1. ภาษาถิ่นกับคติชาวบ้ านตะโหมด
ความหมายของคติชาวบ้ าน
คติ แปลว่า แบบอย่าง , วิธี , แนวทาง
ชาวบ้ าน หมายถึง คนพื้นบ้านในท้องถิ่น
คติชาวบ้ าน หมายถึง แบบอย่างหรื อแนวทางในการประพฤติปฏิบติที่สืบต่อเล่าขานกันมาหลายชัวอายุ
ั
่
คน ในรู ปของค่านิยม ความเชื่อ ประเพณี นิทาน ตํานาน เพลงพื้นบ้าน สํานวนภาษิต ปริ ศนาคําทาย ศิลปะ
สถาปั ตยกรรม ตลอดจนการเล่นของเด็ก
คติชาวบ้านเป็ นส่ วนหนึ่งของวัฒนธรรม โดยที่ภาษาเป็ นเครื่ องมือในการอนุ รักษ์และสื บทอดวัฒนธรรม
ในขณะเดียวกันภาษาก็เป็ นส่ วนหนึ่งของวัฒนธรรมเช่นกัน
ั
ภาษาถิ่นเป็ นส่ วนหนึ่งของวัฒนธรรมท้องถิ่น ที่มีความสัมพันธ์กบคติชาวบ้านเพราะชาวบ้านใช้
ภาษาถิ่นในการสื บทอดคติชาวบ้าน ลักษณะของคติชาวบ้านเป็ นเรื่ องที่เล่าสื บต่อปากคํากันมา จากคนรุ่ น
หนึ่งมาสู่ คนอีกรุ่ นหนึ่ง ส่ วนมากเป็ นการถ่ายทอดด้วยความทรงจํา และรับปฏิบติต่อๆ และไม่ทราบว่าใคร
ั
เป็ นคนแต่งหรื อแต่งขึ้นเมื่อใด เช่น เพลงพื้นบ้าน บทกล่อมเด็ก ความเชื่อ และนิทานต่างๆ เป็ นต้น
สานวนภาษิต
หมายถึง ถ้ อยคาที่เรี ยบเรียงขึ้นเพื่อใช้ ในการสื่ อสารซึ่งให้ แง่ คิด คติ หรื อซ่ อน
ความหมายในเชิงติชมและเปรียบเทียบ
สานวนภาษิต
- บอกพลู,แจกพลู
การบอกงานแต่งงานโดยการใช้ใบพลูแทนการ์ ดแต่ง
ั
โดยจะใช้กนในหมู่เครื อญาติพี่นองหรื อเพื่อนบ้านเท่านั้น ถ้าเป็ นบุคคลอื่นๆ ที่ห่างออกไปก็ใช้การ์ ด
้
- หย็อดเหมือนพร้าววัวท็อก
ใช้เป็ นสํานวนเปรี ยบเทียบว่ากล่าวคนที่ทาอะไรก็ไม่
ํ
้
เจริ ญเติบโต หรื อไม่กาวหน้า (แกร็ นเหมือนต้นมะพร้าวที่ถูกวัวกิน)
- ห็องเหมือนน็อกโถกหมายับ (ซึ มเหมือนนกถูกหมากัด)
เป็ นสํานวนเปรี ยบเทียบว่า
ซึ มเศร้า ไม่ร่าเริ ง มักใช้เปรี ยบเทียบคนที่ถูกต่อว่าอย่างรุ นแรงแล้วรู ้สึกอับอายจนมีอาการซึ มเศร้า หรื อใช้
กับคนป่ วยก็ได้
- เหยียบหัวแม่ตีนกํา
พูดจี้ใจดํา
- ตดไม่ทนหายหมิน
ั
ชัวเวลาประเดี๋ยวเดียว
่
- ฉิ้งฉาย
เลิกแล้วต่อกัน
- กินเหนียว
งานแต่งงาน
- ทําแดก
ทําประชด
- ขวัดด็องเปล่า (ฝัดกระด้งเปล่า) ล้มเหลวทําอะไรก็ไม่เป็ นผล
่
- เสี ยงดังหน้าแดงแรงไม่ออก ใช้วากล่าวคนที่เวลาทํางานที่ตองออกแรงร่ วมกัน มักออก
้
เสี ยงพูดมากแต่ไม่ค่อยออกแรงเอาเปรี ยบคนอื่นๆ

2. - ออกปาก
ขอความช่วยเหลือจากคนอื่น
- เรื อพุกเอาแหล็กโคน(เรื อผุเอาตะปู) หวังเอาสมบัติ ทรัพย์สินหรื อความกว้างขวางของญาติพี่
น้องฝ่ ายคู่ครองมากกว่าที่จะดูที่หน้าตา
- เอาไข่แยงล่อง
หาเรื่ องใส่ ตว
ั
- ทํางานหน้าเหล้า ทําเฒ่าหน้าหม้อ
เห็นแก่กิน ทํางานเมื่อเห็นว่าจะได้กิน หรื ออาจจะ
เปรี ยบเทียบกับคนที่ทางานเพื่อหวังสิ่ งตอบแทน
ํ
- ปี นเฒ่า
ตีเสมอผูใหญ่
้
- คายแก้ว
เมาแล้วอาเจียน
- หลับนก
นังหลับ
่
- เข้าหม้อ
ใช้เปรี ยบเทียบคนที่เคยมีความรู้แล้วหลงลืมไปหมด
- กินข้าววัดนอนหลาห่มผ้าผี
คนจรจัดไม่มีหวนอนปลายเท้า คนขาดความรับผิดชอบ
ั
- ขี้หมิ้นไม่ทนหล่นจากหัว
ั
ปากยังไม่สิ้นกลิ่นนํ้านม
- โอ้มไก่เหมีย (อุมไก่ตวเมีย)
้
ั
ไม่สู้คน ไม่หาเรื่ องใคร
- ตามใจปากยากถึงวาน
เห็นแก่กินลําบากตอนถ่าย
- นายควนหนุน
รู้มากเรื่ องอะไรรู้หมด
- ได้พลอยกินนํ้าแกง
พึ่งพาอาศัยได้
- สี แก้วพลอยรุ่ ง
พลอยพูดพลอยร่ วมในเหตุการณ์ดวยโดยที่ตวเองไม่ได้
้
ั
มีความสําคัญอะไรเลย
- จืดเหมือนหืนยัก
จืดชื้นไม่มีรสชาดใด
- กินยอน,กินยอ,บ้ายอ
ทําตามคํายุยงของคนอื่น
- บ่นเป็ นผีปันมัน
ขี้บ่น พูดมาก
- หดหาง
เจียมเนื้ อเจียมตัว
- ดักช้างได้ไร ดักไซได้หอย ได้ไม่สมกับความตั้งใจ
- ทั้งกินทั้งขอ คดหอหลับเร็ อน โลภมากอยากได้ของผูอื่น
้
- ผีแห้งกับโลงพุก,ผีตายโหงกับโลงไม้ยาง
คนไม่ดีมารวมกัน มักทําอะไรที่เลวๆ ด้วยกัน
- โถกม็อบ , โถกโจ
ถูกคุณไสย
- แบกกลองให้เพื่อนตี ตรันวานหมีให้เพื่อนเล่น ทําเพื่อผลประโยชน์ของผูอื่นโดยตนไม่ได้
้
ผลประโยชน์อะไร แถมบางครั้งอาจเป็ นอันตรายด้วย
- ชาติไก่เถา
ไม่สู้คน
- นาดอน เมียเด็ก
ทําอะไรไม่ได้ดงใจ ควบคุมไม่ได้
ั
- ขันนอกเปาะ
สู ้นอกบ่อน

3. - ฉีกขากลวมเปลว
- เข้าไต้เข้าไฟ
- แม่ไกรังทัง
กันท่าผูอื่นโดยที่ตนก็ไม่ได้ประโยชน์
้
ช่วงเวลาเย็นใกล้ค่า
ํ
ส่ งเสี ยงโวยน่ารําคาญ
เพลงพืนบ้ าน
้
เพลงพื้นบ้านในตะโหมดมี ๒ ประเภท คือ
๑ เพลงกล่อมเด็ก
๒ เพลงประกอบการเล่น
๑ เพลงกล่อมเด็ก
เพลงกล่อมเด็กมีชื่อเรี ยกหลายอย่าง เช่น เพลงชาน้อง เพลงช้าน้อง เพลงกล่อมลูก เพลงฮาเห่ อแต่
ที่นิยมเรี ยกมากคือ เพลงร้องเรื อ เป็ นบทเพลงที่ร้องเพื่อกล่อมให้เด็กนอนหลับ ร้องประกอบการไกวเปล
ขณะที่ให้เด็กนอน เด็กจะเกิดความเพลิดเพลินจนหลับในที่สุด
ลักษณะของเพลงกล่อมเด็ก
เป็ นเพลงสั้นๆ มีสัมผัสคล้องจอง จําได้ง่าย ถ่ายทอดโดยการจําต่อๆ กันมาจากปากต่อปาก ไม่
ทราบว่าใครเป็ นคนแต่ง อาศัยการร้องและฟังต่อๆ กันไปเป็ นทอดๆ และแพร่ หลายกันทัวไปในท้องถิ่น
่
เพลงกล่อมเด็กอาจจะไม่มีชื่อเพลงที่ชดเจน แต่จะใช้วรรคแรกของแต่ละเพลงเป็ นชื่ อเรี ยกเพลงนั้นๆ ซึ่ งแต่
ั
ละเพลงอาจจะมีเนื้ อร้องผิดเพี้ยนแตกต่างกันออกไป ทั้งนี้เนื่ องจากการจํากันมาอาจจะไม่ตรงกันและบางคน
นํามาร้องโดยปรับเปลี่ยนเนื้อร้องตามใจตน
ประเภทของเพลงกล่อมเด็ก
๑.ประเภทเกียวพาราสี
้
ปลูกรัก
อ้า เห้อ เหอ ปลูกรักเหอ
พี่ปลูกรักไว้ที่ชายหลา (ศาลา)
แลเห็นรวยๆ เต็มหน่วยตา
เด็ดยอดรักมากะไม่ได้
แลโน้นแลนั้นมันชันมือ
น้อยหรื อมาแค้น อกพี่ชาย
เด็ดยอดรักมากะไม่ได้
บานช่อล่อชาย เห้อ เหอ อยู่
ต้นท้อนซ่อนใบ
อ้า เห้อ เหอ ต้นท้อนซ่อนใบเหอ
รักกันแต่ในใจ
ไม่ที่ใช้ใครไปสอย
ให้ตวพี่เป็ นไม้สอย
ั
สาวน้อยเป็ นพวงดอกไม้
ไม่ที่ใช้ใครไปสอย
ให้ รักกันแต่ใน เห้อ เหอใจ

4. ลูกบ่าวใคร
อ้า เห้อ เหอ ลูกบ่าวใคร
ฟันดําพึ่งย้อม
ทัดดอกสาวหยุด
ขอถามเมียยังหรื อหาไม่
๒.ประเภทตัดพ้อต่ อว่า
เหลยเดินหน้าก้ม
ขอถามเมียยังหรื อหาไม่
สาวเหอมายุดเอาบ่าวไว้
พี่ชาย อย่าน้อย เห้อ เหอใจ
งูสายพาน
อ้า เห้อ เหอ งูสายพานเหอ
ไอ้เฒ่าหัวหงอก
แลโหน้แลโหน
อวดตัวจะเลี้ยงเมียสาว
ยานขึ้นปลายกอก
อวดตัวจะเลี้ยงเมียสาว
อ้ายเฒ่าหัวโค้มนทําบาว
ั
อ้ายเฒ่าไม่แล เห้อ เหอหงอก
รักน้องเมื่อแต่แรก
อ้า เห้อ เหอ
หมาย (ส) มัครรักน้องเมื่อแต่แรก
พอได้คนอื่นพี่ทาแปลก
ํ
ทําแดกเสี ยแล้วไม่เหลียวแล
รอยเล็บชํ้าไม่หาหาย
ํ
รอยมือพี่ชายไม่หายแผล
ตัดหัวหลอแหล
ทําแสหาเมีย เห้อ เหออื่น
พี่ชายเหอ
อ้า เห้อ เหอ พี่ชายเหอ
กินนํ้าตาลทรายหวานลิ้น
หวานหลอด ลอดใต้ลิ้น
น้องโร้ เสี ยสิ้ น
ที่สิ้นลมเหมือนลูกขี้กา
ข้างนอกโสภาข้างในขม
หวานสิ้ นลิ้นลม
หวานขมน้องโร้ เห้อ เหอจัก
๓.ประเภทเกียวกับวรรณคดี
่
หอยสังข์
อ้า เห้อ เหอ หอยสังข์เหอ
่
หอยสังข์เข้าอยูในคราบเงาะ
หอยสังข์เนื้ อนิล
่
หอยสังข์เข้าอยูในคราบเงาะ
น่าเกลียดน่าชัง
เพื่อนเขาเดินดิน
ถือไม้เท้าเหาะ
เหาะด้วยนางรจนา เห้อ เหอหนา

5. นางโนราห์
อ้า เห้อ เหอ นางโนราห์เหอ
นายพรานแลเห็น ทําบ่วงมาคล้อง
นางโนราห์พี่ๆทั้งหก
พรานบุญมาพา เห้อ เหอไป
นางเมรี
อ้า เห้อ เหอ นางเมรี เหอ
เมาหยูกหรื อเมายา
อ้ายไหร รุ งรังบนหลังคา
เมรี ร่วมห้อง สักสิ่ งไม่พราง เห้อ เหอผัว
อาบนํ้าในสระเจ็ดคนพี่นอง
้
เจ็ดคนพี่นอง คล้องได้สุดท้อง
้
เขารําเขาร่ อนขึ้นเวหา
กินเหล้าวันนี้ เมาหนักหนา
เมามัวหนักหนานางเนื้อทอง
บอกว่าหนวยตานางสิ บสอง
๔.ประเภทราพึงราพัน
ขึ้นเขาสู ง
อ้า เห้อ เหอ ขึ้นเขาสู งเหอ
รักน้องจะลงภูเขาลาด
ขึ้นเขาพระบาท เก็บพุมนมแมว
พวงนี้จะเอาไปฝากเจ้า
ขวัญข้าวมีคู่ไปเสี ยแล้ว
เก็บพุมนมแมว
ฝากแก้วทองร้อย เห้อ เหอชัง
่
พี่ไปเหอ
อ้า เห้อ เหอ พี่ไปเหอ
ฝากไหร ไว้ให้นองแล
้
ฝากผ้าเช็ดหน้าแพร
แลแลน้องเช็ด นํ้าตา
แลเหอแลไป
นํ้าคลองห้วยไก่มนไหลมา
ั
เอาผ้าเช็ดหน้า
ไม่หายคํานึง เห้อ เหอน้อง
นกเขาเหอ
อ้า เห้อ เหอ นกเขาเหอ
เกาะเลาไร่ พุก
พ่อแม่เขาไปอยู่ หนุก
ทิ้งลูกเอาไว้ที่ในรัง
ฝนตกฟ้ าร้อง
ไม่เห็นหน้าน้องทองร้อยชัง
่
ทิ้งลูกเอาไว้ที่ในรัง
กินแต่น้ า เห้อ เหอตา
ํ
๕.ประเภทขอร้ อง
ยาฝิ่ น
อ้า เห้อ เหอ ยาฝิ่ นเหอ
อย่ากิน หนักเลยพ่อเนื้อทอง
ต้องจําต้องจอง ต้องเขอ
ต้องคาเพราะยาฝิ่ น

6. สาวน้อยจะซื้ อให้กิน
นังไหนหาวนอน เห้อ เหอนัน
่
่
อยากกล้วยอยากอ้อย
ถ้าอยากยาฝิ่ น
ต้นพร้าวทางเอน
อ้า เห้อ เหอ
พี่บวชเป็ นเณร
ฝนฟ้ าเดือนหก
สาวน้อยอย่าเพ่อ เอาผัว
๖.ประเภทเปรียบเทียบ
ต้นพร้าวทางเอนเหอ
สาวน้อยอย่าเพ่อ เอาผัว
ฝนเหอมันตกลงหว่าง เขาวัว
ให้พี่สึกแต่เณร เห้อ เหอก่อน
นกเขาเหอ
อ้า เห้อ เหอ
นกเขาเหอ เกาะเลาไร่ พุก (ผุ)
่
ทั้งเช้าทั้งเย็นช่างเป็ นสุ ข
จุกกรู ้จูกรุ กอยูทุกวัน
้
ไปไหนละเหว้อ พ่อเนื้ อเกลี้ยง
ไม่ได้ยนเสี ยงนกเขาขัน
ิ
่
จุกกรู ้จูกรุ กอยูทุกวัน
้
ขันยัน ขันเย้ย เห้อ เหอน้อง
่
ช้างโขลง
่
อ้า เห้อ เหอ ช้างโขลงเหอ
มาอยูโรงกินหญ้าไหร
กินหญ้าตัดพึ่งลัดใบ
ลืมไพรเสี ยแล้วแก้วโฉมยง
ยกงวงขึ้นพาดงานํ้าตาไหล
รําลึกถึงไพรใจงวยงง
ช้างทองจากป่ ามาทิ้งโขลง
ลงแล้ว พี่ลืม เห้อ เหอน้อง
(เปรี ยบเหมือนสามีไปหลงไหลในเมียน้อย)
ขึ้นไปบนเขา
อ้า เห้อ เหอ ขึ้นไปบนเขาเหอ แลเงากล้วยเถือน
แลดาวล้อมเดือน
มัน เทือนเสี ยสิ้ น
ทั้งช่องฟ้ า ดาว เข้เหรา
ดาวแอก แยกฟ้ า
่
ทั้งดาวไถ อาทิตย์พวยพุง
ดาวรุ่ งมาแข่งกับดาวไทย
ดาวแอกแยกฟ้ าดาวไถ
ดาวไหนมาเทียม เห้อ เหอดาว
(ดาวบนฟ้ าหรื อจะสวยกว่าคนชื่อดาว)
ั
๗.ประเภทโต้ คารม (เป็ นบทร้องแก้กนระหว่างผูหญิงกับผูชาย)
้
้
ดอกเมร้ (มะลิ)
(หญิง) อ้า เห้อ เหอ ตัวน้องพี่เหอ
เหมือนดังดอกเมร้ (มะลิ)
่
บานเหมือนจะเปร้ (ปริ )
บานอยูในเล (ทะเล) ขี้ผ้ ง
ึ

7. ฝนตกกะไม่ตอง
้
นํ้านองกะไม่ถึง
่
บานอยูในเลขี้ผ้ ง
ึ
ไม่ถึงดอกไม้ เห้อ เหอเมร้
(ชาย) อ้า เห้อ เหอ ตัวพี่นองเหอ คือ แมงวันหัวเขียว
้
่
บินมาตัวเดียว
เที่ยวอยูในเลหย่อมหญ้า
ฝนตกกะไม่ตอง
้
ถึงนํ้าจะนองกะไม่สา
่
เที่ยวอยูในเล หย่อมหญ้า
ค้นหาดอกไม้ เห้อ เหอเมร้
เรื อมาดหนุน
(หญิง) อ้า เห้อ เหอ ตัวน้องพี่เหอ
คือเรื อมาดหนุน (ขนุน)
นอกแต่ท่านผูมีบุญ
้
ใครเหลย จะเข เรื อน้องได้
ท่านหลัด (ปลัด) เขหัว
ท่านขรัว (พระแก่ๆ) เขท้าย
ใครเหลยจะเขเรื อน้องได้
นอกท่านผูมี เห้อ เหอบุญ
้
(ชาย) อ้า เห้อ เหอ ตัวพี่นองเหอ คือนายช่างทํา
้
พี่ได้เจาะแก้มหมู (หัวซองเรื อ)
พี่ได้ไชรู อุดกํา
คือนายช่างทํา
ได้เขก่อนท่านผูมี เห้อ เหอบุญ
้
๘.ประเภทด่ าทอ
โลกสาวชาวบ้านหัวนอน
อ้า เห้อ เหอ
โลกสาวชาวบ้านหัวนอนเหอ
ใช้ให้แกงบอน
แต่เช้าจนเที่ยง
ใช้ให้แกงดุก
จุกลงทั้งเงี่ยง
ดอกทองเนื้อเกลี้ยง
นํ้าหน้าจะเลี้ยง เห้อ เหอผัว
โลกสาวชาวบ้านตีน
อ้า เห้อ เหอ
โลกสาวชาวบ้านตีนเหอ
เทียมได้ (ตั้ งแต่) ได้ผวจีน
ั
ทําแมว (ตะ) ครุ บหนู
ตัวหนึ่งขึ้นนังบนเสาดั้ง
ตัวหนึ่งขึ้นนังบนแปทู
่
่
ทําแมวตะครุ บหนู
ปากตูลกลาย (ทะลักทะลาย) เห้อ เหอ
ั
โลกสาวชาวบ้านออก
อ้า เห้อ เหอ
โลกสาวชาวบ้านออกเหอ
หัวนมพึ่งงอก
บอกให้เขาขอ
ทําสาวดุงดิ้ง
้
บาวเหอมันวิงกอดคอ
่
บอกให้เขาขอ
โลกสาวชาวเรื อน เห้อ เหอออก

8. ๙.ประเภทความเชื่อ
รักลูกอาธรรม์
อ้า เห้อ เหอ พ่อแม่เหอ
รักลูกอาธรรม์ (ลําเอียง)
รักแต่พระจันทร์
ราหูลูกน้อยแม่ไม่รัก
เหยียบเรื อให้ผดแคม
ิ
ลูกเหอมาแค้น หัวใจนัก
ราหูลูกน้อยแม่ไม่รัก
เกิดศึกไม่วาย เห้อ เหอเหลย
๑๐.ประเภทขบขัน
ต้นขี้เหล็ก
่ ้
อ้า เห้อ เหอ ต้นขี้เหล็กเหอ
ลุงเล็กแกยูบานม่วง
แกไข้เต็มที
แกขี้โมงกลวง
่ ้
แกอยูบานม่วง
โมงกลวงเหมือนรู
เห้อ เหอสวด
๑๑.ประเภทเบ็ดเตล็ด
น้องนอน
อ้า เห้อ เหอ น้องนอนเหอ
นอนให้หลับเฉื่อย (หลับเรื่ อยๆ)
ขุดบ่อป่ าเหมื่อย (ไม้เถาชนิดหนึ่ง)
อาบนํ้าในแม่ขนแก้ว
ั
นิ้วตีนนิ้วมือ เหมือนเทียนฝั่น
ผมสั้นดังทองเขาหล่อ
แล้วอาบนํ้าใน แม่ขนแก้ว
ั
หล่อแล้วพ่อทูน เห้อ เหอหัว
นกเหวก (การเวก)
อ้า เห้อ เหอ นกเหวก (การเวก) เหอ
บินสู งเทียมเมฆ
ไข่ในช่องฟ้ า ปิ ดปิ ดปกปก
อย่าให้ไข่นกหล่นลงมา
ไข่ในช่องฟ้ า
(อ) นิจจา นางนก เห้อ เหอเหวก
น้องนอน
อ้า เห้อ เหอ น้องนอนเหอ
นอนให้หลับไหล
เข้าไปป่ าไส พบช่อกล้วยไม้
คนนักเลง พบถ่านไฟเก่า
ไม่ทนได้เป่ าติดขึ้นเอง
ั
พบช่อกล้วยไม้คนนักเลง
ให้เด็กผูกเพลง เห้อ เหอว่า

9. งูเขียว
อ้า เห้อ เหอ งูเขียวเหอ ตัวเดียวลายพร้อย
งูเขียวตัวน้อย ห้อยหัวลงมา
เด็กนอนไม่หลับ
กินตับเถิดรา ห้อยหัวลงมา
ตัวเดียวอ้ายลาย เห้อ เหอพร้อย
๑๒.ประเภทพิเศษ
ประเภทพิเศษนี้ เนื้ อร้องและทํานองผิดจากประเภทต่างๆ ดังนี้
ชักเชียก
อีโหยนเหอ ชักเชียก กําโพน
โหยนเล่น ชายรั้วชายวัง
อ้ายแก้วสายหนัง ตากฟ้ าตากฝน
อ้ายแก้วชลวน ชนช้างไก่เถื่อน
ไก่เถือนเห้อมาเล่นเจ้าเหย่เดือนสามเส
ดอกเมร้เราบาน ผัวไปไหน
ผัวไปทํางาน ไม่ให้เรารู ้ ไม่ให้เราเห็น เช้าๆ เย็นๆ ขอหมากสักคํา
ขอพลูสักใบ ไปส่ งเจ้าเหย่ (เจ้ายี)
่
เจ้าเหย่เหอ มาเขหัวช้าง
่
นกบินหล้าง (สล้าง) เกาะช้างหัวผี
นกอินทรี เกาะอยูในห้อง
พี่เลี้ยงน้อง อีหวัก อีแหว่ง นุ่งผ้าชายพก มายกชายแพง
่
ชายแพงเห้อ มาแยงทองหู (ตุมหู)
้
ทองหูเห้อ มาอยูชายท่า
ผีร้องว่า นํ้าผึ้งกับกล้วย
ฝากไว้ดวย ฝากแม่ศรี ทอง
้
ศรี ทองเห้อ เอาเงินเรามา ซื้ อตุกตา
้
ให้นองเราเล่น ซื้ อผ้าเต้น
้
ให้นงข้างไฟ วันนี้วนไหร
ั่
ั
วันเสาร์ วันคาร ทําหนมไข่ห่าน
ให้ท่านฉัน กระโดกกระเดี้ยว
เคี้ยวปนกัน ฟันสู ยงเจ้าเณรเหอ
ั
โจรลักควาย
อีโหยน เขาเล่าว่าโจรมันลักควาย
ลักเข้าป่ าหวาย สี สารลงซุม
้
หุงข้าวหม้อต้ม ราศีราซุม
้
พ่อราชา อ้ายแก้วเขม้า
ทั้งห้าหกสิ บ โพกหัวเหน็บกริ ช
กรงฤทธิ์ อ้ายด้วงที่หลาชัย
หลาเห้อหลาชัย แมงมุมชักใย
ที่ใบบัว ยิมๆหัวๆ ต่อหน้าแม่ผว
ั
้
แกทองเพชร ทองเห้อทองเพชร
เขเรื อตกเบ็ด ที่ท่งนาโย
โกหวัน โกเห้อโกหวัน
ทําขวัญให้นาเพชรแก้ว
้
พอทําขวัญแล้วพาแก้วไปโยนไว้สูงๆ
ต่อคํ่านกเหวก ต่อคืนนกทูง
พาแก้วไปโยนไว้สูงๆ
นกทูงขึ้นไข่บนไร่ ฝ่าย
อีเหม็ดกระเหมียเหอ
ขอโลกขอเมียเขาไม่ให้ทอโหกปั่ นฝ้ าย
วันๆ อี้ได้สักกี่เช่น
เที่ยววิงนํ้าเล่น
่
เจ้าโหกเจ้าฟื ม เขาร้องด่า
แม่มึงเหว้อ อีแม่ เ...ด

10. ไม่ให้กด่าว่าตายายมึง
ู
เอาเบี้ยค่าโหกของกูมา
ตัวอย่างเพลงกล่อมเด็กในตะโหมด
ดอกเมละหอม
ดอกเมละหอมเหอ
น้องเก็บใส่ ออม
ยิงแห้งยิงหอม
ถนอมใจชาย
่
่
ไม่เห็นสักวัน
น้องกลันใจตาย
ไม่เห็นสักฮาย
ใจชายเวเปลเหอ เฮ้อ
นกขุม
้
ถอยหลังเข้าซุ่ม
พ่อไม่รักโลก
อย่าทุ่มโลกเสี ย
เมียพ่อเออสาว เหอ
นกขุมเหอนกขุม
้
้
อย่าทุ่มโลกเสี ย
พ่อรักแต่เมีย
พ่อไปหาเมีย
ไปป่ า
ไปเขาไปป่ า
โผกเปลเวเล่น
เปลหนึ่งรับแขก
เวนอกเวใน
ตัดหวายมาเสเส้น
เวนอกเวใน
เปลหนึ่งรับไทย
สองเปลน้องเวเล่น เหอ
สาวสาว
สาวสาวเหอ
พี่เณรยิกซัด
ดีดีร้ายร้าย
โถกป้ าสี พดที่ยงผัว
ั ั
นางโนราเหอ
อาบนํ้าในสระ
นายพรานแลเห็น
เจ็ดคนพี่นอง
้
ตักนํ้าบ่อวัด
โถกป้ าสี พดที่ยงผัว
ั ั
โถกเอาแม่หม้ายพอยังชัว
่
หน้าหัวหักทีเดียว เหอ
นางโนรา
คือนางโนรา
เจ็ดคนพี่นอง
้
ซาบซาบมองมอง
คล้องเอาคนสุ ดท้ายเพื่อน

11. เรี ยกหมาเหอ
กินข้าวหมาโหย
แลนขึ้นต้นโหนด
หมาไปยิกแลน
ไปเหนือเหอ
โผกรักชาวลําปํ า
โผกรักชาวท่าออก
ทําสิ่ งทุกข์สิ่งแค้น
หุงข้าวเหอ
หุงข้าวไปวัด
สึ กต้าต้นเหอ
ั
ชันชีกบหลวง
ช้างเ..ดเหอ
รังเองก้ายัง
ชิงเชียกชาววัว
ชิงรังของท่าน
งูสายพายเหอ
อ้ายเฒ่าหัวหงอก
แลเหอแลดู
อวดตัวอี้เลี้ยงเมียสาว
ต้นปริ งเหอ
โผกรักกับพี่บ่าวน้อย
เอาคนเอินมาทําผัว
ไม่ได้เหมือนความชันชี
หมายิกแลน
เรี ยกมาโดยโดย
หมาไปยิกแลน
หมามันโหยนเอาคอแหน
คอแหนใต้โคนโหนด
ไปเหนือ
ซื้ อโลกเขือโลกลํา
ทําสิ่ งทุกข์สิ่งแค้น
น้องบอกได้กินนํ้าผึ้งแว่น
ทําให้นองแค้นใจ เหอ
้
หุงข้าว
หุงข้าว
ั
ชันชีกบหลวง
สี กาไม่ลวง
สี กาไม่ลวงต้น
ช้างเ..ด
อีเหม็ดรังทัง
ชิงรังของท่าน
ชิงผัวชาวบ้าน
ชาวบ้านหมันรุ มด่าเหอ
งูสายพาน
ยานขึ้นรั้วนอก
อวดตัวอี้เลี้ยงเมียสาว
อ้ายเฒ่าหัวงูหมันทําบ่าว
ทําบ่าวไม่คิดหงอก
ต้นปริ ง
คือต้นปริ งกิ่งห้อย
ไม่ได้เหมือนความชันชี
ตัดหัวเสี ยก่อนต่อเรี ยกพี่
เท่านี้นองแค้นใจ
้

12. ผักฉีด
ผักฉีดเหอ
เท่านุยเท่าหี ด
้
เดี่ยวก่อนอี้สาวเหอ
กวนแม่กวนพ่ออี้เอาผัว
แพย่านต้นผักฉี ด
กวนพ่อกวนแม่จะเอาผัว
ให้บ่าวหมันหลบแต่แลวัว
ดอกบัวไม่ทนบานเหอ
ั
บ้านนี้
บ้านนี้เหอ
อีเฒ่าหมันสอพลอ
โลกสาวหมันเล่นชู ้
หมันยอโลกสาวว่าดี
โลกสาวเหอ
หัวนมเท่าครก
ั
ถ้าได้กบพี่
อกเท่าเชอบาย
โลกสาวเหอ
ตัวดําปู้ ปี้
่
ยังอยูหีดหนึ่ง
ไม่…สักเหม็ด
มีตนลอกอ
้
หมันยอโลกสาวว่าดี
คนเฒ่าไม่รู้เหลยที
ไม่บดสี ชาวบ้าน
ั
โลกสาวบ้านตก
โลกสาวชาวเร็ อนตก
อกเท่าเชอบาย
ขี่เล่นต่างควาย
ขี่เล่นต่างควายถึก
โลกสาวบ้านนี้
โลกสาวชาวบ้านนี้
ไม่…สักเหม็ด
ไว้ทาเหยือเบ็ด
ํ ่
ลูกสาวชาวบ้านนี้
๒ เพลงประกอบการเล่น
เพลงประกอบการเล่น เป็ นเพลงที่ใช้ประกอบการเล่นเพื่อความสนุ กสนาน ส่ วนใหญ่เป็ นการเล่น
ของเด็ก ซึ่ งอาจใช้ประกอบท่าทางหรื อจังหวะในการเล่น นอกจากนี้อาจใช้ในตอนเริ่ มเล่นเพื่อแบ่งฝ่ ายหรื อ
ผูเ้ ริ่ มกิจกรรมกรเล่น
ตัวอย่างเพลงประกอบการเล่นของตะโหมด
การเล่นจุมจี้จุมปุด (จํ้ าจี้มะเขือเปาะ)
้ ้
จุมจี้จุมปุด
้ ้
จุมแม่สีพุด
้
เข้ากอชวา
พุดซาเป็ นดอก
่
หมากงอกเป็ นใบ
พุงพิ่งอยูใน
้
ว่ายนํ้าท่อแทะ
ท่อแทะเหอ

13. ฉีกใบตอง
ฉีกดังแกร็ ก
มาร้องผ้าแหก
หอแหงอแง
การเล่นเก้ช้ ีโพ (ซ่อนหา)
่
เก้ช้ ีโพ
โก้ยานหนัด
ตัดย่านแหนง
เดือนแจ้ง แจ้ง
มาเล่นเก้ช้ ีโพ
การเล่นขวิดโหยง
ขวิดโหยง
โก่งโค่งล้างขี้
ขวิดไม่ดี
ขี้ฉูดเข้าหน้า
การเล่นโยเย
โยกเยก
นํ้าท่วมหัวนา
นังร้องไห้
่
นํ้าท่วมเมฆ
หมามาไม่ได้
สองคนแม่โลก
นกเขาเดินดิน
วันนี้วนเสาร์
ั
ไปขุดขี้หมิ้น
ตะแหละ แตะ แตะ
(ใช้ร้องเล่นทัวไป)
่
นกเขาเดินดิน
ที่ไร่ เถ้าแกะ
เถ้าแกะโมงหมิน
การเล่นมดหน่อย (ใช้เล่นเพื่อหาว่าใครเป็ นคนตด)
อีล็อดต็อดต้อย มดหน่อยไต่ร้ ัว
ใครยิมใครหัว
คนนั้นแหละตด
้
การเล่นเวเปล (ไกวชิงช้า)
โหยนพล็อง แป๊ ะหลังก็อง แล่นเข้ากอเตย
่
อยูไม่ได้ทําไต้ทาเคย ชาวบ่อเตย
ํ
มีเคยบางบาง ชาวบ่อยาง
งอกหางยาวรี
หัวแดงแกงกบ (ใช้ร้องเล่นทัวไป)
่

14. หัวแดงแกงกบ ใสเครื่ องไม่ครบ
โถกตบพลัดเร็ อน