رهبری سازمانی اشتراکی؛ فرصتها و چالشها

1. سید بابک علوی
دانشیار دانشکده مدیریت و اقتصاد
دانشگاه صنعتی شریف

2. مقدمه؛ 
چه زمانی به تسهیم نقشهای رهبری سازمانی نیازمند هستیم؟ 
رویکردهای متفاوت به مفهوم سازی تسهیم نقشهای رهبری تیمی و سازمانی؛ 
تسهیم نقش های رهبری در تیم ها؛ 
تسهیم نقش های رهبری در سازمانها و عوامل مؤثر بر موفقیت وشکست آنها؛ 
جمعبندی. 

3. تسهیم نقشهای رهبری سازمانی از رویکردهای مهم در سازمانهای پیچیده امروزی است. 
ً
بسیاری از آموزه های حوزه رهبری سازمانی عمدتا وسط یک
نفر اعمال می شود بنا شده است.
بر روی رهبری سازمانی که تنها ت 
تسهیم نقشهای رهبری سازمانی در تعارض با رهبری عمودی نیست، بلکه به عن وان الگویی 
برای تکمیل رویکرد رهبری عمودی استفاده می شود.
امروزه در بسیاری از سازمانها رویکرد تسهیم نقشهای رهبری سازمانی از عوامل کلیدی 
موفقیت به شمار می آید.

4. هیئت مدیره ها؛ 
کمیته های اجرایی )به جای مدیر عامل(؛ 
زمانی که سازمانها نیاز به رهبری فرایندهای مختلف، زمینه های کسب و کار متنوع، و با تخصص های 
بسیار خاص و متنوع هستند که عملا رهبری عمودی و یک نفره به تنهایی مقدور نیست.
تیم های تحقیقاتی و دانشجویی؛ 
واحدهای کسب و کار در داخل شرکت ها؛ 
تیم های مستقل کاری )خود گردان(؛ 
وقتی با سازمانهای پیچیده مانند شبکه ها، ائتلاف های استراتژیک، هولدینگ ها، و 
شرکت های حاصل از سرمایه گذاری شرکتهای دیگر مواجهیم.
هر گونه تیم های کاری . 

5. Vertical leader and shared leaders
Leader
Leadership process leadership
effectiveness
Context Followers
Cognitive, behavioral, and
affective phenomena
Followers
and shared
leaders

6. رهبری جمعی در قالب تعاملات دینامیک و متقابل برای رهبری یکدیگر برای رسیدن به اهداف 
مشترک تیم و سازمان )ایفای نقش های مکمل در رهبری تیمی به صورت داوطلبانه و
شهودی(
(Collective/shared leadership)
توزیع کارکردهای رهبری تیمی/سازمانی میان اعضا 
(Distributed leadership)
رهبری مشترک که چند نفر به طور همزمان و یا با واسطه یکدیگر یک سازمان را رهبری می 
کنند
(Co-leadership)

7.  Shared leadership is “a dynamic,
interactive influence process among
individuals in groups for which the
objective is to lead one another to the
achievement of group or organizational
goals or both”.
 This influence process often involves
peer, or lateral, influence and at other
times involves upward or downward
hierarchical influence” (Pearce & Conger,
2003b, p. 1).

8. یکی از نکات مهمی که در پیشینه تحقیقاتی این حوزه به آن توجه کافی نشده است، بررس ی موضوع تسهیم 
نقشهای رهبری تیمی و سازمانی از منظر پاسخگویی و مسئولیت است.
ً
در تیم های خودگردان معمولا اشته
باشد.
کل تیم پاسخگو است هر چند ممکن است رهبر تیمی داخلی نیز وجود د 
در تیمهای مدیریت ارشد )هیئت مدیره( شرکتها نیز چنانچه کل هیئت مدیره را در قبال عملکرد خود پاسخگو 
بدانیم، تسهیم رهبری تیمی به معنای پاسخگویی کل تیم و در عین حال ایجاد مسئولیت در فرد فرد اعضای تیم
مدیریت ارشد برای رهبری تیم و سازمان است.
هر تیمی دارای یک ”ظرفیت رهبری جمعی“ است. 
تسهیم نقش های رهبری در تیم مدیریت ارشد یک سازمان می تواند همزمان با وجود یک رهبر عمودی هم اتفاق 
بیفتد.

9. تحقیقات متعددی درباره تسهیم نقشهای رهبری تیمی در تیم های مستقل کاری و خودگردان 
انجام شده است نشان می دهد که این رویکرد به رهبری تیمی نقش مهمی در موفقیت تیم
دارد.
در اینگونه تیم ها معمولا دو نوع رهبر داخلی تیم و رهبر بیرونی تیم وجود دارند. 
رهبری داخلی اینگونه تیم ها با استفاده از تسهیم نقش های رهبری دارای اثربخش ی بیشتری می 
شود.
مطالعات این حوزه از دو منظر ”رفتارهای رهبری “ و ”کارکردهای رهبری تیمی“ به این امر 
پرداخته اند.

10.  Mr. Inside and Mr. Outside
 Ms. Business Line A and Ms. Business Line B
 Ms. Innovation and Ms. Operation
 Mr. Strategy and Mr. Implementation
 Ms. Technology/task and Ms. People

11. تحقیقات موجود در سالهای اخیر پیشنهاد می کنند که استفاده از رویکرد تسهیم رهبری تیمی 
و سازمانی می تواند از عوامل موفقیت در شرکتها باشد.
تسهیم رهبری تیمی و سازمانی علاوه بر تاثیری که می تواند بر فرایند کار تیمی، ایجاد انسجام 
و باور جمعی به قابلیت تیمی داشته باشد، پیش بینی کننده موفقیت تیم و سازمان است.
تحقیقات جدیدی در حال انجام هستند تا تاثیر عواملی که می توانند موجب شکستو یا 
موفقیت تسهیم رهبری سازمانی شوند را شناسایی نمایند.

12. Effectiveness of
team over time
(+ or -)
Company Co-leaders
(approximate
year)
1 2
Apple (1980) Steve Jobs Steve Wozniak -
Microsoft (2002) Bill Gates Steve Ballmer +
Harry +
Stonecipher
Boeing (2002) Phil Condit
HP (1950-1980) Bill Hewlett David Packard +
Disney (1990) Michael Eisner Michael Ovitz -
Oracle (1990) Larry Ellison Ray Lane -
Ford (1980) Donald Peterson Red Poling +

13. نقشهای مکمل و متناسب با موقعیت؛ 
اعتماد متقابل؛ 
برخورداری از احساس موفقیت و امتیاز مشترک؛ 
ارتباطات مستمر؛ 
هماهنگی و یکپارچگی؛ 
روحیه کار تیمی. 

14. برخورداری از حس جمعی برای موفقیت ها و شکست ها؛ 
ایجاد کانال های مختلف ارتباطی به صورت غنی و مستمر؛ 
آمادگی سازمان برای درک و کار یکپارچه با کمیته اجرایی و پرهیز از انشقاق سازمان؛ 
الگوهای ذهنی مشترک درباره ماهیت کسب و کار و مدل موجود آن، ارزشهای سازمانی برای 
سازمان؛
هماهنگی در ارتباطات و نشر پیام های سازمانی؛ 
رهبری اشتراکی موثر در داخل تیم؛ 
تقسیم بندی مناسب )بر اساس کارکردها، مراحل موجود در زنجیره ارزش، ...( و روشن از 
نقشها؛
ویژگی های فردی مناسب و تمایل به رهبری اشتراکی؛ 
برخورداری از یک برنامه تغییر در سازمان برای جا انداختن موضوع )تبیین ضرورت و فوریت، 
داشتن حامیان مناسب، برنامه ریزی برای موفقیت های سریع، همکاری های پایلوت، ...(.

15. هر دو نوع رهبری سازمانی عمودی و رهبری توزیع شده برای عملکرد گروهی ضروری هستند. 
به دلیل مفهوم سازی های متفاوت از تسهیم رهبری، لازم است در ابتدای هر بررس ی تعریف 
خود را از موضوع مشخص نماییم.
اگر چه استفاده از تسهیم نقش رهبری در سازمانهای پیچیده امروزی اجتناب ناپذیر است، 
اما موفقیت این نوع رهبری سازمانی وابسته به عوامل مهمی است که باید در نظر گرفته
شوند.
تحقیقات آتی باید بر روی اینکه تسهیم رهبری سازمانی چه مصادیقی می تواند داشته باشد و 
در چه شرایطی می تواند موجب موفقیت شود متمرکز شوند.