1. Бизнес Статистикийн үндэс
Сэдэв 3
Өгөгдөл цуглуулах ба бүлэглэх нь

2. Бие даалтын
№
Заавар
Оноо
1.
2
Тулгамдсан асуудал буюу судалгааны зорилгоо тодорхойлно
1
2.
Тухайн асуудлыг шийдвэрлэх буюу судалгааны зорилгыг хангахуйц мэдээлэл бүрдүүлнэ. (N≥30) N-
2
нийдмийн нэгжийн тоо
1.
•
3
Бүрдүүлсэн мэдээллээ статистик аргуудаар боловсруулна. Үүнд:
Тэгш интервалтай бүлэглэн, бүлэглэлтээс тооцох үзүүлэлтүүдийг тодорхойлно. (f, w, Sу, Sу, Xт)
2
•
Тухайн тэгш интервалтай бүлэглэлтээ тэгш бус интервалтай бүлэглэлт болгон өөрчилж, бүлгийн
2
нягтралыг тооцно.
1.
6
2.
Тэгш интервалтай бүлэглэлтээс жинлэгдсэн х, Мо, Ме, Стандарт хазайлтуудыг тодорхойлно.
1
График дүрслэл хэрэглэнэ.
1
2.
Полигон, гистограмм, огив байгуулж Мо, Ме-г тодорхойлно.
1
1.
5
3
1.
4
Энгийн х, Мо, Ме, δ, R-г тодорхойлно.
Тооцож гаргасан үр дүнгүүдээ тайлбарлан дүгнэлт бичнэ.
2
2.
Тулгамдсан асуудал буюу судалгааны зорилготой уялдуулан тодорхой шийдвэрүүдийг гаргана.
2
Нийт оноо
17

3. Дэд сэдвүүд

Өгөгдөл яагаад хэрэгтэй вэ?

Өгөгдлийн төрөл ба эх үүсвэр

Судалгаа шинжилгээний загвар

Түүврийн аргуудын төрөл

Шинжилгээний алдааны төрөл

Тоон өгөгдлийг цэгцлэх

Дараалласан муж ба иш-навчны дэлгэц
(үргэлжлэл)

4. Орчин үеийн статистикийн өсөлт
ба хөгжил
Оршин суугчдынхаа мэдээллийг
цуглуулах ЗГ-ын хэрэгцээ
Магадлалын онолын
математикийн хөгжил
Компьютерийн үүсэл

5. Нийдэм ба түүвэр
Нийдэм
Шинж тэмдгийг тодорхойлоход
үзүүлэлтийг ашиглах
Түүвэр
Шинж тэмдгийг
тодорхойлоход
статистикийг
ашиглах
Түүврээс нийдмийн талаарх таамаглал дэвшүүлэх

6. Статистикийн аргууд

Дискрептив статистик


Мэдээллийг цуглуулж, дүрслэх
Аналитик статистик

Зөвхөн
түүвэр
өгөгдөлд
нийдмийн талаар дүгнэлт
шийдвэр гаргах
тулгуурлан
болон/эсвэл

7. Дискрептив статистик

Өгөгдөл цуглуулах


Өгөгдлийг дүрслэх


e.g. Судалгаа
e.g. Хүснэгт болон графикаар
Өгөгдлийг тодорхойлох

e.g. Түүврийн дундаж=
∑X
n
i

8. Аналитик статистик

Үнэлгээ


e.g.: Түүврийн дундаж жинг
ашиглан нийдмийн дундаж
жинг үнэлэх
Таамаглал шалгах

e.g.: Нийдмийн дундаж жин
120 паунд гэсэн нотолгоог
шалгах
Түүврийн үр дүнд тулгуурлан нийдмийн
талаар дүгнэлт болон/эсвэл шийдвэр гаргах

9. Бидэнд яагаад өгөгдөл
хэрэгтэй вэ?

Судалгааг мэдээллээр хангах

Сургалтыг мэдээллээр хангах

Бүтээгдэхүүн
үйлчилгээний
гүйцэтгэлийг хэмжих

Стандартад нийцэж буй эсэхийг үнэлэх

Үйл явцын альтернатив замыг томъёолоход
туслах

Сониуч зангаа дарах
процессийн

10. Мэдээллийн эх үүсвэр
Анхдагч
Хоёрдогч
Мэдээлэл
цуглуулах
Мэдээлэл дамжуулах
Ажиглалт
Судалга
а
Туршилт
Хэвлэж эсвэл
электроноор

11. Хувьсагчдын төрөл

12. Хэмжигдэхүүн
Өгөгдлийг
зөвхөн
бүлэглэж
болно
Өгөгдөл
эрэмбэлэгдэнэ
SPSS-ийн
мэдлэгийн
түвшин
Бодит тэг утга
оршин байхгүй
Тэг болон утгуудын
хоорондох харьцаа
маш чухал

13. Судалгааны загвар

Хариулт авах зохистой аргыг сонгох

Найдвартай анхдагч арга




Хувийн ярилцлага
Утсаар ярилцлага хийх
И-Мэйл судалгаа
Найдвар багатай автомат сонголтын арга (нийдмийн
тухай дүгнэлт гаргахад зохистой биш)




Телевизийн мэдээлэл
Интернетийн мэдээлэл
Сонин сэтгүүлд хэвлэгдсэн мэдээлэл
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний санал асуулгын хуудас

14. Судалгааны загвар

Өргөн хүрээний категориудыг тодорхойлох


Сэдэвтэй
холбоотой
давхцаагүй категориуд
бүрэн
хэмжээний
Асуултуудаа нямбай боловсруулах


(үргэлжлэл)
Асуултууд хоёрдмол утгагүй тодорхой байх. Бүх
хүн ижил утгатай ойлгохуйц байх.
Судалгааг тестлэх

Оролцогчдын жижиг бүлэг дээр урьдчилсан
туршилтын тестийн судалгаа явуулж үргэлжлэх
хугацаа болон тодорхой байдлыг үнэлэх

15. Судалгааны загвар

(үргэлжлэл)
Судалгааны нүүр хэсгийг бичих




Судалгааны зорилго, зорилтыг тодорхойлох
Хариултын ач холбогдлыг тайлбарлах
Асуугдагч этгээдийн нэрийг нууцлах баталгаагаар
хангах
Асуугдагчийн оролцоонд урамшуулал санал болгох

16. Түүврийн аргын төрлүүд
Түүврүүд
Магадлалт бус
түүврүүд
Магадлалт түүврүүд
Энгийн
түүвэр
Үзэл бодолд
тулгуурласан
Квот
Давхраатай
Зүсэм
Кластер
Системийн

17. Судалгааны ашиг тусыг үнэлэх






Судалгааны зорилго юу вэ?
Судалгаа магадлалт түүвэрт тулгуурлаж байгаа
юу?
Хамрах хүрээний алдаа – тохирох бүтэц
Хариултгүй байх алдаа – follow up
Хэмжилтийн алдаа – сайн асуулт сайн хариулт
олдог
Түүврийн алдаа – үргэлж байдаг

18. Судалгааны алдааны төрөл

Хамрах хүрээний алдаа

Хариултгүй байх алдаа

Нийдмээс
хасах
Түүврийн алдаа

Хэмжилтийн алдаа
Мөрдөж
лавлах
Түүврээс түүвэрт
ялгаатай
боломжтой байх
Муу асуулт!

19. Бүлэглэлт товчоололт
Ажиглалтын
материалыг
эмхэтгэж
цэгцлэх арга техник, үйл ажиллагааг
бүлэглэлт товчоололт гэнэ.

20. Бүлэглэлт товчоололт хийх
үндсэн шаардлага


Ажиглалтын тоо их байх (N>10)
Эдийн засаг статистикт судлагдах юмс
үзэгдэл олон тооны шинжтэй байна

21. Бүлэглэлт хийснээр



Нийгэм эдийн засгийн үзэгдэл юмсын байдал
төлвийг тодруулдаг.
Судалж буй зүйлийн бүтцийг тодорхойлдог.
Шинж тэмдгүүдийн хоорондын харилцан
хамаарлыг тодорхойлдог.

22. Бүлэглэлт дараах хэлбэрүүдтэй



Нэг төрлийн бүлэглэлт: Юмс үзэгдлийг ижил
төрлийн шинж чанараар нь бүлэглэлт хийнэ.
Бүтцийн
бүлэглэлт:
Объектын
дотоод
бүрэлдэхүүнийг
сүдалж
буйг
бүтцийн
бүлэглэлт гэнэ.
Хувьсах шинж тэмдгүүдийн хамаарлыг судлах
шинжилгээний бүлэглэлт

23. Бүлэглэлтийг зөвхөн нэг шинж тэмдгээр хийвэл
энгийн бүлэглэлт, 2 ба түүнээс дээш шинж
тэмдгээр бүлэглэвэл хосолсон бүлэглэлт гэнэ.

24. Тоон өгөгдлийг цэгцлэх
Тоон өгөгдөл
Дараалласан
21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 38, 41
Иш ба Навч
дэлгэц
2 144677
3 028
4 1
41, 24, 32, 26, 27, 27, 30, 24, 38, 21
Давталттай тархалт
Хуримтлагдсан тархалт
Гистограмм
Хүснэгт
Огив
Полигон

25. Тоон өгөгдлийг цэгцлэх
(үргэлжлэл)



Эмх цэгцгүй өгөгдөл (цуглуулсан):
24, 26, 24, 21, 27, 27, 30, 41, 32, 38
Багаас их рүү нь дарааллуулсан өгөгдөл:
21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 38, 41
Иш-навч дэлгэц:
2 144677
3 028
4 1

26. Тоон өгөгдлийг хүснэгтлэх:
Давталттай тархалт

Эмх цэгцгүй өгөгдлийг өсөх дарааллаар эрэмбэл:
12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58

Далайцыг олох: 58 - 12 = 46

Бүлгийн тоог сонгох: 5 (ихэвчлэн 5-аас 15-ын хооронд)
Бүлгийн интервалыг тооцох (width): 10 (46/5 then round

up)



Бүлгийн хилийг тодорхойлох (limits): 10, 20, 30, 40, 50, 60
Бүлгийн төвийг тооцох: 15, 25, 35, 45, 55
Ажиглалтыг тоолж бүлэглэлт хийх

27. Range
Ажиглалтын нэгжийн хамгийн их
ба хамгийн бага утгын ялгавар
Range = X Largest − X Smallest
27

28. Далайцын сул тал

Өгөгдлийн тархалтыг үл харгалздаг
7
8
9
10
11
Range = 12 - 7 = 5

12
7
8
9
10
11
12
Range = 12 - 7 = 5
Алслагдмал утгад мэдрэмтгий
1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,2,2,2,2,2,2,2,2,3,3,3,3,4,5
Range = 5 - 1 = 4
1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,2,2,2,2,2,2,2,2,3,3,3,3,4,120
Range = 120 - 1 = 119
28

29. Стержессийн томъёогоор бүлгийн
тоог тодорхойлох нь
n=1+3.322LgN
n – Бүлгийн тоо
N – Ажиглалтын нэгжийн тоо
N 1222
n
5
2345
4690
91180
181361
362723
7241447
14482895
28965791
599211582
1158323163
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

30. Бүлгийн интервал
i = (xmax – xmin) / n

31. Бүлгийн хязгааруудыг
тодорхойлно.
1-р бүлгийн 1-р хязгаар нь xmin байна
Basic Business Statistics, 8e © 2002 Prentice-Hall, Inc.
Chap 1-31

32. Тархалтын цуваа
Статистикийн анхдагч тoo мэдээг системчлэн
боловсруулсны үр дүнд тоон цуваанууд үүсдэг.
Үүнийг
статистикийн
цуваа
гэдэг.
Статистикийн цуваа нь динамик ба статистик
шинж тэмдгээр байгуулагдана. Ямар нэгэн
хувьсах шинж тэмдгээр нь тодорхой дэс
дараалалд оруулсан объектын нэгжүүдийн
цувааг тархалтын цуваа гэдэг. Тархалтын
цувааг тоон ба чанарын шинж тэмдгүүдийн аль
алинаар нь байгуулна.

33. Тархалтын цуваа
1.
Тоон (тоогоор илрэх) шинж тэмдгээр
байгуулагдсан вариацын тархалтын цуваа
2. Чанарын (тоогоор илрэхгүй) шинж тэмдгээр
байгуулагдсан атрибутив /гол шинж/ тархалтын
цуваа
3.
Нутаг
дэвсгэрийн
шинж
тэмдгээр
байгуулагдсан газар зүйн тархалтын цуваа
гэсэн 3 тархалтын цуваа байдаг.

34. 
Вариацийн тархалтын цуваа вариант, давталт гэсэн 2 элементээс
бүрдэнэ. Шинж тэмдгийн тоон утгыг вариант, түүний давтагдсан
тоог давталт гэнэ.

Тархалтын цувааг байгуулсан аргаар нь интервал, дискрет гэсэн 2
хэлбэрт хуваадаг.
•
Интервалын гэдэг нь тархалтын цувааны вариантууд 2 заагтай
өгөгддөг.
•
Дискрет гэдэг нь тархалтын цувааны вариантууд тодорхой нэг
тоогоор илэрхийлэгдэнэ.
Атрибутив ба байршлын тархалтын цуваа ямагт дискрет шинжтэй байдаг.

35. Тархалтын цуваа 3 давталттай байдаг.





Абсолют давталт (fi)—Тухайн тоон утгын давтагдах тоог
абсолют давталт гэнэ.
Харьцангуй давталт (ωi) - Тухайн абсолют давталтыг
давталтын нийт дүнд харьцуулж тодорхойлно.
ωi = fi / Σfi
Өсөн нэмэгдэх давталт (Si) - Тухайн бүлгийн давталт дээр
дараагийн бүлгийн давталтыг нэмж тодорхойлно.
Бүлгийн төв
Бүлгийн нягтрал зэрэг үзүүлэлтүүдийг тодорхойлно

36. Давталттай тархалт, Харьцангуй давталтын
тархалт ба Хувиарх тархалт
Дараалласан өгөгдөл:
12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58
Бүлэг
10 ба 20-иос бага
20 ба 30-аас бага
30 ба 40-өөс бага
40 ба 50-иас бага
50 ба 60-аас бага
Нийт
Абсолют Харьцангуй
давталт давталт
3
6
5
4
2
20
.15
.30
.25
.20
.10
1
Хувь
15
30
25
20
10
100

37. Тоон өгөгдлийг хүснэгтлэх:
Хуримтлагдсан давтамж
Дараалласан өгөгдөл:
12, 13, 17, 21, 24, 24, 26, 27, 27, 30, 32, 35, 37, 38, 41, 43, 44, 46, 53, 58
Бүлэг
10 but under 20
20 but under 30
30 but under 40
40 but under 50
50 but under 60
Харьцангуй
Давталт %
3
9
14
18
20
Хуримтлагдсан
Давталт %
15
45
70
90
100

38. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа