Mac ecs10.2021

1. БИЗНЕСИЙН МӨЧЛӨГ
I. Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1. Машин, тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь болох гэж буй уналтын өмнө ба
түүнийг дууссаны дараа ерөнхийдөө нэмэгддэггүй.
2. Бизнесийн мөчлөг бүр үргэлжлэх хугацаа, хэмжээ, далайцын хувьд харилцан адилгүй байдаг ч мөчлөг бүр
сэргэлт, оргил, уналт, хямралын үеүдийг агуулна.
3. Хөрөнгө оруулалт нь эдийн засгийн мөчлөгийн хүрээн дэх нийт зардлуудын хамгийн тогтворгүй
бүрэлдэхүүн хэсэг юм.
4. Засгийн газрын зардлууд нь зөвхөн дайны үед эдийн засгийг тогтворгүй байлгах нөлөөллийг
үзүүлдэг.
5. Мөчлөгийн далайц нь эдийн засгийн хөгжлийн нэг уналтын цэгээс нөгөө уналтын цэг эсвэл нэг оргил
цэгээс нөгөө оргил цэгийг хүртэлх үеийг илэрхийлдэг
6. Эдийн засгийн таамаглалууд нь голчлон оновчтой бус байдаг учир ашиггүй юм.
7. Уналт- Энэ нь бүрэн ажил эрхлэлтийн үеийн ҮНБ-ний төвшинтэй харьцуулбал эдийн засаг
хамгийн доод төвшинд дөхөж очих тийм мөчлөгийн үе юм.
8. Бизнесийн мөчлөгийн өрнөлтийн шат нь сэргэлтийн үетэй ямагт давхцдаг.
9. Борлуулалтын хэмжээн дэх өөрчлөлт нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээнд гарах томоохон
өөрчлөлтөөр илэрч болно.
10. Улс төрийн хүчин зүйлүүдээс үүдсэн эдийн засгийн мөчлөг нь засаглалын дээд байгууллагуудын
сонгуультай холбоотой юм.
11. Макро эдийн засгийн загварууд нь эдийн засгийн таамаглалд ашиглагдах боломжгүй
12. Рационал хүлээлтийн онолд эдийн засгийн хэлбэлзлийн гол эх үүсвэрийг нийт эрэлтэд гарч буй
урьдчилан таамаглагдаагүй өөрчлөлт гэж үздэг.
13.Бодит эдийн засгийн мөчлөгийн онолд эдийн засгийн хэлбэлзэл нь технологийн өөрчлөлтийн
бүтээмжийн өсөлтөд үзүүлж буй нөлөөллийн хэлбэлзлээс шалтгаалдаг гэж үздэг.
14.Эдийн засгийн хямралд өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэрлэлийн
салбар илүү их өртдөг байна.
15. Эдийн засгийн мөчлөг нь бизнесийн хэлбэрээр голлон зохион байгуулагдсан үндэстний эдийн
засгийн үйл ажиллагаанд гарах хэлбэлзлийн нэг төрөл юм
II.Тест
Зөв хариултын өмнөх үсгийг дугуйлна уу.
1. Дараах ямар үзүүлэлтүүдийн тоон утга өсөлтийн үе эхлэхээс өмнө багасдаггүй ба уналтын үе
эхлэхээс өмнө нэмэгддэггүй вэ?
а) Удаан ашиглагддаг зүйлсийн шинэ захиалгын хэмжээ б) Жижиглэн худалдаалах хэмжээ
в) Үнэт цаасны ханшнууд г) Ажлын долоо хоногийн үргэлжлэх дундаж хугацаа
д) Дээрх бүх хариултууд зөв.
2. Дараах ямар үзүүлэлтүүдийн тоон утга өсөлтийн үеийн эхлэлтээс хойш унадаг ба уналтын үеийн
эхлэлтээс хойш өсдөг вэ?
а ) Боловсруулах аж үйлдвэрийн барааны нөөцийн хэмжээ б) ҮНБ-ний хэмжээ
в) Ажлын долоо хоногийн үргэлжлэх дундаж хугацаа г) Үнэт цаасны ханшнууд
д) Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ
3. Бизнесийн мөчлөгт шинж нь.............................................байдаг онцлогтой.
а) Зах зээлийн эдийн засгийн үед
б) Уламжлалт эдийн засгийн үед
г) Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед
д ) Бүх хариулт зөв
4. Уналтын үед доорх хүчин зүйл илүү их хэмжээгээр багасна. Үүнд:
а) Эм худалдан авах хэрэглэгчдийн зардлууд б) Хөдөлмөрийн хөлсний төвшин
в) Үйлдвэрлэгчдийн ашгийн хэмжээ г) Засгийн газрын бараа, үйлчилгээний худалдан авалт
д) Дээрх бүх хариултууд зөв

2. 5. Уналт дууссаны дараах 1-2 жилд:
а) Ажил эрхлэлтийн төвшний бууралт б) Удаан эдэлгээний барааг худалдан авах
хэрэглэгчийн зардлын бууралт в) Ашгийн түвшний тогтвортой байдал ба уналт
ажиглагдана г) Дээрх бүх хариулт буруу
6. Бизнесийн мөчлөгийн үе шатанд..............................гэсэн үе шатууд орно
a) Сэргэлт, цэцэглэлт , эдийн засгийн өсөлт, уналт
б) Уналт, хямрал, үйл ажиллагааны бууралт, сэргэлт
в) Өсөлт, оргил, уналт, хямрал
г) Бүх хариулт буруу
7. Бизнесийн мөчлөгийн тухай яригдаж байхад дараах нотолгоо ямагт үнэн байдаг уу? Үүнд:
а ) Идэвхжилийн дээд цэг бол сэргэлтийн үе б) Уналт бол зогсонги байдлын үе
в) Хэрэглээний зардал нь нийт зардлын хамгийн тогтворгүй бүрэлдэхүүн хэсэг
г) Дээрх бүх нотолгоонууд буруу д) Дээрх бүх нотолгоонууд зөв
8. Нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурах хандлага дараах үед гарч ирдэг:
а) Борлуулатын өсөлтийн хурдац нэмэгдэж буй б) Борлуулалтын өсөлтийн төвшин тогтмол
буй в) Борлуулалтын өсөлтийн хурдац унаж буй
г) Дээрх бүх хариултууд зөв д) Дээрх бүх хариултууд буруу
9. Эдийн засгийн уналтын үе шатанд нийт эрэлт
а) Өснө
б) Буурна
г) Өөрчлөгдөхгүй
д ) Өсөж ч болно, буурч болно
10. Бизнесийн мөчлөг холбогдох:
а ) Гадаад хүчин зүйлүүдийн нөлөөлөлтэй б) Дотоод хүчин зүйлүүдийн нөлөөлөлтэй
в) Нийт эрэлтийн хүчинд нөлөөлөх хүчин зүйлүүдтэй
г) Нийлүүлэлтийн өөрчлөлтөд давуутай нөлөөлөх хүчин зүйлүүдтэй
д) Тохиолдлын улс төрийн хүчин зүйлүүдтэй юм
11.Дараах үзэгдлүүдийн аль нь эдийн засгийн уналтын үетэй тохирохгүй байна вэ? Үүнд:
а )Удаан эдлэгдэх тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтын багасалт
б )Үнэт цаасны ханшны уналт ба хөдөлмөрийн маш бага эрэлт
в) Татварын орлогын багасалт г) Корпорацийн ашгийн бууралт
д) Ажилгүйдлийн тэтгэмжийн багасалт
12. Бизнесийн мөчлөгийн гадаад хүчин зүйлд .........................................ордоггүй.
а) Байгаль цаг уурын нөхцөл
б) Хөрөнгө оруулалтын эрэлтийн өөрчлөлт
г) Улс төрийн үйл явц
д ) Бүх хариулт буруу
13. Эдийн засгийн мөчлөг хөгжилт нь улс төрийн хүчин зүйлүүдээс шалтгаалдаг гэдгийг нотлогч
онол нь доорх ойлголтоос үүдэлтэй.Үүнд :
а ) Инфляцийн эсрэг арга хэмжээнүүд нь засгийн газрын төвшинд хэрэгждэг.
б) Төрийн удирдлагын дээд байгууллагуудын сонгуулийн дараах жил нь ихэнх тохиолдолд
эдийн засгийн хатуу арга хэмжээнүүд хэрэгжүүлэхтэй уялддаг.
в) Сонгуулийг явуулах жилд эдийн засгийн хүчтэй өсөлт ховор бус ажиглагддаг.
г) Сонгуулийн хугацааны үечилсэн байдал нь эдийн засгийн мөчлөгийн хугацааны үечилсэн
байдалд нөлөөлж болно. д) Дээрх бүх хариултууд зөв.
14. Бизнесийн мөчлөгийн явцад хамгийн хүчтэй нөлөөлөх өөрчлөлт нь:
а) Бараа материалын нөөцийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн цэвэр хөрөнгө оруулалтын
б) Удаан эдэлгээний барааны үйлдвэрлэлд чиглэсэн цэвэр хөрөнгө оруулалтын
в) Хэрэглээний зардлын г) Засгийн газрын зардлын д) Дээрх бүх хариултууд буруу.
15. Бизнесийн мөчлөгийн эсрэг зохицуулалт нь
а) Үйлдвэрлэлийн хямралын үргэлжлэх хугацааг богиносгоход
б) Эдийн засгийн өсөлтийг эрчимжүүлэхэд
г) Эдийн засгийн хөгжлийг тогтворжуулахад чиглэгдэнэ
д ) Бүх хариулт буруу

3. III. Бодлого, дасгал
1.Доор дурдагдсан процессууд эдийн засгийн мөчлөгийн үеүд болох уналт /у/ ба оргил үеийн /о/
алинд нь хамаарагдахыг тодорхойл.
а) Хувийн сектор дахь хөрөнгө оруулалтын өсөлт
б) Ашгийн бууралт
в) Татварын орлогын өсөлт
г) Хөдөлмөрийн эрэлтийн өсөлт
д) Хувьцааны ханшны уналт
е) Инфляцийн өсөлт
ж) Ажилгүйдлийн тэтгэмжийн өсөлт
з) Зээлийн хүүгийн түвшний бууралт
2. А улсын эдийн засагчид ДНБ-ний /Ү/ хэмжээнээс шалтгаалах хэрэглээний зардлууд /С/ ба хөрөнгө
оруулалт /I/ дараах тэгшитгэлээр илэрхийлэгдэнэ гэж төсөөлжээ. /млрд.долл/. Үүнд:
С = 8 + 0.6Y
I = 0.1Y
Тэдний дүгнэлтээр дараа жил засгийн газрын бараа, үйлчилгээ худалдан авах зардлууд
50 млрд.долл ба цэвэр экспорт 5млрд.долл байх ёстой. Таамаглагдаж буй дараа жилийн ДНБ-ний
төвшинг тооц.
3. Засгийн газар дараа жилийн ДНБ – ний өсөлтийн таамаглал өгөхийг мэргэжилтнүүдээс хүсэв.
Эдийн засагчид үзэхдээ хэрэглээний зардлууд ДНБ –ний 70 хувьтай тэнцэх ба хөрөнгө оруулалт
ба засгийн газрын зардлуудын нийлбэр 2 тэрбум долл, цэвэр экспортын хэмжээ 0 байна.
а. Мэргэжилтнүүд ДНБ –ний боломжит хэмжээний талаар ямар таамаглал дэвшүүлэх вэ ?
б. Хэрэв хэрэглээний зардлуудын түвшинтэй уялдаатай таамаглалын дүн багадаж, үнэн
хэрэгтээ энэ нь 0.75 ДНБ байсан бол бодит ба таамагласан ДНБ – ний хоорондын зөрүү
ямар байх вэ ?
в. Хэрэглээний зардлуудын төвшин, хөрөнгө оруулалт ба засгийн газрын зардлуудын нийлбэр
утгатай уялдаатай таамаглалын дүн алдаатай байв. Үнэндээ тэдний утга нь 0.75 ДНБ байсан
ба 2.5 тэрбум долл – тай тэнцүү байлаа. Жинхэнэ ба таамагласан ДНБ – ний хэмжээний
хоорондын зөрүүг тооц .
4. Эдийн засагчид хэрэглээний зардал ба хөрөнгө оруулалтын ДНБ – ний хэмжээнээс хамаарах
хамаарлыг дараах тэгшитгэлээр илэрхийлэгдэнэ гэж үзсэн. Үүнд : C = 15 + 0.6Yd , I = 0.1Y,
T = 50, Ү = Yd + T. Тэдний үнэлгээгээр засгийн газраас бараа үйлчилгээг худалдан авахад
зарцуулах зардал 50 тэрбум төг, цэвэр экспорт 5 тэрбум төг гэвэл дараа жилийн таамаглаж
буй ДНБ – ний үйлдвэрлэлийн хэмжээг тодорхойл.
5. Пүүс жилийн турш үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүний хагастай тэнцэх хэмжээний хөрөнгийг
тоног төхөөрөмжөө шинэчлэхэд зарцуулах ёстой гэж үздэг. Тоног төхөөрөмжийн жилийн
элэгдэл нийт өртгийн 10% - тай тэнцэнэ. 2000 онд нийт тоног төхөөрөмжийн жинхэнэ өртөг
100 сая төгрөг байсан бол доорх хүснэгтийг бөглө.
Он Жилийн
үйлдвэрлэл
Тоног
төхөөрөмжийн
өртөг
Цэвэр
хөрөнгө
оруулалт
Нийт хөрөнгө
оруулалт
Элэгдэл
хорогдол
2000 50
2001 60
2002 70
2003 80
2004 100