SEMINAR 7,8

1. 7. Газрын ба капиталын зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Тухайн үйлдвэрлэгчийн хувьд рент нь эдийн засгийн илүүдэл бус харин үйлдвэрлэлийн
бодит зардлыг илэрхийлдэг
2. Хэрэв капиталын нийлүүлэлт нь түүний эрэлтээс давсан тохиолдолд зээлийн хүүний
тэнцвэртэй байдал тогтоогдоно
3. Байгалийн нөөцийн хязгаардагдмал байдал нь түүнийг ашиглах зохистой аргыг бий
болгохгүй
4. Ханшгүйдлийн нөлөөг тооцсон, мөнгөөр илэрхийлэгдсэн зээлийн хүүний хэмжээ буюу ханш
уналтын хувийг хасаж тооцсон хүүний хэмжээг нэрлэсэн хүү гэнэ
5. Газрын зах зээл дэх тэнцвэрт байдал нь ижил чанартай газруудад рентийн хэмжээ адил
байгаагаар илрэн гардаг
6. Мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлт нь зээлийн хүүний хэмжээг нэмэгдүүлэхэд хүрдэг
7. Капиталын нөөцийг нэмэгдүүлэхийн тулд цаг үеийн хэрэглээг түр зуур бууруулах
шаардлагатай болно
8. Зээлийн хүүний хэмжээний ямар ч түвшинд ашгийн норм нь зээлийн хүүний хэмжээнээс их
байх хөрөнгө оруулалтын төсөл хэрэгжихгүй
9. Газрын рентийн янз бүрийн хэмжээ нь газрын хэсэг тус бүрийн ахиуц бүтээмжийн ялгааг
тусгана
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1. Газар, капитал, хөдөлмөр нь үйлдвэрлэлийн үндсэн хүчин зүйлс юм. Капиталд доорх
зүйлүүдээс алиныг нь оруулж болох вэ?
А. Мөнгө, хувьцаа, облигаци
Б. Зөвхөн хувьцаа, облигаци
В. Мөнгө, хувьцаа хоёрыг оруулж болно, харин облигаци орохгүй
Г. Мөнгө, хувьцаа, облигацийн аль аль нь капиталд хамаарахгүй
2. Бусад хүчин зүйлс тогтмол байхад дараах нөхцөлд газрын рент өснө
А. Газрын үнэ буурахад
Б.Газрын эрэлт өсөхөд
В. Газрын эрэлт буурахад
Г. Газрын нийлүүлэлт өсөхөд
Д. Эдгээрээс бусад нөхцөлд
3. Зээлийн хүүний хэмжээний өсөлт нь ямар үр дагаварт хүргэх вэ?
А. Зээлийн хөрөнгийн эрэлтийг өсгөнө
Б. Зээлийн хөрөнгийн нийлүүлэлтийг өсгөнө
В. Зээлийн хөрөнгийн нийлүүлэлтийг бууруулна
Г. Зээлийн хөрөнгийн нийлүүлэлтийн хэмжээг өсгөнө
Д. Зээлийн хөрөнгийн эрэлтийн хэмжээг өсгөнө
4. Зээлийн хүүний тэнцвэрт хэмжээ нь
А. Нэрлэсэн ба бодит хүүний хэмжээг тэгшитгэнэ
Б. Зээлийн хөрөнгийн эрэлт, нийлүүлэлтийн хэмжээг тэгшитгэнэ

2. В. Хэрэглээ ба хадгаламжийг тэгшитгэнэ
Г. Дээрх бүх үзүүлэлтүүдийг тэгшитгэнэ
Д. Дээрх бүх үзүүлэлтүүдийг тэгшитгэхгүй
5. Газар өмчлөгч нь ерөөсөө рент авахгүй ямар тохиолдол байх вэ?
А. Газар татвартай үед
Б. Газрын эрэлт, нийлүүлэлт тэнцвэртэй байх үед
В. Газрын нийлүүлэлт төгс мэдрэмжгүй байх үед
Г. Нийлүүлэлтийн муруй нь эрэлтийн муруйн баруун талд орших үед
Д. Газрын үршил шим үлэмж буурсан үед
6. Пүүс хөрөнгө оруулалтын талаар шийдвэр гаргахдаа юунд голлон анхаарах вэ?
А. Бодит зээлийн хүүний хэмжээ
Б. Нэрлэсэн зээлийн хүүний хэмжээ
В. Бодит зээлийн хүүний хэмжээг хасаж тооцсон нэрлэсэн хүүний хэмжээ
Г. Дээр зааснаас бусад хүчин зүйлс
Д. Нэрлэсэн зээлийн хүүний хэмжээг хасаж тооцсон бодит хүүний хэмжээ
7. Рискийн үнэ юуг харуулах вэ?
А. Риск хийхэд хичнээн төгрөг алдаж болохыг
Б. Рискийг хичнээн төгрөгөөр худалдаж авч болохыг
8. Зээлийн хүүгийн үндсэн үүрэг нь
А. Мөнгөний эрэлт, нийлүүлэлтийг зрхицуулах
Б. Мөнгөн капиталын хувиарлалтын үүрэг
В. Бүтээлч капиталыг хувиарлах
Г. Хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх
9. Зээлийн хүүгийн хэмжээ юунаас шалтгаалах вэ?
А. Инфляциас
Б. Өрсөлдөөнөөс
В. Эрэлтээс
Г Аз туршилтаас
10. Бодит зээлийн хүүг хэрхэн тодорхойлдог вэ?
А. Инфляцийн түвшингөөс зээлийн хүүг хасна
Б. Нэрлэсэн зээлийн хүүгээс инфляцийн түвшинг хасна
В. Зээл олгох хугацаанаас хамааруулж тогтооно
Г. Нэрлэсэн зээлийн хүүг инфляцийн түвшинд харьцуулна
Бодлого
1. Анударь 50000₮ ба тэрээр энэ мөнгөө банканд хадгалуулбал жилийн дараа 56000₮
болно. Хэрэв инфляци 14% бол
b. А. Нэрлэсэн хүүг ол
c. Б. Бодит хүүг ол
d. В. Инфляци 10% бол бодит хүүг ол
e. онд инфляци 80%, нэрлэсэн зээлийн хүү 100% байв. 1994 онд инфляци 10%,
нэрлэсэн зээлийн хүү 8% иар буурсан бол бодит хүү хичнээнээр өөрчлөгдсөн бэ?
2.1000$-ийг 2 жилийн хугацаатайгаар 8% ийн хүүтэй зээлдүүлсэн бол 2 жилийн дараа
хичнээн доллар авах вэ?

3. 8. Зах зээлийн төрийн зохицуулалт
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Нийгмийн баялгийг улс үйлдвэрлэх ёстой.
2. Нийгмийн баялаг хамтын(нийтийн) хэрэглээгээр тодорхойлогдоно.
3. Хоёр хүмүүсийн хоорондын худалдаа нь дам нөлөөний жишээ болно.
4. Дам нөлөөг арилгах арга бол татвар ба татаас л юм.
5. Агаарын бохирдлын үр ашигтай хэмжээ нь бохирдуулагч, эсвэл хохирогчийн хэн нь
бохирдлыг бууруулахын тулд мөнгө төлж байгагаас хамаарахгүй.
6. Пигутийн татавар нь засгын газрын илрүүлсэн бохирдлыг төлөх хэмжээний хангалтай орлогыг
цуглуулах байдлаар тогтоодог.
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1.Нийгмийн баялаг хувийнхаас дараах зүйлүүдээр ялгаатай байна.
А. Хуваагдах шинжтэй
Б. Хувийн хэрэглээнд ашиглагддаг
В. Хуваагдашгүй бөгөөд хувийн хэрэглээнд ашиглагддаг
Г.Хуваагдах ба хувийн хэрэглээнд ашиглагддаггүй
Д. Хуваагдах ба нийгмийн хэрэглээнд ашиглагдана
2. Татвар дараах үүрэгтэй
А. Пүүс болон өрхийн аж ахуйн мэдэлд байх хөрөнгийн хэмжээг багасгах
Б. Төрийн мэдэлд байх хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэх
В. Улсын зардлыг санхүүжүүлэхэд чиглэгдсэн хөрөнгийн хэмжээг нэмэгдүүлэх
Г. Орлогыг дахин хуваарилах
Д. Дээр дурдсан бүх зорилтыг хэрэгжүүлэх
3.Үйлдвэрлэлийн хувийн зардал нь
А.Тухайн үйлдвэрлэгчийн үүрдэг зардал
Б.Тухайн үйлдвэрлэгчийн бус өөр бусдын үүрдэг зардал
В.Засгийн газрын зардал
4.Дам нөлөөний зардал нь
А.Тухайн үйлдвэрлэгчийн үүрдэг зардал
Б.Тухайн үйлдвэрлэгчийн бус өөр бусдын үүрдэг зардал
В.Засгийн газрын зардал
5. Үйлдвэрлэлийн эерэг дам нөлөө нь
A. Тамхи татах
B. Хаягдал цаасыг дахин боловсруулах
C. Чацаргана тариалах
D. Вакцин хийлгэх
6. Нийгмийн ахиу зардал нь
A. Тухайн үйлдвэрлэгчийн үүрдэг зардал
B. Тухайн үйлдвэрлэгчийн бус өөр бусдын үүрдэг зардал
C. Засгийн газрын зардал

4. D. Нийгэм бүхлээрээ үүрэх зардал
7. Үйлдвэрлэлийн сөрөг дам нөлөө нь
A. Нисэх онгоцны буудлын чимээ
B. Хаягдал цаасыг дахин боловсруулах
C. Зуслангийн айлууд хашаандаа мод, цэцэг тарих
D. Халдварт өвчний эсрэг вакцин хийлгэхгүй байх зэргээр илэрнэ.
8.Үйлдвэрлэлийн эерэг дам нөлөө нь
A. Нисэх онгоцны буудлын чимээ
B. Хаягдал цаасыг дахин боловсруулах
C. Зуслангийн айлууд хашаандаа мод, цэцэг тарих
D. Халдварт өвчний эсрэг вакцин хийлгэхгүй байх зэргээр илэрнэ.
9.Хэрэглээний сөрөг дам нөлөө нь
A. Тамхи татах
B. Хаягдал цаасыг дахин боловсруулах
C. Чацаргана тариалах
D. Вакцин хийлгэх
Бодлого
1. Нуурын бохирдлыг арилгах ахиу зардал, ахиу өгөөжийн талаарх мэдээлэл өгөгдсөн байна.
Нуурын усны цэвэр байдал (%) Ахиу зардал (сая төгрөг) Ахиу өгөөж (сая төгрөг)
0 40 490
20 80 370
40 130 270
60 190 190
80 260 120
100 хязгааргүй 70
A. Яагаад нуурын ус цэвэр болох тусам усны бохирдлыг бууруулах ахиу зардал өсөөд
байгааг тайлбарла.
B. Яагаад нуурын ус цэвэр болох тусам нуурын цэвэр байдлаас авах ахиу өгөөж
буураад байгааг тайлбарла. Ахиу өгөөжийн муруйг зур.
C. Нуурын усны цэвэр байдлын зохистой түвшин хэдэн хувь байна ?
D. Яагаад уг зохистой түвшин тэгээс их байгааг тайлбарла.
2. Сөрөг да нөлөө үүсгэж байгаа талын үйл ажиллааанаас олж байгаа үр ашиг, өгөөжийг
үнэлж, эрхэмлэж байгаа түвшин нь сөрөг дам нөлөөнөөс болж хохирч байгаа талын
бохирдол, чимээ шуугиан зэрэгт сөрөг нөлөөлөхгүй байх үеийн үр, ашиг өгөөжөөс илүү
байвал:
A. Сөрөг дам нөлөө үүсгэж байгаа тал сөрөг дам нөлөөг бий болгосоор байх болно.
B. Хохирогч тал сөрөг дам нөлөөг багасгах, зогсоохын төлөө үйл ажиллагаа явуулах
болно.