Σχέδιο μαθήματος και φύλλα εργασίας για την Ιστορία της Α' Γυμνασίου, Ενότητα: Η επέκταση της Μακεδονίας

1. Ευλαμπία Κουσίδου – ΠΕ02 – Γυμνάσιο Ασσήρου Θεσσαλονίκης
ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1. Τίτλος σεναρίου: Αλέξανδρος ο Μακεδών
2. Μάθημα: Ιστορία Α’ Γυμνασίου, Ενότητα: Η ανάπτυξη της Μακεδονίας
3. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Ιστορία Α’ Γυμνασίου
Γεωγραφία
Πληροφορική
Εισαγωγή: Επιδιώκεται μέσα από τη χρήση των ΤΠΕ, στο μάθημα της
Ιστορίας, να διαπιστώσουν οι μαθητές την έκταση του κράτους του
Αλεξάνδρου, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, την τακτική, τη στρατηγική, την
πολιτική και τις επιλογές του, την πολιτιστική σημασία του επιτεύγματος, τη
δικαιολόγηση του τίτλου «Μέγας» που του αποδόθηκε. Όλα αυτά θα
επιτευχθούν με:
- την αξιοποίηση της διερευνητικής, ανακαλυπτικής μάθησης,
- της αυτενέργειας,
- της ομαδοσυνεργατικής μάθησης, ως διαδικασίας, στην οποία
πραγματοποιείται αλληλεπίδραση μεταξύ των εκπαιδευόμενων, αλλά και
μεταξύ των εκπαιδευόμενων και του καθηγητή.
4. Γνωστικοί Στόχοι:
α. να γνωρίσουν οι μαθητές της Α’ Γυμνασίου την εκστρατεία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου, τα γεγονότα, την εδαφική επέκταση
β. να περιηγηθούν στο χάρτη, παρακολουθώντας την εδαφική επέκταση
του κράτους του Αλεξάνδρου (εξοικείωση με την έννοια του χώρου).
γ. να αντιληφθούν το μέγεθος του επιτεύγματος σε σύγκριση με τη
σημερινή πραγματικότητα, τις σημερινές δυσκολίες (γεωγραφικές,
εδαφικές, στρατιωτικές, επικοινωνίας, κ.λ.π.)
δ. να κατανοήσουν τη σημασία που έπαιξε η ελληνική παιδεία στη
διαμόρφωση της προσωπικότητας του Αλέξανδρου.
ε. να κατανοήσουν στο σύνολό του το πολιτισμικό έργο του Αλέξανδρου.
Στ. να συλλάβουν τη σημασία της ίδρυσης των νέων πόλεων και τη
διάδοση, δια μέσου αυτών, του ελληνικού τρόπου ζωής.
ζ. να κατανοήσουν την αντιρατσιστική πολιτική του Αλέξανδρου και να
μάθουν τα κύρια σημεία εφαρμογής της πολιτικής αυτής.
η. να αντιληφθούν την έννοια της πολυπολιτισμικότητας, του
σεβασμού της διαφορετικότητας, της ανεξιθρησκείας, των πολυεθνικών
κρατών, των διεθνών οργανισμών και συνεργασιών (π.χ. Ε.Ε., ΝΑΤΟ), σε
σύγκριση με την ανάλογη πολιτική του Αλέξανδρου, κάνοντας τις
απαραίτητες αντιστοιχίες με τη σύγχρονη πραγματικότητα, που βιώνουν.
θ. να κατανοήσουν τη σημασία της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων και
αγαθών για τη σταθεροποίηση και ανάπλαση του νέου κράτους.

2. 5. Παιδαγωγικοί στόχοι:
- να ασκηθούν οι μαθητές στην διερευνητική, ανακαλυπτική μάθηση,
μέσα από την έρευνα και τις σύγχρονες μεθόδους της, ώστε να έρθουν
σε ενεργητική και άμεση επαφή με πρόσωπα, γεγονότα και αντικείμενα,
αφομοιώνοντας τα πληροφοριακά ερεθίσματα. (Jean Piaget)
- μέσα από την αναζήτηση, την αξιολόγηση και επιλογή πληροφοριών και
πηγών στο διαδίκτυο και αλλού, να αναπτύξουν την αφαιρετική και
συνθετική τους ικανότητα, αναλύοντας και συνθέτοντας πληροφορίες.
- να ασκηθούν στη διάκριση κύριων και δευτερευουσών πληροφοριών,
επιλέγοντας όσες τους είναι χρήσιμες για την απάντηση των φύλλων
εργασίας.
- μέσα από την εμπειρία της συνεργατικής μάθησης να αλληλεπιδράσουν
μεταξύ τους, αλλά και με τον καθηγητή.
- να εκτιμήσουν τα οφέλη της ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
- να εξοικειωθούν με την έννοια της πολυπολιτισμικότητας, του σεβασμού
της διαφορετικότητας, εντοπίζοντας τα φαινόμενα αυτά στο κράτος και
την πολιτική του Αλέξανδρου, βρίσκοντας αντιστοιχίες στη σύγχρονη
πραγματικότητα.
6. Τεχνογραμματικοί στόχοι:
- συμπλήρωση σχετικών φύλλων εργασίας ανά ομάδα (σε περιβάλλον
επεξεργασίας Κειμένου)
- χρήση μηχανών αναζήτησης για την έρευνα και την εύρεση
πληροφοριών στο διαδίκτυο
- γνωριμία και εξοικείωση με τις ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες που
υπάρχουν στο διαδίκτυο.
- αποστολή με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο των συμπληρωμένων φύλλων
εργασίας στο διδάσκοντα και επιστροφή τους στους μαθητές, με τις
απαραίτητες διορθώσεις και παρατηρήσεις. (επικοινωνιακή μάθηση
Vigotsky)
- ανάρτηση των τελικών φύλλων εργασίας στην ιστοσελίδα του σχολείου
ή σε σχετικό blog της διδάσκουσας.
7. Λογισμικό
α. Λογισμικό παρουσίασης διαφανειών (Power Point) (προκειμένου τα
παιδιά να δουν αρχικά την εξέλιξη στο χάρτη της εκστρατείας του Μ.
Αλεξάνδρου καθώς και των σχετικών γεγονότων)
β. Διαδίκτυο (INTERNET Explorer), προκειμένου να συλλέξουν
πληροφορίες για τα γεγονότα, την εκστρατεία, αλλά και τη σύγχρονη
πραγματικότητα
γ. Λογισμικό Επεξεργασίας Κειμένου (Word) για τη συμπλήρωση των
φύλλων εργασίας
δ. Λογισμικό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για την αποστολή και λήψη
των σχετικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων, με τα οποία θα αποσταλούν τα
συμπληρωμένα φύλλα εργασίας.

3. 8. Διάρκεια: 4 - 5 διδακτικές ώρες:
Πορεία διδασκαλίας
1 ώρα (διδάσκων) για την παρουσίαση των γεγονότων σε λογισμικό
παρουσιάσεων και γνωριμία με το έργο του Μ. Αλεξάνδρου
(προκειμένου να επιτευχθεί η συνολική και συνοπτική παρουσίαση των
σχετικών τεσσάρων ενοτήτων του βιβλίου Ιστορίας της Α’ Γυμνασίου).
Πριν την προβολή έχουν ήδη διανεμηθεί τα φύλλα εργασίας, στις
ομάδες, ώστε οι μαθητές να είναι προϊδεασμένοι για το τι πρέπει να
«παρατηρήσουν» ιδιαίτερα στην προβολή, ώστε να επιλέξουν κάποιες
πληροφορίες για τη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας.
(Σημείωση: η συγκεκριμένη παρουσίαση αναρτήθηκε στο blog της
διδάσκουσας http://kousidou.blogspot.com, ώστε να είναι στη διάθεση
των μαθητών για τυχόν μελέτη του στο σπίτι. Δόθηκε έμφαση στη
χαρτογράφηση και στην ανά περιοχή εξέλιξη της εκστρατείας του
Αλέξανδρου, ώστε να γίνει κατανοητή η διαδρομή, αλλά και η έκταση
του εγχειρήματος)
1 ώρα (μαθητές) για διερεύνηση στο διαδίκτυο πληροφοριών σχετικών
με τα φύλλα εργασίας, που θα συμπληρώσουν οι ομάδες. Στα φύλλα
εργασίας προτείνονται συγκεκριμένες ιστοσελίδες, προκειμένου να
καθοδηγηθούν οι μαθητές σε «ασφαλείς» ιστοχώρους, λόγω του
πλήθους, αλλά και της αμφίβολης αντικειμενικότητας και σκοπιμότητας,
των διαφόρων πληροφοριών που υπάρχουν στο διαδίκτυο για τον
Αλέξανδρο και το κράτος των Μακεδόνων.
1 ώρα (μαθητές) για την αξιολόγηση των πληροφοριών, επιλογή και
σύνθεση των κατάλληλων για τη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας
1 ώρα (μαθητές) (η οποία μπορεί να παραληφθεί, αν είναι επαρκής η
μία μόνο ώρα): συμπλήρωση των φύλλων εργασίας σε περιβάλλον
επεξεργασίας κειμένου και διόρθωσή τους στην τάξη, με τη συνεργασία
της ομάδας και τη σχετική καθοδήγηση του διδάσκοντα.
1 ώρα για την παρουσίαση των φύλλων εργασιών από τις ομάδες στην
τάξη.
9. Οργάνωση τάξης: 20 μελής τάξη χωρισμένη σε 5 τετραμελείς ή 10
2μελείς ομάδες,
(Σημείωση: το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε σε δύο διαφορετικά
τμήματα της α’ Γυμνασίου.
Στο ένα επιλέχθηκαν οι 5 τετραμελείς ομάδες με ισάριθμα φύλλα
εργασίας, με 2 -3 ερωτήσεις το καθένα. Σε κάθε ομάδα: ένας ήταν ο
χειριστής του υπολογιστή, ένας κρατούσε σημειώσεις, ένας
καθοδηγούσε την ομάδα στη διερεύνηση των πληροφοριών σε σχέση με
το φύλλο εργασίας, και ένας διόρθωνε το προς διαμόρφωση κείμενο.
Εννοείται πως όλα τα μέλη της ομάδας συνεργάζονταν,

4. αλληλοεπηρεάζονταν και συνδιαμόρφωναν την εξέλιξη της διερεύνησης,
αλλά και το τελικό κείμενο).
Στο δεύτερο τμήμα [επειδή διαπιστώθηκε κατά την εφαρμογή του
σεναρίου στο πρώτο τμήμα, πως ο χρόνος της μίας διδακτικής ώρας δεν
αρκεί για τη διερεύνηση και τη συμπλήρωση του φύλλου εργασίας, τα 5
φύλλα εργασίας κατατμήθηκαν σε 10 και οι ομάδες αυξήθηκαν σε 10
δυάδες. Διαπιστώθηκε ότι το σχήμα αυτό ήταν πιο ευέλικτο και
αποτελεσματικό ως προς την ταχύτητα, αλλά και την απόδοση στη
συμπλήρωση των φύλλων εργασίας]
7. Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή: εργαστήριο πληροφορικής,
σύνδεση στο διαδίκτυο, προβολικό μηχάνημα
8. Φύλλα εργασίας: Συνάπτονται εδώ τα αρχικά 5 φύλλα εργασίας, τα
οποία [όπως αναφέρεται παραπάνω] κατατμήθηκαν ως προς τα
ερωτήματα για να είναι πιο γρήγορη η συμπλήρωσή τους.
1ο Φύλλο εργασίας:
Η Μακεδονική φάλαγγα.: με βάση την εικόνα παρακάτω, γιατί
θεωρείτε πως αποδείχθηκε ακαταμάχητο όπλο στα χέρια των
Μακεδόνων στρατηγών, αρχικά του Φιλίππου και στη συνέχεια του
Αλέξανδρου;
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
Γιατί και ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος επεδίωξαν σε πανελλήνιο
συνέδριο στην Κόρινθο να λάβουν τη στήριξη όλων των Ελλήνων για
την εκστρατεία κατά των Περσών; Θυμηθείτε το ρόλο των Περσών
στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
2ο Φύλλο εργασίας:

5. Επισκεφθείτε την ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΉ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ WIKIPEDIA, στην
ιστοσελίδα http://el.wikipedia.org και αναζητείστε πληροφορίες για τη
γέννηση και τα παιδικά χρόνια του Αλέξανδρου
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
Παρατηρώντας το αρχείο PowerPoint «Αλέξανδρος» να εντοπίσετε τα
σπουδαιότερα γεγονότα της εκστρατείας του Αλέξανδρου και να σχολιάσετε
τις επιλογές του. Αν ήσασταν στη θέση του θα ακολουθούσατε την ίδια
διαδρομή; Γιατί;
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία – δύο το πολύ παραγράφους
3ο Φύλλο εργασίας
Παρατηρώντας τον παρακάτω χάρτη, και μετά από όσα ακούσατε στην τάξη,
γιατί νομίζετε πως ο Αλέξανδρος μετά την απελευθέρωση των ελληνικών
πόλεων της Μ. Ασίας, κατέκτησε πρώτα τη Φοινίκη, την Παλαιστίνη και την
Αίγυπτο και μετά προχώρησε προς το εσωτερικό του Περσικού Βασιλείου;
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
4ο Φύλλο εργασίας:

6. Αναζητώντας πληροφορίες στο αρχείο PowerPoint «Αλέξανδρος» να
απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:
Πώς κατάφερε ο Αλέξανδρος να λύσει το πρόβλημα του ανεφοδιασμού του
στρατού του σε στρατιώτες στα βάθη της Ασίας:
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
Με ποιους τρόπους έλυσε το πρόβλημα της συνύπαρξης διαφορετικών λαών,
γλωσσών, θρησκειών, πολιτισμών;
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε μία το πολύ παράγραφο
5ο Φύλλο Εργασίας:
Διαβάστε τον όρκο του Αλέξανδρου στην Ώπη:
«Σας εύχομαι, τώρα που τελειώνουν οι πόλεμοι, να είστε ευτυχισμένοι μέσα
σε ειρήνη. Όλοι οι θνητοί από δω και πέρα να ζήσουν σαν ένας λαός,
μονιασμένοι για την κοινή προκοπή. Να έχετε την οικουμένη για πατρίδα σας,
με νόμους κοινούς, όπου θα κυβερνούν οι άριστοι ανεξάρτητα απ' τη φυλή.
Δεν χωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενόμυαλοι, σε Έλληνες και
Βάρβαρους. Δεν μ' ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών ούτε η ράτσα που
γεννήθηκαν. Τους καταμερίζω με μοναδικό κριτήριο την Αρετή. Για μένα κάθε
καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από
Βάρβαρο. […] Απ' τη μεριά μου όλους σας θωρώ ίσους, λευκούς και
μελαψούς και θα 'θελα να μην αισθάνεστε μόνο υπήκοοι της Κοινοπολιτείας
μου, αλλά να νοιώθετε όλοι σαν μέτοχοι και συνεταίροι. Όσο περνά απ' το
χέρι μου, θα προσπαθήσω να γίνουν πραγματικότητα αυτά που υπόσχομαι.
Αυτό τον όρκο που δώσαμε απόψε με σπονδές κρατήστε τον σαν σύμβολο
αγάπης»
Ποιες αναλογίες βρίσκετε στο κράτος που δημιούργησε ο Αλέξανδρος
και στη σημερινή πραγματικότητα που ζούμε;
Πιστεύετε ότι η αντίληψη του Αλέξανδρου μπορεί να λύσει σημερινά
προβλήματα και ποια;
Συμπληρώστε εδώ την απάντηση σε 1 -2 το πολύ παραγράφους
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

7. 1. Οι μαθητές παρακολούθησαν με περισσότερο ενδιαφέρον την εξέλιξη
της διδασκαλίας, με την προβολή της παρουσίασης, από ότι θα έπρατταν
σε μια παραδοσιακή «παράδοση» του μαθήματος.
2. Η κατά βήμα παρουσίαση στο χάρτη, με τις ανάλογες αντιστοιχίες στη
σύγχρονη γεωγραφική και εθνική κατάτμηση της περιοχής (χώρες, λαοί,
πολιτισμοί) τους οδήγησε στο να αντιληφθούν το μέγεθος του
στρατιωτικού και πολιτικού επιτεύγματος του Αλέξανδρου και τους
εντυπωσίασε.
3. Έγιναν αντιστοιχήσεις του κράτους του Αλέξανδρου με την Ευρωπαϊκή
Ένωση, τους κοινούς θεσμούς, το κοινό νόμισμα, την ελεύθερη
διακίνηση ιδεών και ανθρώπων.
4. Πολλοί αλλοδαποί μαθητές ένιωσαν να ταυτίζονται με τους
εξελληνισμένους Πέρσες που χρησιμοποίησε στο κράτος του ο
Αλέξανδρος, ως «της Ελληνικής παιδείας μετέχοντες», γεγονός που
τους χαροποίησε ιδιαίτερα.
5. Αρκετοί μαθητές, οι οποίοι έχουν ταυτίσει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή
με το παιχνίδι, χρειάστηκαν πίεση για να αντιληφθούν πως «δεν
παίζουμε, αλλά κάνουμε μάθημα».
6. Η διαδικασία της «αντιγραφής – επικόλλησης» ήταν η πρώτη επιλογή
των μαθητών στη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας.
7. Ήταν προτιμότερη από τους μαθητές η συμπλήρωση των φύλλων
εργασίας σε κεφαλαιογράμματη γραφή ή σε ατονικό σύστημα, λόγω της
μη εξοικείωσης με την ορθογραφημένη χρήση του πληκτρολογίου.