Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ειρήνη - πόλεμος

1. ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ
Στον τοίχο γραμμένο με κιμωλία:
«Θέλουμε πόλεμο!»
Αυτός που το χε γράψει έπεσε κιόλας…
Μπρεχτ

2. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Ορισμός ειρήνης: Η ειρήνη συνιστά μια κατάσταση κατά την οποία
απουσιάζουν οι διαφορές μεταξύ δύο λαών ή ομάδων ή αν υπάρχουν
τουλάχιστον δεν επιλύονται με ένοπλες συγκρούσεις. Ευρύτερα, ειρήνη είναι η
αρμονική συμβίωση των ανθρώπων, η ενεργός φιλία τους, η έλλειψη
εχθροπραξιών ή το τέλος τους (η ειρήνη πάντως δεν αφορά μόνο ένα έθνος
και τις σχέσεις του με τα άλλα, αλλά αποτελεί ζητούμενο και σε ατομικό
επίπεδο, εννοώντας την ανάγκη ψυχικής ειρήνης, και σε οικογενειακό ή
κοινωνικό..).
Ορισμός πολέμου: Είναι η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ δύο ή περισσότερων
κρατών ή παρατάξεων στο εσωτερικό ενός κράτους, με σκοπό την επίλυση
των διαφορών τους και την επιβολή του ενός στο άλλο.
Είδη πολέμου:
 παγκόσμιος – τοπικός – εμφύλιος (ως προς την έκταση του πολέμου)
 αμυντικός – απελευθερωτικός – επιθετικός (ως προς το σκοπό)
 πυρηνικός – συμβατικός – βιολογικός.. (ως προς τα μέσα διεξαγωγής)
 ψυχρός πόλεμος διπλωματικός, ψυχολογικός και οικονομικός πόλεμος με
κύριο γνώρισμα την πρόκληση πολιτικής έντασης και σκοπό την κάμψη του
ηθικού του αντιπάλου)
Αίτια πολέμων
 ιμπεριαλιστικές διαθέσεις, επεκτατισμός, τάση ηγεμονισμού των μεγάλων
δυνάμεων, επιθυμία διεύρυνσης των σφαιρών επιρροής, ανταγωνισμοί, δίκαιο
της πυγμής..
 οικονομικές επιδιώξεις: έλεγχος αγορών και εμπορικών / στρατηγικών
κέντρων και οδών, αξιοποίηση πρώτων υλών και πλουτοπαραγωγικών
πηγών..
 στρατικοποίηση της οικονομίας, συμφέροντα βιομηχανιών όπλων..
 ιδεολογικοί λόγοι: προσπάθεια επιβολής ενός πολιτικού μοντέλου και
προσανατολισμού (παράδειγμα αποτελεί η διαδικασία του ψυχρού πολέμου
και η διάσπαση του κόσμου σε δύο μπλοκ..)..
 θρησκευτικός φανατισμός, πνεύμα μισαλλοδοξίας..
 ύπαρξη παραφρόνων ή εθνικιστών πολιτικών αρχηγών, σοβινισμός,
προαιώνιες αντιπαλότητες εθνών..
2
ΕΙΡΗΝΗ / ΠΟΛΕΜΟΣ

3.  αποπροσανατολισμός κοινής γνώμης από εσωτερικά προβλήματα, ιδίως
όταν αυτά είναι κατά πολύ οξυμένα (ηχηρά πολιτικά σκάνδαλα, εσωτερικές
κοινωνικές κρίσεις, ανεργία)..
 η αρχή της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, η κρίση των ηθικών
αξιών, ο εκμαυλισμός των συνειδήσεων, η υποβάθμιση της αξίας του
ανθρώπου ως οντότητας..
 παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων  διεκδίκηση εθνικής ελευθερίας,
δημοκρατίας και κοινωνικοπολιτικών δικαιωμάτων..
 έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας..
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Κυρίες και κύριοι
Ανέκαθεν, στόχος του ανθρώπου ήταν η πρόοδος, η ανάπτυξη και η εξέλιξη.
Ωστόσο, η ατομική ευδοκίμηση, η κοινωνική ευημερία, η ανέλιξη του
πολιτισμού και η δημιουργική συμπόρευση των εθνών προϋποθέτει την
ύπαρξη της ειρήνης, που αποτέλεσε διαχρονικά πάγιο αίτημα της
πλειοψηφίας των ανθρώπων..
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
Ζήτημα πρώτο: γιατί κρίνεται αναγκαία η ύπαρξη της ειρήνης;
 η ειρήνη θεωρείται επιβεβλητέα, επειδή οι επιπτώσεις ενός πολέμου
είναι ολέθριες και οι ιστορικές αποδείξεις επ αυτού ατελείωτες…εξάλλου, η
αποτελεσματικότητα των σύγχρονων οπλικών συστημάτων δεν επιτρέπει
παράφρονες ενέργειες, καθώς η ενδεχόμενη χρήση τους θα οδηγούσε ακόμη
και σε ολοκληρωτικό αφανισμό της ανθρωπότητας..
 η ειρήνη διαμορφώνει συναισθήματα ασφάλειας, αυτοπεποίθησης και
αισιοδοξίας στους πολίτες μιας χώρας, καθώς δε βιώνουν τους κινδύνους και
τις απώλειες που επιφέρει η εμπόλεμη διαδικασία (στη διάρκεια ενός πολέμου
κυριαρχεί η τρομοκρατία, η καχυποψία, η αβεβαιότητα της συνέχειας της
ζωής, καθώς επίσης εδραιώνεται πεσιθανάτιο κλίμα και ατμόσφαιρα πόνου
και θλίψης…εκτός από τις ανθρώπινες απώλειες, τα άτομα αντιμετωπίζουν
και τις καταστροφές των περιουσιών τους ή και αναγκάζονται να μετοικήσουν
αλλού ως πρόσφυγες)..
 σε περίοδο ειρήνης οι άνθρωποι δύνανται να σχεδιάζουν για το μέλλον
τους και να θέτουν στόχους (που δίνουν ένα υγιές νόημα στη ζωή) σε ένα
καθεστώς σχεδόν προβλέψιμων εξελίξεων, σε αντίθεση με τον πόλεμο, κατά
τη διάρκεια του οποίου το μόνο όνειρο είναι η επιβίωση…άρα, υπό ειρηνικές
συνθήκες, οι πολίτες μπορούν να ολοκληρωθούν πνευματικά, να
3
ΘΕΜΑ: Σε ομιλία σας σε ένα αντιπολεμικό συλλαλητήριο καλείστε
να τονίσετε τους λόγους για τους οποίους η εδραίωση της ειρήνης
καθίσταται αναγκαία, καθώς και τους παράγοντες υπό τους οποίους
θα επιτευχθεί η διασφάλισή της.

4. προγραμματίσουν τις ενέργειές τους, να αναπτύξουν υγιείς δράσεις και να
καταξιωθούν επαγγελματικά..
 η ειρήνη κρίνεται αναγκαία και λόγω του ότι η ηθικοποίηση των ατόμων
μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε καθεστώς ειρηνικής συνύπαρξης, αφού υπό
τέτοιες συνθήκες είναι εφικτή η βίωση της φιλίας, του αλληλοσεβασμού, της
ισότητας…κατά συνέπεια, τα άτομα δεν καταφεύγουν σε θηριωδίες,
ωμότητες και πράξεις που καταρρακώνουν την ανθρώπινη
αξιοπρέπεια, ούτε και εξωθούνται σε ενέργειες που υποκινούνται από το
ένστικτο της αυτοσυντήρησης και της επιβίωσης που αναμοχλεύει κατώτερες
ορμές και πάθη, όπως στον πόλεμο..
 μία ακόμη παράμετρος που επιτάσσει την ύπαρξη της ειρήνης είναι η
οικονομική ανάπτυξη που απορρέει…κοινώς, επί ειρηνικών ημερών,
ευνοούνται οι παραγωγικές διαδικασίες, η γεωργία και η βιομηχανία
εξελίσσονται ραγδαία, το εμπόριο ανθεί και ο τουρισμός ευημερεί…
ταυτόχρονα, τα αμύθητα ποσά που δαπανώνται σε πολεμικούς εξοπλισμούς
μπορούν επί ειρήνης να επενδυθούν δημιουργικά και να συμβάλλουν στη
βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και στην επίλυση ζωτικών
προβλημάτων…αντιθέτως, σε εμπόλεμες κοινωνίες ακμάζει η παραοικονομία,
οι οικονομικοί δείκτες χειροτερεύουν, η παραγωγικότητα συρρικνώνεται..
 η επικράτηση της ειρήνης αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση και για τον
εκδημοκρατισμό των κοινωνιών, αφού, σε όποια πολεμική αναμέτρηση και
αν ανατρέξουμε, θα διαπιστώσουμε την κυριαρχία αυταρχικών και
ολοκληρωτικών μεθόδων διαχείρισης των γεγονότων, τη δυσλειτουργία των
θεσμών και τον εκφυλισμό της πολιτικής ζωής…από την άλλη, ιδιαίτερα
σημαντική είναι η συμβολή του ειρηνικού κλίματος και στην ανάταση του
πολιτισμού και των τεχνών, καθώς ευνοείται η παραγωγή τους, η
ανθρωπιστική τους αξιοποίηση και η στράτευσή τους σε θετικά σχέδια και όχι
σε προπαγάνδες και συμφέροντα πολέμου..
 τέλος, μέσω της ειρήνης διευκολύνεται η επικοινωνία των λαών και των
πολιτισμών, άρονται οι προκαταλήψεις και οι εθνικισμοί και διαμορφώνονται
οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη διακρατική αντιμετώπιση καίριων
οικουμενικών προβλημάτων, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η
πάταξη των ναρκωτικών, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας..
Ζήτημα δεύτερο: τρόποι παγίωσης της ειρήνης
 πολιτικοί ηγέτες: απαιτείται εκ μέρους τους ένας νέος τρόπος επίλυσης
των διακρατικών προβλημάτων…οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων που
δύνανται να ρυθμίζουν τις τύχες των λαών θα πρέπει να επιδεικνύουν
ωριμότητα, υπευθυνότητα και αυτοσυγκράτηση (άρση της έπαρσης λόγω
της δύναμης του κράτους τους και απάλειψη των ιμπεριαλιστικών τάσεων)…οι
ηγέτες των αδύναμων λαών καλό θα ήταν να συσπειρωθούν γύρω από ένα
μαζικό κίνημα ειρήνης, παραμερίζοντας τις όποιες διαφορές τους που
επιτρέπουν και την ευκολότερη διείσδυση των ισχυρότερων εθνών…
επιβάλλεται περιορισμός του επεκτατισμού, συμφωνίες αφοπλισμού και
συνεργασίας των κρατών, εποικοδομητικός διάλογος μακριά από
4

5. παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και τοποθέτηση του οικουμενικού συμφέροντος
πάνω από το εθνικό..
 διεθνείς οργανισμοί: δέουσα κρίνεται η ανάληψη πρωτοβουλιών και η
άσκηση προληπτικής διπλωματίας που δε θα επιτρέψει οι εθνικές
διαφορές να εξελιχθούν σε θερμά επεισόδια και σε πολεμικές συρράξεις…
ταυτόχρονα, απαραίτητη είναι η άμεση επέμβαση σε φλέγοντα σημεία του
πλανήτη, όπου εκδηλώνονται εχθροπραξίες και παραβιάσεις των διεθνών
κανόνων δικαίου..
 ανάπτυξη διεθνών σχέσεων: δεσμοί φιλίας και ειρήνης μεταξύ των εθνών
είναι εφικτό να σφυρηλατηθούν και μέσω οικονομικών επενδύσεων ή
εμπορικών συναλλαγών, αλλά και με τη διοργάνωση πολιτιστικών
εκδηλώσεων, καλλιτεχνικών παραστάσεων και τη διεξαγωγή αθλητικών
αγώνων…είναι μάλιστα γεγονός ότι ιδίως η τέχνη και ο αθλητισμός
καλλιεργούν το πνεύμα ομαδικότητας, εξευγενίζουν τα ήθη και αποτελούν
πανανθρώπινη μορφή επικοινωνίας..
 πνευματικοί άνθρωποι / επιστήμονες: οι επιστήμονες επιτάσσεται να
αντιληφθούν πως τα οπλικά συστήματα είναι αποτέλεσμα της δικής τους
δράσης και ότι θα πρέπει να απαγκιστρωθούν από δόγματα του τύπου
«επιστήμη για την επιστήμη» ή «στρατευμένη επιστήμη», παύοντας να
εξυπηρετούν πολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα…συνάμα, κρίνεται
ορθό να στρατεύουν τις γνώσεις τους στο κοινό καλό και να διέπονται από
ηθικά κριτήρια…γενικότερα, οι πνευματικοί άνθρωποι από την πλευρά τους
απαιτείται να αποτελέσουν δρομοδείκτες της ειρήνης και να ασκήσουν
αυστηρή κριτική στους απανταχού υποκινητές πολέμων, αφυπνίζοντας
τους πολίτες..
 ευθύνες πολιτών: κάθε πολίτης είναι πρέπον να συμμετέχει ενεργά σε
φιλειρηνικά κινήματα, τρέποντάς τα σε μαζικότερα, δυναμικότερα και
αποτελεσματικότερα (πορείες, ενυπόγραφες διαμαρτυρίες, αντιπολεμικές
πολιτιστικές εκδηλώσεις)…παράλληλα, χρειάζεται να ασκεί πιέσεις στους
κυβερνώντες που υπολογίζουν τις προθέσεις του λαού και το πολιτικό κόστος
των πράξεών τους και κυρίως να αποτρέπει την εκλογή εθνικιστών στην
εξουσία…στην κινητοποίηση αυτή των πολιτών μπορούν να βοηθήσουν και
οι θρησκευτικοί ηγέτες και τα ΜΜΕ, λόγω της μεγάλης απήχησής τους..
 παιδεία: απαραίτητη τίθεται η παροχή ανθρωπιστικής παιδείας, που θα
συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των ατόμων
και στη συνειδητοποίησή τους έναντι της αξίας της διασφάλισης της ειρήνης…
μέσω αυτής είναι εφικτός ο σεβασμός της ανθρώπινης υπόστασης και η
καταστολή κάθε ορμής ή πνευματικού πρωτογονισμού.. πέραν της
ανθρωπιστικής παιδείας, για την ανάπτυξη φιλειρηνικών αισθημάτων κρίνεται
αναγκαία η λήψη ορισμένων πρωτοβουλιών από το σχολείο:
 ενημέρωση των μαθητών για τους κινδύνους που απειλούν την ειρήνη..
 γνωστοποίηση των καταστροφικών συνεπειών του πολέμου, αλλά και της
αποτελεσματικότητας των όπλων μαζικής καταστροφής, προκειμένου οι
μαθητές να συνειδητοποιήσουν την αξία της ειρήνης..
5

6.  διοργάνωση φιλειρηνικών εκδηλώσεων..
 επικοινωνία των μαθητών με συνομηλίκους τους από άλλες χώρες μέσω
του διαδικτύου προς ενίσχυση των φιλικών δεσμών..
 δημιουργία ενός διαπολιτισμικού σχολείου που θα άρει τις όποιες εθνικές
προκαταλήψεις..
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά, είναι αναγκαία η επίτευξη της ειρήνης και η διάδοση των
πανανθρώπινων ιδανικών που πρεσβεύουν την ειρηνική συμβίωση των
εθνών, γιατί, όπως είχε πει και ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος « Κανείς δεν
είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη. Γιατί στην
ειρήνη τα παιδιά θάβουν τους γονείς τους, ενώ στον πόλεμο οι γονείς τα
παιδιά τους»…
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
6

7.  διοργάνωση φιλειρηνικών εκδηλώσεων..
 επικοινωνία των μαθητών με συνομηλίκους τους από άλλες χώρες μέσω
του διαδικτύου προς ενίσχυση των φιλικών δεσμών..
 δημιουργία ενός διαπολιτισμικού σχολείου που θα άρει τις όποιες εθνικές
προκαταλήψεις..
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά, είναι αναγκαία η επίτευξη της ειρήνης και η διάδοση των
πανανθρώπινων ιδανικών που πρεσβεύουν την ειρηνική συμβίωση των
εθνών, γιατί, όπως είχε πει και ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος « Κανείς δεν
είναι τόσο ανόητος ώστε να προτιμά τον πόλεμο από την ειρήνη. Γιατί στην
ειρήνη τα παιδιά θάβουν τους γονείς τους, ενώ στον πόλεμο οι γονείς τα
παιδιά τους»…
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
6