ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΕΝΟΤΗΤΑ 8

1. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΕΒΑΣΜΟΥ ΠΡΟΣ
ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ (ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ, ΚΑΤΑ ΛΕΩΚΡΑΤΟΥΣ, 95-97))
1

2. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
Διδακτικοί στόχοι
Να έρθουν οι μαθητές σ’ επαφή
με ένα συναισθηματικά
φορτισμένο ρητορικό λόγο που
αξιοποιεί μια μυθική ιστορία με
ηθικό δίδαγμα για να ενισχύσει
τα επιχειρήματα του ρήτορα.
Να αξιολογήσουν την
πειστικότητα της ιστορίας ως
επιχειρήματος.
Να εντοπίσουν τις δύο κεντρικές
ιδέες του κειμένου και να τις
αναλύσουν.
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
2

3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
 Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου……Ὁ
κακολογῶν πατέρα ἢ μητέρα θανάτῳ
τελευτάτω(Κατὰ Μᾶρκον 7.10, Κατὰ Ματθαῖον
15.4).
 Διαβάστε τις παραπάνω φράσεις. Πιστεύετε ότι
έχουν διαχρονική αξία ή είναι αδύνατο να
εφαρμοστούν στην εποχή μας; Ο σύγχρονος
τρόπος ζωής επηρεάζει τις σχέσεις των παιδιών με
τους γονείς τους;
3

4. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
Αφού παρατηρήσετε
προσεκτικά την
εικόνα,
προσπαθήστε να
την περιγράψετε και
να τη σχολιάσετε.
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
4

5. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
 Η ιστορία που θα ακούσετε και θα διαβάσετε αποτελεί μέρος ενός ρητορικού
λόγου και έχει σκοπό να ενισχύσει την επιχειρηματολογία του ρήτορα.
 Ο συγκεκριμένος μύθος διαπνέεται από δύο κεντρικές ιδέες:
Η βοήθεια που προσφέρουν οι θεοί όταν ένας
ενάρετος βρεθεί σε κίνδυνο.
Η αγάπη και ο σεβασμός προς τους γονείς
αποτελούν απαράβατη ηθική υποχρέωση κάθε
ανθρώπου και δε συγχωρούνται η ασέβεια και η
αδιαφορία.
5

6. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ
μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν
ἅπασι τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι) ἐκ τῆς Αἴτνης
ῥύακα πυρὸς γενέσθαι∙ τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί
τε τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ
τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους
ὁρμῆσαι πρὸς φυγήν, τὴν αὑτῶν σωτηρίαν
ζητοῦντας, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα
τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ
δυνάμενον ἀποχωρεῖν, ἀλλὰ
ἐγκαταλαμβανόμενον ὑπὸ τοῦ πυρός, ἀράμενον
φέρειν.
6

7. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
 Φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς
ἐγκατελήφθη. Ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ
θεῖον, ὅτι τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς εὐμενῶς
ἔχει. Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον
περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτους
μόνους, ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν
προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον∙ τοὺς
δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένους
καὶ τοὺς ἑαυτῶν γονέας ἐγκαταλιπόντας
ἅπαντας ἀπολέσθαι.
7

8. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Δεῖ τόν πατέρα
φέρειν. Οὐ δύναται
ἀποχωρεῖν!
8

9. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Συμβουλευτείτε τα σχόλια του βιβλίου σας και
προσπαθήστε να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
Γιατί έφυγαν οι κάτοικοι από την πόλη τους;
Γιατί δεν έφυγε και ο νέος μαζί τους;
Για ποιον λόγο τον βοήθησαν οι θεοί;
Με ποιον τρόπο τον έσωσαν;
Τι έπαθαν όσοι εγκατέλειψαν τους γονείς τους;
9

10. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Με βάση όσα
αναφέρονται στο
απόσπασμα, τι είδους
αδίκημα πιστεύετε ότι
διέπραξε ο Λεωκράτης;
Τι πιστεύετε ότι
σκεφτόταν ο νέος που
έσωσε τον πατέρα του τη
στιγμή που έβλεπε
όλους τους άλλους να
φεύγουν για να σώσουν
τον εαυτό τους;
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
10

11. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Λέγεται γοῦν (που) ἐν Σικελίᾳ (εἰ γὰρ καὶ
(τι) μυθωδέστερον ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ νῦν
(σε ποιους) ἃπασι τοῖς νεωτέροις (τι) ἀκοῦσαι )
(από πού) ἐκ τῆς Αἲτνης (τι) ῥύακα πυρός γενέσθαι.
Φασιν δὲ τοῦτον ῥεῖν (πού) ἐπί τε τὴν ἂλλην χώραν καὶ
δὴ καὶ πρὸς πόλιν τινὰ (από ποιες) τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων.
11

12. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
(Λέγεται) τοὺς μὲν οὖν ἂλλους ὁρμῆσαι (με ποιο
σκοπό;) πρὸς φυγήν , (γιατί;) ζητοῦντας τὴν
αὑτῶν σωτηρίαν, ἓνα δε τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα
(ποιον;) τὸν πατέρα (τι;) πρεσβύτερον ὂντα
καὶ (τι άλλο;) οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ
ἐγκαταλαμβανόμενον (από τι;) ὑπὸ τοῦ πυρός
(λέγεται) (τι;) ἀράμενον φέρειν .
Φορτίου δ’οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸς (τι
έπαθε;) ἐγκατελήφθη .
12

13. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Ὃθεν δὴ καὶ ἂξιον (ἐστί) (τι;) θεωρῆσαι τὸ θεῖον ὃτι
εὐμενῶς ἒχει (σε ποιους;) τοῖς ἀνδράσιν τοῖς ἀγαθοῖς.
Λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον (τι;) περιρρυῆναι
τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι (ποιοι;) τούτους μόνους , ἀφ’ὧν
καὶ τὸ χωρίον ἒτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι χῶρον
(ποιών;) τῶν εὐσεβῶν .(Λέγεται) (τι;) ἃπαντας
ἀπολέσθαι
(ποιοι;) τοὺς ποιησαμένους ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν
καὶ (ποιοι άλλοι ;) τοὺς ἐγκαταλιπόντας τοὺς ἑαυτῶν .
γονέας
13

14. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Ακούστε τη μετάφραση του κειμένου στην ηλεκτρονική
διεύθυνση http://www.youtube.com/watch?v=Yk8FTizn4RU
14

15. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 7.4.1-4
Τῶν δὲ Ἑλλήνων ὑποσπόνδους τούτους ἀφέντων, καὶ
συγχωρησάντων ἑκάστῳ λαβεῖν ὅσα δύναιτο τῶν ἰδίων, οἱ
μὲν ἄλλοι πάντες ἄργυρον ἢ χρυσὸν ἤ τινα τῆς ἄλλης
πολυτελείας ἔλαβον, Αἰνείας δὲ τὸν πατέρα γεγηρακότα
τελέως ἀράμενος ἐπὶ τοὺς ὤμους ἐξήνεγκεν. Ἐφ' ᾧ
θαυμασθεὶς ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ἔλαβεν ἐξουσίαν πάλιν ὃ
βούλοιτο τῶν οἴκοθεν ἐκλέξασθαι. Ἀνελομένου δὲ αὐτοῦ
τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα, πολὺ μᾶλλον ἐπαινεθῆναι συνέβη τὴν
ἀρετήν, καὶ παρὰ πολεμίων ἐπισημασίας τυγχάνουσαν.
Ἐφαίνετο γὰρ ὁ ἀνὴρ ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις πλείστην
φροντίδα πεποιημένος τῆς τε πρὸς γονεῖς ὁσιότητος καὶ
τῆς πρὸς θεοὺς εὐσεβείας.
15

16. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 7.4.1-4
Μετάφραση
Όταν οι Έλληνες τους άφησαν να φύγουν, αφού συνομολόγησαν
συμφωνία και αφού επέτρεψαν στον καθένα να πάρει όσα μπορούσε
από τα δικά του, όλοι οι άλλοι πήραν ασήμι ή χρυσάφι ή κάποιο από
τα άλλα πολύτιμα αντικείμενα, ο Αινείας όμως, αφού σήκωσε τον
πατέρα του που ήταν σε βαθιά γεράματα, τον μετέφερε έξω. Επειδή
θαυμάστηκε γι' αυτή την πράξη από τους Έλληνες, πήρε την άδεια να
επιλέξει πάλι ό,τι ήθελε από τα πράγματα της πατρίδας του. Καθώς
αυτός προτίμησε τα πατρικά ιερά, συνέβη να επαινεθεί πολύ
περισσότερο η αρετή, η οποία επιδοκιμάστηκε ακόμη και από τους
εχθρούς. Γιατί φανερά ο άντρας στους πολύ μεγάλους κινδύνους
φρόντιζε πάρα πολύ και το σεβασμό προς τους γονείς και την
ευσέβεια προς τους θεούς.
16

17. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
17

18. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
Αναζητήστε στην
ιστορία και στη
μυθολογία άλλα
παραδείγματα
σεβασμού προς
τους γονείς και,
γενικότερα, προς
τους μεγαλύτερους.
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
18

19. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΤΟ ΡΗΜΑ ΡΕΩ ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΥΡ
ῥέω= ρέω, τρέχω, μεταβάλλομαι πῦρ=φωτιά
Σύνθετα ρήματα Φράσεις με το ουσιαστκό πῦρ
περιρρέω= Διά πυρός και σιδήρου
ἀπορρέω= Γραμμή πυρός
εἰσρέω= Ανοίγω πυρ
καταρρέω= Παρανάλωμα του πυρός
διαρρέω= Βάπτισμα του πυρός
προσρέω= Γίνομαι πυρ και μανία
μεταρρέω= Εις το πυρ το εξώτερον
Γράψτε τη σημασία τους Βρείτε τη σημασία τους
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
19

20. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΤΟ ΡΗΜΑ ΡΕΩ ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΥΡ
ΟΜΟΡΡΙΖΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΟΜΟΡΡΙΖΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ
ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ρεύμα, ροή, ρευστός, ρυάκι, πύρινος, πυρετός, πυρπολώ,
καταρροή……… πυρσός……..
Συνεχίστε……… Συνεχίστε…………….
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
20

21. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Βρείτε νεοελληνικά ομόρριζα των παρακάτω λέξεων
του κειμένου:
ἀκοῦσαι : ακοή, ακουστά, παρακούω….
ἀνδράσιν: ανδρεία, άνανδρος, ανδρικός………….
ἀποχωρεῖν: αναχώρηση, χωριό, χώρα……………
ἐγκαταλιπόντας: κατάλοιπο, διάλειμμα, λειψός…………
ζητοῦντας: αναζήτηση, ζητιάνος, ζήτημα…………
πατέρα: πατρότητα, πατρικός, πάτριος…….
μυθωδέστερον: μυθικός, παραμύθι,μύθος………………
θεωρῆσαι: θεωρία, θεωρητικός,θώρημα……………..
Συνεχίστε:…………………………………………………………..
21

22. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις μετοχές του
κειμένου (είναι χρωματισμένες με πράσινο χρώμα). Τι πρέπει να
θυμόμαστε για τις μετοχές; Είναι επιθετικές, κατηγορηματικές,
επιρρηματικές, συνημμένες ή απόλυτες; )
Να εντοπίσετε όλα τα απρόσωπα ρήματα
και τις απρόσωπες εκφράσεις
του κειμένου.
Θυμηθείτε ποιο πρέπει να είναι το
υποκείμενο των
απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων.
(απαρέμφατο). Τι υπάρχει συνήθως κοντά στα
απρόσωπα ρήματα; (ποια πτώση;)
22

23. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε
συντακτικά όλα τα απαρέμφατα του κειμένου
(είναι χρωματισμένα με μπλε χρώμα) .Είναι
ειδικά ή τελικά , έχουν το ρόλο υποκειμένου
ή αντικειμένου;
Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς του κειμένου (είναι χρωματισμένοι με μωβ
χρώμα). Τι είδους επιρρηματικοί προσδιορισμοί είναι και
ποια επιρρηματική σχέση εκφράζουν;
23

24. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Εντοπίστε και αναγνωρίστε στο κείμενο
γραμματικά φαινόμενα που διδαχτήκατε από
την αρχή της χρονιάς: παραθετικά επιθέτων
και επιρρημάτων, συνηρημένα ρήματα και
τύπους Αορίστου β.
Να καταγράψετε τα
ευρήματα σας.
24

25. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ήρθε η ώρα να μάθουμε δύο καινούριους χρόνους :
τον Παθητικό Μέλλοντα και τον Παθητικό Αόριστο.
Στο κείμενο μας υπάρχουν οι παθητικοί τύποι:
ἐγκατελήφθη και σωθῆναι.
Στη νέα ελληνική συναντούμε
παθητικούς τύπους στις
φράσεις: «το μήνυμα ελήφθη»
«ο κύβος ερρίφθη»,
«εξεπλάγην με το γεγονός».
25

26. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
Η ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Διδακτικοί στόχοι
Να εξοικειωθούν οι μαθητές με το σχηματισμό του
παθητικού Μέλλοντα και Αορίστου.
Να κατανοήσουν τη λειτουργία και το σχηματισμό
του ποιητικού αιτίου και να το
συγκρίνουν με τη μορφή που έχει
στη νέα ελληνική γλώσσα.
26

27. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Α
Ο Παθητικός Μέλλοντας α σχηματίζεται με το
ρηματικό θέμα + το πρόσφυμα -θη- + τις
καταλήξεις του μέσου Μέλλοντα :
Παραδείγματα:
παιδεύομαι: παιδευθήσομαι
λύομαι: λυθήσομαι
τοξεύομαι: τοξευθήσομαι
27

28. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Α
παιδευθήσομαι
Οριστική Ευκτική Απαρέμφατο
παιδευθήσομαι παιδευθησοίμην
παιδευθήσῃ παιδευθήσοιο παιδευθήσεσθαι
παιδευθήσεται παιδευθήσοιτο Μετοχή
παιδευθησόμεθα παιδευθησοίμεθα παιδευθησόμενος
παιδευθήσεσθε παιδευθήσοισθε παιδευθησομένη
παιδευθήσονται παιδευθήσοιντο παιδευθησόμενον
28

29. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Α
Αφωνόληκτα ρήματα
Τα ρήματα με χαρακτήρα ένα άφωνο σύμφωνο, δηλαδή ένα
ουρανικό(κ,γ,χ) π.χ. λέγομαι ή ένα χειλικό(π,β,φ) π.χ καλύπτομαι ή ένα
οδοντικό (τ,δ,θ) π.χ. ψεύδομαι , σχηματίζουν παθητικό Μέλλοντα α με
όμοιο τρόπο με τον παθητικό μέλλοντα των φωνηεντόληκτων ρημάτων.
Όμως πραγματοποιούνται ορισμένες μεταβολές.
Προσοχή!! Μεταβολές!!
κ, γ, χ, ττ, σσ π, β, φ, πτ τ, δ ,θ, ζ
χ φ σ
29

30. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Α
Αφωνόληκτα ρήματα
Παραδείγματα σχηματισμού Παθητικού
Μέλλοντα α
ἂγομαι ἀχθήσομαι
καλύπτομαι καλυφθήσομαι
κομίζομαι κομισθήσομαι
30

31. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α
Ο Παθητικός Αόριστος α σχηματίζεται με
αύξηση + το ρηματικό θέμα +το πρόσφυμα
-θη- +τις καταλήξεις του Παθητικού Αορίστου.
Παραδείγματα
παιδεύομαι: ἐπαιδεύθην
λύομαι: ἐλύθην
τοξεύομαι: ἐτοξεύθην
31

32. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α
ἐπαιδεύθην
Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο
ἐπαιδεύθην παιδευθῶ παιδευθείην
παιδευθῆναι
ἐπαιδεύθης παιδευθῇς παιδευθείης παιδεύθητι
ἐπαιδεύθη παιδευθῇ παιδευθείη παιδευθήτω Μετοχή
ἐπαιδεύθημεν παιδευθῶμεν παιδευθείημεν παιδευθείς
παιδευθεῖμεν
ἐπαιδεύθητε παιδευθῆτε παιδευθείητε παιδεύθητε παιδευθεῖσα
παιδευθεῖτε
ἐπαιδεύθησαν παιδευθῶσι(ν) παιδευθείησαν παιδευθέντων παιδευθέν
παιδευθεῖεν παιδευθήτωσαν
32

33. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α
Οι μεταβολές που πραγματοποιούνται στα αφωνόληκτα
ρήματα κατά το σχηματισμό του Παθητικού Μέλλοντα α
ισχύουν και για τον Παθητικό Αόριστο α.
Αφωνόληκτα ρήματα
Παραδείγματα σχηματισμού Παθητικού Αορίστου α
τάττομαι ἐτάχθην
τρέπομαι ἐτρέφθην
ψεύδομαι ἐψεύσθην
33

34. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β
Κάποια αρχαιοελληνικά ρήματα σχηματίζουν παθητικό
μέλλοντα που δεν έχει πρόσφυμα -θη- αλλά -η-, κλίνεται
όπως ο παθητικός μέλλοντας α και λέγεται παθητικός
μέλλοντας β.
Επίσης εμφανίζουν παθητικό αόριστο που δεν έχει
πρόσφυμα -θη- ή -θε- αλλά -η- ή -ε-, κλίνεται όπως ο
παθητικός αόριστος α, με διαφορετική κατάληξη στο β ενικό
προστακτικής, δηλαδή -θι- αντί -τι- (π.χ γράφηθι αντί
γράφητι) και λέγεται παθητικός αόριστος β.
34

35. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β
Παθητικός Μέλλοντας β
ἐκπλήττομαι: ἐκπλαγήσομαι Μερικά
τρέπομαι: τραπήσομαι παραδείγματα;
βλάπτομαι: βλαβήσομαι
ἀλλάττομαι: ἀλλαγήσομαι
Παθητικός Αόριστος β
γράφομαι: ἐγράφην
ἀλλάττομαι: ἠλλάγην
φαίνομαι: ἐφάνην
ἐκπλήττομαι: ἐξεπλάγην
35

36. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Ώρα για εξάσκηση!
Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:
Ενεστώτας Παθητικός Μέλλοντας α Παθητικός Αόριστος α
βουλεύεται
πραττόμεθα
καλύπτεσθαι
λύοιο
ἀγόμενος
ψεύδεσθε
36

37. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΑΘΗΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις αλλάζοντας τον
Παθητικό Μέλλοντα σε Παθητικό Αόριστο και αντίστροφα:
Αἱ ὑδρίαι παρὰ τῶν ταμιῶν ἐφυλάχθησαν.
Ἐκείνης τῆς νυχτός οὐδείς ἐκοιμήθη.
Ὁ νεανίας ὑπό Μενεξένου συλληφθήσεται.
Πεισθήσονται ὑπό τῶν λόγων τοῦ κατηγόρου.
Οἱ παῖδες διδαχθήσονται ὑπό τοῦ παιδοτρίβου.
37

38. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Σε ρήματα παθητικής διάθεσης το υποκείμενο δε δηλώνει
αυτόν που ενήργησε αλλά αυτόν που δέχθηκε μία ενέργεια
από κάποιον άλλο. Ο όρος που φανερώνει τον υπεύθυνο
για το πάθημα του υποκειμένου είναι το ποιητικό αίτιο.
Στα αρχαία ελληνικά χρησιμοποιείται ως ποιητικό αίτιο ό,τι
είναι ουσιαστικό αλλά και όποιο μέρος του λόγου λειτουργεί
ως ουσιαστικό. Η πιο συνηθισμένη μορφή ποιητικού αιτίου
είναι η εμπρόθετη γενική με την πρόθεση ὑπό δηλαδή:
ὑπό+γενική αλλά υπάρχουν και άλλες μορφές ποιητικού
αιτίου όπως η απρόθετη δοτική.
38

39. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Παραδείγματα ποιητικού αιτίου
Διάβασε αυτά
τα
Κέφαλος ἐπείσθη ὑπό Περικλέους. παραδείγματα.
Ἐγκαταλαμβάνεται ὑπό τοῦ πυρός.
Ἐπράχθη οὐδέν ἀπ’αυτῶν.
Τὰ δῶρα πέμπεται παρὰ του βασιλεύοντος.
Πάντα ἡμῖν πεποίηται.
Ταῦτα ὡμολόγητο ἡμῖν τε και σοι.
Εἰρήσεται αὐτοῖς τἀληθές.
39

40. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
Μεταβολές
Το ρήμα από ενεργητικό γίνεται παθητικό.
Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται
ποιητικό αίτιο στο παθητικό ρήμα.
Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται
υποκείμενο στο παθητικό ρήμα.
40

41. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Ενεργητική σύνταξη
Πώς γίνεται η
Ὁ πατήρ ἒπεμψε τὸν παῖδα. μετατροπή;
Μετατροπή σε παθητική σύνταξη
Υποκείμενο Παθητικό ρήμα Ποιητικό αίτιο
Ὁ παῖς ἐπέμφθη ὑπό τοῦ πατρός
41

42. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική
Μεταβολές
Το ρήμα από παθητικό γίνεται ενεργητικό.
Το ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο
στο ενεργητικό ρήμα.
Το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται αντικείμενο
στο ενεργητικό ρήμα.
Παράδειγμα
Πάντα ἡμῖν πεποίηται Ἡμεῖς πεποιήκαμεν
πάντα.
42

43. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Ας εφαρμόσουμε αυτά που μάθαμε
Να μετατρέψετε στις παρακάτω προτάσεις την ενεργητική
σύνταξη σε παθητική:
Οἱ στρατιῶται ἐθαύμαζον τόν Κῦρον.
Ὑμεῖς ἐβοηθήσατε τοῖς φίλοις.
Οἱ Ἓλληνες ἒπεμψαν κήρυκας.
Ὁ δῆμος τοὺς τυράννους μισεῖ.
Ξενοφῶν τοῦτο προσέταξε.
Οἱ Καλλιμάχου λόγοι ὑμᾶς πείθουσι.
43

44. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΕΡΑΚΙΝΗ
ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
ΤΕΛΟΣ
44