Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
…... /……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
Đ TỊPƢN
QUẢNLÝN ÀNƢỚCĐỐ VỚ D ND CƢT DO TRÊN
ĐỊA BÀN TỈN ĐẮK LẮK
LUẬN VĂN T ẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG
Đắk Lắk, năm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
…………/…………
BỘ NỘI VỤ
…... /……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
Đ TỊPƢN
QUẢNLÝN ÀNƢỚCĐỐ VỚ D ND CƢT DO TRÊN
ĐỊA BÀN TỈN ĐẮK LẮK
LUẬN VĂN T ẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG
MÃ SỐ: 8 34 04 03
N ƢỜ ƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ VĂN TỪ
Đắk Lắk, năm

LỜ CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Văn Từ
Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong Luận văn này
trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào.
Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Đắk Lắk, tháng 12 năm 2019
Học viên
Đ T ị P ƣ n
i

LỜ CẢM ƠN
Trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân,
tôi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo và của nhiều
cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Trước hết tôi xin gửi tới các thầy giáo, cô giáo Học viện Hành chính Quốc
gia lời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe và lời cảm ơn sâu sắc. Với sự quan
tâm, giảng dạy, chỉ bảo tận tình, chu đáo của các thầy cô, đến nay tôi đã hoàn
thành luận văn, đề tài:“Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk”.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS. Lê Văn Từ
đã quan tâm giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này trong thời
gian qua.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia,
Khoa sau đại học, các Khoa, Phòng chức năng đã trực tiếp và gián tiếp giúp đỡ
tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài luận văn.
Không thể không nhắc tới sự quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ của Lãnh đạo
Văn ph ng và các đồng nghiệp công tácvtại Văn ph ng U N tỉnh Đắk Lắk, các Sở,
Ngành, cùng sự giúp đỡ nhiệt tình của gia đình, các bạn trong lớp trong suốt quá
trình học tập cũng như thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Đắk Lắk, tháng 12 năm 2019
Học viên
Đ T ị P ƣ n
ii

MỤC LỤC
LỜ CAM ĐOAN .............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii
MỤC LỤC.......................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................v
DANH MỤC BẢNG, BIỂU...........................................................................vi
MỞ Đ U...........................................................................................................1
. T nh cấp thiết của đề tài ................................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn .....................................3
3. Mục đ ch và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................5
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu............................................6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn.....................................................6
7. Kết cấu của luận văn .....................................................................................7
C ƣơn 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ N À NƢỚC ĐỐI VỚI DÂN
D CƢ T DO..................................................................................................8
. . ân di cư tự do ..........................................................................................8
1.2. Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do................................................14
1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do ở một số địa phương .. 28
Tiểu kết chương...............................................................................................33
Chương 2: THỰC TRẠNG DÂN DI CƯ TỰ DO VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
ĐỐI VỚI DÂN DI CƯ TỰ DO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK........34
2. . Tình hình dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk................................34
2.2. Thực trạng quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk....................................................................................................46
2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk....................................................................................................60
Tiểu kết chương 2............................................................................................66
iii

Chương : N ĐI C TIÊ À GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI DÂN DI CƯ TỰ DO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK67
3. . Quan điểm, mục tiêu về quản lý nhà nước dân di cư tự do trên địa bàn
tỉnh Đắk Lắk....................................................................................................67
3.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk................................................................................71
3.3. Một số kiến nghị.......................................................................................85
Tiểu kết Chương 3...........................................................................................91
KẾT LUẬN ....................................................................................................92
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................94
iv

DAN MỤC TỪ V ẾT TẮT
UBND : y ban nhân dân
DTTS : ân tộc thiểu số
ộ NNN PTNT : ộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
v

DAN MỤC BẢN , B ỂU
STT Tên các bản , biểu Trang
Bản 2.1.
Số lượng dân di cư tự do đến Đắk Lắk từ năm 20 3 –
36
2018
Bản 2.2. Thành phần dân tộc trong dân di cư tự do 37
Bản 2.3.
Thành phần dân tộc di cư tự do đến Đắk Lắk năm 20 3-
40
2018
Bản 2.4. Các dự án đang thực hiện dở dang 51
Bản 2.5. Các dự án chưa triển khai 53
Biểu đồ 2.1.
Số lượng dân di cư tự do đến Đắk Lắk từ năm 20 3 –
38
2018
Biểu đồ 2.2. Thành phần dân tộc trong dân di cư tự do 40
vi

MỞĐ U
1. T n c p t i t c đ t i
i cư là một quy luật phổ biến diễn ra ở tất cả các nước với nhiều phương
thức khác nhau, n t y thuộc vào mỗi thời kỳ và đặc điểm địa lý kinh tế - xã hội
của mỗi quốc gia. ởi vì, con người sinh ra luôn c nhu cầu tồn tại và phát triển,
luôn c nhu cầu di chuyển từ địa điểm này đến địa điểm khác với mục đ ch tìm
đến những nơi th ch hợp hơn cho sự sinh tồn. i dân thể hiện sự tồn tại và phát
triển của mỗi quốc gia trước những thách thức của cuộc sống và c ý nghĩa quan
trọng trong việc phân công lao động trên lãnh thổ [11].
Theo thống kê của ộ NN PTNT, trong giai đoạn 2005-20 8, tổng số dân
di cư trên địa bàn cả nước gần 67.000 hộ. Trong đ , Tây ắc c hơn 5.800 hộ,
Tây Nguyên gần 59.000 hộ và Tây Nam ộ hơn 2.000 hộ. Đến hết năm 20 8, tổng
số hộ dân di cư tự do cần phải được hỗ trợ, bố tr sắp xếp chỗ ở ổn định còn hơn
24.500 hộ chủ yếu tại các tỉnh Tây Nguyên khoảng hơn 22.000 hộ . Tình
trạng dân di cư tự do từ lâu đã gây nên những hệ lụy không nhỏ trong phát triển
kinh tế, an ninh, trật tự, xã hội và bảo vệ tài nguyên, môi trường ở cả các địa
phương c người di cư đi và đến.
Trước thực trạng trên, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm, chỉ đạo và tổ
chức thực hiện bố tr , sắp xếp ổn định dân di cư tự do trên cả nước, nhiều văn
bản pháp luật về dân di cư tự do đã được ban hành như: Chỉ thị số 660 CT-TTg
ngày 7 0 995 của Thủ tướng Ch nh phủ về giải quyết tình trạng dân di cư tự do
đếnTây Nguyên và một số tỉnh khác, Chỉ thị số 39 CT-TTg ngày 2 2004
của Thủ tướng Ch nh phủ về chủ trương, giải pháp giải quyết tình trạng dân di
cư tự do, Quyết định số 776 QĐ-TTg ngày 2 20 2 của Văn ph ng Ch nh
phủ về phê duyệt Chương trình ố tr dân cư các v ng: Thiên tai, đặc biệt kh khăn,
biên giới, hải đảo, di cư tự do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 20 3 - 2015 và định
hướng đến năm 2020. Trên cơ sở đ , Đắk Lắk đã cụ thể h a các văn bản của
Trung ương, ban hành nhiều văn bản: Chỉ thị số 09 2008 CT-U N ngày
1

04 7 2008 về việc ổn định đồng bào di cư từ các tỉnh đến Đắk Lắk; Thông báo số
1466-T TU ngày 8 9 2008 về việc thông báo kết luận của an Thường vụ Tỉnh ủy
về tình hình dân di cư ngoài kế hoạch đến Đắk Lắk; Quyết định số
2763 QĐ-U N ngày 30 2 20 3 về việc phê duyệt ự án rà soát, bổ sung quy
hoạch bố tr dân cư trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 20 3-20 5 và định hướng
đến năm 2020. Nhìn chung, những chủ trương, ch nh sách của Đảng, nhà nước
đã ban hành về công tác bố tr ổn định dân cư đã g p phần ổn định dân cư, thúc đ
y phát triển kinh tế – xã hội trên địa bàn cả nước.
Vì điều kiện tự nhiên thuận lợi, mật độ dân số thấp nên Đắk Lắk rất hấp
dẫn thu hút lao động và nhân kh u từ các tỉnh đến xây dựng kinh tế mới. Ngoài
việc tiếp nhận hàng chục nghìn hộ dân từ các tỉnh đến xây dựng v ng kinh tế mới
theo kế hoạch của Nhà nước, Đắk Lắk cũng là nơi thu hút mạnh mẽ các luồng
dân di cư tự do trong toàn quốc đến sinh sống và lập nghiệp. Sự gia tăng dân số
cơ học một cách nhanh ch ng và mạnh mẽ đã tạo nên những biến động lớn trong
cơ cấu dân số của tỉnh.
Do ảnh hưởng của dân di cư tự do nên tỷ lệ hộ nghèo ngày một tăng gây áp
lực cho địa phương trong việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về x a
đ i giảm nghèo; các tệ nạn xã hội như nghiện hút, mê t n dị đoan, hoạt động tôn
giáo trái phép phổ biến ở v ng đồng bào di cư tự do. Tình trạng mua bán, sang
nhượng đất đai trái phép diễn ra khá phổ biến, nhiều nơi xảy ra tranh chấp đất
đai giữa dân sở tại với dân di cư tự do, giữa dân di cư tự do với các nông, lâm
trường... gây kh khăn cho việc quản lý nhà nước tại địa phương: Phải sắp xếp
chỗ ở ổn định cho 4. hộ, giải quyết đăng ký thường trú, tạm trú để quản lý dân di
cư tự do từ 2005 đến nay, bố tr đất ở, đất sản xuất ổn định đời sống cho các hộ
dân... Để tập trung giải quyết tình trạng dân di cư tự do, tỉnh đã chỉ đạo các cấp,
các ngành xây dựng phương án, sắp xếp, ổn định dân di cư tự do, tuy nhiên vẫn c
n gặp rất nhiều kh khăn, vướng mắc. Từ thực trạng trên, để tìm ra
một số giải pháp hiệu quả, ph hợp với đặc th riêng của tỉnh Đắk Lắk tôi chọn
đề tài “Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”
2

để nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp kh a học thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu liên qu n đ n đ tài luận văn
Liên quan đến vấn đề di cư tự do ở nước ta đã thu hút sự quan tâm, nghiên
cứu của nhiều cấp, nhiều ngành và theo những mục đ ch khác nhau đ là:
- Những công trình nghiên cứu liên quan đến dân di cư tự do ở khu vực
Tây Nguyên:
+ Đề tài cấp Bộ của nhóm cán bộ nghiên cứu Viện Dân tộc học, Viện Khoa
học xã hội Việt Nam “Di dân tự phát của các dân tộc thiểu số từ miền núi phía
Bắc vào Tây Nguyên”(1990) do PGS. TS. Khổng Diễn làm chủ nhiệm, trong đ ,
trên cơ sở làm sáng tỏ thực trạng kinh tế - xã hội và môi trường của các dân tộc
thiểu số miền núi phía Bắc ở nơi xuất cư, phân t ch những tác động tích cực và
tiêu cực của di dân tự phát đến kinh tế, xã hội, môi trường Tây Nguyên cùng với
đ là những kiến nghị, giải pháp góp phần giải quyết vấn đề di dân ở vùng lãnh
thổ này [14].
+ Tác giả Nguyễn Hữu Tiến c đề tài nghiên cứu cấp ộ về “Điều tra cơ bản
và xác định các giải pháp giải quyết tình trạng di cư tự do đến Tây Nguyên và
một số tỉnh khác” 996 . Đề tài đã đánh giá tổng quan tình hình dân di cư tự do tại
4 tỉnh c dân đi Cao ằng, Lạng Sơn, Lai Châu và Nghệ An , 6 tỉnh c dân đến ình
Thuận, Đồng Nai, à Rịa - Vũng Tàu, Sông é cũ , Lâm đồng,
Đắk Lắk cũ , xác định nguyên nhân di cư tự do và đề xuất các giải pháp giải
quyết tình hình dân di cư tự do vào Tây Nguyên và các tỉnh khác.[22].
- Những công trình nghiên cứu liên quan đến dân di cư tự do ở các địa
phương khác:
+ Nh m nghiên cứu Nguyễn Mạnh Tiến, Nguyễn Ngọc Quế, Ngụ Văn Hải,
Phạm Minh Tr thuộc Viện Kinh tế nông nghiệp c dự án “Phân tích đa biến các dự
án di dân có tổ chức ở Việt Nam từ năm 1991 đến 1996” (Multivariate Analysis
of Organized Miggration Projects in Vietnam since 99 996 , trong đ đã xác
định được mối tương quan tác động của các nhân tố về cơ sở hạ tầng giao thông,
thủy lợi, đường, điện, trường học, y tế... , đất rừng, đất nông nghiệp, số lao động,
3

kinh ph và lương thực đầu tư hỗ trợ ảnh hưởng đến kết quả di chuyển cư đến các
tỉnh miền núi ph a ắc và Tây Nguyên trong giai đoạn 99 – 1996 [23].
+ Đề tài “Nghiên cứu chính sách đối với di dân tự do trong cả nước (1997-
1998)” của nh m nghiên cứu Viện Kinh tế nông nghiệp Nguyễn Hữu Tiến, Ngô
Văn Hải, Phạm Văn Khiên, Nguyễn Đình Ch nh, trong đ phân t ch thực trạng
dân di cư tự do, động cơ, lý do của hoạt động di dân tự do đến các địa phương;
các mặt t ch cực và tiêu cực của di dân tự do. Đề xuất các ch nh sách của Trung
ương và địa phương nơi đi, nơi đến áp dụng với số dân di cư tự do nhằm sớm ổn
định đời sống, đảm bảo ổn định dân bản địa và dân chuyển đến, tạo điều kiện
phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương miền núi và Tây Nguyên [24].
+ Công trình nghiên cứu của PGS.TS. Hoàng Văn Chức về “Di dân tự do
đến Hà Nội - thực trạng và giải pháp quản lý” 2004 đã tổng quan được những lý
luận cơ bản về di dân và quản lý nhà nước về di dân, phân t ch được thực trạng
tình hình di dân đến thành phố Hà Nội và rút ra những đặc trưng của sự di cư đ ,
đồng thời đề xuất và kiến nghị một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý của
Nhà nước đối với dân di cư tự do đến Hà Nội [11].
+ Sách tham khảo của TS. Đặng Nguyên Anh “Chính sách di dân trong
quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở các tỉnh miền núi” (2006) đã đưa ra những
ch nh sách di dân để phát triển kinh tế - xã hội ở các tỉnh miền núi [1].
- Những công trình nghiên cứu liên quan đến dân di cư tự do ở Đắk Lắk:
+ Báo cáo “Di dân tự do nông thôn - nông thôn: Thực trạng và giải pháp”
của tác giả Nguyễn Quang Huề và báo cáo “Những ảnh hưởng của vấn đề di dân
từ nông thôn ra nông thôn ở Đắk Lắk” của tác giả Huỳnh Thị Xuân tại Hội
thảo quốc tế i dân trong nước đã đưa ra những khuyến nghị về ch nh sách di dân
ở Việt Nam 998 [33].
+ Nh m nghiên cứu Ngân hàng Phát triển Châu Á A c một nghiên
cứu về “Đánh giá nghèo có sự tham gia của cộng đồng”, trong đ c đề cập đến
vấn đề di cư tự do đến Đắk Lắk, tình hình về đất đai, vốn, sức khoẻ của người
nhập cư, sự liên quan giữa di cư tự do với môi trường 2003 [25].
4

+ Công trình sách chuyên khảo của tác giả Nguyễn Bá Thủy về “Di dân tự
do của các dân tộc Tày, Nùng, H’Mông, Dao từ Cao Bằng, Lạng Sơn vào Đắk
Lắk”(2004), trong đ bước đầu đã làm sáng tỏ một số vấn đề liên quan đến di dân
tự do của 4 dân tộc vào Đắk Lắk như đặc điểm kinh tế xã hội của các dân tộc di
cư và tại chỗ, nguyên nhân di cư, một số tác động của di cư [21].
Những công trình nghiên cứu trên là những tài liệu rất hữu ch giúp cho tác
giả tham khảo và kế thừa trong quá trình làm luận văn, các nghiên cứu trên chủ
yếu tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận về di dân, phân tích thực trạng và
đề ra một số giải pháp để giải quyết vấn đề di cư tự do. Tuy nhiên, để c cách tiếp
cận, nhìn nhận trên các phương diện về công tác quản lý nhà nước về dân di cư
tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk thì rất hiếm c đề tài nào đề cập một cách cụ thể
sát với cơ sở thực tiễn và khoa học quản lý. Để từ đ c thể áp dụng vào thực tế tại
địa phương thực hiện tốt công tác sắp xếp, ổn định và quản lý dân di cư tự dotrên
địa bàn tỉnh Đắk lắk trong thời gian tới.
3. Mục đ c v n iệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đ c n iên cứu
Mục đ ch của luận văn là nghiên cứu quản lý nhà nước đối với dân di cư tự
do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk để củng cố và làm sâu sắc thêm cơ sở lý luận và đề
xuất những giải pháp tăng cường quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên
địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đ ch trên nhiệm vụ của luận văn là:
- Hệ thống h a, phân t ch và làm rõ thêm lý luận quản lý nhà nước đối với
dân di cư tự do.
- Phân t ch, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với dân di
cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
4. Đối tƣ ng và phạm vi nghiên cứu
5

4.1. Đối tƣ ng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn quản
lý nhà nước về dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
4.2.1. Phạm vi về không gian
Trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
4.2.2. Phạm vi về thời gian
Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do ở tỉnh Đắk
Lắk từ năm 20 3 đến nay.
5. P ƣơn p áp luận v p ƣơn pháp nghiên cứu
5.1. P ƣơn p áp luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử và
duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác - Lênin.
5.2. P ƣơn p áp n iên cứu cụ t ể
5.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu th c p
Tìm hiểu các nghiên cứu đã c về dân di cư tự do và quản lý nhà nước đối với
dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk và ở Việt Nam, đánh giá các quan điểm
hợp lý và chưa hợp lý từ đ đưa ra các kiến giải theo cách tiếp cận của tác giả.
5.2.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích định lượng
ựa trên những tài liệu, thông tin thực tiễn của các ngành, các địa phương
và các dữ liệu thu thập được để phân t ch, đánh giá thực trạng dân di cư tự do và
quản lý nhà nước về dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk lắk, những kết quả và
hạn chế làm cơ sở để đưa ra những kết luận và đề xuất các giải pháp hoàn thiện
nội dung quản lý nhà nước về dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Ngoài
ra, c n sử dụng phương pháp thống kê, so sánh, phân t ch trong quá trình nghiên
cứu.
6. Ý n ĩ lý luận và thực tiễn c a luận văn
6.1. Đón óp v lý luận
6

Về lý luận, luận văn hệ thống h a, làm rõ thêm khái niệm liên quan đến dân
di cư tự do và quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do, xác định rõ những nội
dung cơ bản của dân di cư tự do và quản lý nhà nước về dân di cư tự do; chỉ rõ
vai tr của các chủ thể trong dân di cư tự do; những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý
nhà nước đối với dân dự cư tự do.
6.2. Ý n ĩ t ực tiễn c a luận văn
Về thực tiễn, những vấn đề của Luận văn là cơ sở để hoàn thiện hệ thống
pháp luật, cơ chế ch nh sách về dân di cư tự do nhằm tăng cường quản lý nhà
nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; luận văn là tài liệu tham
khảo cho việc nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng và cơ
quan c th m quyền trong quản lý về dân di cư tự do.
7. K t c u c a luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm c ba
chương:
Chương : Cơ sở khoa học quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do.
Chương 2: Thực trạng dân di cư tự do và quản lý nhà nước đối với dân di
cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Chương 3: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước
đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

7

C ƣơn 1:
CƠ SỞ K OA ỌC QUẢN LÝ N À NƢỚC
ĐỐ VỚ D ND CƢT DO
1.1. Dân di cƣ tự do
1.1.1. Một số khái niệm
- Di cư:
Trong nghiên cứu về sự di chuyển chỗ ở của con người, các thuật ngữ “di
dân” và “di cư” được d ng khá phổ biến và thường không khác nhau nhiều về nội
hàm. Trong luận văn tác giả thống nhất sử dụng thuật ngữ di cư để nghiên cứu
hiện tượng xã hội này. Hiện nay, xuất phát từ những hướng tiếp cận nghiên cứu
khác nhau c những cách hiểu khác nhau về khái niệm “di cư”.
Một số tác giả nước ngoài, như: Petersen cho rằng, di cư là sự di chuyển
vĩnh viễn tương đối của một người trong một khoảng cách đáng kể. Theo Smith,
di cư thường sử dụng để đề cập đến mọi di chuyển lý học trong không gian với
ngụ ý là thay đổi nơi cư trú hay nơi ở. Tác giả Morgan lại xác định, di cư là sự di
chuyển vĩnh viễn tương đối của người dân ra khỏi tập đoàn đang sống đến một
đơn vị địa lý khác...
Theo khái niệm của Liên Hiệp Quốc, di cư là sự di chuyển từ một đơn vị
lãnh thổ này đến một đơn vị lãnh thổ khác, hoặc là sự di chuyển với khoảng cách
tối thiểu quy định. Sự di chuyển này diễn ra trong khoảng thời gian di dân xác
định và được đặc trưng bởi sự thay đổi nơi cư trú thường xuyên.
Nơi xuất cư hay gọi là nơi dân đi đầu đi : Là địa phương c dân đưa đến các
v ng thuộc các tỉnh khác, hoặc trong phạm vi của tỉnh. Người dân đi từ địa
phương này gọi là dân xuất cư.
Nơi nhập cư hay gọi là nơi đ n dân đầu đến : Là địa phương c dân đến định
cư theo chương trình. Người dân định cư ở v ng mới gọi là dân nhập cư [11,
tr.7].
8

Khái niệm “di cư” trong các nghiên cứu ở Việt Nam hiện nay được hiểu
theo hai nghĩa: Nghĩa rộng, di cư là sự chuyển dịch bất kỳ của con người trong
một không gian và thời gian nhất định. Nghĩa hẹp, di cư là sự di chuyển của dân
cư từ một đơn vị lãnh thổ này đến một đơn vị lãnh thổ khác, nhằm thiết lập một
nơi cư trú mới trong một khoảng thời gian nhất định.
ưới g c độ quản lý, di cư là sự dịch chuyển dân cư theo không gian và thời
gian từ nơi này đến nơi khác. C ba tiêu ch để xác định:
+ Đây là sự dịch chuyển địa điểm từ đơn vị hành ch nh này đến đơn vị hành
chính khác.
+ Vì mục đ ch kinh tế - xã hội, gắn với điều kiện phát triển kinh tế, đời sống.
+ Thời gian đến nơi ở mới phải lâu dài.
- Dân di cư:
ân di cư người di cư : Vẫn chưa c một định nghĩa thống nhất về “người di
cư”. Thuật ngữ “người di cư” thường được hiểu bao hàm mọi trường hợp di cư
do cá nhân tự quyết định vì lý do “tiện ch cá nhân” mà không c sự can thiệp của
nhân tố bắt buộc bên ngoài. N cũng được áp dụng đối với những người và thành
viên gia đình di chuyển tới một nước hoặc v ng lãnh thổ khác để cải thiện điều
kiện xã hội và vật chất của họ và mở tương lai cho họ và gia đình. Liên Hợp
Quốc định nghĩa người di cư là một cá nhân đã cư trú tại một nước hơn một năm,
bất kể người đ di cư tự nguyện hay không, hay theo cách được phép hay trái
phép. Với một định nghĩa như vậy, những người đi lại với thời gian ngắn hơn
như khách du lịch, thương nhân không được coi là người di cư. Tuy nhiên cách
sử dụng chung bao gồm cả những nh m nhất định chỉ những người di cư ngắn
hạn, như người lao động nông nghiệp theo thời vụ, những người đi lại trong
những thời gian ngắn để trồng trọt và thu hoạch sản ph m nông nghiệp.
- Di dân có tổ chức (di cư có tổ chức): Là hình thái di chuyển dân cư theo
kế hoạch và các chương trình dự án do Nhà nước, ch nh quyền các cấp vạch ra,
tổ chức và chỉ đạo thực hiện, với sự tham gia của các tổ chức đoàn thể xã hội. Về
nguyên tắc, người di chuyển c tổ chức được Nhà nước và ch nh quyền địa
9

phương nơi nhập cư giúp đỡ. Thông qua các hỗ trợ ban đầu về tài ch nh hay
lương thực, nhà ở, di dân c tổ chức c thể giảm bớt kh khăn cho những người di
cư, tăng nguồn lực sức lao động địa phương, c thể tránh được việc khai thác tài
nguyên thiên nhiên bừa bãi, gây ảnh hưởng xấu tới môi trường sinh thái. Các
chương trình di dân c tổ chức thường bao gồm việc di chuyển nơi thường trú của
hộ gia đình hay cộng đồng.
- Di dân tự phát (di cư tự do): Là hình thái di chuyển do cá nhân người di
chuyển hoặc bộ phận gia đình quyết định, di dân tự phát không c và không phụ
thuộc vào kế hoạch và sự hỗ trợ của Nhà nước và các cấp ch nh quyền. Người di
dân chịu trách nhiệm và tự trang trải các ph tổn c liên quan đến sự di chuyển và
lựa chọn nơi đến. i dân tự phát tuy được thừa nhận song không được khuyến kh
ch hay hỗ trợ [2, tr.140-145].
Theo quy định tại Thông tư số 05 NN ĐCĐC - KTM, ngày 26 3 996 của
ộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì “ i dân tự do di cư tự do là đồng bào
chuyển cư ngoài kế hoạch di dân hàng năm của nhà nước”. Hiện nay, c nhiều
quan điểm khác nhau về di cư tự do. Quan niệm phổ biến được các nhà nghiên
cứu công nhận: i cư tự do cũng c đủ các tiêu ch như di cư, nhưng trong trường
hợp này một cá nhân, một gia đình, một nh m nguời tự quyết định hành vi đi hay
ở mà không phụ thuộc vào kế hoạch, sự hỗ trợ của Nhà nước và các cấp ch nh
quyền. C thể hiểu di cư tự do là sự di chuyển đến nơi ở mới hoàn toàn do người
dân tự quyết định, bao gồm việc lựa chọn nơi đến, họ tự tổ chức di chuyển, tự lo
các khoản kinh ph , tự tạo cuộc sống mới tại nơi đến trên cơ sở thực hiện một số
các thủ tục đối với ch nh quyền sở tại nơi họ chuyển đến. Ngoài
ra, n c n thể hiện sức hút của nơi đến và lực đ y của nơi đi [5].
Về mặt pháp lý, người dân c quyền tự do cư trú. o vậy, tuy không được cơ
quan c th m quyền tổ chức cho di cư nhưng người dân vẫn c thể tự di cư theo nhu
cầu của mình, di cư tự do phản ánh t nh năng động và vai tr độc lập của cá nhân,
hộ gia đình trong việc tìm kiếm công ăn việc l àm và điều kiện sống tốt hơn.
10

1.1.2. Đặc điểm tính ch t của dân di cư tự do
Phần lớn những người dân di cư tự do là tìm kiếm cuộc sống tốt hơn tại nơi
ở mới cho bản thân, gia đình và cộng đồng. o điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội
tại nơi ở cũ không thuận lợi như thiếu đất sản xuất, dịch vụ xã hội không
tốt…dẫn đến thiếu công ăn việc làm, đời sống bấp bênh, nghèo, đ i. Vì vậy, dân
di cư tự do ở nước ta chủ yếu mang những đặc điểm sau:
- Dân di cư tự do c đặc điểm là “đi không báo, đến không trình”, “đi không
biết, đến không hay”, lúc đi cũng như khi đến đều tự phát, do họ tự chọn lấy nơi
họ đến cư trú. Việc lựa chọn địa bàn nhập cư cụ thể của người dân di cư tự do là
theo kinh nghiệm và tập quán tâm lý sản xuất nông, lâm nghiệp truyền thống
thường là những địa bàn cư trú giữa rừng, v ng sâu, v ng xa, với lý do
ch nh là c rừng để chặt phá lấy đất làm nương rẫy, c nhiều thú để săn bắt và để
tránh sự phát hiện, kiểm soát của ch nh quyền và các cơ quan chức năng.
- Đại đa số thuộc đối tượng đ i nghèo, hoàn cảnh kinh tế kh khăn, thiếu vốn
sản xuất, tỷ lệ hộ nghèo chiếm cao trong tổng số dân di cư tự do.
- Về địa bàn cư trú, dân di cư tự do là đồng bào DTTS thường sống theo
từng nh m nhỏ, ở trong rừng, không c cơ sở hạ tầng phúc lợi xã hội.
- Hình thức di chuyển đa dạng, hoặc là đi tập trung cả bản, cả d ng họ hoặc
là đi phân tán, xé lẻ số hộ, số người trong bản, trong hộ; hiện nay chủ yếu đi
phân tán nên càng kh kiểm soát.
- Một số DTTS ở Việt Nam c tập quán du canh, du cư, phá rừng làm
nương rẫy nên họ di cư khỏi nơi ở cũ để tìm nơi ở mới c đất đai màu mỡ hơn.
- Trình độ dân tr thấp, người m chữ chiếm tỷ lệ cao, các cháu đến tuổi đi
học không c điều kiện đến lớp.
- Hầu hết các hộ dân di cư tự do c đời sống vô c ng kh khăn, họ sống tự
phát rải rác trên các khu đất sản xuất, một số sống trong các khu rừng, các v ng
trũng thường xuyên bị ngập lụt, xa các khu trung tâm, những nơi thiếu cơ sở hạ
tầng, điều kiện sống và sản xuất kh khăn, không c điều kiện khám chữa bệnh,
nhiều thủ tục lạc hậu vẫn tồn tại.
11

Ngoài những đặc điểm trên, dân di cư tự do đến Tây Nguyên trong những
năm gần đây c những đặc điểm riêng như: Một bộ phận di cư không vì mục
đ ch sinh kế mà di cư để được đoàn tụ c ng gia đình, d ng tộc. Trong đ , người
dân tộc Mông chiếm số lượng đông nhất, đa phần họ theo các hệ phái khác nhau
của đạo Tin lành. ân di cư tự do đến Tây Nguyên cư trú ở những v ng sâu,
v ng xa, đời sống c n kh khăn, hạn chế trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội.
1.1.3. Những lợi ích và hệ lụy từ dân di cư tự do
ân di cư tự do đa số là nhũng người thuộc hộ đ i nghèo, họ đến từ nhiều v
ng miền khác nhau với mong muốn c được cuộc sống mới tốt đẹp hơn nơi ở cũ
và n cũng c những tác động t ch cực cũng như kéo theo những hệ lụy đối với các
địa phương nơi c dân đến như:
1.1.3.1. Những l i ích từ dân di cư tự do
ân di cư tự do họ là những người đến từ nhiều v ng miền khác nhau trong
cả nước do đ , họ mang đến cho nơi nhập cư một lực lượng lao động dồi dào,
nhiều kinh nghiệm, tập quán sản xuất đa dạng, phong phú, g p phần làm lợi cho
quê hương mới như:
- G p phần làm giảm sức ép về việc làm và đời sống kh khăn nơi xuất cư;
g p phần vào việc bổ sung nhanh ch ng nguồn lao động, đáp ứng nhu cầu khai
thác hiệu quả nguồn tài nguyên c s n ở nơi mới định cư, mở rộng diện t ch khai
hoang phục vụ sản xuất nông nghiệp. Người di cư tự do thường khá vững vàng
về tâm lý, s n sàng chịu đựng kh khăn để phát triển sản xuất, ổn định đời sống,
xây dựng quê hương mới.
- i cư tạo cơ hội tăng thu nhập, g p phần nâng cao mức sống gia đình và
giảm đ i nghèo ỏ các v ng nông thôn c thu nhập thấp. Ngoài ra, dân di cư tự do
đã cung cấp một lực lượng lao động làm thuê cho các nông - lâm trường địa
phương trong những lúc thời vụ thu hái cà phê, chăm s c cây cao su, thu hái chè
và các loại nông sản khác . i cư tự do đến địa phương nào thì họ cũng tham gia t
ch cực vào thị trường lao động tại địa phương đ . Thể hiện quyền tự do đi lại, tự
do cư trú và tìm việc làm của công dân như đã được quy định trong Hiến pháp và
pháp luật.
12

- ân di cư tự do từ các địa phương khác nhau và mang theo những nét văn
h a riêng của từng v ng, miền, quê hương họ, thông qua đ người lao động c cơ
hội giao lưu, tiếp thu những yếu tố văn h a mới nhưng vẫn giữ gìn bản sắc
văn h a của dân tộc mình, quê hương mình; những d ng văn h a đ không xung đột
mà h a nhập vào nhau làm phong phú thêm đời sống văn h a của địa phương nơi
nhập cư.
- G p phần bổ sung cho địa phương nơi đến một lực lượng lao động dồi
dào để phát triển sản xuất nông nghiệp, nhiều v ng dân di cư tự do đến c nhiều
kinh nghiệm trong lao động sản xuất, nhiều cách làm phổ biến trao đổi với người
dân tại địa phương nơi đến.
- Sự tăng dân số cơ học của dân di cư tự do dẫn đến nhiều đơn vị hành ch
nh của địa phương nơi đến được hình thành, g p phần củng cố hệ thống ch nh trị,
ổn định tình hình an ninh, ch nh trị, quốc ph ng trong khu vực.
- Về mặt xã hội: i cư tự do c n g p phần t ch cực đưa thêm ngành nghề đến
nơi nhập cư; g p phần thực hiện các ch nh sách và nghĩa vụ công dân như thuế,
nghĩa vụ quân sự và thực hiện đ ng g p xây dựng địa phương mới nhập cư.
1.1.3.2. Những hệ l y từ dân di cư tự do
Ngoài những tác động t ch cực trên, dân di cư tự do đến các v ng đất mới
gây ra những hậu quả nghiêm trọng như:
- C ng với việc tăng dân số tự nhiên làm tăng đột biến nhu cầu các dịch vụ xã
hội, quá tải sử dụng các công trình hạ tầng cơ sở, vượt khả năng đáp ứng hiện c ở
địa phương, cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh vốn đã thiếu lại càng thiếu thêm.
Một bộ phận những người di cư tự do không c đất dựng nhà nên đã phá rừng, đốt
rẫy, lấy gỗ để dựng nhà khiến cho diện t ch rừng bị thu hẹp đặc biệt là tại các
khu rừng tự nhiên, rừng ph ng hộ đầu nguồn xung yếu, rừng đặc dụng...), cộng
với trình độ canh tác lạc hậu làm cho diện t ch rừng ngày một thu hẹp, tài nguyên
rừng ngày một cạn kiệt, ảnh hưởng tới môi trường sinh thái và nguồn nước.
- i cư tự do ngoài kế hoạch làm đời sống nhân dân ở nhiều v ng định cư
gặp nhiều kh khăn, c n tạo thêm gánh nặng cho địa phương nơi nhập cư trong
13

việc đầu tư thêm cơ sở hạ tầng ở các v ng đất mới. Làm gia tăng tỷ lệ hộ nghèo
- i cư tự do c n làm nảy sinh một số vấn đề xã hội phức tạp như nạn cờ
bạc, nghiện hút, mại dâm, mua, bán, sang nhượng trái phép, tranh chấp đất đai
giữa người dân di cư tự do với đồng bào tại chỗ và các công ty lâm trường. Một
số vụ xảy ra xô xát, tụ tập đông người, bắt giữ người trái pháp luật, chống người
thi hành công vụ; tình trạng đ i nghèo phổ biến là gánh nặng và gây kh khăn
cho các địa phương sở tại và tiềm n yếu tố gây bất ổn về an ninh, ch nh trị, quốc
ph ng trên địa bàn, nhất là khu vực biên giới.
- ân di cư tự do làm xáo trộn đời sống của người dân sở tại, phá vỡ quy
hoạch, kế hoạch; tạo điều kiện cho phần tử xấu lợi dụng dân tộc, tôn giáo, t n
ngưỡng để truyền đạo trái pháp luật, lôi kéo, k ch động đồng bào gây rối trật tự,
chống phá chế độ, làm mất ổn định tình hình an ninh, ch nh trị xã hội, ảnh hưởng
đến phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
- Đa số những người di cư tự do không đăng ký hộ kh u, kể cả hộ kh u tạm
trú nên địa phương nơi cư trú kh nắm bắt được hoạt động của họ khi c những
vi phạm về trật tự, an ninh xảy ra.
- i cư tự do đến các v ng đất mới c ng với việc tăng dân số tự nhiên làm
tăng đột biến nhu cầu các dịch vụ xã hội, vượt khả năng đáp ứng hiện c ở địa
phương, cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh vốn đã thiếu lại càng thiếu thêm. o vậy,
tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh phụ khoa và tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng rất cao.
1.2. Quản lý n nƣớc đối với dân di cƣ tự do
1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
Quản lý là sự tác động c ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý
nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá nhân
hướng đến mục đ ch hoạt động chung và ph hợp với quy luật khách quan.
T y theo từng g c độ tiếp cận c nhiều định nghĩa về quản lý nhà nước:
Quản lý nhà nước là một loại hình quản lý xã hội đặc biệt, xuất hiện và tồn tại từ
khi nhà nước ra đời, mang t nh quyền lực nhà nước, sử dụng pháp luật và ch nh
sách để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các mặt của đời sống
xã hội do các cơ quan trong bộ máy nhà nước nhằm thực hiện, phục vụ nhân
14

dân, duy trì sự ổn định và phát triển xã hội.
Tại giáo trình Trung cấp lý luận hành ch nh, Nhà xuất bản Ch nh trị - Hành
ch nh, Hà Nội 2013 đưa ra khái niệm về Quản lý nhà nước như sau:“Quản lý
nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối
với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để duy trì và phát
triển các mối quan hệ xã hội và trật tự pháp luật nhằm thực hiện những chức
năng và nhiệm v của nhà nước trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và
bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa” [3, tr.407].
Như vậy, quản lý nhà nước là hoạt động mang t nh quyền lực nhà nước,
được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Quản lý nhà
nước được xem là một hoạt động chức năng của nhà nước trong quản lý xã hội
bao gồm toàn bộ các hoạt động từ ban hành các văn bản luật, các văn bản mang t
nh luật đến việc chỉ đạo trực tiếp hoạt động của đối tượng bị quản lý và vấn đề tư
pháp đối với đối tượng quản lý cần thiết của nhà nước. Hoạt động quản lý nhà
nước chủ yếu và trước hết được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước, song c thể
các tổ chức ch nh trị - xã hội, đoàn thể quần chúng và nhân dân trực tiếp thực
hiện nếu được nhà nước ủy quyền, trao quyền thực hiện chức năng của nhà nước
theo quy định của pháp luật.
Từ những phân t ch trên về khái niệm dân di cư và khái niệm quản lý nhà
nước ở trên c thể đưa ra khái niệm quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do như
sau: Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do là sự tác động có tổ chức và điều
chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với dân di cư tự do để duy trì và phát triển
các mối quan hệ xã hội và trật tự pháp luật nhằm thực hiện có hiệu lực và hiệu
quả các chính sách đối với dân di cư tự do nhằm đạt đư c m c tiêu quản lý của
nhà nước.
Chủ thể quản lý nhà đối với dân di cư tự do là các cơ quan quản lý nhà
nước, cụ thể là Ch nh phủ, ộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ộ Kế hoạch và
Đầu tư, ộ Tài ch nh là các cơ quan chủ trì phối hợp với các ộ, ngành xây dựng,
quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do. y ban nhân dân các cấp và
15

các cơ quan đoàn thể trong hệ thống ch nh trị của địa phương tổ chức và triển
khai thực hiện các chương trình, dự án ch nh sách đối với dân di cư tự do tại địa
phương mình.
Khách thể quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do là công tác sắp xếp, ổn
định đời sống cho dân di cư tự do. Mục tiêu quản lý là cải thiện đời sống cho dân
di cư tự do và phát triển sản xuất, đa dạng h a sinh kế cho người dân di cư tự do,
g p phần giảm tỷ lệ hộ nghèo, giúp cho người dân di cư tự do c cuộc sống ổn
định lâu dài.
1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
i cư là quy luật phổ biến của xã hội loài người. Con người di chuyển để
tìm đến một nơi mới c điều kiện sống tốt hơn nơi ở cũ. i cư tự do cũng vậy,
người dân cũng muốn tìm một nơi mới để làm ăn sinh sống tốt hơn nơi ở cũ, chỉ
c điều việc di chuyển này của họ mang t nh tự phát, không c sự điều tiết của Nhà
nước. Vì vậy, đ i hỏi phải c sự kiểm soát của Nhà nước, Nhà nước cần phải quản
lý tốt các đối tượng này, đưa họ vào “quỹ đạo” phát triển chung của xã hội, tạo
điều kiện cho đất nước phát triển toàn diện mọi mặt như:
1.2.2.1. Góp phần ổn định và phát triển kinh tế
Yếu tố kinh tế bao gồm tổng thể các điều kiện, hoàn cảnh kinh tế - xã hội,
hệ thống các ch nh sách kinh tế và triển khai thực hiện, áp dụng chúng trong thực
tế xã hội. Nền kinh tế phát triển năng động, bền vững, tạo điều kiện thuận lợi cho
người dân ổn định cuộc sống, định cư lâu dài, ngược lại nền kinh tế chậm phát
triển, kém năng động thì người dân buộc phải chủ động di cư lựa chọn nền kinh
tế khác tốt hơn để đảm bảo cuộc sống cho bản thân và gia đình.
o đ , trình độ phát triển kinh tế - xã hội giữa khu vực nông thôn - thành thị
và giữa các v ng khác nhau dẫn đến hiện tượng di dân n i chung và di dân tự do
nói riêng. Vì vậy kinh tế là nguyên nhân chủ yếu, quan trọng nhất tác động đến
quản lý nhà nước đối với dân di cư biểu hiện ở các mặt: Sức ép về tăng dân số;
thiếu công ăn việc làm; thu nhập thấp; ruộng đất c hạn; ngành nghề chưa phát
triển; công nghiệp chưa c khả năng thu hút nhiều lao động; điều kiện sản
16

xuất kh khăn; hạ tầng yếu kém đ là nguyên nhân những “cuộc di cư” của người
dân. Do vậy, đ i hỏi Nhà nước phải c sự quản lý, hoạch định hệ thống ch nh sách
về kinh tế để tạo điều kiện phát triển kinh tế đồng đều giữa các địa phương trên
cơ sở tận dụng thế mạnh, tiềm năng riêng của từng v ng nhằm hạn chế thấp nhất
1.2.2.2. Góp phần ổn định và phát triển xã hội
Ở những nơi điều kiện tự nhiên thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên phong phú
sẽ thu hút người dân đến làm ăn, sinh sống, ngược lại những nơi điều kiện tự
nhiên bất lợi như lũ lụt, hạn hán diễn biến bất thường; địa hình đồi núi, không
thuận lợi cho trồng trọt, chăn nuôi, ảnh hưởng lớn đến sản xuất cũng như đời
sống của con người thì nơi đ c dân cư thưa thớt hơn. Điều này lý giải vì sao
dân di cư tự do phần lớn ra đi từ các v ng kh khăn, thu nhập thấp để tìm kiếm
những v ng đất thuận lợi cho phát triển sản xuất và ổn định cuộc sống.
Đời sống kinh tế - xã hội luôn vận động và phát triển, hàng ngày, hàng giờ
Nhà nước phải giải quyết những vấn đề thực tiễn, những bài toán thuộc nhiều
lĩnh vực khác nhau. i cư tự do là vấn đề n ng bỏng, diễn biến rất phức tạp, đ
không phải là mục đ ch tự thân mà là phương tiện để thực hiện các nhu cầu khác.
Động lực dẫn đến di cư bị chi phối bởi yếu tố xã hội ở những cấp độ khác nhau.
Ở cấp độ vi mô, người di cư ra đi với hy vọng c được một cuộc sống tốt đẹp hơn
tại nơi ở mới. Những nguyên nhân xã hội dẫn đến di cư c ảnh hưởng đến
phân bố lại dân cư và phân bố lại lao động theo lãnh thổ. Nếu phân bố dân cư,
lao động hợp lý sẽ cung cấp đầy đủ nhu cầu nguồn nhân lực cho sự phát triển
kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội của cả v ng và cả nước trên cơ
sở tận dụng tài nguyên thiên nhiên và các điều kiện xã hội.
Văn h a là tổng thể n i chung những giá trị vật chất và tinh thần do con
người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử. Mỗi người dân hay một nh m dân cư,
một cộng đồng đều c phong cách sống chứa đựng những yếu tố văn h a, tinh
thần, tôn giáo, dân tộc riêng, vì vậy, nếu một cộng đồng người c sự th ch ứng, h
a nhập được với một nền văn h a nào đ mà họ cảm thấy tốt thì khả năng họ
17

chuyển đổi nơi sinh sống là rất cao, bởi văn h a gắn liền với cuộc sống của con
người, là động lực để họ phát triển. Sự hiện diện của những người mới đến sinh
sống với nền văn h a và đặc điểm sắc tộc khác nhau c thể gây nên sự xung đột,
phân biệt đối xử trong cộng đồng nơi đến. N đặt ra cho Nhà nước yêu cầu phải
quản lý nhưng phải đảm bảo phát triển văn hoá, xã hội hài hoà với phát triển
kinh tế, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội.
Ch nh những yếu tố trên c tác động mạnh mẽ đến quyết định di cư của
người dân, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội của cả quốc gia nên cần
thiết phải c sự quản lý của Nhà nước nhằm g p phần ổn định và phát triển xã hội.
1.2.2.3. Góp phần nâng cao chất lư ng cuộc sống của dân di cư tự do
Tập quán du canh du cư, đặc biệt là du canh canh tác nương rẫy vẫn chiếm
một vị tr quan trọng trong đời sống của các dân tộc miền núi trong cả nước n i
chung. Việc thiếu đất sản xuất, mất đất, mất rừng đã đ y nhiều hộ người dân tộc
vào sâu trong núi để du canh, tạo thêm sức ép môi trường. Tập quán du canh tác
động mạnh mẽ đến hai nguồn tài nguyên ch nh đ là rừng và đất [1, tr.141-143].
Đối với những địa phương c nguồn tài nguyên rừng phong phú, đất đai màu
mỡ, thuận lợi cho phát triển cây công nghiệp, dân cư thưa thớt, là địa bàn thu hút
số lượng lớn các dân tộc thiểu số miền núi ph a ắc di cư tự do đến để làm ăn sinh
sống. o tập quán canh tác và cư trú trong các khu rừng nên điều kiện sống gặp rất
nhiều kh khăn, thiếu nước sinh hoạt, dịch bệnh diễn biến phức tạp, trẻ em không
được đi học, các tệ nạn xã hội ngày càng phát triển như trộm cắp, nghiện hút, các
hoạt động mê t n dị đoan, truyền đạo trái pháp luật. Đặc biệt, một số tổ chức, cá
nhân đã lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, lợi dụng những kh khăn trước mắt của
đồng bào để lôi kéo, k ch động, môi giới dân di cư tự do đã gây ra nhiều vấn đề
bất ổn cho an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở những v ng c dân di cư tự do sinh
sống. Những vấn đề này không c tổ chức, cá nhân nào c thể thay thế Nhà nước
làm được.
Vì vậy, sự hỗ trợ của nhà nước sẽ g p phần nâng cao chất lượng cuộc sống
18

của dân di cư tự do.
1.2.3.4. Góp phần quản lý dân cư thống nhất, đảm bảo an ninh quốc gia,
trật tự an toàn xã hội
Lực lượng và thế trận quốc ph ng toàn dân, an ninh nhân dân vững mạnh sẽ
là chỗ dựa vững chắc để các ngành, các lĩnh vực xây dựng kế hoạch, quy hoạch,
ch nh sách giải quyết mối quan hệ giữa phát triển nhanh và bền vững trong đ c
việc ổn định đời sống của nhân dân. Nơi nào c quốc ph ng vững
mạnh, an ninh trật tự được bảo đảm, người dân c điều kiện phát triển kinh tế tốt
sẽ thu hút dân di cư đến để sinh sống, làm ăn. Với vai tr , vị tr quan trọng như
trên, quản lý nhà nước về quốc ph ng, an ninh là một trong những nhiệm vụ
trọng yếu của quản lý nhà nước n i chung. Chất lượng, hiệu quả quản lý nhà
nước về quốc ph ng, an ninh đ ng vai tr hết sức quan trọng đối với sự nghiệp xây
dựng nền quốc ph ng toàn dân, thế trận quốc ph ng toàn dân, gắn với an ninh
nhân dân vững mạnh, đảm bảo cho công cuộc bảo vệ đất nước.
i dân tạo ra sự phân công lao động xã hội mới, hình thành các điểm dân
cư mới, làm thay đổi cấu trúc dân số, dân tộc. ởi vậy, di dân c tác động, ảnh
hưởng rất lớn đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Chiến lược phân bố lại
lao động dân cư trên địa bàn lãnh thổ ngoài mục tiêu phát triển kinh tế c n g p
phần đáng kể vào sự nghiệp an ninh, quốc ph ng.
Như vậy, công tác di dân đi xây dựng các v ng kinh tế mới không chỉ đáp ứng
được yêu cầu phát triển kinh tế mà c n đ ng g p một phần không nhỏ cho việc bảo vệ
chủ quyền lãnh thổ và an ninh, quốc ph ng. T y từng giai đoạn lịch sử của cách
mạng, t nh cấp thiết của công tác này c khác nhau. Hiện nay trong điều kiện đổi
mới, chúng ta đã đạt được những thành tự to lớn. Nhưng với âm mưu và thủ đoạn
mới của các thế lực phản động hiện nay, chúng ta luôn nâng cao cảnh giác cách
mạng, phải dựa vào dân để bảo vệ tốt chủ quyền, đảm bảo yêu cầu kết hợp phát
triển kinh tế với thực hiện tốt nhiệm vụ về an ninh, quốc ph ng.
1.2.3. Vai trò của các chủ thể quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
Việc thực hiện quản lý nhà nước đối với những hộ đã di cư tự do sẽ từng
19

bước khắc phục những kh khăn, tồn tại do tình trạng di cư tự do gây ra như:
thiếu đ i, tệ nạn xã hội, để tạo điều kiện cho đồng bào sớm h a nhập cộng đồng,
ổn định cuộc sống, thực hiện ch nh sách đoàn kết các dân tộc, khai thác tốt tiềm
năng và sức lao động, từng bước thay đổi cơ cấu kinh tế, tổ chức sản xuất - nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Mặt khác, việc ổn định đời
sống dân di cư tự do do c n g p phần hạn chế luồng di cư tự do từ những địa bàn
thường xảy ra tình trạng này, tiến tới kiểm soát và điều chỉnh được hoạt động di
dân ph hợp với quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước,
từng v ng miền, lãnh thổ, từng địa phương; từ đ c nguồn lực để tập trung giải
quyết những vấn đề kh khăn, bức xúc ở những điểm c nhiều đồng bào di cư tự
do mà đời sống đang c n gặp nhiều kh khăn.
Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do c rất nhiều chủ thể tham gia quản
lý, hình thành một hệ thống quản lý. Những chủ thể tham gia quản lý nhà nước
đối với dân di cư tự do bao gồm: Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước Cộng h a
xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể ch nh trị xã
hội, các cộng đồng thôn (buôn). Tất cả các chủ thể mặc d c chung mục đ ch quản
lý dân di cư tự do nhưng c vai tr , chức năng t nh chất và quy mô quản lý khác
nhau, cụ thể:
- Đảng Cộng sản Việt Nam: Đưa ra quan điểm đường lối chỉ đạo, định
hướng chung để quản lý đối với dân di cư tự do và lãnh đạo toàn bộ hệ thống
ch nh trị thực hiện các đường lối đ trong cuộc sống.
- Nhà nước: Ch nh phủ ban hành các Quyết định, Chỉ thị để cụ thể h a chủ
trương đường lối của Đảng về quản lý xã hội đối với dân di cư tự do và các ộ,
ban, ngành, y ban nhân dân các cấp trên cơ sở quy hoạch bố tr dân cư được cấp c
th m quyền phê duyệt tiến hành lập, th m định, phê duyệt các dự án đầu tư bố tr
ổn định dân cư, xây dựng kế hoạch thực hiện Chương trình ố tr dân cư hàng năm
và 5 năm. Chỉ đạo các Sở, ban, ngành và ch nh quyền các cấp phối hợp chặt chẽ
với các tổ chức đoàn thể quần chúng nhân dân t ch cực tham gia thực hiện
Chương trình ố tr dân cư; tăng cường công tác quản lý, kiểm tra,
20

giám sát các dự án cụ thể trên địa bàn.
- Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể ch nh trị - xã hội phối hợp với c ng với các
cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện quản lý đối với di cư tự do, không
chỉ tổ chức cho hội viên của mình thực hiện ch nh sách quản lý của Đảng,
Nhà nước mà c n tuyên truyền rộng rãi ch nh sách đ trong nhân dân.
Các cộng đồng thôn (buôn): C vai tr quan trọng trong việc kiểm tra, giám
sát, đánh giá việc triển khai thực hiện các ch nh sách của Đảng và Nhà nước,
phát hiện các hạn chế để sửa đổi kịp thời. Ngoài ra, việc các cá nhân trong cộng
đồng nhỏ quản lý lẫn nhau và quản lý ch nh mình g p phần cho quá trình quản lý
nhà nước đối với dân di cư tự do đạt kết quả tốt hơn.
1.2.4. Nội dung của quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
Hoạt động quản lý nhà nước về dân di cư tự do tập trung chủ yếu ở các nội
dung: Đánh giá, rà soát tình trạng dân di cư tự do; xây dựng các thể chế, tổ chức
bộ máy, hoạch định các chương trình, ch nh sách; huy động nguồn lực để thực
hiện bố tr , sắp xếp, ổn định dân cư; tổ chức triển khai thực hiện cụ thể các
chương trình ch nh sách; thanh tra, kiểm tra, giám sát trong quá trình triển khai
thực hiện; tổ chức đánh giá sơ kết, tổng kết định kỳ theo giai đoạn để rút ra kinh
nghiệm và tổ chức thực hiện cho giai đoạn tiếp theo hiệu quả hơn. Tuy nhiên
trong khuôn khổ của đề tài luận văn, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu vào 03 nội
dung chính sau:
1.2.4.1. Xây dựng và ban hành chính sách pháp luật, quy hoạch, kế hoạch
quản lý dân di cư tự do
Xây dựng và ban hành các chương trình, ch nh sách là một trong những nội
dung c ý nghĩa quan trọng trong quản lý nhà nước, là toàn bộ quá trình nghiên
cứu, xây dựng ban hành các ch nh sách. Công tác bố tr , sắp xếp, ổn định dân di
cư tự do được nhà nước hoạch định bằng các chiến lược, ch nh sách thực hiện
chương trình theo từng giai đoạn hoặc phân kỳ giai đoạn 5 năm. Nếu không c ch
nh sách và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đối tượng quản lý
21

thì công tác quản lý dân di cư sẽ kém hiệu quả.
Mục tiêu của Đảng và Nhà nước ta là xây dựng và ban hành các ch nh sách
giải quyết trình trạng di cư tự do, quy hoạch, sắp xếp dân vào v ng cư trú hợp lý
hơn, giúp người dân sớm ổn định cuộc sống, giải quyết việc làm, tăng thu nhập,
thực hiện việc cấp đất ở và hỗ trợ nhà ở cho các hộ dân ph phợp với điều kiện
của địa phương và khả năng hỗ trợ của ngân sách; bố tr đất sản xuất, đào tạo
chuyển đổi nghề, tạo sinh kế bền vững cho người dân để tập trung phát triển sản
xuất, nâng cao thu nhập cải thiện đời sống cho người dân; phát triển kinh tế - xã
hội, bảo đảm quốc ph ng, an ninh ở địa phương c dân di cư tự do đến.
Để đạt được các mục tiêu trên, trong thời gian qua Đảng và Nhà nước ta đã
ban hành các chủ trương, ch nh sách đối với dân di cư tự do, cụ thể như:
- Về ch nh sách: Ch nh sách hỗ trợ di dân thực hiện định canh, định cư cho
đồng bào dân tộc thiểu số theo Quyết định số số 33 20 3 QĐ-TTg, ngày
04/6/2013 của Thủ tướng Ch nh phủ; Ch nh sách cấp một số loại báo, tạp ch cho
v ng TTS và miền núi, v ng đặc biệt kh khăn của Thủ tướng Ch nh phủ; Ch nh
sách hỗ trợ giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, phát triển sản xuất và
ổn định đời sống cho người TTS nghèo, hộ nghèo v ng đặc biệt kh khăn, ổn định
cuộc sống cho người dân tộc thiểu số di cư tự phát Quyết định số
2085 QĐ-TTg ngày 3 0 20 6 . Mục tiêu của ch nh sách này là nhằm hỗ trợ, giải
quyết đất ở, đất sản xuất nhằm phát triển sản xuất và ổn định đời sống cho DTTS
trong đ c dân di cư tự phát.
- Về quy hoạch: Quyết định số 79 QĐ-TTg ngày 2 0 20 2 của Thủ tướng Ch
nh phủ về Phê duyệt đề án sắp xếp, ổn định dân cư, phát triển kinh tế - xã hội,
đảm bảo quốc ph ng, an ninh huyện Mường Nhé, tỉnh Điện iên đến năm
2015; Quyết định số 776 QĐ-TTg, ngày 2 20 2 về phê duyệt chương trình
bố tr dân cư các v ng: Thiên tai, đặc biệt kh khăn, biên giới, hải đảo, di cư tự
do, khu rừng đặc dụng giai đoạn 20 3 - 20 5 và định hướng đến năm 2020;
Thông tư số 03 TT- NNPTNT ngày 25 0 20 4 Hướng dẫn thực hiện Quyết
22

định số 776 QĐ-TTg, ngày 21/11/2012. Mục tiêu của việc quy hoạch này là sắp
xếp, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết nhằm khai thác tiềm năng lao động,
đất đai phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, giải quyết việc làm, hạn chế
tới mức thấp nhất tình trạng dân di cư tự do.
- Về ổn định đời sống kinh tế và xã hội: Chương trình đầu tư cơ sở hạ tầng,
hỗ trợ phát triển sản xuất cho các xã đặc biệt kh khăn, xã biên giới, xã an toàn
khu, các thôn bản đặc biệt kh khăn Chương trình 35 ; Chương trình đào tạo nghề;
Chương trình mục tiêu Quốc gia về giảm nghèo bền vững; Chương trình mục
tiêu Quốc gia về Nông thôn mới; Chương trình mục tiêu tái cơ cấu kinh tế nông
nghiệp và ph ng chống giảm nhẹ thiên tai, ổn định đời sống dân cư Quyết định số
923 QĐ-TTg ngày 28 6 20 7 của Thủ tướng Ch nh phủ ...Tất cả các chương trình
này nhằm để thực hiện hỗ trợ đời sống, sản xuất, đào tạo và chuyển đổi nghề
nghiệp để tạo việc làm cho dân di cư tự do.
Trên cơ sở các chủ trương, ch nh sách của Trung ương, ch nh quyền địa
phương tổ chức thực hiện cụ thể h a bằng các văn bản Quyết định, Chỉ thị,
chương trình hành động cụ thể, thiết thực cho công cuộc sắp xếp ổn định dân di
cư tự do ph hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
1.2.4.2. Tổ chức thực hiện các chính sách pháp luật, dự án, chương trình,
kế hoạch đối với dân di cư tự do
Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, ch nh
sách, pháp luật c liên quan đến vấn đề di cư. Để tổ chức thực hiện tốt các ch nh
sách, các chương trình mà Đảng và Nhà nước ta ban hành về công tác bố tr ổn
định dân di cư tự do khi chính sách đó đi vào cuộc sống. Công tác tổ chức, thực
hiện ch nh sách về giải quyết dân di cư tự do bao gồm các hoạt động sau:
Một là, Tổ chức tuyên truyền, phổ biến các chính sách về giải quyết tình
trạng dân di cư tự do.
Nâng cao nhận thức cho người dân c vai tr rất quan trọng đối việc tổ chức
thực hiện các ch nh sách của Nhà nước. Cần đa dạng h a các hình thức tuyên
truyền, nhất là thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, các tổ chức
23

đoàn thể, các tổ chức tự quản của cộng đồng…để Nhân dân, nhất là dân di cư tự
do hiểu được các quan điểm của Đảng, ch nh sách pháp luật của Nhà nước trong
việc giải quyết tình trạng dân di cư tự do.
Hai là, Tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực quản lý nhà nước dân di cư tự do.
ộ máy c vai tr rất quan trọng trong việc tổ chức thực hiện ch nh sách. Nếu
bộ máy yếu kém thì tổ chức thực hiện ch nh sách đối với dân di cư tự do không
đạt hiệu quả mong muốn. Chủ thể tham gia quản lý dân di cư tự do gồm nhiều cơ
quan, ban, ngành khác nhau. o vậy, cần xác định rõ trách nhiệm, chức năng cụ
thể của từng cơ quan, tránh việc chồng chéo chức năng nhiệm vụ. Hiện nay,
quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do c sự tham gia của toàn hệ thống ch nh
trị gồm: Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể thành viên.
Hệ thống cơ quan quản lý Nhà nước c th m quyền trong quản lý nhà nước
đối với dân di cư tự do gồm: Ch nh phủ thực hiện chức năng quản lý chung, y
ban nhân dân các cấp nơi c dân di cư tự do gồm nơi dân đi, nơi dân đến thực hiện
chức năng quản lý trên các lĩnh vực trong phạm vi địa phương mình và phối hợp
chặt chẽ với nhau, là cơ quan cấp dưới giúp Ch nh phủ trong việc quản lý dân di
cư tự do. Ngoài ra, c n c hệ thống các bộ, ban, ngành được tổ chức từ Trung
ương đến địa phương thực hiện chức năng quản lý dân di cư tự do theo quản lý
chuyên ngành của mình. Cụ thể:
- ộ NN&PTNT cơ quan thường trực Chương trình bố tr ổn định dân cư :
Chủ trì phối hợp với các cơ quan khác trong việc hướng dẫn các địa phương rà
soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch bố tr dân cư; lập, th m định, phê duyệt các
dự án đầu tư bố tr ổn định dân cư theo quy định.
- ộ Kế hoạch và đầu tư, ộ Tài ch nh đảm bảo kinh ph cho các ngành, các địa
phương xây dựng và thực hiện các dự án ổn định, điều chỉnh bố tr lại dân cư,
đồng thời hướng dẫn quản lý nguồn vốn này đúng mục tiêu, đối tượng và c hiệu
quả.
- Các ộ: Công an, Quốc ph ng, Lao động - Thương binh và xã hội, Y tế,
Văn h a - thông tin, Giáo dục và đào tạo, Giao thông vận tải, Xây dựng, Tư
24

pháp, Tài nguyên và môi trường theo chức năng của mình c kế hoạch giúp đỡ
các v ng kh khăn x a đ i, giảm nghèo, ổn định dân cư, tham gia vào giải quyết
tình trạng dân di cư tự do.
- Ở địa phương: UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành lập an
Chỉ đạo cấp tỉnh về sắp xếp, ổn định dân cư, đời sống của người dân di cư
tự do do Lãnh đạo UBND cấp tỉnh làm Trưởng ban; Sở Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn là cơ quan chủ trì Chương trình bố tr , sắp xếp ổn định dân di cư
tự do. Cấp huyện giao cho Ph ng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện
theo dõi công tác sắp xếp, bố tr ổn định dân di cư tự do.
- Các tổ chức đoàn thể ch nh trị-xã hội y ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam,
Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên
Cộng sản Hồ Ch Minh tham gia vào các hoạt động của Chương trình trong phạm
vi và nội dung, nhiệm vụ c liên quan; các cơ quan thông tấn báo ch , tăng cường
công tác thông tin, tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, ch nh sách
và pháp luật của Nhà nước về quyền và nghĩa vụ của công dân để
đồng bào hiểu rõ, c trách nhiệm c ng tham gia với Nhà nước giải quyết tình trạng
a là, H tr các nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất cho hoạt động di dân
Đầu tư phát triển cho chương trình di dân thể hiện vai tr của Nhà nước
trong phân bố lao động dân cư, lực lượng sản xuất trên địa bàn lãnh thổ đồng
thời là công cụ thực hiện quản lý nhà nước đối với chương trình di dân. Nhà
nước đầu tư rất lớn cho các v ng dự án di dân tại các tỉnh; tập trung cho hạ tầng
cơ sở như điện, đường, trường, trạm; cấp kinh ph sự nghiệp di dân, tư vấn hướng
dẫn, hỗ trợ các đơn vị vốn sản xuất. Vốn này tăng dần hàng năm, và chỉ c Nhà
nước mới c đủ lực để đầu tư, hỗ trợ.
Thông qua các dự án thực hiện, các công trình hoàn thành, các đơn vị phải thực
hiện các thủ tục quy định về báo cáo, thanh quyết toán, về trình tự đầu tư xây dựng cơ
bản, về th m định. Nhà nước bằng công cụ tài ch nh kiểm tra, giám sát các công việc,
dự án, và cả hoạt động di dân. Các cấp c th m quyền c trách nhiệm trong từng lĩnh
25

vực thực hiện chức năng bằng các công cụ Nhà nước cho phép.
ằng các công cụ tài ch nh khác như thuế, lãi suất, t n dụng. Nhà nước c
thể thu hút mọi nguồn lực xã hội tham gia vào các dự án. Nhà nước chỉ tập trung
đầu tư vốn vào các dự án, địa bàn mà chỉ c Nhà nước mới đảm trách được, c n lại
phải kêu gọi đầu tư và c ch nh sách về tài ch nh ph hợp để c sự chia sẽ và đầu tư
từ tư nhân, tập thể, các tổ chức kinh tế - xã hội ở trong và ngoài nước
[17,tr.80-81].
ốn là, Phối h p giữa các địa phương trong công tác quản lý, ổn định dân
di cư tự do
Trong những năm qua, với sự vào cuộc của các cấp ch nh quyền địa
phương và các cơ quan chức năng cả nơi đi và nơi đến , trong giai đoạn 20 3 - 20
8 đã t ch cực tuyên truyền vận động người dân quay về nơi ở cũ, điển hình
như: Lào Cai, Điện iên, Lai Châu trong năm 20 7, 20 8 đã vận động được 358
hộ, .802 nhân kh u quay trở về nơi ở cũ làm ăn, ổn định cuộc sống lâu dài.
Ngoài ra, giữa các tỉnh c dân di cư đi - đến cũng đã ban hành một số văn
bản phối hợp với nhau để giải quyết tình trạng dân di cư tự do nhằm ổn định
cuộc sống cho người dân di cư, cụ thể: Công văn số 2896 U N -KTTH ngày
07 5 20 4 của UBND tỉnh Điện iên về việc phối hợp giải quyết dân di cư tự do
từ tỉnh Đắk Lắk đến địa bàn huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện iên; Công văn số
477 U N - T ngày 4 7 20 4 của y ban nhân dân huyện ắc Hà, tỉnh Lào
Cai về việc xác minh dân di cư tự do; Công văn số 2406 U N -NLN ngày 25 6 20
4 của UBND tỉnh Lào Cai về việc phối hợp giải quyết tình trạng dân di cư tự do;
Công văn số 2044 U N -NLN ngày 25 6 20 4 của UBND tỉnh Hà Giang về việc
giải quyết tình hình dân di cư tự do đến địa bàn tỉnh.
Năm là, Tình hình thực hiện các dự án sắp xếp, bố trí dân di cư tự do
Để bố tr , sắp xếp ổn định dân di cư tự do trong những năm qua Đảng và
nhà nước ta đã quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương lập, th m định phê
duyệt quy hoạch tổng thể bố tr dân cư; các dự án đầu tư bố tr dân cư tự do. Nhiều
dự án bố tr dân cư đã xây dựng công trình cơ sở hạ tầng thiết yếu đồng bộ
26

như: Giao thông, nước sinh hoạt, thủy lợi nhỏ, hệ thống cấp điện sinh hoạt,
trường học, trạm y tế. Người dân v ng dự án đã được hưởng các ch nh sách hỗ
trợ phát triển sản xuất, từng bước nâng cao thu nhập, ch nh sách về an sinh xã
hội như: giảm nghèo, đào tạo nghề, phát triển văn h a, giáo dục…
T nh đến hết năm 20 8, tổng số dự án đã được lập, phê duyệt là 65 dự án,
trong đ : dự án đã hoàn thành, 39 dự án đang thực hiện và 5 dự án chưa c vốn
để thực hiện.
1.2.4.3. Thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với các hành vi
vi phạm chủ trương chính sách về quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do
Thanh tra kiểm tra là hoạt động c ý nghĩa rất quan trọng trong quản lý xã hội
đối với dân di cư tự do. Điều 3 Luật Thanh tra năm 20 0 quy định “Hoạt động thanh
tra nhằm phát hiện, ngăn ngừa và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật; phát hiện các
sơ hở trong cơ chế quản lý, ch nh sách pháp luật để kiến nghị với cơ quan quản lý
nhà nước c th m quyền c biện pháp khắc phục; phát huy những nhân tố t ch cực; g p
phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ lợi ch của nhà nước,
quyền và lợi ch hợp pháp của cơ quan, tổ chức cá nhân”
Thanh tra c ng với các phương thức kiểm tra, giám sát luôn luôn là hiện
thân của kỷ cương pháp luật. Chỉ riêng sự hiện diện của các cơ quan thanh tra,
kiểm tra, giám sát đã là một sự nhắc nhở thường xuyên đối với tất cả các đối
tượng chịu sự thanh tra, kiểm tra, giám sát phải tuân thủ pháp luật từ đ hạn chế
sự vi phạm pháp luật. Đồng thời qua công tác thanh tra giúp đỡ, hướng dẫn các
đối tượng thực hiện đúng các quy định của pháp luật.
Nhà nước bằng công cụ kiểm tra để thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt
động di dân. Kiểm tra c vai tr quan trọng, nhằm hướng hoạt động đi đúng quỹ đạo
của n ; tạo điều kiện cho các đơn vị nắm vững ch nh sách, chế độ, tránh những sai s
t, khiếm khuyết. Với việc kiểm tra định kỳ cũng như đột xuất giúp cho các đơn vị
lúc nào cũng ở trong “trạng thái làm đúng”, hạn chế những vi phạm mức độ tăng
dần ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật. Công tác thanh tra, kiểm tra
trong lĩnh vực quản lý dân di cư tự do tập trung vào một số nội dung như: Quy
27

hoạch bố tr các điểm dân cư; sử dụng tài ch nh, tiến độ, hiệu quả của các chương
trình, dự án đối với dân di cư tự do; thực hiện ch nh sách dân tộc, tôn giáo trên
địa bàn c dân di cư tự do; giải quyết các khiếu nại, tố cáo liên quan đến việc thực
hiện chính sách giải quyết tình trạng dân di cư tự do…
Các cấp quản lý, cơ quan c th m quyền thực hiện quản lý nhà nước về lĩnh
vực của mình bằng công cụ kiểm tra, sử dụng công cụ này đạt hiệu quả. Phải
tránh tình trạng thực hiện kiểm tra mang t nh chiếu lệ, hoặc không c ch nh kiến
rõ ràng trước những sai s t, khiếm khuyết và nhất là phải kiên quyết với các vi
phạm pháp luật, công cụ này nếu sử dụng không đúng bản chất của n thì c tác
dụng sai lệch.
Hoạt động di dân bao hàm tổng hợp tiến trình với nhiều giai đoạn, được
nhiều đơn vị thực hiện và trách nhiệm khác nhau; việc quản lý đ i hỏi phải chặt
chẽ, thường xuyên, sâu xát thì mới phát huy được công cụ kiểm tra.
Nhà nước quản lý hoạt động di dân thông qua báo cáo, hội nghị sơ kết, tổng
kết. Các hình thức này cũng giúp cho việc đánh giá được hoạt động trong một
thời gian nhất định, nhận diện được mặt mạnh cũng như những thiếu s t của các
đơn vị. Qua tổng kết, cho thấy kết quả việc thực hiện chương trình, dự án; từ chủ
trương đưa vào thực tiễn cuộc sống, thực tiễn kiểm tra lý luận, được củng cố,
điều chỉnh cho ph hợp và c cơ sở chỉ đạo tiếp chương trình, phải bổ sung, điều
chỉnh hoặc phải dừng chương trình.
Quá trình hội nhập, giao lưu kinh tế, ch nh trị, văn h a với các nước trên thế
giới tác động không nhỏ đến sự vận động bên trong của cơ cấu kinh tế và chiến
lược phân bố lao động dân cư, đ i hỏi nâng cao vai tr , tầm quan trọng của công
tác kiểm tra, đánh giá của Nhà nước. Hơn nữa bằng công cụ kiểm tra, Nhà nước
định hướng, hoàn thiện các ch nh sách, hành lang pháp luật cho hoạt động di dân
đáp ứng yêu cầu và thực hiện thành công mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đất
nước, mục tiêu công nghiệp h a nông nghiệp nông thôn [22, tr.84-85].
1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do ở một số
địa phương
1.3.1. Kinh nghiệm của tỉnh Lâm Đồng
28

Lâm Đồng c lợi thế về sản xuất nông nghiệp và đất đai màu mỡ dễ canh tác,
thu nhập từ sản xuất nông nghiệp cao do vậy làm một trong những địa phương
được người dân di cư tự do ngoại tỉnh chọn để xây dựng cuộc sống mới. Trong
giai đoạn 2005 -20 7, số lượng dân di cư tự do đến Lâm đồng là 2. 95 hộ 7. 83 kh
u, phần lớn sinh sống trong rừng, ven rừng và sống xen ghép tại các thôn, bản
trên địa bàn các huyện. ân di cư tự do đến Lâm Đồng chủ yếu từ các tỉnh miền
núi ph a ắc như Lạng Sơn, Lai Châu, Sơn La, ắc Kạn …
C thể n i dân di cư tự do vào Lâm Đồng trong những năm qua làm gia
tăng đột biến dân số cơ học làm cho chiến lược dân số bị đảo lộn trên ba mặt quy
mô, cơ cấu và chất lượng lao động, gây kh khăn cho công tác quản lý hành ch nh
tại địa phương. Tăng trưởng kinh tế, phát triển cơ sở hạ tầng của tỉnh không cân
xứng với mức tăng dân số cơ học tự phát nên phát sinh nhiều vấn đề tiêu cực trên
địa bàn c dân đến như: tranh chấp đất đai, nạn phá rừng làm nương rẫy gia tăng,
quỹ rừng suy giảm... ên cạnh đ , dân di cư tự do đến Lâm Đồng c n tác động đến
văn h a - xã hội và an ninh trật tự địa phương. Nhiều nh m đồng bào dân tộc khi
di cư đến Lâm Đồng đã mang theo một số hủ tục lạc hậu, tệ nạn xã hội như tảo
hôn, sinh đẻ nhiều con, mê t n dị đoan, nghiện hút…
Trước thực trạng trên, tỉnh đã xây dựng và phê duyệt ự án quy hoạch tổng thể
bố tr , sắp xếp dân cư tỉnh đến năm 20 0 và định hướng đến 20 5 được phê duyệt
tại Quyết định 830 QĐ-UBND ngày 5 4 2009) và đã rà soát, sửa đổi, bổ sung
quy hoạch bố tr dân cư tỉnh Lâm Đồng đến năm 2020 theo Quyết định số 09
QĐ-U N ngày 2 5 20 4; tổ chức theo dõi, kiểm tra đánh giá việc quản lý và
thực hiện các dự án bố tr dân di cư tự do, đề xuất thực hiện ch nh sách hỗ trợ bố
tr dân trên địa bàn tỉnh; thực hiện quản lý hành ch nh về hộ kh u, điều tra tình
hình biến động về dân số, tổng hợp tình hình dân di cư tự do để c biện pháp xử
lý kịp thời; thường xuyên chỉ đạo và bố tr , phân công cán bộ, phối hợp chặt chẽ
với cán bộ ở cấp cơ sở để kịp thời phát hiện dân di cư tự do, phân loại đối tượng,
thông báo kịp thời cho các tỉnh c dân đi để phối hợp giải quyết; chỉ đạo các cơ
quan chuyên môn và ch nh quyền cấp xã phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể
tuyên truyền, phổ biến chủ trương, ch nh sách của Đảng và Nhà nước
29

để tiếp tục giải quyết tình hình dân di cư tự do và triển khai tốt chương trình bố
tr dân cư trên địa bàn, vận động quần chúng nhân dân c ng tham gia vào công tác
bảo vệ và phát triển rừng [31].
Ngoài ra, tỉnh đã phát huy các tiềm năng, lợi thế, tranh thủ và tận dụng tốt
các nguồn lực, tạo sự đồng thuận cao trong việc triển khai thực hiện các chương
trình, dự án, công tác sắp xếp, bố tr ổn định dân di cư tự do tỉnh Lâm Đồng tiếp
tục thu được nhiều kết quả, g p phần xây dựng tỉnh Lâm đồng ngày càng đổi mới
và phát triển, nhân dân các dân tộc ngày càng ấm no, hạnh phúc.
1.3.2. inh nghiệm tỉnh Đắk ng
Đắk Nông là địa phương c điều kiện tự nhiên kh hậu, thổ nhưỡng, địa
hình… thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là các loại cây công nghiệp
như cà phê, cao su, tiêu, điều… đã tạo nên một lực hút tất lớn đối với người dân
ở những v ng c điều kiện kh khăn chuyển đến sinh sống, lập
nghiệp, chủ yếu là dân tộc thiểu số H Mông, ao, Tày… từ các tỉnh miền núi ph a
ắc đến. T nh đến hết năm 20 8, tổng số dân di cư ngoài kế hoạch đến Đắk Nông
là 38. 9 hộ với 73.973 nhân kh u. Hiện nay, tỉnh c n hơn .500 hộ, với gần 5 .800
kh u vẫn chưa được sắp xếp, ổn định. Đa số các hộ này là đồng
bào dân tộc thiểu số Mông, ao, Tày, N ng… từ các tỉnh ph a ắc đến phá
rừng, lấn chiếm đất rừng trái phép.
Hệ lụy lớn nhất hiện nay là tình trạng phá rừng để lấy đất sản xuất. o dân di
cư tự do chủ yếu là người nghèo, không c vốn nên không thể sang nhượng đất
mà chủ yếu là trực tiếp phá rừng để lấy đất sản xuất. ên cạnh đ , dân di cư ngoài
kế hoạch đến c n đặt ra nhiều vấn đề buộc ch nh quyền địa phương phải giải
quyết như nhu cầu đầu tư về hạ tầng điện, đường, trường, trạm… , y tế, giáo dục,
an ninh trật tự… để ổn định dân cư. Vấn đề tranh chấp đất đai cũng tiềm n nhiều
nguy cơ bất ổn về an ninh nông thôn.
Trước thực trạng đ , để quản lý ổn định dân di cư tự do, ch nh quyền địa
phương đã từng bước thực hiện các ch nh sách đầu tư trong v ng đồng bào DTTS
và triển khai dự án quy hoạch các khu dân cư để sớm ổn định cuộc sống
30

cho họ, và đưa những hộ dân ngoài khu quy hoạch, ở trong rừng vào những khu
quy hoạch để quản lý. Ch nh quyền địa phương cũng đã thường xuyên theo dõi,
thống kê số dân di cư tự do đến địa bàn và sớm nhập kh u cho số dân di cư để
quản lý, theo dõi, tạo điều kiện cho người dân yên tâm ổn định cuộc sống. Ngoài
ra, ch nh quyền địa phương cũng đã hỗ trợ về cây, con giống, hỗ trợ về khoa học
kỹ thuật trong sản xuất, đặc biệt là kinh nghiệm sản xuất lúa nước, phổ biến kỹ
thuật trồng cây công nghiệp cho dân di cư tự do. Địa phương cũng đầu tư các
công trình thủy lợi trên địa bàn để người dân tự sản xuất được lúa nước, tự chủ
được lương thực giải quyết vấn đề thiếu đ i, giáp hạt. Song song với việc phát
triển kinh tế, ổn định cuộc sống, địa phương đã chú trọng công tác phát triển
đảng viên, tuyển chọn, sử dụng cán bộ là người đồng bào dân tộc thiểu số, quan
tâm đến chế độ ch nh sách người c uy t n trong cộng đồng để họ làm tốt được vai
tr là cầu nối giúp ch nh quyền trong việc vận động đồng bào chấp hành tốt chủ
trương của Đảng, ch nh sách pháp luật của Nhà nước [30].
1.3.3. Bài học từ kinh nghiệm quản lý nhà nước về n i ư ở
á địa phương
Từ những kinh nghiệm của các địa phương trong thực hiện công tác quản lý
nhà nước đối với dân di cư tự do c thể rút ra bài học kinh nghiệm cho tỉnh Đắk
Lắk như sau:
- Một là, cần phải c sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và phối hợp hành động
chặt chẽ giữa các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị c liên quan. Đặc biệt
là phải c các giải pháp đồng bộ, nhất là vấn đề giải quyết, bố tr nguồn vốn đề tỉnh
c kinh ph sắp xếp, ổn định cuộc sống cho bà con di cư tự do; không để tình trạng
di cư mới phát sinh, từ đ c ch nh sách ổn định và thực hiện việc định canh định
cư. Thực tế đã cho thấy rằng nơi nào, cấp ủy nào, ch nh quyền nào quan tâm chỉ
đạo, phối hợp chặt chẽ với địa phương nơi xuất cư thì nơi đ công tác bố tr ổn
định dân di cư tự do đạt kết quả cao và ngược lại.
- Hai là, chăm lo giải quyết tốt các vấn đề bức xúc về đất sản xuất, đất ở,
đời sống và thu nhập cho các hộ dân di cư tự do; thực hiện tốt việc sử dụng đất
31

theo phương án đã quy hoạch; đ y mạnh công tác khuyến nông, đưa tiến bộ khoa
học – kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất, hướng dẫn cho nông dân thâm
canh tăng năng suất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi.
- Ba là, công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện các ch nh sách,
dự án cần được tổ chức thường xuyên thông qua đ để kịp thời phát hiện những
thiếu s t, hạn chế trong việc thực thi các dự án, ch nh sách, đồng kiến nghị bổ
sung cho giai đoạn mới.
- ốn là, thường xuyên tổ chức đa dạng, ph hợp các hình thực truyền thông
để tuyên truyền chủ trương, ch nh sách của Đảng và Nhà nước đối với những v
ng c dân di cư tự do; tuyên truyền nâng cao nhận thức trách nhiệm
cho người dân hiểu, thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật, vận động nhân dân phát
huy tinh thần đoàn kết giữa các dân tộc để c ng nhau xây dựng quê hương.
- Năm là, chú trọng làm tốt công tác nắm tình hình biến động của dân di cư
tự do trên địa bàn, tập trung rà soát, thống kê, nắm chắc số dân, hộ kh u dân di cư
tự do chưa dăng ký hộ ký thường trú đến địa phương để kịp thời quản lý và tham
mưu cho cấp ủy, ch nh quyền bố tr , di dời dân di cư tự do hiện đang sinh sống
tại v ng không quy hoạch khu dân cư vào v ng dự án đã quy hoạch để ổn định
cuộc sống.
- Sáu là, thường xuyên chỉ đạo và bố tr , phân công cán bộ, phối hợp chặt
chẽ với cán bộ ở cấp cơ sở để kịp thời phát hiện dân di cư tự do, phân loại đối
tượng, thông báo kịp thời cho các tỉnh c dân đi để phối hợp giải quyết.
- ảy là, chú trọng công tác phát triển đảng viên, tuyển chọn, sử dụng cán
bộ là người đồng bào dân tộc thiểu số, quan tâm đến chế độ ch nh sách người c
uy t n trong cộng đồng để họ làm tốt được vai tr là cầu nối giúp ch nh quyền
trong việc vận động đồng bào chấp hành tốt chủ trương của Đảng, ch nh sách
pháp luật của Nhà nước.
- Tám là, thực hiện các ch nh sách đầu tư trong v ng đồng bào DTTS và
triển khai dự án quy hoạch các khu dân cư để sớm ổn định cuộc sống cho họ, và
đưa những hộ dân ngoài khu quy hoạch, ở trong rừng vào những khu quy hoạch
32

để quản lý.
Việc nghiên cứu kinh nghiệm giải quyết tình trạng dân di cư tự do của các
địa phương trong nước c vai tr rất quan trọng, giúp các địa phương nghiên cứu,
học tập nhau về những mô hình, cách làm sáng tạo, nâng cao hiệu quả quản lý
nhà nước đối với dân di cư tự do ở địa bàn mình. Tuy nhiên, khi vận dụng các
kinh nghiệm cần nghiên cứu kỹ các yếu tố đặc th của địa phương mình tránh tình
trạng rập khuôn máy m c.
Tiểu k t c ƣơn 1
Việc quản lý của nhà nước đối với dân di cư tự do tập trung vào các nhiệm
vụ chủ yếu: xây dựng, hoạch định và ban hành các chương trình, ch nh sách, tổ
chức thực hiện c hiệu lực, hiệu quả các ch nh sách đối với dân di cư tự do nhằm
đạt được mục tiêu quản lý và kiểm soát việc thực hiện các chương trình, ch nh
sách này.
Trong nội dung Chương , đề tài đã tập trung phân t ch và làm rõ khái niệm
về di cư, quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do. ên cạnh đ , đề tài cũng đã hệ
thống h a và làm sáng tỏ cơ sở khoa học về quản lý nhà nước về dân di cư, đồng
thời đã đúc kết được các kinh nghiệm quản lý dân di cư tự do từ các tỉnh, địa
phương ở Việt Nam c tỷ lệ dân di cư cao. Những phân t ch và kết luận ở Chương
sẽ làm cơ sở cho hoạt động đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với dân di
cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk mà đề tài tập trung phân t ch ở Chương 2.
33

Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc

Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc

Similar to Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói ☎☎☎ Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 👍👍 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Quản lý nhà nước đối với dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.doc