MIE.S2 2022-2023on

1. ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТЭНЦВЭР
I. Тест.
Зөв хариултын өмнөх үсгийг дугуйлна уу.
1. Зах зээлийн тэнцвэр
a) Хэрэглэгчдийн худалдан авах тоо хэмжээ үйлвэрлэгчдийн нийлүүлж буй тоо хэмжээтэй
тэнцүү болон хэрэглэгчдийн худалдан авах үнэ үйлдвэрлэгчдийн худалдах үнэтэй тэнцүү
байх тохиолдолд харгалзах нөхцөл байдлыг хэлнэ.
b) Хэрэглэгч хямд үнээр бараа, үйлчилгээг худалдан авах, үйлдвэрлэгч өндөр үнээр бараа,
үйлчилгээгээ худалдаж буй тохиолдлыг хэлнэ.
c) Хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч аль болох хямд үнээр бараа, үйлчилгээг худалдан авах болон
худалдаж буй тохиолдлыг хэлнэ.
d) Хэрэглэгч, үйлдвэрлэгчийн хүсэл, сонирхолд нийцэж буй үнэ, тоо хэмжээг хэлнэ.
2. Зах зээлийн тэнцвэрийг өөрчилдөг хүчин зүйлсэд орно.
a) Хосолдог, орлодог бараа, үйлчилгээний үнүүд, хэрэглэгчдийн тоо.
b) Нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлс
c) Таашаал, ханамж, хэрэглэгчийн орлого, эрэлтэд нөлөөлдөг үнийн бусад хүчин зүйлс
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв.
3. Тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол дараах өөрчлөлт бий болсон байна.
a) Эрэлт өссөн
b) Нийлүүлэлт өссөн
c) Эрэлт буурсан
d) Нийлүүлэлт буурсан
4. Аж ахуйн нэгжийн татварын өсөлт
a) Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээг өсгөнө.
b) Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээг бууруулна.
c) Тэнцвэрт үнийг бууруулж, тэнцвэрт тоо хэмжээг өсгөнө.
d) Тэнцвэрт үнийг өсгөж, тэнцвэрт тоо хэмжээг бууруулна.
5. Тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол дараах хүчин зүйлс нөлөөлсөн байна.
a) Хэрэглэгчийн тоо нэмэгдсэн.
b) Хэрэглэгчийн орлого өссөн
c) Нөөцүүдийн үнэ өссөн.
d) Аж ахуйн нэгжийн татвар буурсан
6. Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээ хоёул өсөх нь
a) Эрэлт өсч, нийлүүлэлт буурсанаас болно.
b) Эрэлт, нийлүүлэлт хоёул өссөн.
c) Эрэлт буурч, нийлүүлэлт өссөнөөс болно.
d) Эрэлт, нийлүүлэлт хоёул буурсанаас болно.
7. Эрэлт, нийлүүлэлт хоёул зэрэг өссөн боловч тэнцвэрт үнэ өөрчлөгдөөгүй бол
a) Эрэлтийн өсөлт нийлүүлэлтийн өсөлтөөс илүү байсны үр дүн
b) Эрэлтийн өсөлт нийлүүлэлтийн өсөлтөөс бага байсны үр дүн
c) Эрэлт, нийлүүлэлтийн өсөлт адилхан байсны үр дүн
d) Дээрх нөхцөл хангагдах боломжгүй.
8. Ямар нөхцөлд тэнцвэрт үнэ өөрчлөгдөхгүй байж болох вэ?
a) Эрэлт, нийлүүлэлт эсрэг чиглэлд өөрчлөгдөж байгаа боловч өөрчлөлт нь адил байхад
b) Эрэлт, нийлүүлэлт зэрэг буусан боловч өөрчлөлт нь ижил байх үед
c) Эрэлт, нийлүүлэлт зэрэг өссөн боловч өөрчлөлт нь адил байх үед

2. d) b), c) хариултууд зөв байна.
9. Төрөөс эрэлтийг урамшуулах зорилгоор явуулж буй бодлогын арга хэрэгслийн нэг нь
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох
c) Үнийн тааз тогтоох
d)Хүн амын орлогын татварыг нэмэгдүүлэх
10. Зах зээл дээр илүүдэл бий болох нөхцлийг бүрдүүлж буй төрийн бодлогын арга хэрэгсэл
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох
c) Үнийн тааз тогтоох
d) Татвар оногдуулах
11. Зах зээл дээр барааны хомсдол бий болсон бол ______ үр дүн юм.
a) Квот тогтоосны______
b) Үнийн шал тогтоосны______
c) Үнийн тааз тогтоосны______
d ) Татвар оногдуулсаны______
12. Үйлдвэрлэгчдэд татвар оногдуулбал дараах өөрчлөлт бий болно.
a) Эрэлтийн муруй зүүн доош шилжилт хийх ба тэнцвэрт үнэ өснө.
b) Нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээш шилжилт хийнэ.
c) Эрэлтийн муруй баруун дээш шилжилт хийнэ.
d) Нийлүүлэлтийн муруй баруун доош шилжилт хийнэ.
13. Тухайн барааны тоо хэмжээнд хязгаарлалт тавихыг ______гэж нэрлэдэг.
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох
c)Үнийн тааз тогтоох
d) Татвар оногдуулах
14. Эрэлт, нийлүүлэлтийн функц харгалзан QD= 20 - PD ; QS = 10 + PS тэгшитгэлээр өгөгдөв.
Бараа,үйлчилгээний үнэ 12 мөнгөн нэгж бол зах зээлд илүүдэл үүсэх үү?
a) Хомсдол үүсэх ба хомсдолын хэмжээ 8 байна.
b) Илүүдэл үүсэх ба илүүдлийн хэмжээ 5 байна.
c) Зах зээл тэнцвэрт байна.
d) Илүүдэл үүсэх ба илүүдлийн хэмжээ 22 байна.
15. Эрэлт тогтмол байхад тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол ______үр дүн
a) Квот тогтоосны______
b) Татвар оногдуулсны______
c) Үнийн тааз тогтоосны______
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
16. Үнийн тааз тогтоох нь ______зорилготой.
a) Зөвхөн үйлдвэрлэгчдийг урамшуулах ______
b) Зөвхөн хэрэглэгчдийг урамшуулах ______
c ) Үйлдвэрлэгч болон хэрэглэгчийг хоёуланг нь урамшуулах ______
d) Гадаадын үйлдвэрлэгчид болон хэрэглэгчдийг урамшуулах ______
17. Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээнээс их үед
a) Хомсдол бий болно
b) Илүүдэл бий болно
c) Илүүдэл, эсвэл, хомсдолын аль нь ч бий болж болно.
d) Дээрх нөхцлөөр тодорхойлох боломжгүй.
18. Бараа, үйлчилгээний үнэ өсвөл

3. a) Эрэлттэй байгаа болон нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ хоёул өснө.
b) Эрэлттэй байгаа болон нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ хоёул буурна.
c) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ өсч, нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ буурна.
d) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ буурч, нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ өснө.
19. Нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ эрэлттэй байгаа тоо хэмжээнээс их үед
a) Үнэ тэнцвэрт түвшин хүртэл буурч болно.
b) Үнэ тэнцвэрт түвшин хүртэл өсч болно.
c) Үнэ өсч, буурч, эсвэл өөрчлөгдөхгүй байж болох ба бусад хүчин зүйлүүдээс хамаарна.
d) Дээрх нөхцлөөр тодорхойлох боломжгүй.
20. Нэгэн барааны эрэлт, нийлүүлэлтийн шууд функцууд харгалзан Qd = 6000 -100Pd,
Qs = - 5000+1000Ps тэгшитгэлээр өгөгдсөн бол тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээг ол.
a) Q*
=5909,09 нэгж, P*
=0.909 мөнгөн нэгж
b) Q*
=5000 нэгж, P*
=10 мөнгөн нэгж
c) Q*
=10 нэгж, P*
= 5000 мөнгөн нэгж
d) Q*
=0.909 нэгж, P*
= 5909,09 мөнгөн нэгж
21. Нэгэн барааны эрэлт, нийлүүлэлтийн шууд функцууд харгалзан QD = 6000 - 100PD,
Qs = 5000 +1000Ps тэгшитгэлээр өгөгдсөн бол тухайн барааны үнэ ... байхад эрэлт үүсэхгүй
болж байна.
a) 1000 ...
b) 100 …
c) 60 …
d) 50 …
22. Зах зээлийн тэнцвэрт үнийн түвшинд оюутан Алимаа, Дулмаа, Бат гурвын худалдан авсан бараа
үйлчилгээний тоо, хэмжээ 100 байв. Харин 7 хоногийн дараа тэд 120 нэгж бараа, үйлчилгээ
худалдан авав. Ингэснээр тэнцвэрт үнэ тоо хэмжээний ямар өөрчлөлт явагдах вэ?
a) Эрэлт буусан учраас тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хоёул буурна.
b) Нийлүүлэлт өссөн учраас тэнцвэрт үнэ буурч, тэнцвэрт тоо хэмжээ өснө.
c) Эрэлт өссөн учраас тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хоёул өснө.
d) Нийлүүлэлт буурсан учраас тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурна
23. Хэрэглэгчдэд оногдох татварын ачааллыг дараах томъёогоор олдог. Энд: t-татварын хэмжээ
a) PD= PS-t
b) │ PD-P*│
c) │ PS- P*│
d) PD= PS+t
24. Үйлдвэрлэгчдэд оногдох татварын ачааллыг дараах томъёогоор олдог. Энд: t-татварын хэмжээ
a) PD= PS-t
b) │ PD-P*│
c) │ P*- PS │
d) PD= PS+t
25. PD= PS-t тэгшитгэл____________ харуулна
a) Хэрэглэгчдэд татвар оногдуулсаныг____________
b) Үйлдвэрлэгчдэд татвар оногдуулсаныг____________
c) Хэрэглэгчдэд тэтгэвэр, тэтгэмж, тусламж өгч байгааг___________
d) Дотоодын үйлдвэрлэгчдийг дэмжих зорилгоор үйлдвэрлэгчдэд татаас өгсөнийг
II. Бодлого

4. 1. Зураг №.1-д дижитал камерийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг графикаар өгөв.
Тоо хэмжээ, 7 хоног, мянган камер
a) Зураг 1-ээс үзвэл тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хэд вэ ?.
b) Зураг 1-ээс үзвэл үнэ 280 доллар үед илүүдэл, хомсдолын аль нь хэдээр үүсэх вэ?
c) Зураг 1-ээс үзвэл үнэ 320 доллар үед илүүдэл, хомсдолын аль нь хэдээр үүсэх вэ?
2. Хүснэгтэнд зайрмагны зах зээлийн талаарх мэдээлэл өгөгджээ
а.Эрэлт, нийлүүлэлтийн графикийг зур.
б.Зах зээлийн тэнцвэрт үнэ ба хэмжээг тодорхойл.
в.Хэрвээ нэг зайрмаг 70 төгрөгний үнэтэй бол зах зээлийн нөхцөл яаж өөрчлөгдөх вэ?
г.Эсвэл зайрмагны үнэ 150 төгрөг бол?
д. Цаг агаар хүйтэрч хүмүүс зайрмаг худалдан авах нь үнийн түвшин бүрт 20 ширхэгээр
багассан бол зайрмагны зах зээлийн тэнцвэрт үнэ, хэмжээнд ямар өөрчлөлт гарах вэ?
3. Нэгэн бүтээгдэхүүний эрэлт, нийлүүлэлтийн урвуу функц доорх хэлбэрээр өгөгджээ.
Засгийн газраас төсвийнхөө алдагдалыг санхүүжүүлэх зорилгоор хэмжээний татварыг t = 6
доллараар тогтоожээ. Хийх зүйл:
1. Татварын өмнөх бүтээгдэхүүний зах зээлийн тэнцвэрийг тодорхойл.
2. Татварын дараах бүтээгдэхүүний зах зээлийн тэнцвэрийг тодорхойл.
3. Татварын ачаалалыг хэрэглэгч , үйлдвэрлэгчийн хэн нь илүү үүрэх вэ?
4. Эрэлтийн функц Qd = 40 - 7p, нийлүүлэлтийн функц Qs = - 6 + 16p бол:
а. Тэнцвэрт үнэ,тэнцвэрт бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг ол.
б. Үнийг 9 төгрөг болгож өөрчлөхөд эрэлт болон нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ хэрхэн
Эрэлтийн Нийлүү-
Үнэ хэмжээ, лэлтийн
₮ ш хэмжээ,ш
50 80 10
70 70 25
100 50 50
120 35 70
150 15 90
175 5 115

5. өөрчлөгдөх вэ?
в. Тэнцвэрт үнэ 1 төгрөг болж буурвал зах зээл дээрх байдал хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
5. Хэрэглэгч бүрийн Х барааны эрэлтийн функц Qd=12-2Рd өгөгдсөн. Энэ зах зээлд
10000 хэрэглэгч байгаа бөгөөд Х барааны нийлүүлэлтийн функц QS= 20Рs нийлүүлэгчийн тоо
1000 гэвэл:
а. Х барааны зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлтийн функцыг ол.
б. Математик аргаар тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт хэмжээг тодорхойл.