Seminar 3,4

1. 1 СЕМИНАРЫН МАТЕРИАЛУУД
3.Монопольт өрсөлдөөний зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Борлуулагч, худалдан авагчдын тоо маш олон учраас нэг пүүсийн хувьд бараа,
бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэд нөлөөлөх нөлөө маш бага
2. Зах зээл дээрх пүүсүүдийн бараа, бүтээгдэхүүн ялгаатай байна
3. Төгс бус өрсөлдөөний үед үйлдвэрлэгчид зах зээлийн үнэд нөлөөлж чаддаг нь тэдний
бүтээгдэхүүний буурах чиглэлтэй эрэлтийн муруйтай холбоотой
4. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд пүүс ямагт эдийн засгийн эерэг ашигтай ажилладаг
5. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн
хэлбэрийг монопольт өрсөлдөөнт зах зээл гэнэ
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1. Төгс болон монпольт өрсөлдөөний зах зээлүүд дараах нийтлэг шинжийг
агуулна
А. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
Б. Зах зээлд олон тооны хэрэглэгч ба худалдан борлуулагч байна
В. Пүүс тус бүрийн эрэлтийн муруй нь хэвтээ тэнхлэгтэй параллель байна
Г. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг
2. Монопольт өрсөлдөөн хэрэглэгчдэд илүү үр ашигтай бөгөөд ач тустай хэмээн үздэг
талынханы баталгаагаар
А. Бүтээгдэхүүний ялгаварлал нь хэрэглэгчдийн янз бүрийн таашаалыг татахад илүү ач
холбогдолтой
Б. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд зах зээлийн үүднээс авч үзвэл пүүс үр ашигтай
хэмжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг
В. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд нийгмийн үүднээс авч үзвэл нөөцүүдийг илүү үр
ашигтай ашигладаг
Г. Төгс өрсөлдөөн нь пүүсүүд хоорондоо хайр найргүй үнийн байлдаан хийхэд хүргэдэг
Д. Бүгд зөв
3.Үйлдвэрлэл зогсох цэг нь
А. P=AVC үед тохиолдоно
Б. TR=TVC үед тохиолдоно
В.Пүүсийн нийт алдагдал FC тэй тэнцүү үед тохиолдоно
Г. Дээрх бүгд
4. ТБӨЗЗ дээр ажилладаг пүүс ашгаа нэмэгдүүлэхийн тулд .............. үнээ буулгана
А. Рекламны зардал буурах үед
Б. АС буурах үед

2. В. MR>MC үед
5. Монопольт өрсөлдөөний пүүсийн эрэлтийн муруйг ол
А. Б. В.
6. Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлийн олигополь зах зээлээс ялгагдах шинж нь
А. Пүүсийн тоо
Б. Ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
В. Зах зээлд ороход бэрхшээл их
7. MC=MR нөхцөл нь
А. Зөвхөн ТӨЗЗ дээр
Б. ТӨЗЗ ба монопольт өрсөлдөөнт зах зээл дээр
В. ТӨЗЗ ба ТБӨЗЗ дээр
Г. ТӨЗЗ, монопольт өрсөлдөөнт, цэвэр монопольт зах зээл дээр хэрэглэгдэнэ
Бодлого
1. Монополь өрсөлдөөний үеийн пүүсийн бүтээгдэхүүний эрэлт 𝑄 = 40 − 𝑃 функцаар
өгөгдсөн ба нийт ардлын функц нь 𝑇𝐶 = 20𝑄 + 30 бол пүүс ашгаа хамгийн их
байлгахын тулд хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? Үнэ ба хамгийн их
байх ашгийн хэмжээг ол.
2.“Улаанбаатар ресторан”-ны үйлдвэрлэлийн урт хугацааны нийт зардал
LRTC = 500000 + 400∙q тэгшитгэлээр илэрхийлэгддэг гэе. Эрэлтийн функц q = 2500-0.5∙p
бол ашиг хамгийн их байх үеийн үнийг ол.
4.Олигополь зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1.Олигопольт пүүсүүдийн хоорондох тэмцэлдээн нь үнийн бус өрсөлдөөнийг
бодвол үнийн өрсөлдөөнд илүү их тулгуурладаг
2. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн
хэлбэрийг олигополь зах зээл гэнэ
3. Олигополь пүүс нь эрэлтээ нэмэгдүүлэхийн тулд зар сурталчилгаа хийдэг
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1.Олигополь гэдэг нь дараах шинжийг агуулсан зах зээлийн хэв шинж юм
А. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд

3. Б. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
В. Цөөн тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
Г. Зөвхөн том хэмжээний ганц худалдан авагч
2. Бертрандын тэнцвэр гэж юу вэ?
А. Пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар хуйвалдах үед үүсэх тэнцвэр
Б. Пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх тэнцвэр
В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр
3.Курногийн тэнцвэр гэж юу вэ?
А. Олигополь пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар тохирох
Б. Олигополь пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх
тэнцвэр
В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр
4.Олигополь зах зээл дээр үнэ хэрхэн тогтдог вэ?
А. Олигополиудын өрсөлдөөний дүнд
Б. Хэрэглэгчдийн орлогод тааруулан
В. Харилцан тохиролцох замаар
5.Ямар учраас олигополь зах зээл монополь болон хувирдаггүй вэ?
А. Олигополь пүүсүүдийн хооронд хүчтэй өрсөлдөөн байдаг учир
Б. Тухайн зах зээлийг монополь пүүс ганцаараа бүтээгдэхүүнээр хангаж чадахгүй
учир
В. Монополийн эсрэг хууль үйлчилж байдаг учир
Г. Монополийн ашгийг засгийн газраас хянаж байдаг учир
6.Дараахийн аль нь олигополийн шинж чанар биш вэ?
А. Цөөн тооны худалдан авагчтай зах зээл
Б. Цөөн тооны бараа борлуулагчтай зах зээл
В. Зөвхөн нэг бараа борлуулагчтай зах зээл
Г. Хэрэглэгчийн сонирхолд хамгийн их нийцсэн нээлттэй зах зээл
Бодлого.
1.Олигополь зах зээл дээр 2 пүүс ижил бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байв. Тэдгээр нь зах зээл
дээр ижил хувь эзлэх ба бүтээгдэхүүнээ ижил үнээр зардаг байв. Пүүс тус бүрийн эрэлт,
зардлын талаарх мэдээлэл хүснэгтэнд өгөгджээ.
P Qd Q TC
10 5 5 45
9 6 6 47
8 7 7 50
7 8 8 55
6 9 9 65

4. А. Нэг пүүс үнээ тогтооход нөгөө пүүс түүнтэй ижил үнээр бүтэээгдэхүүнээ борлуулдаг
гэж үзвэл зах зээл дээр ямар үнэ тогтох вэ?
Б. Пүүс бүр хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ?
2. Хуйвалдсан 2 пүүсийн ахиу зардлын функц MC = 2q - l10, эрэлтийн функц q = 5 - 0.5Р бол
ашиг хамгийн их байх үеийн үйлдвэрлэлийн хэмжээг ол