SEMINAR 5,6

1. 5. Хүчин зүйлийн зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Зээлийн хөрөнгийн хамгийн их эрэлт нь пүүсийн зүгээс түүнийг үйлдвэрлэлийн хэрэгслэлийг
олж бэлтгэхэд зориулан зарцуулах үед үүснэ
2. Хүчин зүйлийн эрэлтийн муруйг МР тодорхойлно
3. Нөөцийн үйлдвэрлэлийн үнэ нь бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн аргыг тодорхойлно
4. Хэрэв үйлдвэрлэгчид үйлдвэрлэлтэй холбоотой бүх зардлыг тооцвол үйлдвэрлэлийн нөөцийг
үр ашигтай хувиарлах боломжтой
5. Өрхийн аж ахуй өөртөө байгаа үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийг нөөцийн зах зээл рүү
нийлүүлдэг
6. Ашгийг хамгийн их болгохын тулд зардлыг хамгийн бага болгох нь хангалттай
7. Хүчин зүйл дэх пүүсүүдийн эрэлт тухайн хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлого болон
ахиуц зардлын хаьцаанаас хамаарна
8. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн гадна орших бүх цэгүүд нөөц хүрэлцэхгүй гэдгийг
харуулах бөгөөд тийм хэмжээний үйлдвэрлэл явуулах ямар ч боломж байхгүй
9. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн нэг цэгээс нөгөөд шилжихэд хасагдах
бүтээгдэхүүний тоо нь улам их хэмжээтэй болдгоос үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй
нь шулуун хэлбэртэй байна
10.Нөөцийг үйлдвэрлэлийн олон хувилбараар хувиарлаж ашиглах шаардлага гарч буй
учир тэдгээр хувилбарууд бие биедээ сөрөг хэлбэртэй болдог нь нөөцийн ховор хомс
байдлаар тайлбарлагдана
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1. Хэрэв хэрэглэгдсэн барааны ихэнхи хэсэг нь өнгөрсөн онд бүтээгдсэн ба өнөө үед
үйлдвэрлэж буй бараа нь ирээдүйд зарцуулагдах тийм нийгэм дараах зүйлүүдээс
алиныг нь өргөн хэмжээгээр ашиглах вэ?
А. Хөдөлмөрийн хуваарь, төрөлжилт
Б. Мөнгө
В. Капитал
Г. Реклам, чимэглэл
2. Бүтээгдэхүүн ба орлогыг орчлын загварт зах зээлийн ямар хоёр хэв шинж багтдаг вэ?
А. Мөнгөн ба бодит зах зээл
Б. Бодит ба бүтээгдэхүүн бараа, үйлчилгээний зах зээл
В. Мөнгөний ба нөөцийн зах зээл
Г. Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний ба нөөцийн зах зээл
3. Хүчин зүйлийн үнэ ямар үүрэгтэй вэ?
А. Пүүсүүдийн үйлдвэрлэлийн хэмжээг тогтоох
Б. Пүүсүүдийн хооронд хүчин зүйлийг хувиарлах
В. Пүүсийн ашгийг тодорхойлох
Г. Пүүсийн байршлыг тодорхойлох
4. Ямар үед пүүсийн зардал хамгийн бага байх вэ?

2. А. Бүх хүчин зүйлсүүдийн ахиуц бүтээгдэхүүнүүд тэнцүү
Б. Бүх хүчин зүйлсүүдийн үнэ тэнцүү
В. Хүчин зүйлсүүдийн ахиуц бүтээгдэхүүнүүд нь 0-той тэнцүү
Г. Хүчин зүйлсүүдийн ахиуц бүтээгдэхүүнүүд нь үнэтэйгээ тэнцүү
Д. Дээрх бүх хариултууд буруу
Бодлого
Бодлого 1. Хүснэгтэнд бүтээгдэхүүн үйлдвэрэлэхэд хэрэглэгдэх хөдөлмөр L, капитал К-уудын
талаар мэдээлэл өгөгджээ.
L MPL MRPL K MPK MRPK
1 10 5 1 21 10.5
2 8 4 2 18 9
3 6 3 3 15 7.5
4 5 2.5 4 12 6
5 4 2 5 9 4.5
6 3 1.5 6 6 3
7 2 1 7 3 1.5
Хөдөлмөрийн хөлс 2 төгрөг, капиталын зардал 3 төгрөг бол:
A. 64 ба 99 нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийн тулд хичнээн хэмжээний хөдөлмөр ба капитал
хэрэгтэй вэ
B. Ашгаа хамгийн их байлгахын тулд хичнээн хэмжээний хөдөлмөр ба капитал хэрэгтэй вэ ?
C. Пүүсийн ажиллаж буй зах зээл төгс өрсөлдөөнт байж чадах уу? Ямар үнээр
бүтээгдэхүүнээ зарах вэ?
2. Пүүс 5 нэгж хөдөлмөр ашиглах үед нийт орлого нь 120 нэгж байв Харин 6 нэгжийг ашиглах
үед нийт орлого 132 болсон бол______нь______байна
a) MFCL,12
b) MRPL,12
c) MFCL= MRPL,12
d) Пүүсийн ашиг, 12
6. Хөдөлмөрийн зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Хөдөлмөр, капитал хоёр нь бие биенээ орлуулдаг нөөцүүд мөн
2. Хөдөлмөрийн зах зээл нь уурхайчид ямар уурхайд ажиллаж байгаагаас үл шалтгаалан
тэдэнд ижил цалин хөлс авах нөхцөл бүрдүүлдэг
3. Бүтээгдэхүүний болон хөдөлмөрийн өрсөлдөөний зах зээлд ажиллаж буй пүүс
хөдөлмөрийн ахиуц бүтээгдэхүүний мөнгөн илэрхийлэл нь цалин хөлсний үнэлгээтэй

3. тэнцүү байх нөхцөлийн хангах тооны ажилчин авч ажиллуулсан үед хамгийн их ашиг
олох болно.
4. Өрсөлдөөнт салбар дахь пүүсийн хөдөлмөрийн эрэлт нь хөдөлмөрийн ахиуц
бүтээгдэхүүний мөнгөн илэрхийллийн байдалтай байна.
5. Технологит гарсан өөрчлөлт нь хөдөлмөрийн ахиуц бүтээгдэхүүнийг нэмэгдүүлэхэд
хүргэнэ.
6. Хэрэв тухайн пүүс өөрийнхөө бүтээгдэхүүнийг өрсөлдөөнт бус зах зээлд борлуулдаг
бол уг пүүсийн хөдөлмөрийн хөлсний ахиуц зардал нь цалин хөлсний үнэлгээнээс ямагт
их байна.
7. Өрсөлдөөнт пүүсийн хөдөлмөрийн нийлүүлэлт нь төгс мэдрэмжгүй байдаг.
8. Хэрэв нэрлэсэн цалин хөлсний үнэлгээтэй харьцуулахад бараа, үйлчилгээний жижиглэн
худалдаалах үнэ илүү хурдан өгч байвал бодит цалин хөлс буурна.
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1.Ажилчдын хөдөлмөрийн бүтээмж хэвээр байхад үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийх нь
эрэлт ихэсвэл эдгээр ажилчдын цалин
А. Хэвээр
Б. Багасна
В. Ихэснэ
2.Ажилчдын хөдөлмөрийн бүтээмж хэвээр байхад үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийх нь
эрэлт ихэсвэл эдгээр ажилчдын цалин
А. Хэвээр
Б. Багасна
В. Ихэснэ
3.Үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүнийх нь эрэлт өсвөл тухайн пүүс ажилчдынхаа тоог
А. Цөөрүүлнэ
Б. Нэмэгдүүлнэ
В. Хэвээр байлгана
Г. Яаж ч болно
4.Хөдөлмөрийн эрэлтийн муруй баруун гар тийш шилжихэд дараах нөхцөл нөлөөлнө
А. Хослох хүчин зүйлийн үнэ буурах
Б. Хослох хүчин зүйлийн үнэ өсөх
В. Орлуулалтын нөлөө хүчтэй үед орлох хүчин зүйлийн үнэ буурах
Г. Орлуулалтын нөлөө сул үед орлох хүчин зүйлийн үнэ өсөх
Бодлого
1.ТӨЗЗ дээр үйл ажиллагаа явуулдаг пүүсийн тухай мэдээлэл өгөгджээ. Хүснэгтийг
гүйцээн, дараах асуултанд хариул

4. L TP AP P МР
1 4 30
2 10 30
3 15 30
4 18 30
5 20 30
6 21 30
А. Дээрх тохиолдолд хөдөлмөрийн хөлсийг 50 руб гэж үзвэл хичнээн ажилчин ажиллуулах вэ?
Б. Хэрвээ хөдөлмөрийн хөлс 140 руб болж өссөн бол хичнээн ажилчин ажиллуулах вэ?
2. Салбарын хөдөлмөрийн эрэлтНЬ Ld=10500-625W , хөдөлмөрийн нийлүүлэлт нь
Ls=-2500+1000W бол
А. Тэнцвэрийн цалин, хөдөлмөрийн хэмжээг ол
Б. Засгийн газраас цалингийн доод түвшинг цагт 10$ оор тогтоосон бол пүүс
хичнээн ажилчин хөлсөлж авах вэ?