένου να πετύχει την κατοχύρωση των δικαιωμάτων και την απόκτηση
των εξωτερικών ελευθεριών. Συγκρούεται, λοιπόν, με το κατεστημένο, δε
φιμώνεται, αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια αλλαγής των
ανελεύθερων συνθηκών και παρακινεί με την απαράμιλλη δράση του και τους
συνανθρώπους του στη διεκδίκηση των ελευθεριών..
3

4.  όταν κάποιος είναι ηθικά ελεύθερο άτομο, τότε δεν καταχράται των
εξωτερικών του ελευθεριών και κυριαρχεί στα πάθη και τις ορμές του.
Αποδεικνύεται, συνεπώς, άτομο με αυτοκυριαρχία, που σέβεται τα δικαιώματα
των υπολοίπων και γνωρίζει πολύ καλά πως «εκεί που ξεκινά η ελευθερία του
ενός, σταματά η ελευθερία του άλλου». Κοινώς, αποτελεί θεματοφύλακα των
εξωτερικών ελευθεριών και συντελεί στη διαιώνισή τους..
 (εξ αντιθέτου απόδειξη) όταν απουσιάζει η εσωτερική ελευθερία, ακόμη και
αν οι άνθρωποι ζουν σε ελεύθερο εξωτερικά καθεστώς, γρήγορα θα
απωλέσουν τα δικαιώματά τους και άμεσα ή έμμεσα θα υποδουλωθούν..
Η εξωτερική ελευθερία οδηγεί στην εσωτερική επειδή:
 σε ένα ελεύθερο κράτος τίθενται οι βάσεις για την κατάκτηση της
πνευματικής ελευθερίας, γιατί ο καθένας δύναται να καλλιεργηθεί και να
μορφωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διατηρεί την καθαρότητα και ακεραιότητα
του νου του. Και αυτό επειδή υπάρχει καθολικότητα της εκπαίδευσης,
πληθώρα πνευματικών κέντρων, ελεύθερη διακίνηση βιβλίων και ιδεών,
παροχή πληροφοριών από ποικιλία φορέων, ανταλλαγή απόψεων.
Επομένως, είναι εφικτή η πνευματική ανύψωση..
 σε συνθήκες εξωτερικής ελευθερίας οι πολίτες διανύουν τα στάδια
κατάκτησης της ψυχικής ελευθερίας, επειδή υφίστανται οι προϋποθέσεις
εσωτερικής αρμονίας και ηρεμίας. Όταν, λοιπόν, κάποιος είναι ελεύθερος, δε
νιώθει ανασφαλής, ούτε και φοβισμένος. Αντίθετα, νιώθει προστατευμένος και
αισιόδοξος για τη ζωή του, κάτι που του δημιουργεί ισχυρό ψυχισμό και
εσωτερικά αντισώματα..
 σε ένα κράτος στο οποίο τα δικαιώματα των πολιτών γίνονται σεβαστά και
προστατεύονται από τους νόμους και τους θεσμούς, είναι προφανές ότι τα
μέλη του λαμβάνουν μαθήματα ήθους και υγιούς τρόπου συμπεριφοράς. Κατά
συνέπεια, μαθαίνουν έμπρακτα και εξασκούνται στον αλληλοσεβασμό, στην
υπευθυνότητα, στον αξιοπρεπή βίο και γενικότερα έχουν όλες τις απαραίτητες
προϋποθέσεις για να αναπτύξουν ηθικά χαρακτηριστικά και ακέραιες
συμπεριφορές (έστω και αν τελικά δεν εκμεταλλευτούν αυτό το θετικό κλίμα)..
 (εξ αντιθέτου απόδειξη) όταν ο άνθρωπος ζει σε ανελεύθερο καθεστώς για
μακροχρόνιο διάστημα, τότε ταυτίζεται με την ψυχολογία του δούλου, ο φόβος
φωλιάζει μέσα του, αναδύονται τα ένστικτα αυτοσυντήρησης και εύκολα
υπόκειται σε πλύση εγκεφάλου, μιας και η παιδεία απουσιάζει…ενδεικτικό
είναι το παράδειγμα των μαύρων, οι οποίοι μετά από αιώνες δουλείας, όταν
τους δόθηκε η εξωτερική ελευθερία, ως επί το πλείστον δεν την αξιοποίησαν,
αλλά προτίμησαν να μείνουν κοντά στα αφεντικά τους (τουλάχιστον η πρώτη
γενιά ελεύθερων μαύρων), γεγονός που αποδεικνύει πως η εξωτερική δουλεία
σταδιακά εξαχρειώνει και επιφέρει εσωτερική αλλοτρίωση και υποδούλωση…
άρα, η εξωτερική ελευθερία είναι απαραίτητη για τη θεμελίωση της
εσωτερικής..
4