1. บทที่ 7
การเคลื่อนที่ของสิ่ งมีชีวต
ิ

2. การเคลื่อนที่ของสิ่ งมีชีวต
ิ

3. การเคลื่อนที่ของสิ่ งมีชีวต
ิ
 การเคลื่อนไหว เป็ นการเคลื่อนย้ายเพียงบางส่ วนของ
ร่ างกาย
 การเคลื่อนที่ เป็ นการเคลื่อนย้ายจากที่หนึ่ งไปยังอีกที่หนึ่ ง
* การเคลื่อนที่จะต้องมีการเคลื่อนไหวด้วยเสมอ แต่การเคลื่อนไหว
ไม่จาเป็ นต้องมีการเคลื่อนที่ดวย
้

4. โครงร่ างสั ตว์ (animal skeleton) แบ่ งออกเป็ น 2 ประเภท คือ
1. Hydroskeleton or hydrostatic skeleton
2. Hard skeleton
 2.1 Exoskeleton
 2.2 Endoskeleton

5. การเคลื่อนที่ของสิ่ งมีชีวตเซลล์เดียว
ิ
การเคลื่อนไหวโดยอาศัยการไหลของไซโทพลาสซึม
อมีบา(amoeba)

6. การเคลื่อนไหวของอมีบา
 การเคลื่อนไหวอาศัยการไหลของไซโทพลาสซึ ม โดยแบ่งเป็ น 2
ส่ วน คือ ectoplasm(แข็ง) และ endoplasm(เหลว)
 Actin และ Miosin ประกอบกันเป็ น microfilament(
เป็ นเส้นใยโปรตีนเล็กๆ) หดตัวและคลายตัวได้ ทาให้เกิดการไหล
ของไซโทพลาสซึม
 ทาให้เกิดเท้าเทียม(pseudopodium)
 การเคลื่อนที่แบบอะมีบา (amoebiod movement)
 ได้แก่ อมีบา เม็ดเลือดขาว ราเมือก

7. ในเซลล์ อมีบา การยื่น pseudopodium ออกไปเกิดจากการ
ยืดและหดตัวของ actin filaments

8. การเคลื่อนไหวโดยการใช้แฟลกเจลลัม หรื อซิเลีย
แฟลกเจลลัม(flagellum)

9. Euglena

10. ซิเลีย(cilia)

11. A comparison of the beating of flagella and cilia

12. Microtubules เป็ นแกนของ flagellum และ cilia

14. Centrosome containing a pair of centrioles

16. การเคลือนทีของไฮดรา
่ ่
(Hydra)
 ตีลงกา
ั
 เคลือบคลานเหมือนหนอน
 ลอยไปตามน้ า

18. planaria

19. การเคลื่อนที่ของพลานาเรี ย(planaria)
 Phylum platyhelminthes
 มีกล้ามเนื้ อ 3 ชนิ ด คือ circular muscle ,longitudinal
muscle,oblique muscle
 เคลื่อนที่ไปโดยการลอยไปตามผิวน้ าหรื อคลืบคลาน
 ทางด้านล่างมีซิเลียช่วยในการโบกพัดช่วยให้เคลื่อนตัวได้ดียงขึ้น
ิ่

20. การเคลื่อนที่ของหนอนตัวกลม(round worm)
 Phylum nematoda ได้แก่ พยาธิไส้เดือน พยาธิปากขอ
พยาธิเส้นด้าย หนอนน้ าส้มสายชู
 มีเฉพาะกล้ามเนื้ อตามยาวของลาตัว(longitudinal
muscle)
 การเคลื่อนที่ทาให้เกิดลักษณะส่ ายไปส่ ายมา

21. การเคลื่อนที่ของไส้เดือน(earth worm)

22.  การเคลื่อนที่ของไส้เดือน(earth worm)
- Phylum annelida
- กล้ามเนื้อ 2 ชุดคือ กล้ามเนื้อวงกลม
(circular muscle) อยูทางด้าน ่
นอก และกล้ามเนื้อตามยาว
(longitudinal muscle) ตลอด
่
ลาตัวอยูทางด้านใน
- เดือย(setae)

24. การเคลื่อนที่ของแมงกะพรุ น(jelly fish)

25.  Phylum coelenterata
 เคลื่อนที่โดยการหดตัวของ
่
เนื้อเยือที่อยูบริ เวณของร่ มและ
่
ผนังลาตัวทาให้น้ าพ่นออกมา
ทางด้านล่าง

26. การเคลื่อนที่ของหมึก(squid)

27. การเคลื่อนที่ของหมึก(squid)

28. การเคลื่อนที่ของดาวทะเล(sea star)

31. Exoskeleton
-พบในพวก mollusk และแมลง
-เป็ นโครงร่ างเปลือกแข็งหุ้มอยู่ภายนอกร่ างกาย โดย
ส่ วนประกอบของเปลือกเป็ นพวก crystallized mineral
salt และไม่ มีเซลล์ (acellular) เช่ น แคลเซียมคาร์ บอเนต
ใน mollusk, chitin ในแมลง
-exoskeleton นอกจากจะทาหน้ าที่คาจุนร่ างกายแล้ ว ยัง
้
ช่ วยปองกันการสูญเสียนา
้ ้
-การเคลื่ อนไหวเกิดขึนโดยการหด-คลายตัวของกล้ ามเนือ
้ ้
ที่ยดติดกับ exoskeleton
ึ

32. -กล้ ามเนือทีทาให้ เกิดการเคลือนไหวมี 2 ชุด คือ
้ ่ ่
1. Flexors ทาให้ เกิดการโค้ งงอของข้ อต่ อเมือหดตัว
่
2. Extensors ทาให้ เกิดการยืดตัวของข้ อต่ อเมือ ่
หดตัว
-กล้ ามเนือทั้งสองชุดนีจะทางานตรงข้ ามกัน เมือ
้ ้ ่
กล้ ามเนือชนิดหนึ่งหดตัว อีกชนิดหนึ่งจะคลายตัว
้
(antagonism)

33. การเคลือนที่ของแมลง
่

34. insect
 Exoskeleton เป็ นสารพวกไคติน
 ข้อต่อข้อแรกของขากับลาตัว แบบ ball and
socket ส่ วนข้อต่ออื่นๆเป็ นแบบบานพับ
 การเคลื่อนไหวเกิดจาการทางานสลับกันของกล้ามเนื้อ
flexer กับ extensor เป็ นแบบ
antagonism

35. Moving the exoskeleton: Joints and muscle attachments
Flexor = งอ
Extensor = คลาย

38. การเคลือนที่ของปลา
่

39.  มีรูปร่ างแบนเพรี ยวบาง และเมือก มีเกล็ด ช่วยลดแรงเสี ยดทาน
 เมื่อกล้ามเนื้ อที่ยดติดกับกระดูกสันหลังด้านใดด้านหนึ่ งหดตัว(เริ่ ม
ึ
จากส่ วนหัวมาทางหาง)ทาให้เกิดการโบกพัดของครี บหาง
ั ่
(cadal fin) ดันให้ตวพุงไปข้างหน้าโดยมีครี บหลัง(drosal
fin) ช่วยในการทรงตัวไม่ให้เสี ยทิศทาง
 เมื่อกล้ามเนื้ อที่ยดติดกระดูกสันหลังด้านหนึ่ งหดตัว(เริ่ มจากส่ วน
ึ
หัวมาทางส่ วนหาง)
 ครี บอก(pectoral fin) และครี บตะโพก (pelvicfin) ซึ่ ง
เทียบได้กบขาหน้าและขาหลังของสัตว์บก จะทาหน้าที่ช่วยพยุง
ั
ลาตัวปลา และช่วยให้เกิดการเคลื่อนที่ในแนวดิ่ง

43. การเคลือนที่ของเต่ าทะเล แมวน้า และสิ งโตทะเล
่
 มีขาคู่หน้าที่เปลี่ยนแปลงไปมีลกษณะเป็ นพาย ที่เรี ยกว่า ฟลิบเปอร์
ั
(flipper)

44. การเคลือนที่ของสั ตว์ ปีก
่

45. การเคลื่อนที่ของนก
 มีกระดูกที่กลวง ทาให้เบา
 มีกล้ามเนื้ อที่ใช้ในการขยับปี กที่แข็งแรง
- กล้ามเนื้อ pectoralis major
- กล้ามเนื้อ pectoralis minor
 มีถุงลม (air sac)
 มีขน (feather)

46. ถุงลม (air sac)

47. Endoskeleton
-พบในสัตว์ มีกระดูกสันหลังทุกชนิด
-เป็ นโครงร่ างแข็งที่แทรกตัวอยู่ในเนือเยื่อ (soft tissues) หรื อภายในร่ างกาย
้
-endoskeleton ประกอบด้ วย living and metabolizing cells (ต่ างจาก exoskeleton) แบ่ งเป็ น
1. cartilage เป็ นส่ วนประกอบของ protein collagen และ complex polysaccharide
2. bone ประกอบด้ วย collagen ปนอยู่กับ apatite (calcium and phosphate salt)
-นักกายวิภาคศาสตร์ แบ่ งกระดูกออกเป็ น 2 ส่ วน
1. Axial skeleton: กระดูกกะโหลก (skull), กระดูกสันหลัง (vertebral column),
กระดูกซี่โครง (rib)
2. Appendicular skeleton: เป็ นกระดูกที่ต่อออกมาจาก axial skeleton แบ่ งเป็ น
2.1 Fore-limb bone (กระดูกแขน) ยึดติดกับ axial skeleton โดยกระดูก pectoral
girdle (clavicle, scapula)
2.2 Hind-limb bone (กระดูกขา) ยึดติดกับ axial skeleton โดยกระดูก pelvic girdle
(ilium, sacrum, pubis, ischium)

48. โครงสร้ างของกระดูก
การจาแนกชนิดกระดูก
1. กระดูกแท่งยาว (long bone) ได้แก่ ต้นแขน,ปลาย
แขน,ต้นขา,หน้าแข้ง,กระดูกน่อง,ไหปลาร้า
2. กระดูกแท่งสั้น (short bone) ได้แก่ ข้อมือ,ข้อเท้า
3. กระดูกแบน (flat bone) ได้แก่ กะโหลก,เชิงกราน,
สะบัก,อก,ซี่โครง
4. กระดูกรู ปร่ างไม่แน่นอน (irregular bone) ได้แก่
สันหลัง,แก้ม,ขากรรไกร

49. (pectoral girdle)
สี น้ าเงิน คือ กระดูกแกน 80 ชิ้น ilium
sacrum
pubis
สี เหลือง คือ กระดูกรยางค์ 126 ชิ้น ischium

52. ข้ อต่ อ (articulation หรือ Joint)
-ข้ อต่ อ: เป็ นบริเวณที่กระดูกมาต่ อกับ
กระดูก มี synovial memebranes
มาหุ้มบริเวณข้ อต่ อ เพื่อปองกันการ
้
เสียดสีระหว่ างกระดูก จะมีกระดูก
อ่ อนมาทาหน้ าที่เป็ นหมอนรอง และ
มี synovial fluid ทาหน้ าที่เป็ นสาร
หล่ อลื่น
-Ligament: เป็ นเอ็นที่ยดระหว่ าง
ึ
กระดูกกับกระดูก
-Tendon: เป็ นเอ็นที่ยดระหว่ าง
ึ
กล้ ามเนือกับกระดูก
้

53. ชนิดข้อต่อ
1. ข้อต่อไฟบรัส (fibrous joint) เป็ นข้อต่อที่เคลื่อนไหวไม่ได้
และมีเนื้อเยือเกี่ยวพันบางๆ ยึดกระดูกสองชิ้นไว้ หรื ออาจหุม
่ ้
ภายนอกไว้ เช่น กระดูกกะโหลกศรี ษะ
2. ข้อต่อกระดูกอ่อน (cartilagenous joint) เป็ นข้อต่อที่
เคลื่อนไหวได้เล็กน้อย เช่นข้ อต่ อระหว่ างกระดูกซี่ โครงกับ
กระดูกอก ข้ อต่ อระหว่ างท่ อนกระดูกสันหลัง ข้ อต่ อระหว่ าง
กระดูกเชิ งกรานซี กซ้ ายกับซี กขวาทางด้ านหั วหน่ าว
3. ข้อต่อซิลโนเวียล (sylnovial joint) เป็ นข้อต่อที่เคลื่อนไหว
ได้มาก ประกอบด้วยกระดูกอย่างน้อย 2 ชิ้น

54. ข้ อต่ อซิลโนเวียล (sylnovial joint)
แบบต่ างๆ
1  แบบที่ 1 พบที่ใดของร่ างกาย..........
 แบบที่ 2 พบที่ใดของร่ างกาย..........
 แบบที่ 3 พบที่ใดของร่ างกาย..........
2
3

55. The skeleton-muscle connection
-การเคลื่ อนไหวส่ วนต่ าง ๆ ของ
ร่ างกายเกิดจากการทางานร่ วมกัน
ของ nerves, bones, muscles
-การหด-คลายตัวของกล้ ามเนือ ้
เป็ นการทางานร่ วมกันของ
กล้ ามเนือ 2 ชุด ที่ทางานตรงข้ าม
้
กัน เช่ น การงอแขน
:กล้ ามเนือ biceps (flexor) หดตัว
้
(เป็ น agonist)
:กล้ ามเนือ triceps(extensor) คลาย
้
ตัว (เป็ น antagonist)

56. The power arm-load arm concept
-ในการเคลื่ อนของกระดูก จะมีกระดูกท่ อนหนึ่ง
ทาหน้ าที่เป็ นจุดหมุน (falcum)
-ความเร็วในการเคลื่อนที่ หรื อความสามารถใน
การรองรั บนาหนักของกระดูกขึนอยู่กับ
้ ้
อัตราส่ วนของ power arm ต่ อ load arm
-power arm: ระยะทางระหว่ างจุดที่กล้ ามเนือยึด
้
กับกระดูกถึงจุดหมุน
-load arm: ระยะทางระหว่ างจุดหมุนถึงบริเวณที่
ใช้ ในการเคลื่อนไหว เช่ น เท้ า หรื อมือ
-ถ้ าอัตราส่ วน power arm/load arm ต่า เช่ น ใน
เสือชีต้า กระดูกจะเคลื่อนที่ได้ เร็ว
-ถ้ าอัตราส่ วน power arm/load arm สูง เช่ น ในตัว
badger กระดูกจะรั บนาหนักได้ มาก
้

57. Origin and insertion
-ที่ ปลายทังสองข้ างของกล้ ามเนือ
้ ้
แต่ ละมัดจะยึดติดกับกระดูก โดย
ด้ านที่ยดติดกับกระดูกเฉย ๆ
ึ
(ติดกับกระดูกที่ไม่ เคลื่อนที่)
เรี ยก origin ส่ วนปลายที่ยดกับ
ึ
กระดูกที่มีการเคลื่อนไหว เรี ยก
insertion
-Tendon ที่ origin มักจะกว้ าง ที่
insertion มักจะแคบ เพื่อจากัด
ความแรงในการหดตัวของ
กล้ ามเนือเกิดขึนเฉพาะจุด
้ ้

58. กล้ ามเนือ (Muscular tissue)
้
กล้ ามเนือทาหน้ าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวของ
้
ร่ างกาย ประกอบด้ วยเซลล์ ท่ มีลักษณะยาว อาจ
ี
เรี ยกเซลล์ กล้ ามเนือได้ ว่า เส้ นใยกล้ ามเนือ
้ ้
(muscle fiber) ในไซโตพลาสซึมของเส้ นใย
กล้ ามเนือมีโปรตีนที่เป็ นองค์ ประกอบที่สาคัญ 2
้
ชนิด คือ actin และ myosin

59. กล้ ามเนือแบ่ งออกได้ เป็ น 3 ชนิด
้

60. กล้ ามเนือแบ่ งออกได้ เป็ น 3 ชนิด ขึนอยู่กับตาแหน่ งที่
้ ้
พบ โครงสร้ าง และหน้ าที่ ได้ แก่
1. กล้ ามเนือเรียบ (smooth muscle)
้
2. กล้ ามเนือสเกเลทัล (skeletal muscle)
้
3. กล้ ามเนือหัวใจ (cardiac muscle)
้

61. ส่ วนประกอบของเซลล์ กล้ ามเนือจะมีช่ อเฉพาะแตกต่ างไปจาก
้ ื
เซลล์ ชนิดอื่นๆ ได้ แก่
Cell membrane ของเซลล์ กล้ ามเนือ
้
= Sarcolemma
Cytoplasm = Sarcoplasm
Endoplasmic reticulum
= Sarcoplasmic reticulum

62. กล้ ามเนือสเกเลทัล (Skeletal muscle)
้
กล้ ามเนือในร่ างกายส่ วนใหญ่ เป็ นกล้ ามเนือสเกเลทัล
้ ้
กล้ ามเนือนีเ้ กาะยึดติดกับกระดูก สามารถหดตัวได้ เมื่อถูก
้
กระตุ้น และอยู่ภายใต้ การควบคุมของระบบประสาท
ส่ วนกลาง (voluntory muscle)

63. Skeletal muscle
Nucleus ของ
muscle fiber
Muscle fiber
ลักษณะของเซลล์ กล้ ามเนือเป็ นรู ปทรงกระบอก ซึ่งมีความยาวมาก เซลล์
้
มีขนาดใหญ่ มีหลายนิวเคลียสเรี ยงชิดอยู่กับเยื่อหุ้มเซลล์ มีลายตามขวาง
คือ มีแถบสีจางสลับกับแถบสีเข้ ม ดังนันอาจเรี ยกกล้ ามเนือชนิดนีได้ ว่า
้ ้ ้
กล้ ามเนือลาย (striated muscle)
้

64. ภาพตัดตามขวางของ skeletal muscle
Sarcolemma
(เยือหุ้มเซลล์ )
่
Nucleus เรียงชิดอยู่กบ sarcolemma
ั

65. การเรียงตัว
ประกอบกันเป็ นมัด
กล้ ามเนือ ้
skeleton มีเยื่อ
เกี่ยวพันหุ้มเป็ น
ขันตอน และทังมัด
้ ้
กล้ ามเนือจะติดต่ อ
้
กับเอ็นซึ่งไปยึดติด
กับกระดูก

66. การที่มองเห็นเซลล์ กล้ ามเนือมีลายตามขวางเนื่องจาก
้
ภายใน sarcoplasm มีเส้ นใยฝอยซึ่งเป็ น
ส่ วนประกอบที่สาคัญทาให้ กล้ ามเนือหดตัวได้ เรียกว่ า
้
myofibril เป็ นจานวนมาก ใน myofibril มี
โปรตีน actin และ myosin เรียงอย่ างเป็ นระเบียบ
มองเห็นมีแถบ (band) หรือเส้ น (line) ที่ชัดและทึบ
สลับกันไปตลอด

68.  Sarcoplasm นอกจากมีโปรตีนสาคัญที่เกี่ยวข้ องกับกลไกการ
ใน
หดตัวของกล้ ามเนือแล้ ว ยังมี Organelles ที่สาคัญได้ แก่
้
Sarcoplamic reticulum ซึ่งคือ SER ที่เปลี่ยนไปเป็ นท่ อที่
ต่ อเนื่องกัน ล้ อมรอบกลุ่มเส้ นใยของกล้ ามเนือ ทาหน้ าที่เป็ นแหล่ งเก็บ
้
สะสม Ca2+
Sarcolemma มีโครงสร้ างที่พับซ้ อนกันเป็ นหลอดบางและยาวตาม
แนวขวาง เรี ยกว่ า Transverse tubule เป็ นทางติดต่ อจากผิว
ภายนอกของเซลล์ เข้ าไปติดต่ อกับ Sarcoplamic reticulum
 านประกอบอื่นๆภายใน Sarcoplasm ได้ แก่ RER ,
ส่
ribosome และ Golgi complex มีอยู่เป็ นจานวนน้ อย เพราะ
เซลล์ กล้ ามเนือไม่ มีหน้ าที่เกี่ยวกับการสร้ างโปรตีน
้

70. กล้ ามเนือหัวใจ (Cardiac muscle)
้
กล้ ามเนือหัวใจพบแห่ งเดียวคือกล้ ามเนือที่หวใจ และ
้ ้ ั
ผนังของเส้ นเลือดใหญ่ ท่ ต่อกับหัวใจ เป็ นกล้ ามเนือที่มี
ี ้
ลายเช่ นเดียวกับ skeletal muscle ต่ างกันที่
กล้ ามเนือหัวใจอยู่นอกการควบคุมของระบบประสาท
้
ส่ วนกลาง (Involuntory muscle) และการทางาน
เกิดขึนติดต่ อกันตลอดเวลา
้

71. เซลล์ กล้ ามเนือหัวใจประกอบด้ วย หนึ่งหรือ สอง
้
นิวเคลียสอยู่ตรงกลางเซลล์ เซลล์ มีขนาดสันกว่ าเซลล์
้
กล้ ามเนือ skeleton และปลายแยกเป็ นสองแฉก
้
(bifurcate) ซึ่งจะไปต่ อกับเซลล์ อ่ นๆในลักษณะเป็ น
ื
ร่ างแห ที่รอยต่ อของเซลล์ ด้านขวางจะยึดติดกันแน่ น มี
ลักษณะการเชื่อมโยงอย่ างซับซ้ อน เรียกว่ า
intercalated disc มองเห็นได้ ชัดเจนด้ วยกล้ อง
จุลทรรศน์ ธรรมดา

72. Cardiac muscle
Nucleus
อยู่กลางเซลล์
Intercalated disc

73. กล้ ามเนือเรียบ (Smooth muscle)
้
ในเซลล์ กล้ ามเนือเรี ยบไม่ เห็นลาย ถึงแม้ ว่าภายในเซลล์ จะมีแอกทิน และ
้
ไมโอซิน แต่ การเรี ยงตัวไม่ เป็ นระเบียบเหมือนอย่ างใน skeletal
muscle และ Cardiac muscle ลักษณะเซลล์ ของกล้ ามเนือเรี ยบ ้
เป็ นรู ปกระสวย หัวท้ ายแหลม และมีหนึ่งนิวเคลียสอยู่กลางเซลล์
กล้ ามเนือเรี ยบอยู่นอกการ
้
ควบคุมของระบบประสาท
ส่ วนกลาง(involuntory
muscle) พบได้ ท่ ีผนังของ
อวัยวะภายในระบบต่ างๆของ
nucleus ร่ างกาย และเส้ นเลือด

74. Smooth muscle
กล้ ามเนือเรี ยบอยู่นอก
้
การควบคุมของระบบ
ประสาทส่ วนกลาง
(involuntory
muscle) พบได้ ท่ ผนังี
ของอวัยวะภายในระบบ
ต่ างๆของร่ างกาย และ
เส้ นเลือด

75. Smooth muscle ทีผนังเส้ นเลือดแดง
่

76. The structure of skeleton muscle
-skeleton muscle เกิดจากมัดของ muscle fiber
(cell) มารวมกัน
-muscle fiberแต่ ละอันคือ 1 เซลล์ ท่ ีมีหลาย
นิวเคลียส ที่เกิดจากหลาย ๆ เซลล์ ในระยะแรก
มารวมกัน
-แต่ ละ muscle fiber เกิดจากมัดของ myofibrils
มารวมกัน
-myofibrilsประกอบด้ วย myofilaments 2 ชนิด คือ
1.Thin filamentเกิดจากactin 2 สายและ regulatory
protein (tropomyosin) 1 สาย มาพันกัน
2.Thick filament เกิดจากmyosinมารวมกันเป็ นมัด
-การจัดเรี ยงตัวของ myofilaments ทาให้ เกิด
light-dark band ซาๆ กัน เรี ยกแต่ ละหน่ วยที่ซา
้ ้
กันนีว่า sarcomere (ดังรูป)
้

77. การหดตัวของกล้ ามเนือ skeleton
้
-การหดตัวของกล้ ามเนือ skeleton
้
เกิดจากการเลื่อนเข้ ามาซ้ อนกันของ
thin filament เรี ยก sliding-filament
model
-การหดตัวของกล้ ามเนือเกิดโดยความ
้
กว้ างของ sarcomere ลดลง, ระยะทาง
ระหว่ าง Z line สันลง, A band คงที่,
้
I band แคบเข้ า, H zone หายไป
-พลังงานที่ใช้ ในการหดตัวของ
กล้ ามเนือหลัก ๆ อยู่ในรู ปของ
้
creatine phosphate

78. Sliding-filament model
1.ส่ วนหัวของ myosin จับกับ ATP,
อยู่ในรูป low-energy configuration
2.myosin head(ATPase) สลาย
ATP ได้ ADP+Pi, อยู่ในรู ป
high-energy configuration
3.myosin head เกิด cross-bridge
กับสาย actin
4.ปล่ อย ADP+Pi, myosin กลับสู่ low-energy configuration ทาให้ เกิดแรงดึง thin filament เข้ ามา
5.ATPโมเลกุลใหม่ เข้ ามาจับกับ myosin head ทาให้ myosinหลุดจาก actin, เริ่มวงจรใหม่

79. การควบคุมการหดตัวของกล้ ามเนือ
้
-skeleton muscle หดตัวเมื่อได้ รับการ
กระตุ้นจาก motor neuron
-ในระยะพัก บริเวณที่เป็ นตาแหน่ งที่
myosin มาเข้ าจับ บนสาย actin (myosin
binding site) ถูกปิ ดด้ วยสายของ
tropomyosin โดยการเปิ ด-ปิ ดของ
tropomyosin ถูกควบคุมด้ วย troponin
complex
-binding site จะเปิ ดเมื่อ Ca2+ เข้ ามาจับ
กับ troponin

80. -sarcoplasmic reticulum (SR) เป็ นแหล่ งเก็บ Motor end-plate
Ca2+ ในเซลล์ กล้ ามเนือ ้
-เมื่ อ action potential จาก motor neuron
มาถึงบริเวณ synaptic terminal ทาให้ มีการ
หลั่ง Ach ที่ neuromuscular junction, เกิด
depolarization ที่เซลล์ กล้ ามเนือ้
-action potential แพร่ ไปยังเยื่อเซลล์ ของ
กล้ ามเนือที่เรี ยกว่ า T (transverse) tubules
้
-ตาแหน่ งที่ T tubules สัมผัสกับ SR ทาให้ มี
การหลั่ง Ca2+
-การหดตัวของกล้ ามเนือจะหยุดเมื่อ SR ปั๊ ม
้
Ca2+ จาก cytoplasm กลับเข้ ามาเก็บใน SR

82. สรุ ปการหดตัวของกล้ ามเนือ
้
1.Ach หลั่ง 2.Action potential เคลื่อนไป T tubule
จาก neuron
จับ receptor
3.SR หลั่ง Ca2+
7.tropomyosinปิ ด binding
4.Ca2+จับtroponin,
site, หยุดการหดตัวของ binding silt เปิ ด
กล้ ามเนือ
้
6.ปั๊ มCa2+ กลับสู่ SR 5.กล้ ามเนือหดตัว
้

83. การหดตัวของมัดกล้ ามเนือ
้
-ในมัดกล้ ามเนือแต่ ละมัดประกอบด้ วย muscle fiber หลายเซลล์ มารวมกัน
้
-การตอบสนองต่ อแรงกระตุ้นของ muscle fiberเป็ นแบบ all-or-none (เหมือน
neuron) และแต่ ละ muscle fiber มี threshold ในการหดตัวไม่ เท่ ากัน
-การหดตัวของมัดกล้ ามเนือแต่ ละครั ง (single twitch) ขึนอยู่กับความแรงที่มากระตุ้น
้ ้ ้
-ถ้ ากล้ ามเนือได้ รับการกระตุ้น 2 ครั งต่ อเนื่องกัน&มีระยะห่ างพอเหมาะ จะทาให้
้ ้
ความแรงในการหดตัวครั งที่ 2 เพิ่มขึน (summation)
้ ้
-Tetanus เป็ นการหด(เกร็ง)โดย
ไม่ มีการคลายตัวของกล้ ามเนือ ้
จากการกระตุ้นถี่ๆ และต่ อเนื่อง
-Fatigue (การล้ า) เป็ นสภาพที
กล้ ามเนือหมดความสามารถใน
้
การหดตัว

84. Motor unit
-ในสัตว์ มีกระดูกสันหลัง muscle cell 1
เซลล์ จะถูกควบคุมโดย motor neuron 1
เซลล์ เท่ านัน ้
-แต่ 1 motor neuron อาจควบคุมการ
ทางาน >1 muscle cell
-Motor unit ประกอบด้ วย 1 motor
neuron และmuscle fiber ทังหมดที่
้
neuron ควบคุม
-กล้ ามเนือที่ต้องการการเคลื่อนไหวที่
้
ละเอียดอ่ อน จะมีอัตราส่ วนระหว่ าง
motor neuron/muscle cell ต่า เช่ น
กล้ ามเนือลูกตา (1/3-4)
้

85. การหดตัวของ smooth muscle
-smooth muscle cell พบที่อวัยวะที่
มีลักษณะเป็ นท่ อกลวง เช่ น
ทางเดินอาหาร, หลอดเลือด,
อวัยวะสืบพันธุ์, iris ของลูกตา
และท่ อของต่ อม
-มีรูปร่ างคล้ ายกระสวย มี 1
nucleus/1 cell การหดตัวเป็ น
involuntary
-ไม่ มีการจัดเรี ยงตัวของactin-myosin ทาให้ ไม่ เห็นเป็ นลาย, ปลาย actin มักยึดติดกับ
เยื่อเซลล์ , ไม่ มี SR ดังนัน Ca2+ แพร่ ผ่านเข้ ามาทางเยื่อเซลล์
้
-การหดตัวจะช้ ากว่ า striated muscle แต่ การหดตัวนันจะอยู่ได้ นานกว่ า
้

86. การหดตัวของ cardiac muscle
-มี 1 nucleus/1 cell เซลล์ มีการแตก
แขนง(bifurcate)และเชื่อมกับเซลล์ ข้าง
เคียงด้ วย gap junction เรี ยก intercalated
disk
-มีการจัดเรี ยงตัวของ actin-myosin ทา
ให้ เห็นเป็ นลาย, มี SR
-cardiac muscle สามารถหดตัวได้ เองอย่ างเป็ นจังหวะ
-หัวใจสัตว์ มีกระดูกสันหลังหดตัวได้ เองเรี ยก myogenic heart (muscle-generated)
-หัวใจของกุ้ง, ปู, แมงมุม ต้ องได้ รับการกระตุ้นจาก nerve เรี ยก neurogenic heart
(nerve-driven)

87. จบ
เนือหา
้