Hiv-AIDS(SIDA), KUJDESI INFERMIEROR ME PACIENTET ME AIDS

1. PUNUAN:MATILDA GREMI
OLTION SARACI
GR:9, VITI: III PARALEL: III DEGA: INFERMIERI E PERGJITHSHME
PRANOI: DR. SHK. VALBONA BILALI

3. SINDROMI I IMUNODEFICIENCES
SE FITUAR, AIDS ESHTE
MANIFESTIMI ME I RENDE NE
SPEKTRIN KLINIK TE SEMUNDJES
SE SHKAKTUAR NGA INFEKSIONI I
VIRUSIT HIV. KY SINDROM
PERKUFIZOHET SI NJE SHFAQJE E
INFEKSIONEVE TE RENDA
OPORTUNISTE, NEOPLAZIVE DHE
MANIFESTIMEVE TE TJERA TE
RENDA E ME PASOJE PER JETEN,
QE JANE REZULTAT I
IMUNODEFICITIT QELIZOR TE
VAZHDUESHEM.
SIDA

4. Historiku I HIV-AIDS
▪ Shkencetaret zbuluan nje lloj shimpanzeje ne afriken perendimore si burimi i
infeksionit te HIV tek njerezit . Ata besojne se versioni virusit te imunodefucences tek
shimpanzeja (i quajtur virusi i imunodeficences simian ose SIV) me shume mundesi
eshte transferuar tek njerezit dhe ka ndryshuar ne HIV kur njerezit i gjuanin keto
shimpanze per mish dhe rane ne kontakt me gjakun e infektuar . Gjate dekadave qe
pasuan , virusi u shpernda ngadale ne Afrike e me pas ne te gjithe pjesen tjeter te
botes
▪ Rasti i pare i infeksionit me HIV-1 tek njerezit qe njihet u gjet ne nje analize gjaku te
marre ne vitin 1959 te nje mashkull ne Kinshasa , Republika Demokratike e Kongos .
(Menyra e infektimit eshte ende e panjohur).
▪ Ne 1983 , shkencetaret zbuluan virusin qe shkaktonte AIDS . Virusi ne fillim u quajt
HTLV-III/LAV (human T-cell lymphotropic virus-type III / lymphadenopathy-associated
virus) nga nje grup shkencetaresh . Ky emer u ndryshua me vone ne HIV ( virusi
imunodeficenses njerezore)

5. Historiku I HIV-AIDS NE SHQIPERI
▪ Ne viti 1988 drejtuar nga Prof.Dr.B.Nuri , Dr.Boci M. nisen studimet per te pare
gjendjen e HIV-AIDS ne vendin ton.
▪ Nga viti 1988-1992 u kryen testime ne 17 780 persona dhe te gjithe rezultuan
negative per pranine e antikorpeve anti HIV
▪ Nga periudha 1993-1998 ne vendin tone jane zbuluar 38 raste seropozitive , nga te
cilet 24 persona kane qene si vizitore apo te punesuar ne vende te tjera . Nga 38
personat seropozitive 11 (31.4%) prej tyre jane diagnostikuar me AIDS , konkretisht :
Ne vitin 1994 nje , ne vitin 1996 tre , 1997 dy raste dhe nje rast ne vitin 1998 .
▪ Që nga viti 1993 e deri në dhjetor 2012, numri i rasteve të diagnostikuar me
HIV/AIDS ka arritur në 555. Vetëm për periudhën janar-nëntor 2012, janë identifikuar
70 raste të reja me HIV/AIDS. Prej totalit të rasteve, 390 e tyre janë meshkuj dhe
165 femra dhe grupmosha më e prekur mbetet ajo 25-45 vjeç.

6. 1) ME RRUGE PARENTERALE: A) ME ANE TE TRANSFUZIONIT TE GJAKUT DHE
HEMODERIVATEVE TE INFEKTUARA, RRISKU I TYRE ESHTE TEPER I LARTE AFERSISHT
100% B) NGA KONTAKTI AKSIDENTAL ME AGE DHE INSTRUMENT ATE TJERE TE
INFEKTUAR OSE NEPERMJET SHKEMBIMIT TE SHIRINGAVE , KANE NJE RRISK PREJ
0.3%
2) ME RRUGE SEKSUALE(HOMOSEKSUALE/HETEREOSEKSUALE), VIRUSI GJENDETE
NE LIKIDIN SEMINAL TE PERSONAVE SEROPOZITIV E MUND TE KONTAMINOJE QELIZAT
E MUKOZES VAGINALE E REKTALE. INFEKSIONI MUND TE TRANSMETOHET EDHE NGA
FEMRAT E INFEKTUARA NEPERMJETE SEKRECIONEVE CERVIKO-VAGINALE
3) RRUGA VERTIKALE GRUAJA GRAVID SEROPOZITIVE MUND TE TRANSMETOJ
INFEKSIONIN TE I PORSALINDURI GJATE SHTATZANISE, NE MOMENTIN E LINDJES OSE
GJATE USHQYERJES ME GJI, RRISKU PER KETE LLOJ TRANSMETIMI ESHTE 13-35%

8. Virusi HIV nuk mund te transmetohet
1) gjatë bashkëjetesës normale që mund të sjellë
përdorimin e përbashkët të: dushit, vaskës, WC,
peshqirit, telefonit, mjeteve të transportit publik,
pishinës, frekuentimit të shkollës, etj.
2) Po ashtu nga e puthura përqafimi, shtërngimi i
duarve, teshtitja, kollitja nuk rezulton të merret
infeksioni HIV.
3) Infeksioni nuk transmetohet përmes; ujit, ushqimit,
ajrit, pickimit të insekteve apo kujdesit të kafshëve

9. MANIFESTIME KLINIKE
1) Faza e Infeksionit Paresore ose
Faza Serokonversionit:
▪ Ndodh zakonisht pas 6-8 javesh.
▪ Kjo forme mund te zhvillohet ne formen
asimptomatike,
▪ ne 50-70% te infektuarit jep disa simptoma te
lehta si: 1)Artalgji, 2)mialgji 3)asteni
4)errupsione kutane 5)macula-papuloze
6)urtikarie 7)te vjella 8)diarre 9)nauze
10)hepatosplenomegali
▪ Me rralle ne kete faze mund te vihet re: encefalit
ose meningit akut I rikthyeshem, shoqeruar me
cefale, pergjumje, humbje te kujteses,
disiorenim
▪ Kjo faze kalon pa mjekim specifik
2) FAZA E LATENCES:
▪ kjo faze mund te zgjas nga 18 muaj deri ne 15
vjet.
▪ Gjate kesaj faze kemi ulje te ngadalet te
numrit te limfociteve CD4
▪ Ne kete faze te semuret preken nga infeksione
te shpeshta
▪ Zakonisht verehet nje limfadenopati e
gjeneralizuar lehtesisht te palpueshem, e cila
shfaqet ne regjionin cervical,aksilar, oksipital
dhe sumbmandibular. Kjo perkon me fillimin e
fazes Simptomatike

10. 3) Faza e Infeksionit Simptomatik
▪ Infeksionet me i shpeshti kemi Pneumonia nga
Pneumocystit carinii, ketu kemi nje mortalitete
qe shkon deri ne 60% . Pacientete ankohen per
temperature dhe kolle joproduktive, dispne,
dobesi e pergjithshme, renie ne peshe, ethe,
tremor, cianoze, takipne, kjo me pas con deri
ne insuficience respiratore
▪ Ne traktin Gastro-Intestinal ne 50-90% te
pacienteve eshte Diarrea e cila mund te
shkaktohet nga: Salmonella, Clostridum
difficile, Cytomegalovirus. Kjo mund te jete per
pacientete vdekjeprurese pasi shkakon
crregullime te rend te likideve, elektroliteve,
humbje ne peshe, dobesi te pergjithshme dhe
paaftesi per te kryer aktivitetetin e perditshem
▪ Infeksione kutane dhe
mukozale : jane dominante ne
kete faz si, 1)dermaiti seborrik
2)kandidoza orale dhe te
gjerneralizuara 3)stomaite
aftoze 4)Infeksione nga Herpes
simplex
▪ Herpes Zoster eshte me I
zakonshmi dhe shfaqet me nje
kuader klinik te rende
▪ Kemi shfaqje te patologjive
malinje si: 1)Sarkoma Kaposi
2)Limfomat krysisht jo-Hodgkin
3)Karcinoma e uterusit

12. Metodat e Diagnostifikimit te HIV-AIDS
•Testi Elisa- behet nepermjet percaktimit te antitrupave qarkullues
kunder kompotenteve antigjenik te virusit.Ky teste duhet te relizohet
pas 6muajsh nga moment I infektimit. Saktesia 95%
•Testi Western Blot- Perdoret per ti dhene nje konfirmim testit ELISA
•Testi I identifikimit te agjentit viral p24 e cila eshe nje protein
virale e pranishme ne gjakun e individeve te infektuar me virusin HIV
•Testi I Zinxhirit te polimerazez (PCR) e cila ben percaktimin dhe
matjen e sasise se ARN-virale ne gjake dhe te AND-previrale ne
citoplazmen e qelizave bujtese te virusit

13. MJEKIMI:
▪ Terapi me antriretroviral, por
gjithesesi nuk ka arritur deri me sot te
bej crrenjosjen e virusit HIV nga
organizimi I individit te infektuar me
te, kjo si pasoj e mutacioneve te
shumta qe ky virus peson. Qellimi I
kesaj terapie eshte qe te vonoje
progresionin e infeksionit te virusit
HIV, te zvogeloje mundesin e shfaqjes
se infeksioneve oportuniste dhe te
permisoj gjendjen e pacientiti. Ne
menyre te till qe te kemi zgjatjen e
mbijeteses dhe te permisimit te
cileses se jetes te semureve me AIDS
▪ Kemi 3 klasa preparatesh Antriretroviral
1) Analoget e Nukleozideve( Zidovudina,
Lamivudina, Stavudina etj)
2) Analoget jo-Nukleozide (Nevirapine,
Delavirdine etj)
3) Frenuesi e Proteazez (Sakuinavir,
Indinavir, Rionavir etj)
▪ Keta preparate japin edhe efekte te
shumta anesore ku me kryesoret jane:
nauze, te vjella, diarre, cefale, marrje
mendesh, rash kutan, anemi, neuropati
periferike etj

14. PROCESI
INFERMIEROR
I PACIENTEVE
ME HIV/AIDS

15. VLERSIMI INFERMIEROR
▪ Vleresimi infermieror perfshin identifikimin e faktoreve te rrezikut , perfshire historine e
praktikave seksuale te rrezikshme ose injeksionet e perdorimit te droges .
▪ Niveli Nutricional arrihet duke mbajtur nje diete konstante dhe duke identifikuar faktoret qe
ndikojne ne veshtiresi gjate marrjes se ushqimit, sic jane: nauzet, te vjella, dhimbje ne kavitetin
oral, veshtiresi ne gelltitje etj
▪ Intergriteti i lekures. Lekura dhe membrana e mukozes kontrollohen cdo dite per te pare ulcerat
apo infeksionet pasi personat me HIV/AIDS jan shum te prekur ndaj infeksioneve.Monitorohet
cdo dite kaviteti oral dhe zona perianale pasi jan me te prekurat
▪ Statusi Respirator arrihet duke monitoruar pacientin per kolle , prodhim gelbaze , marrje fryme ,
ortopne , takipne dhe dhimbje kraharori .
▪ Statusi mendor caktohet duke pare nivelin e vetedijes , orientimit , shpejtesine e veprimeve dhe
humbjet e kujteses .
▪ Balanca e elektroliteve arrihet duke ekzaminuar lekuren dhe membranat e mukozes per thatesi.
Monitorojme kaliumin, kalciumin,magnezin dhe klorin pasi pacientet kane episode diarreike
dhe te vjella te shumta gjate nje dite .

16. DIAGNOZAT INFERMIERORE
1) ANKTH DHE FRIKE LIDHUR ME DEKURSIN E
SEMUNDJES.
2) PRISHJE E IMAZHIT TRUPOR LIDHUR ME
INFEKSIONET KUTANE DHE MUKOZALE.
3) IZOLIM SOCIAL SI PASOJE E SEMUNDJES
OSE NDRYSHIMIT NE APARIENCEN FIZIK.
4) CRREGULLIM TE LIKIDEVE DHE BALANCES
ELEKTROLITIKE NE ORGANIZEM SI PASOJE E
DIARRES PERSISTENTE.
5) DOBESI TRUPORE DHE PAAFTESI PER TE
KRYERE AKTIVITETE E PERDITSHME NE LIDHJE
ME PNEUMONIN.
6) CRREGULLIM NE MENYREN E USHQYERJES,
SI PASOJE E NAUZEZ DHE TE VJELLAVE.
7) PRIRJE PER INFEKSIONE NE MENYRE TE
VAZHDUESHME SI PASOJE E
IMUNODEFICIENCES
8) MUNGESE NJOHURISH LIDHUR ME
PROCESIN E SEMUNDJES, MENYREN E
KUJDESIT DHE PARANDALIMIN E SAJ

17. NDERHYRJA INFERMIERORE:
▪ Ruajta e Integritetit te lekures: Per keta pacient tregohet nje kujdes I madh persa I perket demtimeve
te lekures. Eshte e rendesishme qe lekure e tyre te mbahet sa me e paster pasi ata jan te prekur ndaj
infeksioneve.Gjithashtu nje kujdes te vacante I tregohet edhe lekures ne zonen perianale e cila duhet te
pastrohet pas cdo defekimi me uje dhe me sapun. Keshillohet qe pacientete te veshin veshjet te buta
ose pambuku.
▪ Parandalimi I Infeksioneve: Vezhgohet pacienti per shenjat baz te infeksionit: ethe, te dridhura,
djersitje naten, dhimbje goje, veshtiresi ne gelltitje, te vjella, nauze, skuqeje, drenim sekrecionesh nga
plaget etj.Nje rol te vacante luan edhe higjena e pacientiti dhe e mjedisit qe ate e rrethon. Personeli
Shendetesor I duhet ti nenshtrohet teknikave aseptike ne momentin e interventeve
▪ Permisimi I Statusit Nutritiv: Inkurajohet pacienti qe te ushqehet me ushqime qe jane te lehta per tu
gelltitur dhe te evitoj ushqimet e forta dhe pikante, gjithashtu pacienti duhet te kete kontakte te
vazhdueshme me dietologen ne menyr te till qe te kete nje diete sa me te mire ushqimore, ku mos ti
mungojne elementete baz si proteinate, fibrat kalorit etj
▪ Edukimi I Pacientiti: Vendoset ne djeni te rrugeve te transmetimit te semundjes, te perdori mjete
mbrojtese gjat kontaktiti vaginal ose anale. Ne qoftese pacienti eshte perdorues I rregullt I droges, ai
duhet te shmangi perdorimin e te njetes shiringe
▪ Kujdesi Shendetesor ne Shtepi: Keta paciente duhet ti rikthehen sa me shpejte aktivitetei te tyre te
perditshem dhe familja luan nje role kyce duke I mbeshtetur dhe duke I ndihmuar ne administrimin e
medikamenteve, dhenjes se preparative i/v etj

19. 1) PERDORIMI I KONDOMIT MASHKULLOR GJATE RAPORTEVE SEKSUALE
RASTESORE DHE ULJA E PARTNEREVE SEKSUAL
2) KONTROLLI I GJAKUT DHE I PRODUKTEVE TE TIJ PERPARA TRANSFUZIONEVE
3) KONTROLLI I AGEVE DHE INSTRUMENTAVE MJEKSORE GJATE NJE NDERYHRJE
INFERMIERORE
4) REALIZIMI I TESTEVE TE KONTROLLIT TE GRATE SHTATZANE
5) REALIZIMI VULLNETAR I TESTEVE TE KONTROLLIT NE PERSONAT ME RISK TE
LARTE
6) KONTROLLI RIGOZ DHE MJEKIMI I SEMUNDJEVE ME ULCERACIONE GJENITALE

20. REFERENCA
1) Infermieristika ne Semundjete Infektive- Dr. Shk Valbona Bilali
2) Semundje Infektive- Ergys Ramosaco, Gentian Stroni
3) Semundje Infektive & Kujdesi Infermieror- Gentian Stroni, Arben Pilaca, Ervis Habibi, Mirela Tushe
4) Studime Epidemiologjike, Kontrolli I Semundjeve Infektive ne Shqiperi 1960-2005 – Dr. Vesel Cika
5) Where did HIV come from? http://www.theaidsinstitute.org/node/259
6) DITA BOTËRORE E SENSIBILIZIMIT KUNDËR -
•http://www.ishp.gov.al/multimedia/Kalendari_2013/HIV-AIDS.pdf
7) Nursing Care of Patients with HIV/AIDS: Facilitator's Guide
•https://www.fhi360.org/sites/default/files/media/documents/Nursing%20Care%20of%20Patients%20with%20HIV-AIDS%20-
%20Facilitator%20Guide.pdf
8) Nursing Management in HIV/AIDS patients - https://nurseslabs.com/hiv-aids/#nursing-management

21. JU FALEMINDERIT