1. Shkolla 9-vjecare “HILLARY CLINTON” Kamez
PROJEKT
LENDA: Biologji .
TEMA: SIDA-semundja e shekullit.
KLASA: VIIIA
.
2. OBJEKTIVAT:
Te pershkruajme virusin HIV,perhapjen,mbrojtjen nga virusi HIV.
Te ilustrojme me foto,vizatime,grafik te semuret dhe kujdesin ndaj tyre.
Te diskutojme mbi shenjat e kesaj semundje.
Te sensibilizojme komunitetin mbi shkallen e perhapjes te kesj semundje dhe masat mbrojtese.
NJOHURITE KRYESORE:
- Kapitulli II (Virusi dhe Monera)
- Kapitulli VIII (Sida dhe Shendeti)
CESHTJET QE DO TE TRAJTOHEN JANE:
Virusi HIV .
SIDA
Perhapja e virusit HIV.
Fazat e zhvillimit te virusit HIV
Shenjat e semundjes .
3. Masat per tu mbrojtur .
Testimi
Si te sillemi me te prekurit nga semundja?
VIRUSI HIV
H-HUMAN-nje person qe mbart kete virus
I-IMUNODEFICENCE- renia sistematike e sistemit imunitar tek personi qe ka virusin HIF
V-VIRUS- patogjen qe shkaterron qelizat e trupit te njeriut
Është virusi që shkakton AIDS-in. Kur një person është i infektuar me HIV, virusi hyn në trup dhe pastaj jeton dhe shumohet kryesisht
në qelizat-e bardha të gjakut qelizat imune që normalisht na mbrojnë nga sëmundjet.
4. SIDA
S-SINDROM-teresia e shenjave qe nje person ka nje semundje
I-IMUNE- sistemi imunitar mbrojtes I njeriut
D-DEFICENCE-funksionimi jo I mire I sistemit imunitar
A-e fituar gjate jetes,jo e trasheguar
5. Sa më shume HIV rritet në një person të infektuar, ajo aq me shume dëmton apo vret qelizat specifike imunitar, duke dobësuar
sistemin imunitar dhe duke e lënë personin pambrojtur ndaj infeksioneve dhe sëmundjeve duke filluar nga pneumonia në kancer.
Vetëm kur dikush me HIV fillon të përjetojë një ose më shumë nga këto kushte apo të humb një sasi të konsiderueshme të qelizave
imune janë ata të diagnostikuar me SIDA.
TEJCIMI I VIRUSIT HIV
Një person që ka HIV mbart virusin në lëngjeve të caktuara të trupit, duke përfshirë gjak, spermë, sekrecionet vaginale, dhe
qumështin e gjirit. Virusi mund të transmetohet vetëm nëse këto lëngje infektuar me HIV hyjnë në gjak e një personi tjetër. Zakonisht,
HIV transmetohet me anë të:
Marrëdhënie të pambrojtura seksuale (ose vaginal ose anal) me dikë që ka HIV.
6. Shkëmbimit të gjilpërave, shiringa, ose pajisjet e injektimit me dikë që ka HIV. HIV mund të mbijetojnë në shiringa të
përdorura për një muaj ose më shumë. Kjo është arsyeja pse njerëzit të cilët injektojnë droga nuk duhet të ripërdorë shiringat.
Nëna tek fëmija e transmeton gjatë shtatzënisë, lindjes, apo ushqyerjes me gji. Çdo grua që është shtatzënë ose deshiron per
tu bërë shtatzënë duhet të testohen për HIV.
MOSTEJCIMI I VIRUSIT HIV
HIV nuk transmetohet me anë të ushqimit apo të ajrit (për shembull, kollitje apo teshtitje). Nuk ka qenë kurrë një rast kur një person
është i infektuar nga një anëtar i familjes, të afërm, bashkëpunëtor apo shoku nëpërmjet kontaktit rastësor apo e përditshme të tilla si
ndarja e vegla të hahet apo objektet banjo, ose nëpërmjet perqafimeveapo puthjes.
Nuk ka pasur raste të dokumentuara të transmetimit të HIV-it nëpërmjet lëngjeve të tjera të trupit të tilla si djerse, lot, të vjellat, dhe
urinës. Mushkonjat, pleshtat dhe insektet tjera të mos transmetojë HIV.
5 FAZAT NEPER TE CILAT KALON HIV-AIDS
Infeksioni fillestar
Me hyrjen në organizmin e njeriut e virusit HIV sasia e tij në gjak fillon të rritet me shpejtësi. Gjatë kësaj periudhe shumica e të
infektuarve nuk kanë asnjë shenjë kështu që nuk kanë mundësi të kuptojnë nëse janë infektuar. Megjithatë një pjesë e tyre mund
7. të ankohen për shenja të ngjashme me ato të gripit si: temperaturë, dhimbje koke, lodhje, dhimbje muskulare, dhimbje të kyçeve,
djersë natën, nauze, të vjella, si dhe diarre apo zmadhim të gjëndrave.
Periudha dritare
Mbasi një person është infektuar, sistemi imunitar i tij futet në veprim duke prodhuar antitrupat për të luftuar virusin. Periudha nga
momenti i infektimit me virusin HIV deri në shfaqjen e këtyre antitrupave në gjak, quhet “periudha dritare”. Nëse një person i
infektuar me HIV bën testin e thjeshtë gjatë kësaj periudhe ai do të rezultojë negativ, mbasi antitrupat nuk janë akoma të kapshëm.
Në këtë periudhë ky person mund të infektojë të tjerët pa e ditur as vetë.
Periudha asimptomatike (pa shenja)
Më pas fillon një periudhë pa shenja që mund të zgjasë nga disa muaj deri në disa vite. Gjatë kësaj periudhe personat e infektuar
ndihen mirë, bëjnë një jetë normale dhe duken të shëndetshëm, por ata janë infektues për të tjerët.
Periudha simptomatike
Mbas një periudhe me një shëndet relativisht të mirë fillojnë të shfaqen simptoma të lehta që tregojnë që sistemi imunitar që ka
filluar të dëmtohet. Shenjat përfshijnë: temperaturë, djersë natën, humbje në peshë, kruarje, herpes, infeksione mykotike, etj. Në këtë
periudhe personat me HIV pozitiv fillojnë të preken nga infeksionet të cilat shkaktohen nga organizma që në persona të shëndetshëm
nuk mund të shkaktojnë sëmundje dhe që përbëjnë një kërcënim të madh për jetën. Me dobësimin e mëtejshëm të sistemit imunitar
është e vështirë të luftohet infeksioni dhe personi kalon në stadin AIDS.
Stadi AIDS
Dëmtimi i parikthyeshëm dhe progresiv i sistemit imunitar të njeriut prej virusit HIV, bën të ç’organizohet i tërë sistemi imunitar i tij.
Në këtë situatë organizmi nuk është i aftë të përgjigjet ndaj agjentëve parazitarë, viralë, mykotikë, apo të kontrollojë shfaqjen e disa
tumoreve, duke u shfaqur kështu AIDS. Shenjat më të shpeshta të kësaj faze janë: humbje e madhe në peshë, dobësi, këputje, diarre e
vazhdueshme që zgjat më tepër se një muaj dhe që nuk dominohet nga mjekimi, myk i shprehur, herpes, temperaturë e
vazhdueshme, djersitje natën si dhe shenja sipas infeksioneve të ndryshme oportuniste
8. SIMPTOMAT e HIV / AIDS
Personat e infektuar me HIV mund të shfaqin simptoma të ngjashme me siptomat gripalepas një ose dy muajsh nga dita e infektimit
me HIV
Keto simptoma mund te jene:
9. Temperaturë
Dhimbje Koke
Këputje/Lodhje Fizike
Zmadhim të nyjeve limfatike (zakonisht të dalluara lehtë në qafë dhe në zonat intime.)
Këto simptoma zakonisht mund të zhduken tek një i infektuar me HIV brenda një jave apo një muaji dhe shumë shpesh mund të
ngatërrohen me forma të tjera infeksionesh virale.
Gjatë kësaj periudhe, këta persona janë të infektuar dhe HIV gjendet në sasi të mëdha në lëngjet gjenitale të tyre. Simptoma më të
vazhdueshme dhe më të ashpra mund të mos shfaqen tek të rrriturit edhe deri pas 10 vitesh nga infektimi me HIV, dhe deri pas 2
vitesh tek fëmijët. Por kjo periudhë asimptomatike (pa shfaqje simptomash) varion nga individi në individ, dhe varet tërësisht nga
gjendja shëndetësore e cdo individi. Disa individëmund të shfaqin simptoma pas disa muajsh nga infektimi me HIV, ndërsa disa
individë të tjerë mund të mos shfaqin asnjë simptomë për deri në 10 vite. Edhe gjatë periudhës asimptomatike (pa simptoma,) virusi
vazhdon shumefishimin e tij aktiv, duke infektuar dhe shkatërruar qelizat e sistemit imun. Në të njëjtën kohë virusi mund të bëhet
pjesë përbërëse e disa qelizave dhe të shumefishohet aty. Virusi HIV në mënyrë të vazhdueshme i shkatërron këto qeliza imune duke
e ulur numrin e tyre në shifra drastike deri në eliminimin e tyre të plotë.
Përveç zmadhimit të gjëndrave apo nyjeve limfatike ka edhe simptoma të tjera. Ndër to mund të veçojmë:
Ulje të energjisë
Humbje peshe
Temperaturë dhe djeresitje të shpeshta
Infeksione të vazhdueshme orale apo vaginale.
Skuqje e vazhdueshme e lëkurës.
Humbje të kujtesës së shkurter
Disa të infektuar mund të zhvillojnë infeksione të vazhdueshme dhe të ashpra që shkaktojnë infektim të pjesëve të jashtme të
gojës dhe zonave gjenitale, ose anale.
10. PARANDALIMI I VIRUSIT HIV
Parandalimi i HIV-it është e një rëndësie të gjithë botën. Pavarësisht shumë hulumtimeve, nuk ka vaksinë që do të parandaluar
infeksionin HIV. Kombinimet e barnave antivirale që rrisin sistemin imunitar kanë lejuar shumë njerëz me HIV të rezistojë infeksioneve,
11. të qëndrojnë të shëndetshme, dhe të jetojnë më gjatë, dhe shumë fëmijë të lindur me HIV që janë trajtuar në fillim të arrijnë moshën
e rritur.Për shkak se mënyrat më të zakonshme HIV transmetohet është nëpërmjet marredheniet seksuale ose ndarjen pajisjet e
injektimit të drogës me një person të infektuar me HIV, është e rëndësishme për të marrë hapa për të zvogëluar rreziqet që lidhen me
këto. Ato përfshijnë:
Perdorimi I mjeteve kontraceptive gjate marredhenieve seksuale
Mosperdorimi I droges
Mos shkembimi I shiringave me persona te tjere
Sterilizimi I mjeteve shpuese
Kontrolli I dhuruesve te gjakut apo organeve
Perdorimi I mjeteve shpuese te sterilizuara
Testimi
TESTIMI
Nëse ju jeni seksualisht aktiv ose injektoni drogë, ju duhet të testoheni sa më shpejt të jetë e mundur.
12. Ja pse:
• Duke u testuar ju zbuloni nese jeni te infektuar apo jo.Sa me shpejt te zbulohet ,filloni trajtimin e HIV-it më herët. Duke hyr në
trajtim sa më shpejt kjo të thotë që ju mbroni shëndetin tuaj.Virusi HIV nuk sherohet por kurohet;pra ju mund te zgjasni jeten tuaj.
• Nëse ju jeni HIV pozitiv, ju do të jetë në gjendje për të marrë masat e nevojshme për të mbrojtur të tjerët nga infektimi, të tilla si në
mënyrë të vazhdueshme përdorimin e prezervativëve. Trajtimi mund të zvogëlojë rrezikun e infektimit të të tjerëve.
• Nëse ju jeni HIV pozitiv dhe shtatzënë, ju mund të marrë ilaçe për të reduktuar në mënyrë të konsiderueshme rrezikun e infektimit
fëmijën tuaj.
Si duhet të sillemi me njerëzit e infektuar me HIV apo të sëmurë nga SIDA?
13. Për njerëzit me HIV dhe SID-ë, përditshmëria shpesh mundet të bëhet e vështirë. Një diagnozë me HIV pozitiv ndryshon
rrënjësishtë kuptimin dhe mënyrën e jetës së njerëzve të implikuar/prekur nga kjo sëmurje dhe pikërishtë për këtë arsye
ata kan nevojë për ndihmën e të tjerëve dhe të shoqërise.
Te prekurit nga HIV/SIDA duhen perkrahur nga familja,miqte dhe shoqeria.
Personat e prekur nga HIV/SIDA duhet te marrin pjese ne veprimtarite e jetes se perditshme.Nuk ka asnje arsye per t’I
perjashtuar ata.Perkundrazi eshte e domosdoshme te jene te rrethuar nga njerezit dhe te inkurajohen .
Statistika mbi HIV/SIDA
15. 2,6 milion janë nën moshën 15 vjeç.
Në vitin 2014, rreth 2 milionë njerëz janë të infektuar rishtazi me HIV.
220.000 ishin nën moshën 15 vjeç.
Çdo ditë rreth 5,600 persona të kontratës HIV-më shumë se 230 çdo orë.
Në vitin 2014, 1.2 milion njerëz vdiqën nga SIDA.
Që nga fillimi i pandemisë, rreth 78 milionë njerëz kanë kontraktuar HIV dhe afër 39 milionë kanë vdekur nga shkaqe që
lidhen me AIDS.
Që nga marsi 2015, rreth 15 milionë njerëz që jetojnë me HIV (41% e totalit) kishte qasje në terapi antiretrovirale.
NE SHQIPERI
“Në vendin tonë, në bazë të të dhënave të mbledhura e të raportuara nga ISHP-ja, deri në nëntor 2015, janë regjistruar 870 raste të
raportuara me HIV/AIDS në Shqipëri. Të dhënat ekzistuese dëshmojnë se në Shqipëri, nuk ka epidemi të gjeneralizuar, apo të
përqëndruar, të infeksionit HIV. Shqipëria vijon të mbetet një vend me prevalencë të ulët të infeksionit HIV, ose 0.03%, dhe
incidencë 0.003%. Por ndonëse prevalenca e infeksionit HIV në Shqipëri është e ulët, vihet re një prirje në rritje e numrit të rasteve të
reja në vitet e fundit. Numri i personave që kanë rezultuar HIV pozitivë për 2015 (nëntor 2015) është 87 persona, ku midis tyre
raportohet edhe një fëmijë, ndërsa numri i përgjithshëm i fëmijëve të infektuar shkon në 40."
“72.8% e personave vijnë nga zonat urbane dhe 27.2% nga ato rurale. Përsa i përket shpërndarjes gjeografike, numri më i madh i
rasteve, ose 48% e tyre, janë raportuar në Tiranë, më pas, me një diferencë të madhe nga Tirana, paraqiten Durrësi (6.9%), Elbasani
(6.0%), Shkodra (4.8%), Vlora (4.2%), Lushnja (3.6%), etj. Vetëm në rrethet Pukë, Përmet dhe Kolonjë, nuk janë raportuar raste me HIV.”
